장음표시 사용
11쪽
coiitraria et Opp0Stia ita diSSolvi, rerum imi versitatem terni iiii Silis circunt Scriptum, malum iii mundo necesSarium esse, nihil omnino inveniri, quod persectum et absolui uin sit, docerent. Atque his judicii augustiis dolenduin est, ne ipsum quidem Platonem liberum esse, qui,
quamvis indefesso ludio in intimos animi recessus et universitatis naturam alitus, quam alius inquirat, erroribus gentilibus sortissime resistat, ipsum ibique dearum spleii-dorem sectetur, ipsa Deum pure spectandi et ad latura operisclionem perveniendi Spe esseratur, tamen, quatenus vitae puritatem alii inique Sanctitatem, tanquam sinen nobis proponit, ad ei inique ASSequendunt adhortatur, taleni uni describit, cui propius quidem accedamus, neque Vero unquam alii ligninu S. Verum tamen cauli est, ne quis omni veteris et Christianae philosophiae discrimini eo satis laetum esse putet, si, ut in vulgus sit, illa inundi creationem agnoscere, nee Pro miludiim e certo liquo principio, praeter Deu in e materia progenitum esse velle dicatur. Omnis eni in philosophiae historia docet, materiae abel ρgantis siniis rarcorum philosophis non nisi negativam
aliquam quae dicitur vim attributam esse l), ut id esset,
quo Deus opus haberet, ut ex eo hanc rerum universi. talem crearet, quamquam negari noli potest, veterem
philosophiam hanc quasi regulam et legem praescriptam habuisse: gigni de nihilo nihil, in nihilum nil posse reverit, 2 cum contra nostra philosophia a tali creatione i CL Boeehhii inommentationem cui aitulus est Ueber die Bildun der eliseele in Timaeus de Plato. 2 Lucret. I, 50, 266.
prosciscatur et id sibi unia explicandum, quomodo salvae lege, quae cuique rei justam suam causSam esse velit, divinum numen, lulla omnino materia adhibita hoc universum creavisse putandum sit. I Jam ex hoc ipso, quod religio Christiana novum hoc principium proposuerit, intelligitur, qua necessitate inde ex illo tenipore rationi philosophanti nova se problemata obtulerint, a veteribus aut leviter tacta, aut prorSus, neglecta et ignorata, prae ei pue, quae inter libertatem et providentiam Christianam ratio intercedat, quo religiosa conscientia cum morali cohaereat. Atque ne dicam paucos tantum inter veteres ad providentiae divinae et summarum, quas in Summo Numine pie colimus, virtutum intelligentiam processisse, omnes vero fugisse id, quod caput est doctrinae Christialiae, Deum nihil esse niSi ipsum amorem ejusque gratia cum univerSum genus humanum, tum Singulo quosque regi ac sustentari quid cum Herodotus, poetarum in axime commenta Secutu fabularum ille popularium Somniis iunixus, deos invidia in o utines serri semel pro nutitiasseiu), nonne Platonem ipsum et Aristotelem ingravescenti hujus erroris iurpitudini vix resistere posse
videmus Oui ipsi quid audem est, quod effecerint Deos
invidos Sse negarunt qui dena quae aut contraria huic crimini Sumnia divinae naturae laus St, amore eam iii nos abundare, ac Solo amore regi, ei probandae non possunt diei pares suisse. Atque quid est, quod antiquitas deos, certos injuriarum ultores, placabiles esse gloriaba- I Cla. antii Libr. Criti de reinen emunst. S. 252.
12쪽
tiir, iiim luetilietii iam rigii oraret, ac ale ex uoligiti quo litidem comprebenderet, quid Sit retia sci lio illiuem y Veruui clam pii iit receiitioris lilii lομο lili iam vis perpiciatur, non sati. dicere, dualismum cillulii, AElio a iiii quilas laboraret, perspecla ab S0luta devini numinis, vi creatricerepitisum eSSe, ni Si alter duali Smiis, qui in ipsa doctrina.
