장음표시 사용
241쪽
HELvETIAE, EIUSQUE VICINIAE. 129
Lapides Figurati Turbinati Helicem non θ bentes , Levera, ct in longum produriti: Besemnita diciti.
QVales Lapides Figuratos nos per Belemnitas intelligamus, jam
tet ex titulo. Antiqui vero ita eos vocarunt, quia sagittae, quae grae-- ce Βελεμ ' dicitur, figuram reserunt; appellantur etiam Da liIdaei, quod in monte Ida reperiantur, & digitum repraesentent, aliis Lyn- eurii, quod ex urina Lyncis ortum suum trahere olim existimaverint ;Germanis: Alpsens os, Incubi Sagittae, Schineis, Luchs in, Ranensteis. Danis : Meuelim, Spectorum Candela. Rusticis nostratibus e Donner te oder Donneseis, seu Tonitrui Cuneus, eo quod credant, eum cum fulmine Θ coelo cadere. Belemnitae omnes in struetiira conveniunt ; constant enim e meris fibrillis , seu laminulis seleniticis leviter splendentibus, a centro lapidis, si integer sit, si vero concavus, a cavitate ad peripheriam horizontaliter porrectis, ita ut cum substantia Lapidis Bononiensis quo ad structuram suam magnam assinitatem habeat, qua motus eodem modo, quo ille ad attractionem imcis praeparatur, etiam Belemnitas nostros calcinavi, spe fretus, eundem praestaturos effectum, sed contrario prorsus successu, siquidem post ca cinationem nec minimum Belemnitarum vestigium in fornace inveni, qui totaliter ab igne consumpti erant. Unde suspicatus sum, Belemnitas ob copiam sulphuris, qua scatent, & quod in pluribus odore proditur, igni non posse resistere, sed ab eo consumi; econtra Lapides Bononienses maiore quantitate salis sulphur figentis imbutos esse, propter quam etiam Uehementissimam calcinationem parva sui jactura sustinent, hujus rei veritas ab eorum gravitate, & respectu parvae molis magno pondere confirmari videtur. Etiamsi nostris in regionibus non habeatur frequentior Lapidum Figuratorum species Belenanitis, tamen in iis non magna observatur d1fferemtia, si excipias magnitudinem, basin integram, vel perforatam, & species Belemnitarum Sulcatas : etenim quoad colorem quasi omnes sibi similes sunt, nimirum subcineret, vel nagricantes, nullum fundentesodorem,seu scetorem, vel prosecto valde levem, δc plerumque a basi lata in acumen abeunt praeter Belemnitas Sulcatos, qui in medio non nihil ventrico si sunt, prout inferius in enumeratione specierum describentur. Verum aliis In Provinciis occurrunt albi, nigr1, c1nerei, sulvi, pellucidi Vini Falerni instar, dc semipellucidi linea per medium divisa: quidem armatura aurea, Vel a gentea armati, quidem olent Ossa, cornua usta, selium urinam, alii bene, alii intus t apidem, alii arenam, vel terram continent. Denique alii paleas trahunt, alii non, est& species quaedam singularis intus atra, &laevissima, instar silicis ignem emittens, magnitudine articuli digiti, nulli S ra
fructura. Disseren-ria Belem nitaris in Hetaeria
multiplex Sicuri in aliis Regio.
242쪽
va Lapidis Uncurii proprie di.
rao HIs TORIA LAPIDUM FIGURATO RIM
diis, sotis albicans, tanquam crusta creta cea dotata, substantia dimissima, qui succini, dc urer sunt colossiis, droprie Lynciarii dicuntur . In Borussi a prope Regio montum, & in Pomerama effodiuntur . plures adhuc d1fferentias adducit Boet.pag. 236. haec annotatae sunt ex 'Mrmiopag. 7Q. qui Vari
midalis. Species. Tab. 37 DUcripristi Belemnita 'ramida lis maximi
Germani Belem uem contra Incubum, Ephialtem, Sc nocturnas oppressiones valere putant, atque eum in finem ejus exhibent pulverem in l1quore competenti. Commendatur etiam ad vulnerum consol1dationem. Calculum eo frangi, non secus ac lapide Iudaico, existimant. Pleuritidi mederi volunt obsignaturam, mucrone enim ad pungendum apto praeditus. Ejus usti pulvis dentifriciis aptus est, eo etiam cicatrices in oculi S equorum existentes exterunt Hippiatri. Ad omnia il la, ad quae Lyncurius coria mendatur valere volunt; siquidem pro Lyncurio venditatur: sed ab urina Lyncis nasci lapidem, negant naturae Scrutatores accuratiores . Paulu Barbellus in μή praxi medica cap. de Nephrit. sequentem liquorem neptiri licum ex hujusmodi Iapidibus confectum ad expellendum calculum commendat:
Iudaici. Spongia . Nephritici. Glaciei Paradisi. O c. Cancr. ana q. v.
