viscum plerarumque arborum plantam parasiticam dissertatione hac inaugurali botanico-medica

11쪽

ut ita d cum plantae , ut siti editi rami , exbausta alimonia vitiatisqne Dructuris, vel momiros reddantur, vel temporis diuturnitate exsicce

tur. Hujus nunc lustrationem pro virium modulo, hisce thesibus specialiorem suscipere volupe est. g. lII. V ocis ipsius Elymologiam prolixe explanare si dio omittimus, ne actum agere videamur & noctuas ferre Athenas ; neminem scilicet illam latere rati, qui materiae illius, baccarum replentis vacuum a semine spatium, tenacitatem obiter tantum contrectavit manibus. g. IV. Hic itaque fruteX, mira pariter ac rara Botanticorum materiaeque medicae Scriptorum concordia, unanimiter c) ab omnibus Idiomate Latino, risicus seu Viscum, Graeco, d) Gallico, appellatus, Germanisque sub nomine Misel, Mispei, Kemier, Molter , Marentachu venienS, gregia miseris mortalibus , vario morborum genere per omnem quandoque Vitam cruciatis, praestat ossicia ; Hinc quoque Sapientissimus omnium , quae eXistunt, Creator, haud levi sane erga nos amoris signo, proventum illius cur vit sat largum ubique fere regionum, coeli tempestate quamquam diversiissimarum, pariter ac de utilissimis quibusvis idem annotarunt naturae curiosi. Ita enim nos r in calidissimis regionibus, imo sub ipsa Tona tόrrida, testante ILL. SLOANE, eadem constantia viget, ac in Europae nostrae frigidissimis; neque etiam hyeme multum viroris sui amittit, unde VIRGN

Fronde virere nova, quod non sua seminat arbos.

Optandum hinc quam maXime foret, ut discerent homines Indias petituri, humores suos ad modum Visii componere.

A et sic

p. zD DOD. ΡΕMPT. p. 826. Histor. Planti Parisinar. P. 37 I. venit..o ab hoc latinum v0cabulum, viscus, arbitrante sic C. B. nuxit. e) Histor. naturai. Jamaic.

12쪽

sic ibidem morantes, tam multis obnoxii haud forent mo his , neque in patriam post longum intervallum dein reduces, de tempestatis inclementia tam repetitas jactarent quaerelas , quippe as ueti, frigori calorique ferendo , etiam ii tensissimo. g. V. Hic itaque fruteY, terra illius nutritioni inepta existente, in arboribus solummodo vegetat, quarum nulla fere tam vilis, quae nutriendo illo a natura haberetur indigna. In aliquibus tamen laetior ac copiosior progerminat ac in Caeteris, non omnium succo ad nutrimentum aeque bonum atque largum illi praebendum apto eXistente. Differentiam quoque haud levem ipsa regionum conditio offert, cum una regio producendis quibusdam arborum speciebus altera foecundior si1t, ita ut in omni regione non possit non in istis arboribus , quibus maXime frequens est, uberior Visci esse proventus, dummodo huic alendo idoneus sit illarum succus. Hinc etiam Materiae medicae Scriptorum ortam esse dissens Jonem, in diversas abeuntium partes, circa istam quaestionem:

quanam arborum Species prae cateris palmam mi praeripi.mt in producendo Visco, merito conjicimus. CAJ. PLINI Us in Quercu,

'bore, Ilice, Pruno e motri h) Terebinthino, nec aliis arbori-hus reperiri illum cum plerisque sui aevi contendit; quousque autem hoc verum sit, quivis vel leviter saltim Bolaniacae operam navans, tacentibus nobis, ipse intelliget. Sic enim in Alsatia Malos , Prunos, Betulam , iorum & Corylum copiosae illum largiri nos cum CEL. MARC. MΑΡΡ. i) comperti habemus. Sic quoque BAR Tiso LiNUs ZoAN1us O in lice , Ligusro & rite vinisera idem vegetare asserit. Abietem

sb Histor. natura l. L. XVI. C. 44. Ub Neminem unquam ex Pruno sylvestri Viscum provenire vidisse asserit OH. HARDUlNUS in notis ad Uaj. Plin. Histor. natur. L. I 6. not. 4O. hincque probabiliter admodum concludit, pyrum sylvestrem, in quo copiosus illius est proventus , legendum esse.,) Histor. Plantar. Alsatic p. 329.