Christiana prodiit recte dijudicetur Anti lilitas enim rabeo procedit, quod cito Objectum dicere solem iis, atque
tiro certo Statuens, nullius rei claras desinitasque notiones oriri posse, nisi quam vere iit; 0c uitum pSumque comprehendere, notiones mite in ejus vim varia ex parte coin- plectentes explicantesque seruiare, has jungere inter se et discernere inludet; nova contra philosophii in hoc est orcii pata, ut inquirat, num et qualentis sit, quod notionibus nostris in rertim mali ira respondeat, an hae pro opinionum tantum cum mentis habendae sint uae quaestio, etsi per se Satis gravis et milia inclusa in Se continens, qtiae de ortu cognitio uis n0Strae Scire nobis licet, saec illis
X et Xl omnem sere philosophiam explevit naedia i imen aptas ei absolvendae mori lar erat, quippe Suffici te ac intortore naturae cognitiones destiti ita. ly In initam cum antiquitas, tantum, ut disciplinae aliquod Systema componere inquisivisSet, media vero melas, ultri Aristotelis snes neutiquam progressa mysticam aliquam inlchom iam introduxiSSet, iovam demum experimentorii in instituendorum viam insistens, accessum sibi ad interiorem cognitionein aperiit. I CL Stes sensi praeclarum librum. Die egen vari ige Zei undisi si geworden. S. 79.
Nam quod recentiori philosophiae maxime propriuni
est, ut re a priori cogno Scere et probare studeat, eo omnis sere argumentorum experimenti innitentiu ui ratio
conlinetur. aut iii crit purae rationis. I Rationem ab altera parte principiis Sui S, quibus Solis legum vis congruentibus, quibusque Vi Si paratur, ab altera experimentis suis, quae ab illi docta excogitavit, armatam ad ualuraui accedere dicit, ut ab ea discat, non di Scipuli qui dein more, qui, quicquid praecipiat magi Ster, arripiat, sed ii- dicis lege constitiiti, qui teste ad ita estiones ab ipso proposita re Spondere cogat. Dici Pole St, Solis systemale a Copernico invento, iam quoque, qua recentior philosophia ingressura SSet, praeScriptam, et quo majores naturae cognitio progreSSit saceret, eo fruatus philosophias
vires adaucta eSSe, ut, qua nunc persectione Splendeat, eam naturalium doctrinarum humeris ii Si Sten assequeretur. Cartesium vero Spino Zani Leibnitium, summos philosophos labile naturalis philosophiae SyStem proponere non potuiSSe, eum non mirum habebit, qui cogitaverit, Physicam, quae proprie dicitur, illorum temporibus, aut nulla in suisse aut admodum puerilem. 2
Caput ILPHILOSOPHIAE STATUS ANTE ANTIUM.
Antequam vero ad antianae disciplinae proprietatem
l Praes. p. XIII. d. V. 2 CL Si essensi libros Polemiselie Blatter pag. I, pag. 149. t.' At te egen artigeraeit pag. 2M.
13쪽
palicis describe iidani pergam, ion in ille videtur, brevem tirocessus plii losophiae ante antiu in adumbratione in praemittere. Oue:nad inoduni, quid potiSSinium recentior philosophia Speciaret, et qua Via propositu in Suum persequi studeret, constanti SSitne in Oppositis inter se Leibuitii, Lochi et uiuii expressu in erat ita ex iisdem philosophica uini a saeculi clavi decinii studia rectissime cogit oscillitur. Leibuit tu i ii ea dein quaeStione, qua in Cartesius, Malebrauehius et Anglorum dealistae traelaverant, expedienda occupatus, id qu0 Cartesius maxime sibi proposuerat, pleni Ssini abS0lverat I). Huic e contraria piirte Ochii Sensitati Siatu adoleverat, qui j iisdem quaestionis dissicultates niuein cognitionem nostram ex solis observationiblis dedit celido ollere sibi posse, id retur. Utrique Sceplica ratio obloquebatur, nec cogitando nec experiundo, ad cognitioni veritatem perveniri posse
si Leibnitius nullam earum quaestionum, quae mentis cogitantis et philosophanti actione nobis proponuntur, inlaciain reliquit, et quidquid discriminum ex rerum discrepantium inter
se et ontrariarum obServatione oritur, acutissime componere studuit.