Solvantur in spiritu salis rectificato, solutiones filirentur, & destillentur ad siccitatem; caput mortuum incesta in liquorem coagulatum nephriticum mutatur.
GEMus I. Baemnites Pyramidalis basi integra . QVando Belemnites a basi latiore versus alteram extremitatem sensim angustatur, Pyramidalis dicitur . Species Belemnites Pyramidalis basi integra niger maximus truncatus. Tab. 37. Hic lapis magnitud ine cum figura convenit, δ' in superficie sua pulchem rimis Tubulis vermicularibus albicantibus insigni us est, praesertim circa basin,ubi hinc inde instar hederae arboribus adhaerentis sine ordine, Sc dive sos gyros describendo per lapidis superficiem ramulos suos dispergunt, oculisque haud ingratum praebent spectaculum. In montibus comitatus B, densis prope Laggeren inventus est . Belemnites Pyramidalis basi integra niger major. Belemnites Pyramidalis basi integra niger mediocris. Belemnites Pyramidalis basi integra niger minor. Belemnites Pyramidalis basi integra niger minimus.
243쪽
245쪽
HELVETIS, EIUSQUE VICINIAE. 131
Belemnites Dramidalis basi forat seu concava .
AD differentiam hujus generis Belemnitarum a prioribus , isti in basi sua AH.mm
sunt concavi,seu sorati, quod foramen sensim angustatum plerumque res basso ad medietatem lapidis penetrat, &in punctum centrale abit , a quo fibrae ratis seleniticae substantiam lapidis constituentes oriuntur, δc ad peripheriam usque porriguntur. Hoc foramen quandoque terra, quandoque arena repletum est, utplurimum tamen nullam materiam in se continet, dc prorsuS . ἰVacuum est.
Species: Speries. Belemnites Pyramidalis basi sorata niger maximus truncatus , dc per medium divisus. Tab. 37. Tab. gr. Magnitudine cum figura convenit, & in baseos parteinterna bulo ver- Selemmigmiculari bifurcato, & albicante donatur. In eodem loco cum altero maXL mo inventus est. Tubulos vermiculares in minoribus hucusque non ob- III 'Θservavi. Ucrip Belemnites Pyramidalis basi sorata niger major. Belemnites Pyram1dalis basi sorata niger mediocris. Belemnites Pyramidalisbasi sorata niger minor. Tab. qia
Bylemnites Sulcatus est, quia basi sere usque ad alteram extremitatem, ReLemui seu acumen sulco recto donatur, &in medio sui, vel etiam magis re Sulca Versus apicem nonnihil ventricosus est, ita ut persectam Pyramidis figuram' μ - non repriesentet, propterea neque Pyramidalis vocatur: Basis hujusmodi Belemnitarum semper integra est. Species: . Species. Belemnites Sulcatus niger major. Tab. 37.β. y Tab. 37. Belemnites Sulcatus niger mediocris. Belemnites minor cinereus Ari pisti lumreferensLuid. Lithoph n. 17oi. R. is Belemnites Sulcatus niger minor. Belemnites Sulcatus niger minimUS. G E M u s IVP . . .
Uamvis nulla hujusgeneris Belemnitarum species in Helveti1repe- 3.1.muiariatur, tamen ad majorem tractatus perfectionem illud hic addere iis olio Volui, ut etiam species exoticae , si sorte ad manus pervenstrint: agnosci dνοuiaus queant. Belemnites igitur Cylindroidaeus est, qui figura sua Cylindrum ιιI Elepraeseseri, & nulla ex parte acuminatur, vocatur etiam Uectrinus qnia Arinus.