13쪽

Tiniim ejusdem non plane sterilem esse , assirmat EXc. B. JOH. BOECLER Us l) ut & CASP. BAUΗIN, m) qui & recentiores tum temporis idem quoque Observasse in Acere, Casta

Neil , Cerro , Cotoneo , CPuo bitto, Larice , Messio , Nuce, Olea,

Ox cavlba, Ox cedro, Populo nigro, Subere S Sorbo, memoriae prodidit. . . VL Quamvis autem pleraeque arbores ad ferendum Viscu/n aptae natae ssint, magna tamen respectu foecunditatis illas intercedit differentia, quam a vario receptivitatis illarum gradu, hincque pendente majori minorive, semen ipsius e cipiendi , recondendi atque debito modo nutriendi , aptitudine originem trahere, admodum probabile est. Ita enim Quercus quibusdam in regionibus , bis admodum frequentes sunt; imo , teste BELLONIO , inter montem Areon & urbem Ceres Sc nulla reperitur quercus, in qua non proveniat Viscus ; unde generali, & quasi a potiori desumpto nomine, Omnem, etsi aliarum arborum sobolem, Viscum Quernum appellare consueverunt. In nonnullis regionibus mali n) &P yri, praesertina copiosissimum subministrant; e contra Corylum non nisi post centestinium annum, ad Visci gen rationem fieri maturum, quidam dicunt. o J

. VII. Est itaque planta parasitica, &, si comparatio institui licet , a Hedera parum abscedens ; sicuti enim haec claviculis, serpentino repta tu progerminando largissime emissis, subjectisque sibi vicinis infixis; ita & illa toto trunco iam

trimentum haurit. Optime ergo ab EXC. HALLERo Hedera& Viscus sociantur.

g. Vt I. Arborum corticibus infixum illius semen autas moX agit radices, per longitudinem sub cortice arboris, cui accrescit, inter libri involucra disseminatas, corticeque A 3 Pecu

14쪽

peculiari tectas, ut & fistulis ligneis, ceu totidem tracheis,

quibus nutrimentum hauriunt, ornatas. Has aliae minores

eXcipiunt, quae ad medullam usque penetrantes, totam ligni substantiam pervadunt, uti hoc eleganti pariter ac azuratissima Icone illustravit C E L. M A R c Ε L L. M A L Ρ Ι G H. p 6 4X. Firmatus sic radicibus suis caulis brevis as urgit, cubitalem raro eXcedens longitudinem , principio modo teneriori, modo crassiori & robustiori, pro varietate tam qualitatis quam quantitatis succi advecti, per radiculas abso hendi, ita ut quandoque unica gema, binis foliis conglobata , in conspectum prodeat. Utplurimum vero, dummodo sufficiens utilis nutrimenti copia non desit, geminas promit gemmas, in totidem ramos robustos digiti crastitie abeuntes; hi ulterius surculos emittunt, gemmis quamplurimis itidem

divites, nOVOS iterum ramulos praebentibus.

S X. Admodum ferax propterea hujus stulisis est fru-tificatio: Nam a radicibus brevis assurgens caudex frequenter innodo geminos dat ramos; horum quilibet binas, interdum tres emittit propagines; hae medio nodo quandoque

sex novos ramo S proferunt , quorum nonnulli septem gignunt surculos, in eXtremis apicibus geminis foliis aut floribus sese terminantes. g. M. Elevatum hoc modo Caudicem cortex ambit viridis vel flavescens, utriculosus, tactu viscidus, odoris &saporis nullius, non adeo tener, quippe truncorum fruticis nostri eXsiccatorum ἶXI. Offerebant δvIJ. materiae ligno-

ὰ & J1v. Corticis includens ligneam compagem coloris subalbidi, odoris saporisque plane eXpertem , fistulis & tracheis q) praeditam, quas tranVersales Ordines , a cortice in medullam producti, veluti rotarum radia intersecant.

g. XII.