2 Veleres seeplici non solum contra animadversiones eas, quae proprie dicuntur, disSerunt sed, ut Aenesidemus etiam cogitandi formas, cognοSeendi principia, veri alatque discernendi notas in dubium vocant et ipsam illam notionem, quaeaussas alia ex alii esse creditnu S, ratam esSe atque in disputando recte adhiberi poSse negat recentiores vero, quatenus hane dubitandi rationem diverso ab illis ac proprio modo evolvente eX coluerunt, partim homini datum esse negavit . ut
Lx tribi is his philosophicis rationibus lina tantii in Leibiti-
sua sponte, ingenii tantum ac naturae viribus innitens, neque ili vina revelatione Bibuluη, Bd Vera in ognitionem proveniat, partim nullam au Ssarum notionibus verilatein tribui volunt. Quare recentiorum diSSerendi forma, cum comprehendi nequeat, nisi ex interioribus antiqui talis recessibus lux et petatur, nos hoc loco, quid inter utramque discriminis sit. pauri potius notis adumbrare, quain JuSte X cutere decet. Decentior aetas aut in eo Se conitituit, ut, quod pro certo a vero haberetur, certum ae verum non Sse Stenderet quod imprimis Monia igne spectabat non omni i quidem religionis Sensu exutus, at nullam tamen veritalem ASe, nullam virtutem Persiare, tolum mundum stultitia et libidinum temeritate iurbari Vociferans , aut veterum contra omnia diSserendi rationem hi- toriae via persequendo ueri ac re Vocare Donata est, quod FOui herus propositum habebat, ut principium, unde omnis dispulatio proseiseeretur, Salis per Se e simpliciter certum quaesivit, idque, quum naturae no Strae viribu recta cientia Comparari rion Os 8 et ex Sola veritatis re Velatione repeti de
bere latuit. Hanc ultimam sententiam alii aliter probare ae tueri posse sibi visi sunt. Franc de a Motherae Vayer contendit hominem nee
Seire quicquam per e, nec cogno Scere ο88e, num omnino et quatenus opiniones suae et notione suae rebus respondeant
ideoque prim veritate revelata pii eSSe; irnhaym, mixtis Scepticorum et I Slicorum argumentis, hominem Sine divino impulsu atque pe, cujuS. nisi prius in Se deSecndisse sequo ab omnibus rebus externis plane di unxi8set, compos non fieret, rerum cognitionem SSequi posse, omnino negavii LeCler a pagogica demonstratione eos, qui revelationis veritatem addubitarent, necessario erroribu S implicari ἈSseruit Nequa
14쪽
ti alia talis erat, quae via et ratione plenitis excoli et iiij iisti syste inutis urinam redigi 0sset ii quod ei auctore tamen tuti dipulandi rationi , b illo sortius graviusque prospectum est, quam ab Glan villio, qui in ipsam causalitatis. id
est ejus meditationum nostrarunt formae, qua ni in informaliones ad re exteras. quae objecta ilicuntur. referre Solemus, notionem diligenter inquiretis, pro laudamento omnis disputationis Suae hac propoSilione Sus est ut quo non facile reselli Olerat, mos, quo pacto, res inter Se aliae ab aliis moveantur pror8u nec ObServἰire nec intelligere posse, illamque, in qua vulgo gloriemur comprehen8am a nobis cau83arum connexionem, mihi aliud, nisi conclusionem aliquam ad analo ias leges saetam, ideoque allacem esse, neque nos, cum X perientia tantum, ut res excipiant ei Sequantur. non quomodo altera ab altera proferatur, doee Amur. hanc rem caussam con.
linere. illam ejus essectum esse. jure direre posse a stirmaret; nam ex eo, quod aliquid post liud Sit, non equi, ut propter,
vel ter illud ,it Neque tamen huic philosopho sua aetate
pro eo ac merebatur dignus honor habebatur ut ne mari IIumius quidem. non multum ab io dissensiens valde eum attendisse videatur. peram pretium est pluribus hic exponere, quibus idem argumenii satis propriis ac Singularibus mtiones, quibus tum et Deum es Se demonstraretur et mali origo ac matura explicaretur, Impugnaret, Sed 'unm Humio prae aliis quasi Sorte quadam datum videatur, ut recentiorem scepti. eorum doctrinam ad illimum persectionis gradum perduxerit,
ad hunc progrediamur. Hanc a veterum disciplina in hoc maxime recessisse constat, quod Mathesi persectius exculta adeo non cogitaret mgare, relationum certe conditionum in remina cognitioni aliquam verila levi attribuendam es Se ut hoc ipsum rationibus. sibi su-
suo tortuo, Wolsi cura obtigit I); quare, quod vulgo do
philosophia Leibuitio sol sana loquuntur, eatenu probanduria est, qualenti omnis Wolfi doctrina Loibuitii vestigiis insistit, improbanduin Vero, Si de eo agitur, nulla Wolfius abditam Leibniti sententiam satis perspectam
tenuerit et vere Suam sacere potuerit Leibnitium enim, si doctrinam suam ad arte in redigere voluisset, multis locis claruni AESt, aut additurum aliquid, aut mutaturum
merent Confirmare, omnem cognitionem nostram his Solarum relationum perspiciendarum angustii inclusam teneri atque, quum in sontes, principia et ne humanae cognitionis inquireret: in qua quidem quaeStione tanquam peculiari campo Suo omnis recentioris aetatis philosophia occupata erat causalitatis notioni, tanquam ei, ex qua omnlS, Si qua esset, rerum Objectarum cognitio penderet, praeter eteras inhaereret. Jam Ari- Atoteles hoc quaesivit, an, quando effectus deSt, cauSa quoque subsit et contra. s. Aristot analyt poSt. v. 6. . Med.