plerumque Vini Falerni instar pellucidus est, vel semipellucidus & lineam
246쪽
I32. HISTORIA LAPIDUM FIGURATOR M
mediam secundum longitudinem habet, quae ex una parte superficiei sub cum longitudinalemefformat, morat guris b. 37. apparet. Species: Belemnites Cylindroidaeus Electrinus, vel Vini Falerni instar semipellucidus. Tab. 37.R. I. quae lapidem integrum repraesentat, dcl. a. qu λ- tum interna ejus facies exhibetur. Belemnites Cylindroidaeus quo ad substantiam suam convenire videtur
cum Belemnite minimo sere cujus demsuccini instar, ct pellucido , ct colorato ;quibusdam Lapis Lyncurrus dicto L . tit. 32. pag. 227. Ex Anglia transmissus est. Matrix Belemnitarum nostratium calcaria, cui immersae sunt plures species Belemnitarum Pyramidalium mediocrium basi integra, & sorata,partim integrae, partim per medium divisiae. Tab. 37. Belemnitae in quamplurimis locis Helvetiae reperiuntur, 3c vix datur mons, ubi Lapides Figurati occurrunt, qui non etiam Belemnitas simul suppeditat. Apud Lucernenses in monte miseen, apud Tigurinos in momte Legerio , dc prope Andelfingam, apud Scaphusianos in monte Randio, circa Siblingam, δc Hallo viam, apud Basileenses in monte prope urbem Lieri at, in monte Areis Moenchen is, & Muteo copiose colliguntur. In majori tamen abundantia illos nunquam vidi, quam in montibus circa Monasterium os et, quod leuca Rhotriseida distat, ubi ad plura millia colligi possent. Exposita structura, Sc enarratis Belemnitarum speciebus pauca de eorum
generatione subjungenda sunt, circa quam a Lithographis tres priecipua & consideratione magis dignae conjecturae proponuntur, omissis iis utpote veritati,& experientiae manifeste contrariis, quae Volunt, Belemnitas a ca Io cum fulmine cadere, vel ex urina Lyncis nasci. Prima est,quod sit cornu piscis, Secunda vult, quod sit fluor concretus ex marinis Tubulis, & Tertia,quod sit species Stalaetitis in meatibus terrae so mat Primas duas opiniones affert LMid Epist. Ouarta de Asteria,er μυ-nire adDoct. Dominum Joan Archer AL Belemnites habet similitudinem eum cornu piscis Nactvvat vocati, figura tereti fastigiata, & cavitate ad basin adhaerente, ignoti cujusdam Monocerotis cornu pronuntiat uni, quare si unica Belemnitis species cum testaceo aliquo convenire videatur, idoneam suspicionis ansam neque enim ultra conjecturas nunc loquimur)praebet. Conchylia autem, quibus Belemnitas Varios annumerarem, ea sunt, quae Tubuli, Penicilli, Entales, & Dentales appellantur, in quo genere plura etiam exstare nondum descripta comperimus. Ut vero jam imnuimus, Belemnitas non ipsos Tubulos, aut Penicillos, sed potius fluores quosdam ex Tubulosis hisce fossilibus concretos ob sequentes rationes si spicor. Primo: Tubulorum quorundam, & Belemnitarum eadem magnitudo, figura turbinata, teres, & concaVa.
Secundo: in lapidicinis Oxoniensibus non semel Belemnite praegnantes Τubulos suisse visos. Tertio: Belemnitis maximi Oxyrrhynchi varia specimina inveniuntur in lapidicina Sta sordiensi, quorum calices membranacea quadam testa eX
247쪽
HELVETIAE, EIUSQUE VICINIAE. 333
parte interna obducuntur, quaesis adhaeret, sicut cortex arbori. Quarto: in litoribus Terbighiensibus colliguntur quidam Penicilli Armnarii fusiformes , Belemnitis aliquot minoribus,quoad molem, dc figuram non absimiles. Fatendum est, quod hae rationes non levem praebeant ansam suspicandi, Belemnitas in Tubulis marinis nasci, dc ab iisdem formam suam acquirere, verum cum Tubuli marini omnes sint incurvati, nec in tanta magnitudine, 'V & quantitate occurrant, magisque sint acuminati, quam Belemnitae, de veritate hujus conjecturae merito dubitare licet, quamobrem pace xanti pistinior. Viri dubiam meam opinionem quoque addere vol ui, ut saltem major deg neratione dictorum lapidum conjecturandi occasio suppeditetur. Suspicor ob qua enim Belemnitas esse species Stalachitis stiriaesormis in meatibus, seu poris dubitarterror ex aqua nivis solutae, dcramentis lapideis tenuissimis imbuta in hye- Ainhor , me formatas, non secus,ac supra de generatione ipsius Stalachiris dictum est. an Betim Rationes meae conjecturae sunt. primo: quod Belemnitae materia cum Stat, mra non hitis stiriae sermibus conveniant. Secundo: quod structura fibrarum e pun- debeau rcto centrali ad peripheriam pioductarum etiam in Stalachitis observetur, resor με icet modo obscuriore, & magis confuso, cujus causa sine dubio materiae Minm V crassities est, de non tam petiectas defaecatio. Tertior quod hoc modo om- nia Belemnitarum genera produci possint, cum econtra plures Belemnit,
rum species v. g. Belemnitae Sulcati , ει CFundividaei, nec ad comti alic
jus piscis, nec ad Tubulos marinoa referri possint, a quibus maniseste di
Desiriptis lavitis, seu Aquilini Lapidis.