I J Analom. plani Tab. XXVI. fig. Ioς. q) Elegantissimo sane spectaculo fistulae hae seu tracheae conspici optime queunt in prunis, ex ramis fruticis nostris celerrime deflagratis, deleta sponte fiamma prodeuntibus.

15쪽

f. XII. Singulis trunci & Surculorum nodis adhaerent bina so ia, conjugatim posita, crassa, oblonga, angusta, hem hacea seu ad luteum vergentia, fistulis & utriculis coagmen lata, laevia, integra, quae frigus facile ferunt, & aestu dissicile marcescunt.

XIII. Sequuntur tandem flores , martio mense ut plurimum sese aperientes, monopetali, pelvifirmeS, quadripartiti, r) mares, steriles, majores, quam plurimis Verrucis obsiti, pulverem effundentibus genitalem, velut eX apicibus. Hi tota quandoque stirpe remoti a foecundis seu embryoniabus, quandoque eadem stirpe, verum diversis ramis, & nonnunquam eodem ramo, sed separatim nascuntur. Embryones autem ceu fructuum primordia , flores minores referentes, quatuor soliolis & aliquot staminibus stipati erumpunt. Hi deinde abeunt in baccas subrotundas , magnitudine pisis non inferiores , solitarias maXima parte , quandoque trigemina S, ante maturitatem virides, deinde ubi maturae subalbidas ut plurimum, in certis speciebus rubras, o diaph nas, ita ut appareant ligneae fibrae per pericarpium dispersae. quod utriculis componitur,' lento & Viscoso succo refertis. g. XIV. In centro harum semen custoditur compres.sum & cordi firme, unicum, raro duplex, quod in geminas divisum partes, utriculis viridi succo turgidis congestas, seminalem plantulam continet , in geminos expansam surculos; ita tamen ut plantulae hujus seminalis bini apices paulo promineant Reliquum baccarum spatiurn explet materia quaedam alba, aut in illa specie, quam rubras ferre baccas diximus, rubra, subdulcis , Viscida, admodum tenaX, quae

ubique semen ambit, ita ut hoc molli quasi lecto ab illa ci cumcinctum teneatur, ne facile laedi possit.

16쪽

9. XV. Hae notae hucusque prolatae quadrant ad omnes visci species, Germaniae indigenas, in diversis licet arboribus propullulantes. At praeter has & illam baccis ru-hris, de qua in notis supra jam mentionem fecimus, Variae adhuc prostant , in regionibus longe a nobis distriis provenientes: Prima harum est polycoccon to a vulgari sola

haccarum racematim cohaerentium copia abscedens. Secundae meminit C. BAUFI INUS, u) Viscum latifoli et senis circulis strinque insculptis illam appellans. Tandem TABERNEMoNT AN Us plantae cujusdam peruvianae, Viscosmi vis, arboribus innascentis, mentionem injicit. Sed nos, mimis hisce minus cognitis, illis potius inhaerebimus, quae magis cognitae, a quissitu faciles, omnibus in usum cedere possunt. g. XVI. De generatione fruticis notri non solunt vulgi, sed & eruditorum varia est opinio : Veteres cum THEOPHRAs ΤΟ &ΡLlΙΝΙox) illum quidem eY baccarum semine nasci crediderunt, eo autem modo , ut nisi baccae a turdis aut palumbis aliisve hujus generis avibus antea comestae su

rint , semen ad sui propagationem haud sit aptum; sed demum tale evadat, postquam baccarum pulpa concocta per auvos harum avium redditur; statuentes scilicet, avium ventruculos illud demum maturare, ut plantula teminalis, g. XIV.

medium ejusdem occupans, in motum cieatur, nutrinaentoque attrahendo idonea fiat. Unde etiam ΡΕΑuaeus dicit de

turdo, quod ipse sibi avis mortem creet turdus exitum mi cacet, cum Hscum serat, per cujus gluten exinde parandum ab aucupibus catapitur. At, unde originem trahet in ejusm6di regionibus, ubi id genus avium deficit, & tamen copiosus reperitur Viscus 39. XVII. Huic antiquitatis sententiae acriter adm9dum se opposuerunt J. C. SCALIGER I) ut & UTERQUE BAUΗINus, fingentes eodem modo Viscum educi eX arboribus, quo cor-

