장음표시 사용
541쪽
ius monimenta sunt theatrum et porticus, nomine eius dedicata.
Bellum adversus transrhenanas gentes a DruSo gestum resertur: in quo inter primores pugna erunt Senectius et Anectius tribuni, ex civitate Nerviorum. Dalmatas et Pannonios Nero, frater Drusi ', subegit. Pax cum Parthis secta est, signis a rege eorum, quae sub Crasso et postea sub Antonio capta erant, red
Bellum adversus Germanorum trans Rhenum civitates, gestum a Druso. refertur. Ipse ex fractura, equo super crus eius Collapso, tricesimo die, quam id acciderat, mortuus est. Corpus a Nerone fratre,
at ille dedi Get, Mareelli theatrum et portietis appellata; Sigon. Vid. Dio Lul, 3o ; Suet. Aug. IS , 43.
Epiet. CXXXIX. t. Bellum ad ratis trans Enanas gentea a Drtisci gestum,
Seneelitis et Aneelitis, etc. eor Pta es
se . ex MSS. probabile st. I. Dalmatas et Pannonios Ti. Nero, sister D si . actegit a. Vrbis et ar
3. Pax eum Parthis faeta est, signis a rege eortim Phraate IV, quae sub Crasso et Antonio eripta erant, redditia Augusto, in Asia versatili et sola nominia rerumque gestarum fama me. eis. a belli Parthos terretiti; vid. Dio,
eta sunt a. Urh. 73έ. Hine Massonua in Iano reaee. Iv, I, I , auspicabatur. vel voeem ante postsela est exeidisse, vel haee uerba librariorum errore Ioiaeo mola et hue detrusa esse. Cons. ad Epit. ClII. ro. et Duh. ad h. l. Epiet. CXL. t. Belliam a Mersus ...
Tae. Alin. III, 5. In c. Itiliis lia is mulo, b. e. in Λngiasti qui solo h. l. C. Iulius vocatur) monimenio, seum ausolio , ut apud Stiet. Aug. x , et Tae. Ann. III, 4, n. r. Cons. Ducet Drah. ad h. l. et Dio l. l.
542쪽
EPITOMAE LIBROR VM LIVII qui, nuntio valetudinis evoeatus, raptim adcurrerat, Romam pervectum et in C. Iulii tumulo conditum. Laudatus est a Caesare Augusto vitrico, et supremis eius plures honores additi.
a. Laudatus est a Caesare Augusto solet, eliam pro reliquiis eadaveris et T. - . et avramia, est. G. Dio eremali. Θ i. Salmaa. ad Solinum . i. i. et Tae. Ana. III, 1. Suprema pro pag. Is ri 3r docti. Diah. Cons. ad morte, sive eo, quod mortuis seri Tae. Ann. I. 8, D. I.
543쪽
DE ITINERE QUOD S v I DEBUIT HANNIBAL . QVUM PER APENNINUM A TREBIA AD TRASIMENI LACvΜ PROPERARET. LIB. XXII, CAP. I, ET SQQ.
Iulii ei doetissimi viri diligentibus studiorum curis
hodiernum ad hunc diem definire tentaverunt, quaenam iuga per Alpium tractus ruperit Hannibal , unde cum exercitu suo in Italiam descenderit. Alii Polybium, alii Titum Livium, tantos historiarum scriptores, ducem sequuti, modo huic, modo illi Palmam victoriae detulerunt; nonnulli utrumque de
facinore hoc inter omnia tunc audacissimo dissentientem conciliare conati sunt; atque omnes in hanc quaestionem tam saepe, tam acriter disputaverunt,
ut dubium esse sere crediderim, utrum plus Hannibal in aperiendis per Alpes itineribus, an docti Plus in investiganda ipsius via exsudaverint. Vide. si placet, Excursum de ipso transitu Alpium, et variarum dissertationum indicem, quem collegimus pag. 475 et seqq. volum. IV huius editionis. Nunc autem alia est quaestio, paucioribus antiquitatis interpretibus agitata, diu nulli soluta, scilicet de itinere, quod per Apenninum montem Sequutus est idem Hannibal, post Romanorum exercitus ad Ti-
Qtiun qn IV Livii volumine, eandide Leetor, Excursum De Transitu Alpitim tihi ex tithtierimus, omeli ratio expostulat, ut etiam Exeursum Donansitu Mennani. perinde Corollarium, lihi impertiamur. Te monitum smen volumuη , utrumque rura et studio Nic. LENais A V. cl. elahoratum esae, et ex ipsius Liviatia editione is nostram derivasse. Dρ. T.