a praecepta in F Slematis sormam redigere conatus St, Speculativa amen parte posthabita, vel omnino neglecta. Ac nec me eximia olfi merita propter ea, quae in eo reprehendenda dixi, aut non nosse aut detrectare iis voluisse dieas, dignus m hi videtur, qui Germaniae imo Europae, neque uae tantum aetatis, sed futurorum omnium tempor 3m magister et habeatur et appelletur Aristoteli etsi acumine et ingenii altitudine impar, tamen in hoc, si quis alius unquam comparandus, quod
omnem omnium aeculorum eruditionem, totumque doctrinarum
Orbem mente complecteretur es. antii de eo judicium in libro -Κriit de reine Vernulist. ε
15쪽
sitisse. Sensitati Siliti liis ratio ilibus, quae e liliinlur, X-eoli potuit. Primitus Ochii placita ad antiquissim uiu materialis nitim revocare licuit. Nam ii in Lochi iis universam cognitionem nostram ex Sensatione deduxisset, niillo labore ea etiam, quod ipse consili a vi lavisse videtur, ex ipsa naturae actione, quam Statuerat, deduci potuit. Deinde loli-gius eliam progredi licuit. Nam hoc Semel conceSSO, univerSam cognitionem OStram ex naturalibus actionibus, id est motu et relationibus deduci posse, facile omni prorsiis intelligentia et natura non corp0rea StiperSedere p0S- Sumus, quali rationem Callorii in qui dicuntur Encyclopae- distae inierunt. Tertium, ii od Ochius in heo retico tau- tum campo valere voluit, ad vitae Stim actionemque transferri potuit, unde doctrina, qualem Helvetius tiro stebatur, oria est. Denique suerunt, ii ut Condilla omnibus contemplationibus di Sputuli 0nibiis site, quae ultra colli- inutiem conscientiam procederent, plane abstinendum esse
Eurum conatibus, qui uini dubitationiblis consentiens homilium judicium, veritatem cognitionibus nostris tribuentium opponerent, praeclara Scripta debemuS, qualit- quam Summa in rei miniis eliciter attigisse putandi sunt. Ilumio enim ita se defendere liberum erat, ut se minime id, in quo adversarii demon Strando laborarunt, negare, quin etiam concedere diceret, ea in esse consuetudinis vim, iit onines obstringat et apud omne valeat, Seque consuetudinis nomine idem significari velle, quod ab adver- Sariis comi in Sen Se appellatur. Germanorum maxime philosophi in eo peram collo-
earunt, ut diversas has philosophicas rationes, mulli se
addicendo, varieque eas inter Se miscendo, quodammodo conciliarent partim, ut Plat nerus, Leibniti de monadibus doctrinam et methodiim analyticam cummii mii scepticismo consociarent, partim, ut iii Zer, berhard Tetens, cum empirica psychologiae methodo c0mponerent, partim, ut Basedow, analytica ui Leit, nisi methodum ad commilitis sensus philosophiam traii Sserre itiderent. Contra altioris judicii philosophi, penitus rem perSpiciente S, OV Certioraque philosophiae sundamenta circunt Spexerunt, Lambertus notiones Simplices legeSque, Secundum quas illae conjungi deberent, certissima per Se principia es Se ratu S; F. II.