17쪽

nua eX animalium ossibus ; situs nimirum vises arboribus inhaerentis ratio, Viris hisce alias celeberrimis a veritate hac in re deflectendi ansam suppeditavit; quippe in ramis quandoque tenuibus erectisque arborum nascitur , quibus vix insidere possunt aves, Sc in quibus, cum continuo ventis concutiantur , semen permanere haud posthi; deinde conspicitur aliquando tali in situ, ut parti ramorum ad terram respicienti insideat. Veruntamen, si modo id attendatur , arillos istos viscosae baccarum parti adhuc esse involutos, adeoque facile ramis praedictis adhaerere posse, res salva erit. Neque tamen est, cur quis objiciat, ideo assensum haud mereri horum sententiam , quoniam ejusmodi nascendi modus noxam inferret ovulorum patronis. Haud solum enim universas plantas, Verum & ne animalia quidem cuncta, suam originem ducere eX ovo, tam CL. MER Y, Gallus sub initio hujus seculi jam annotavit, quam naturae Curiosorum industria, ad indagandum insectorum propagationis modum praecipue directa, nupperrimis demum temporibus egregie confirmavit, CL.

scilicet de RΕΑuMuη , Gallus insecti cujusdam vermi- formis , polypus ab ipso denominati, speciem invenit, quod in aliquot dissectum frusta, paucarum horarum spatio tot integra offert animalcula, priori dissecto plane similia , in quot frusta insectum erat divisum. Neq; infeliciori eventu rem hancce tentatus fuit CL. TREMBLEY , Anglus, bbb aliud hujus generis insectum aquaticis plantis, praecipue autem Lentisvia, ut plurimum infiYum inveniens, quod tam per sui divisionem quam vegetationem , protrudendo foetus ab omni sui latere ad instar totidem ramulorum parvorum , propagari consuevit; ita ut si modum ejusdem, quo se multiplicat, abstracte considerares & solum, vegetabilibus potiuS quam animalibus illud annumerandum diceres. Quid autem de Ve-

18쪽

getabilibus judicandum y annon ista g. L recensita semilae C reant, hincque non ab ovo oriantur, esto problema & disputandi objectum. g. XVIIL Nemini ergo jam obscurum esse potest, non semper ovulis naturam uti, sed multiplicem illi patere viam, qua singulis, quae xXistunt, ad ipsorum propagationem foetus largiri potest. Secura ideoque hac de parte omnino staret haec SCALIGERI opinio g. praeced. & admittenda soret,

nisi nonnulla multo majoris momenti eXtarent argumenta, quae manifeste loquuntur , fruticem nostrum propagari per semen, nec aliter. Quanta enim quaeso eXinde haud sequeretur in convenientia , si cornuum in modum nasceretur &noser: Nonne quaevis arbor frutexve peculiarem sibi, neque aliis communem aleret speciem, juXta differentiam arborum diversam , ad minimum eXterne, prae se ferentem faciem Τpariter ac id observari licet in animalibus cornigeris, & ejusmodi vegetabilibus f. L recensitis, quorum quaelibet species externa facie & partium dispositione caeterarum nulli respondet. An non cuncta individua ejusmodi arborum speciei, ubi Viscus semel repertus fuit, quas e S. VtO protulimus, eodem semper foecunda eXisterent, si Viscus se haberet ad arbores , uti cornua ad animalia Z Nihil autem dictoriana in illa, quam examini subjicere molimur, Vi ci specie locum habet; dive

sissimis in arboribus pro pullulans, easdem eXhibet notas e ternas, nec pauciore8 pluresve. NeqUe quidem, quantum

ex facta illius analysi Chemica didiscimus. interna partium constitutivarunt proportio & harmonia dissimilis ipsi est, uti

paulo infra evidentius patebit. Sic etiam magnum quandoque nemus, ferendo Visco aptis admodum quidem frequens arboribus, paucissimis tamen earundem hoc onustis existenti bus, invenitur. Et cui bono tandem tanta seminum copia Z quem in finem tam elegans radicum apparatus, si spontaneo comptu fruticem nutrum protrudunt arbores 3 hoc sane carere potuisset, cum posito hocce crescendi modo nulli commodo iis inserviat, pariter ac ejusmodi vegetantia, quae a succo aliorum