544쪽
retur, et ad Campos Corton in inter et Trasimenum sitos perveniret, ubi tertiam, nec minus insignem victoriam reportavit. Cuius itineris vestigia densioribus tenebris involuta clarissimam ad lucern nuper protulit vir in omni scientiarum genere nulli secundus, Clar. CD v IER . quem de hac re rationibus firmis. ut ipsi mos est, disserentem adducere nobis operae
pretium videtur: qui quidem Iahor dissicilis duobus
his constat, primum collatis optimorum inter veteres auctorum opinionibus; deinde Iocorum ipsorum situ habituque accurate demonstrato. Sic igitur utrumquaaggrediamur.
Polybius, lib. III, cap. 74, descripta ad Trebiam
pugna, addit re Poenos imbrium impeditos saevitia, a progredi ulterius nequivisse , et adeo intollerabiliis Digo vis vi afflictos, ut elephanti omneS, Uno eXce a Pto, iumenta magna ex parte, liminum quoque
a atque equorum ingens numerus perierit: Sempro-υ ni uni vero misisse Romam, qui nuntiarent hiemeia sibi o manibus ereptam victoriam D. Pugnatum ergo
ad Trebiam sub autumni sinem. ει Ineunte vere,a, addit Polrbius, ea P. 77, cum n exercitu in Tusciam proscctus Flaminius, Arretium M pervcnit, dum Servilius per Vmbriam iter agens, M copias Ariminum traducebat. D Narrat idem, c. 78,ra Hannibulem , quum Gallorum animos sibi infensos D sentiret, maturius' movendum ex hibernis intellexis- is se, et vocatis qui docti itinerum erant, vias quae is in agrum hostilem tenderent, ab iis quaesivisset M Eeteras audivisse et longas et notas hostibuet unam quae per paludes in Tusciam duceret, tametsi dis n-D Rie in , perbrevem tamen, et qua in Flaminium neen opinantem reique novitate terrendum serri cum
545쪽
M exercitu ipse posset: quum suma per ipsius castraxi sparsisset iter palustre emetiendum, eunctos ad id M itineris persiciendum segnes, loca prosunda et Ia-
Describit inde Polybius, quo ordine agmen traduxerit Hannibal, et quae sui, et ipse passi sint. α Τan-M dem, ait idem, superatis, Praeter omnium opinio-υ nem, Paludibus, quum certum per exploratoresu habuisset, Flaminium cima Arretii moenia esse, Ca-ha Stra propter ipsas paludes in sicco posuit, partimis ut sessum tot laboribus exercitum reficeret, paP-n lim ut consilia et vires hostium, et regionis situm, et M itinera scrutaretur. Postquam vero Compertum ha -M buit, eam regionem in primis Italiae sertilem esse, M camposque qui FaesuIas inter atque Arretium iam cent, frumento, et omni copia rerum opulentos: is praeterea consulem ferocem quidem et Popularem, is sed artis bellicae expertem, et rebus suis nimis is confidentem, cogitavit optimum fore, si a laeva r is licto hoste, ultra progredi et Faesulas petere simura laret. ac praedabundus per Etruriae agros grassara retur; ratus consulem, ob insitam eius ingeniora conciliandae apud vulgus gratiae cupiditatem, haud N passurum vastitatem per pro vineiam fieri: et u ι ne-M minem bene gestae rei socium haberet, nequaquamas exspectaturum Collegae opem, sed ipsum suis viri-D hus, dimicandi animo, quacumque intrepide se
Nempera, pergit PolJb. cap. 33,ri quanta celeriis late potuit Hannibal a Faesulanis agris prosectus,M relicto post se Flaminio, campos Etruriae caedibus M atque incendiis vastare coepit. Quibus rebus acceu- is suS consul, si inuI contemni se ab hostibus putans ,ra Stinui res sociorum in Conspectu suo vastari, sibi
546쪽
is dedecus ratus, nullum quietis locum capere pol is rat. Etsi igitur multi suaderent collegam exspecta is ret, nihilominus in Hannibalam suos iussit irrumpe- . re. . . Ad εinistram Hannibalis Cortona urbs erat, re ad dextram Trasimenus lacus; ille quamplurimum. agros vastabat, quo magis irritaretur animus con-M siilis. Dein, ubi ingressam campos maiorem partemn copiarum, et iam propinquantem sibi consulem aniis madvertit, obversa fronte dat simul omnibus inva-
is dendi signum, et ad eos mittit, qui in insidiis erant, is ut prorumperent. a Scilicet lacum inter et colles proximos, ingens illud commissum fuit proelium. His ex Polybii locis satis patet Hannibalem debellatis ad Τrebiam Romanis, in Etruriam palustri maxime itinere devenisse: mox paludibus egressum Eastra posuisse ad Faesulas, ac deinde laeva reIictis post se Romanis qui prope Arretium constiterant, quod agri est Cortonam urbem inter et lacum Trasimenum occupasse. Illud igitur primum pro indubitato habemus , Poenum ducem ab agris FaesuIanis prosectum , per superiorem quam Arnus interfluit vallem, Arretium, et inde, secundum Clanis ripas, in Cortonensemngrum prope SM. Nunc autem qua via Prope Faesulas pervenerit, quibus emersus paludibus, qua parta
Apennini superata, quaerendum est.