Jacobi demonstrare conatuS, nini harum controversiarum
componendarum Studia inde proficisci debere, ut aliquid, quod per Se Sit, pro principio in Se ac per Se certissimo haberetur I) Tertia studii philos0phici conversio eaque I ita triplici via has judicii philosophie diversitates tot
iere tentatum est Primum obscurius Sentiebatur, quam lare intelligebatur, quid deesset Humi dubitationes ranimos excitaverant, ut attenderent, philosophia molitio ieibniliana, caussis doctrinae nondum satis declaratis, nimium doginaticae argumentandi rationi tribui Sic exiit erunt, qui ad uinii ο- rem obloquentes decreti Leibnitian tueri curarent, quod praeter alios lalnerus in Aphorismis philosophicis secit Quo-rmodo . cum Ieri non posset, ut multa Leibniti dogmata mFererentur, mirum non est, Si sensim eius doctrina admodum
mutilata et dilaceratae videretur Alii iraecipuis iei linitianae disciplinae momentis majore cum fide inhaerenteS, Sed si quid ipsis deesse videretur, id psychologicis expositionibus explere ei redintegrare loSse arbitrantes Leibnitii rationalismum cum e XPerientia conciliare voluerunt, in quo genere Tetensii liber,
16쪽
praetor ceteras insignis antiit in labet diicem. Is eo tem pore iii iediu in proceSSit, illio in Cernia uia olsi tela.
quem Versu he' inscripSit, noni inandus est Alii, communis sensus jura propugnante ei hicam ex ejus opinionibus informaverunt Sed longo bis gravioris et praestantiores ii Sunt, qui novo philosophiae laudamento acie nilo inter Se sententias coli. eiliare periclitarentur; ex quibus primus sui Lambertus Ilio
eum probe intelligeret, ieibniti disciplinum in hoe prae is uemuncam esse, quod notionim, qua re eSSe dicimus, non ex ipsa rerum natura Probaret, Lochi autem placita et necessit aleearere, nec ad omnia applicari apud tum omnes valere posse, quaesivit, quaenam univerSa et ieceSSaria cognitionis nostrae elementa Ssent, quae eadem rerum Simul usu comprobarentur. Talia ense Simplice Sensus SimplieeSque notione eSse, quae, quod nihil contineant, quo urbari, aut mutari queant, per se evidentia ac manifesta esse existimat Decem igitur hujusmodi notione S enumerat, novam quasi categoriarum tabulam constituentes Tum conjunctionis notionem examinat h. e. exquirit, quomodo ex primis iis elementis composita quaeques ortum suum capiant. in junctione rerum et separatione errori locum esse concedit, Sed his mathematice Subsidio opus esse inte, ligit F. . Jacobi. licet aempore posterioris, irimi tamen seripi a philosophica in id tempus incidunt, quo praecipui anil libri nondum edili erant. Ia per omnem vitam fidissimam litteris speram impendens hoc unum iacere conatu est, ut iteraio semper iudio probaret, omnem contemplationem philosophicam fruetu suo destitu et necessario ad arritum redigi debere, Si omnia opulandis inter se deis inveniri posse op nemur, neque ad tale aliquid, quod per Se eerium sit, ree edere
physica iunia ad circumscriptu in intellectum reserens isVerflandes- Metaphysth dominaretur, in Gallia altiora quaevis studia tristi nocte renierentur, in Anglia ethica litidem ratio quaedain Servaretur, sed omnia iam communi judicio et populari intelligentiae subjicerentur. Fatendum est, si verae philosophiae certissim uim iudicium hoc sit, ut initam aliquam philosophandi viam perfecte muniat et litas tutam absolutamque exhibeat, aut plures disserendi rationes methodosque firmiter inter Se conciliet, anti uincunt utroque hoc morito eminuerit et non solum philosophiam prorsus sere jam consopitani expergesecerit novisque viribus auxerit, sed etiam melioribus quibusdam suae aetatis Seminibus religiosissime usus sit, in Platonis, Aristotelis, Leibuitii societatem recipiendum SSe.