19쪽

aliorum superfluo natales ducunt , nullis plerumque instricta esse radicibus, jam supra g. I. monuimuS. Naturam Vero nil frustra facere , nemo sanus facile negabit. g. XIX. Propius itaque rem tetigisse videtur CL. RU-DOLPΗ. JAC. CA'ERARI Us, cc) qui lide demonstravit, non posse aliter fruticis nostri fieri propagationem, quam per semen. Hoc vero non ab avibus solum devoratum & redditum per alvum ad arbores posse deferri ; sed quocunque

modo baccam, cui semen inclusum, ad ramos arborum, tam delapsu raptuque ventorum , quam rostris avium , delatam ibidem adhaerere, eo melius, si, vel sponte, vel ab avibuS, simul est rupta , ut glutine mediante fortius affigi queat Hinc etiam est , cur in diversis tam arboribus idem inveniatur Visicus , plerarumque earundem soboles siti Ne autem dubium remaneat ullum , modum huncce sese propagandi omnino esse verissimum , operae pretium erit heic adducere observationem, quam C L. RAJUs G annotavit : Pervertebraverat vir aliquis, inquit, proentibus LIsΤERO & PLACKNET,

medicis celeberrimis, Populi alba corticem, inseruitque stranulum ria i , quod insertum dein germinavit , plantamque istunt produxit.

Confirmat hoc ulterius II L. COLBAΤCH, Anglus , ee in quiens : Der Isset is ost be ' mactuet eines Ritetes in die R nde

. XX. Neque mirum cuidam videri debet, quod diverso tot arborum succo nutritus, haud quoque diversus sit,

ae) In Diisertatione prima de Visco Germanico idiomate donata a CEL. D. D. Di EDERICH ESSEL Ll DEΝ, libelloque inserta cui titulus Gliindliche Chemische Anmerkungen liber Herria D. Schiittens physica- ljiche Nachrichi, vona Ursprung der Minerali schen. mulier &c.

20쪽

pro arborum diversitate ; vegetabilium enim variationes non dependere a succo , qualis advehitur, sed qualis absorbetur ab insitae, ut ita dicam, plantae tracheis seu fistulis, docentiterum arborum in Oculationes, ubi implantati eidem trunco diversarum arborum surculi, fruti us producunt singuli, suae speciei convenientes & proprios. Hoc sane non contingeret , si diversi isti surculi cuncti simile plane nutrimentum haurirent, haudque modificatum, pro diversa foraminutorum, in quae dictae tracheae ultimo desinunt, conformatione. Sic quoque pari ratione Viscus, diversissimis quanquam infixus arboribus , idem tamen haurit nutrimentum ; nilii Iquippe admittens, nisi quod fistulis seu tracheis, g. VIlI.)radicibus g. VlII. illius insertis congruum est, reliquo

praeterlabente fistularum orificia. Confirmant idem ulteriustam multiplices in microcosmo secretiones, quaS eandem agnoscere causam nemo nescit. g. XXI. In usum Medicum adhibetur solummodo lignum simul cum cortice suo , raro baccae , caeterae autem partes nunquam. EX baccis tamen quibusdam in locis conficiunt gluten, quod Viscum nominant, hoc modo: Baccae in aqua donec disrumpantur coctae Contunduntur in mortario, & tamdiu in aqua fontana lavantur , donec fursuracea eXCrementa , a glutine spoliata, eXimi queant. In spissatum dein aucupibus ad capiendOS aves inservit, unde etiam Ger manis Voget Leim audit. EX baccis, naestium tempore collectis immaturis parari debere Viscum vult PLINIUs, n sta tuens amplitudine illas quidem augeri , Visco vero marces-xere, si imbres accessere. IDEM , eX aridis contusis & cum aqua putrefactis, rursusque post putrefactionem malleo tu

sis baccis, optimum fieri sejunctis pelliculis, contendit.

S. XXII.