Nos, ut de hac altera itineris parte aliquid certi denique haberemus, nihil satius esse iudicavimus, quam Polybium, Livium, Nepotemque perlegere, atque ubi ille deficeret, horum adhibere testimonia. Quamquam multi Livium arguant nihil aliud quam Polybii sententias latino exprimere sermone, ideo quod plurima e Polybio sumit, ita ut verbum verbo
saepe reddidisse videatur, credibile est tamen non unum ei Polybium auctorem suisse earum rerum quas
547쪽
memoravit, et scribenti alia praesto fuisse auxiliarquae si defecissent, narrationem Polybii plurimis non ornavisset adiunctis, minime quidem aspernandis, quaeque quum ceterae narrationi apprime conveniant, salsa nullo modo diei possunt. Postquam Livius lib. XXI, cap. 57, iactam Placentiae deditionem narravisset, easque suisse hibernas Hannibalis expeditiones, addit illum, re ad prima aedubia veris signa prosectum, in Etruriam milites d Tisse, eam quoque gentem, sicut Gallos LIgvREsev E, atat vi aut voluntate adiuncturum. . Legenda est tempestatis descriptio, quae conantem Apenninos montes transire Hannibalem deterruit. Tanta vis mixti vento imbris; tanti strepentis caeli sonitus et mi antium ignium isagores; tantum nivosae grandinis decidit, adeoque miserabilis hominum iumentorumque strages, ut ipsarum Alpium foeditatem proPe superaverit.
- Biduum, inquit Livius, ipso illo, quo deprehensi
suerant, loco velut obsessi mansere: et post elephantos. qui proelio ad Trebiam facto superfuerant, ad unum absumptos, Hannibal retro degressus Apennino ad Placentiam rediit: et postero die, secundum Pugnam ingentibus animis, vario eventu , cum hostibus Commissam, in qua Coneursus aerior quam Caederuet clades utriusque partis aequata fuit, Hannibal in LicvREs. Sempronius LuCam concessit. MIIaee deinde Livius de Apennini transitu initio libri XXII: α Iam ver appetebat, quum Hannibal ex hi-M bernis movit, et nequiquam ante ConatuS transcenis dere Apenninuin intolerandis frigoribus, et
a cum ingenti periculo moratus ae metu, etc. a Et infra , re quia iam Flaminium consulem Arretium per-
548쪽
D venisse fama erat, quum aliud longius, ceterum is commodius, ostenderetur iter, propiorem viam per x, paludem petit, qua fluvius Arnus per eos dies solito magis inundaverat M. Tum quo agmen ordine
ire iusserit Hannibal, iisdem sere ac Polybius verbis edocet, uSque dum Prope Faesulas eum deduxerit. α Regio , inquit, erat in primis Italiae sertilis, Etruis sci campi, qui Faesulas inter Arretiumque iacent,
is frumenti ac Pecoris et omnium Copia rerum opu- is lenti . : nempe superior Arni vallis: ac postquam exposuit, Polybio auctore quam de consule opini nem Poenus conceperit, sic pergit: ta laeva relictori hoste, Faesulas petens, medio Etruriae agro prae-M datum prosectus, quantam maximam aStitatem
is potest , caedibus incendiisque , consuli proculis ostendit M. Deinde narrat, ut iratus se ex consilio
proripuexit FIaminius, signumque simul itineris pugnaeque Proposuerit; moxque, caP. 4, . Hannibal, is quod agri est inter Cortonam urbem Trasimenum- is que lacum, omni clade belli pervastat, quo magis .is iram hosti ad vindicandas sociorum iniurias ucuat. .
Ceterum nil a Polybio differt Livius.