Icantius has, quas descripsimus, disserendiis iiones methodosque similiter inter se conciliavit. Icantius eum unditus philosophiam emendare et iustaurare ibi proposuisset, partim cum Lochio et IIumio
negare eugebatur rerum, quatenus vere Sint, cognitionem cognitionis via ex solis ideis comparandam esse, I partim cum I A Loelii inde et Leibniti systematibus immo ab ipsis
inde metaphysices primordiis non reperitur magis eliciusque. quo haec doetrina proveeia Sit, quam insignibus Dav. uinii
17쪽
Loibuisio inii versales et oieceSSarias experietitiae conditiones de ilion Strare, alqli ita i0n iiiiiu prillia alia lylicae rationis principia et cauSSa aperire, quant iii rognitionis nostraesentes suesque sublilius inquirere debebat Taules si veros luiliis meritiSque, qui Summus vir, si minus lumen altillit, ingenii certe scintillas in philosophantibus excitavit, ex quibus fortuna adjuvante amma prorumpere potuit, litteris saluberrima
quae Sit oritur, uirum cogitationibus nostris realitas objectiva c0ngruat necne, quae ipsa ex alter, hac sendet, 'uid sit realila objecliva, cujus notionem IIumiu Secundum experientiam leges desilire soluit Moes IIumio quidem concedendum
censet Manlius, nec idea liSinum nec empirismum per e salis in se habere ponderi ac firmitatis, sed inde non sequi, diligentiore inquisitione e perveniri posse, ut tale vel empirismi vel idealismi FStem a Siruatur, quod a scepticorum dubitationibus Salis 'ulum sit Omnis inuec quaeSli redit, ut primum inquiratur, mum cogitatio per Se veris ait veniendae susticiat; quae rurSus quaeSii e eo pendet, ut ipsa cognoscendi faculios ab aliis omnibus Seiuneta in simplicissimis ejus actionibus observetur et diligentissime perpendatur Quam ob rem eum cujuslibet rei veri lutem tum demum nobis cognovi Sse persuadeamus, cum neceSSariam Hii S et universalem naturam intelle.
Aerimus, mumius aevidentissime demonstrasse putandus est omnia, quae per Sensus nobi adducantur, nullam in se cogit Scendi necessitatem continere et propter hoc vel Vae scientia prorSu desperandum esse, vel statuendum, illam necessitatem et 'niversalitatem, quibus ad verum cognoscendum opus Sit,ia intimis mentis humanae recessibus sedem Suam habere.
in axime operae pretium est, videre, quibus Sensim stadiis Icautius eo adduceretur, ut lillosophia ut nova prorsu in-Stauratione egere Sua ruinque hoc opus virium es Se intelligeret, iam eii, cum ab illiu teinpuri S, quo ipse vixit, iu- dole ac nioribus remotiores Si in iis, et difficillimum per se est, omnem phil0S0phiam aulianam ex ipsius ingenio atque aetatis Suae conditionibu deducere et explicare, et, siquis vel felicissime perfecisset, iescio quid inde elegantiori acumini nostro philoSophic Ossen Si otii pareretur. Nam cuti sieri non OSSit, quin, quo perfectius nulli ingenium expreSSilui esset, ratio quoque et omni disputationis tenor ad antiani Sermoni Similitudinem accederet,
haud facile talis scriptor rigidi generis dicendi reprehensionem evitaret. Primunt antius in cognitionis tostrae principia inquirere videtur sibi prop0SutSSe. Hic, uni Systemati Leibnitio- Volsiano occurreret, contradictionis et caussae sufficientis principia tuenti, illud non principale Sed derivatum, hoc non alis vel intellectum vel in uultu ui osse existimavit Oun re, clim caussa Suffcientis principitim, utpote quo certo alicui Subjecto, ceteris omnibus exclusis, certii in aliquod praedicatum attribuamus, rationis determinantis principium appellari mallet, ipsam rationem determinantem praecedentem Sse dixit, vel Sequentem. Ratio antecedens determinatis principium Si reale, ratiocouSequens determinans principium est caussae cognitionis. Dii principio, ut uti possimus, cuin antea inveni Ssenus liquid porteat, quod vere esse debeat, quo certiis Scelera re omne esse pos Sint hoc determinantis principiis iii autu in abest, ut viam nobis iudicet, qua talu eris
nobis inveniatur ut hoc ipso antii dogmate argumenta
18쪽
etiam, quibus Dei in esse tiroliare studuit, miro impediaii-iur; quani vis concedi deli eat, quodvis iis sititia ui principio suo reali carere 'ioli posse. Ex lio determinantis ratio-itis, princillia et succesSionis ot coexistetitiae deducit Ra-
iiii ies luim, quam inter plures substantia. intercedunt, Miprenitim ali illud , cum uiuum sit, principium postii latit Ex quo intelligi iur, aulium a doctri ita Leit,nitio- Vol sanaii ou 0lum iu capite de deductione dissidere. sed etiam
ipsit in de monadibus coii litiua quo earum agitatione et mollis assidilitate placitum iiii pugilare catissasque, cur talis inutationis perpetui las, intelligentiae nostrae vim et noti
eorum Senientiam, qui in uitii laus rebus ultima ex quibus conStent, elementa reperiri docerent, cum iis . qui eas iuin sui tum dividi posse vellent, conciliare tentaret . prima quasi undamenta jecit naturae, ad metaphysicam rationem perqilirendae. Η0 enim concesso, in milibus, quae eoni- posita sint, simplicia demum eleinenta iuveniri. spatium doeet, quippe insuit dividuum, ultima ejusmodi elementa habere non posse. ix quo, cum Sequatur, ut, ii idqitidspatii particeps. id extensum sit, illimis elementis careat, ' monadas auten iecessario babere debeat. serition posse dicit, riuum in apertissimam hau ot disseilli-
viam incidamus repugnuntiaui, ut monadas ipsas quidein tot extensa esse, at spatium latuen explere coiiteiidam.
Eam ita solvit, ut Onadas spatium implere censeat, non e0rpore aliquo quod vere sit et constet, sed ea vi quae aliis monadibus, itominus idem spatium irritant, resistat; h. e. impenetrabilitate. ipsarum maturae propria. Quaevi, eum nulla esseerelli terminatio ac rertim circuitiscriptio,
attractionis vim addere cogimur quamquam ne hac quidem expositione spatii natura satis destitia est. Primas haraim disputation uin lineas in libello proposuit, qui Unterschi edde Gegenden im Rau me inscriptus spatii subjectivi ο-gitationem quasi praeparat et inducit, o S praecipua novae doctrinae suae capita in scripto, cui itulus est, Truum eine Gei SterSehers orlauter dureliaraum eines
Metaphysther I 7668 subtilius persequebatur; pSuni verophilosophiae fundamentum anno 1770 demum in publicunt produxit in disputatione de mundi sensibilis atque intelligibilis forma et principiis, in qua acutissi ut inter analyticam et Syntheticam philosophandi rationem distinxit docujus utriusque natura, ut de mei hodo in universum praeclarae expositionis in scripto die sat sche Spitet findigkeit de vi e syllogisti schen Figuren et eineti moglicher Be-weisgrund ii eiu er Demonstration des a seius Gottes
leguntur. Duae Scripta, etsi multa levia et parum firma continent, tamen methodi naturam acerrime et utilissime perlustrant. autius analyticam rationem ipsa necessitato praescribi demontrat, tamen, ut Omnis analysis synthesilitiatur, et quicquid ad prima elementa Sua redueatur, analyseos via reperium esse debeat. Ita caussa litatis nunciatum Sola analysi non potest clarum seri, quomodo quidque oriatur, ex rerum convenientia Identitat explicari nequit.
In illo, quem supra nominavi Scripto, Spatii atque temporis notiones Subjectivas et sermales conditiones appellat, quibus multiplicia omnia pone, pr0pe et propter
se ordinentur ac digerantur, et earum notionum ac principiorum, quibus, quaecunque temporis ac spatii conditionibus subjecta a Sensibus nobis oblata Sint in tran-
19쪽
scendetitales illitates congeralitia et cogantur, at lito iucniodo observationes ad experientiae digni lateiu perducanti ir, iiiii ruin son leui intellectum isse rassi rutavit. Iuni pereeptionis nostrae seruias, cum Xperientiae conditiones coni ineant, non ab hac proficisci, sed a iubis ipsis liberamentis actione procreari vult quo cogebatur prius Sta luere, liti proprium habeant, ii ove dissera ut illae seritiae, quae non ex experientia oriantur, ut Sinaii sensualis ni et rationalismi rixas componeret in critica purae rationis. quaedita systeiuaticam doctrinam Silam expli 'alionem proposuit, Iantius sensualismi hoc largitur . cognitionem i0stram, ' temptim tantum Spectetur ab observatione et experienti ordiri, meque animum iura, quam habeat sui conscientia, talem multiplicium rerum qua es discerni queant, 'arietatem Iiguere posse. Sed cautionem isse monet, ne biijusmodi initium cum sunt et principio ullo
modo confundatur, cum potius, Si iniverSale et necessa
rias cognitiones nobis Ines Ses de tuonstrari possit, ita re Sequatur, o Plira etiam c0gniti0nes ab omni exportentia
sejunctas larere l0sse; ly quod tamen moti ita iecipi Vult ac si cognitiones, qua nostra ipsorum industria et opere comparari constet, innasci nobis doceat uod si igitii universale in nobis, certo matheseos cognitiones inesse Megari non poteSt, perspicuum eSt, uos lacultato
I Experientia cognoscendi occasionem praebet, cognitionem ipsam tamen non parit. Ipsae enim eognitiones nostrae experientia subministrante collectae, compositae sunt ex eo, quod impressione, qua sensus assciuntur, nobis tribuitur et ex eo, quod p8a, quae in nobis est, cognoscendi saeuitas illa ex-