Ea autem Verba, Faesulas petens, multam huicce quaestioni noctem Offudere, hicque , aut Livium e rasse, aut scribas qui nobis opera Livii tradiderunt, necesse est. Hannibalem sane Constat, quem vidimus iis campis politum, qui Faesulas inter Arretiumque iacenti cagdibusque et incendiis certantem ut consul relicto Arretio Cortonam demum flecteret, non averso itinere petiisse Faesulas. Debuit igitur Livius, auctorem usque Polybium sequutus, nedum Faesulas pe duceret Hannibalem, Poenos contra Faesulis abducere. Forsan et ipse Faesulas linquens scripserat, non Faesulas Pelena. Quod si compertum haberemus, Li-
549쪽
, ius iam Polybiusque in eo concordarent; neque aliter dilserunt, quam quod addidit Livius, paludes
illas quas permeavit Poenorum exercitus, easdem esse quas nunc totius Italiae interrimas videmus, circa fluvium Arnum, nec eas solum quas bifurca amnisu qua includit, aut quas ad septemtrionem, Liguriam versus, habet extrema Etruria, sed quae totam Arni inserioris vallem complent, vix leucis aliquot ab urbe Faesulis distantes. Qua autem potissimum , quod superest, parte, Hannibal Apenninum transcenderit, e Cornelio Nepoto discemus, qui in vita Hannibulis , cap. 4, α Per Ligures, inquit, Apenninum transiit, petens Etruriam is: tum addit Hannibalem hoc in itinere suisse altero captum oculo. Sed quid Livium Corneliumque sollicitamus, quum Sola sax rationis id ipsum, nullius auctoris ope, subiecisset. Quae enim Per Apenninum via eligenda fuit Hannibali, Placentia post Trebianam victoriam profecto, abhorrentique ab eo itinere, commodiore quidem, Sed longo nimis nimiumque Romanis noto, quod Mutinam Bononiamque ducita Sane, qui primus patuit per montes aditus, eum occupare debuit, cir a Trebiae Tarique sontes, inde
ad caput Macrae descendere, uno verbo, iter ad
Apuam sequi. Illic profecto in eas paludes incidit,
quas dextra laevaque fluvius Arnus habet, illo tempore Iatiores multo quam nunc, neque aggeribus coercitas, e quibus, Per vallem Arni superiorem, in melius firmiusque solum emersit, quod sub Faesulis et circum Florentiam iacet, locatisque ubi primum in sicco potuit castris, quievit. Mox per vallem Superioris Arni Etruriam interiorem petiit, duinque Arretium praetergrederetur , Flaminium lacessendum non omisit: quo ab laeva relicto, CIanis vallem in-
550쪽
I XCVR 'Vsgressus est, trans Cortonam ad Trasimeni lacus vi pus tendens, qua ascendit ad Perugium via, ibique exspectavit, donec se sponto sua consul profligandum prae- hestet. Id iter Hannibalis fuisse ita ratio demonstrat, ita auctorum testimonia naturaque locorum Postulant, ut aliud quodvis excogitari Potuisse vix ac ne vix quidem credendum sit. Multi, seu quos illa verba Faesulas Peιens , quae apud Livium emendanda notavimus, deceperunt, seu quos in errorem suum Strabo induxit, seu qui mutatos variis temporibus sines, quibus ab Etruria Liguria discriminatur, ignorave-Tunt, alias prorsus nexisse iter Hannibalem, ac nobis descriptum est, Contendunt. Cluverius. Ital. ant. vol. I, pag. 5HO. illa verba, Faesulas petens, in Livio damnat . quae damnavimus, siti plendumque a Paesulis profectus. colla lis Livio ει- Iubioque, affirmat, quod et ipsi assirmavimus. Ecce autem statim a sententia nostra aversus, Hannibalem vult
per viam Bononiensem petiisse Faesulas, Nepotemque in repat, qui Poenos duxerit per Ligures. Cluverio si fides adhibeatur, ite illud commodius, et longius, Romanisque nimis notum, id erit, quod per Ariminum atque Vmbriam munitum Erat; quasi Bononiae via
minus esset nota neque omnis esset montuna, ne-
duin his altis rupta paludibus, quas ipse . nullo Praeter se ipsum auctore, Florentiue circumiecit. Quas si paludes exstitissent, Hannibali oam viam Sequuto, non antequam Faesulas perveniret, sed hoc ultra ΟΡ-pidum obsuissent, brevi quo temporis spatio suissent
Eadem opponenda sunt doctiss. viris Cini, Vilianici Scala qui Hannibalem Pratum, Pistoriamque tranSiisse volunt, inon tesque Apenninos supra Mutinam esse ingressum; tum Lucae mistento, qui eum per Disiti oste