eas ex nobis producendi iustructas esse. 1 Porro, cilii forma cognitioni Separando et conjungendo conti- ieatiir judiciuin necesSe est praeeat cognitionem Judici uin ut analyticum aut syntheticu in quare si devia quaeritur, quomodo in cognoscendo progrediamurniani sestum est, nos syntheticis judiciis uti atque ipsa scientia, accuratius Spectata, ii conSistere, certe persectius excoli videtur; 2 quo concesso dubium non potesteSSe, quin, itoties iii notionibus vel conjungendis vel separandis principia deuiitatis aut repugnantiae non Sequantur, judicia Synihelica a priori adhibeamus. Mathe Sis usque ad autium analylicam rationein tenere et Geoinetria in solis spatii rationibus exponendis versari
putabatur. 3 Is eam primus in omnibus partibus Suis necessario. vel ibi synthetica via progredi ostendit, ubi
citata ex se ipsa et sua ipsius vi suggerit. Cognitio ex ipsa
cognoscendi lacullate prosecta a senSuum experientia prorsus non pendens pura et talis est, quae a priori orta appellatur.
I Cognitiones quas a priori dicimus in unoquoque homine insunt et disciplinis praesertim mathematicis undamento sunt. 2 Mens quidem ab experientia non pendens sui ipsa juri notionem quamlibet in particulares Suas notas disSolvere iterumque Olulas has partes conjungere potest, quod judicandisormis si sed haec cognitio ita parta sormali tantum St, ut patet. Realis cognitio ea appellatur, quae judiciis innitatur iis, quorum praedicatum extra subjecti notionem egrediatur, id- est talia judicia realis cognitio comprehendit, in quibus Fnth Seos ope opposita plura et contrari jungantur. 3 Dav. IIumius mathesin principio contradictionis solummodo niti censuit; quod Si aeeuratius Seeum perpenSita88et,
20쪽
analysi laxi ine piis esse videatur, nec alia ni liysices ratiotiein SSe, clii quae pars philos0li luca praemitti sο- leat, priticipii con Sistere non analyticis, Sed synitieii- eis. In imo tu putamu vires, uui ex ita ut es et prohib ii-tes sibi pares esse debere, sed nec hoc, nec illud in Metaphysica i enunciatum suam quaevis mutatio caussam postulat, analysi reperitur. Tantum enim abest, ut
ni ut alio uis notio causae notionem in Se contineat, ut mutationis notionem explicantes caussae notionem cogitando tantiim addamuS. dubium non est, quin aliter statuisset. Omnia enim matheseos theoremata synthetica sunt, etsi id omnes adhue fugit, quotquot in naturam mentis humanae ejusque facultates inquisiverunt. I Judicia synthetica item in metaphysica inveniuntur, cum mens ita sit natura comparata, ut cogitando ultra Sensus progredi upiat. in naturalis quaedam metaphysica nobis reperitur, quae cognitionem nostram a priori augendam sibi pro ponit.
Ego Bonaventura, Beruli ardus olbe natus sum die XIV ul. a. hi iis saeculi li, eineriti, comitatus Glacensi urbe, patre Ignatio Olbe superiori saltu uni praesecto et matre Barbara olbe, ex gelitem auehiana. Puer X annorum Gymnasium lacens adit ibi quo commoratu Sum anno VIu, per quo singulari quodam amore praeceptorum dilectissimorum seu mihi licuit. A. MDCCCXXXu maturitatis testimonio dimissus ad liberiora studia academica ratis laviam me contuli, ubi hi fuerunt mihi praeceptores, de me optime meriti Semperquo pie colendi. In studiis antiquitatis F. Passo w, C. Selineide et Rit se hi, in historicis L. achior , G. Stengel, in philosophicis clarissimus Branis S, in physicis Glocher, euschel, oecher et Schol me