ANtequam explicationem septimae Classis aggrediar, pauca de AEtLte, seu Aquilino Lapide subjungam, etiamsi in nostris regionibus
non reperiatur, tum, quia apud nos Propter suas vires valde famili ris, dc notus est, tum etiam,quia propter figuram suam subrotundam ad hanc Classem non nihil accedit. 3 .
Etites, seu Aquilinus Lapis vulgo: der Adisseis, ita vocatur ab Aqui-ia, quae illum in nidum suum transferae creditur, ut morum Partum prinmoveat, nullam certam figuram habet, plerumque tamen labrotundus est, cis A coloris cineret, pulli, aut fusci, alium lapadem, qui Callimas dicituri, dieisteucvel Argillam in se continens, unde concussus resonat. Tria praecipua, &magis frequentia AEtitis genera ἁ Boetio recententur pag. 187. Primum genus exterius scabrum, non laeve est , colore vario, plerumque tamen pulso, nigricante. Hoc lapidem Callimum dictum, dumque pulsatur, inantem Lapis Ca in se continet. Secundum cinerei coloris est , ac in se Argillam, vel Margam timui. continet, quae alba, flava, rubra, caeruleave interdum est. Cortex ejus exterior scabra ex arena erassiore, silicumque particulis facta, vel constructa videtur. Tertium priori sit vile, terram in se coloribus variantem concita- Mapperdit. Has duas postremas species Germani Κlaversem Vel dissem vo-
248쪽
3 HisTORIA LAPIDUM FIGURATORUM
cant, atque ab aliis Geodis nomine appellantur.Secundum genus,quia agita, tum,& commotum argillae sonum prodit, ad AEtitis genera aptius cumPl
Primi generis AEtites raro Prunt, vel Armeniaci mali magnitudinem superat . Posteriora duo genera pugni ispe magnitudinem aequant. Primum genus Orientale est, quanquam etiam in Apulia reperiatur : Reliqua duo etiam in Germania inveniuntur prope Hilde emium, in Misnia prope Dresdam , ac non procul Chemnicio, deinde in Bohemia duobus a Pilsina milliar1bus. Hi plerumque in torrentibus decedente aqua reperbuntur. Habet etiam Silesia ad pagum Smoiste en Territorii Leobergensis, item ad Goldbergam in Lygiis hos Lapides.
AEtitis facultates ita describit pag. 78. AEtitem parturientibus peculiariter dicatum testatur Plinius, dc Galenus, non refragante experientia ; sinistro namque brachio alligatus, istum in iis retinet, quae ad abortum suntproclives ob uteri lubricitatem . Tempore partus sinistro semori alligatus dolores minuit, ac partum acce erat; cujus experientiam saepius in
hac urbe seci, adhibita tertia specie . Est mihi enim Geodes parvulus ovi columbini magnitudine,cujus effectum in casibus desperatis multae honestae
Matronae saepius viderunt. Sed ubi partus exciderit, statim amovendus. Observavit namque Valerioia , tam vehementer trahere, ut una uterus
excidat , ni mature TCmoVzatur, quou, Co rcferente, accidit Valentiae com
jugi ponsons Iouberti, quae oblivioni tradens lapidem femori alligatum, elapsa matrice,extincta est. Ad furem deprehendendum Authore Dioscoride pulverem AE titis pani permiscent, &suspecto porrigunt, quem reum deglutire nullo modo'posse,putant. Quod & Graecos etiamnum variis adhibitis superstitionibus factitare, ait Bellonius: omnes suspectos advocant, atque massam pinsunt sine sermento , ' variaque verba. adnumerant; deinde ex massa panes ervi magnitudine confiὲinnt, 'singulisque ternos devorandos, nullo addito potu, praebent. Tum sur tertium devorare non potest, 3c parum abest, quin, si conetur, stranguletur. Monaesa i Graeci hoc pro
secreto habent. Sed hoc ridiculum , & superstitiosum. Ferunt quidam, quod si patinis supponatur 2Etites,in quibus ferculum veneno infectum continetur, deglutiri illud non possrisuperstitiosum videtur,
quod asserunt,gestatum amorem, & divitias augere, invictum, omnibusque gratum emcere. Sed tritum, & cerato mixtum epilepticos paroxismos lenire,quod dicant , experientiae non reclamat . Argilla seu Marga, quae ih G ode continetur, terrae sigillatae facultatem habet. Lota pesti, & febribus pestilentialibus correptis cum aqua acetosa propinata auxilio est, sudores elicit, Venenum expellit, cor recreat, quandoque & alvum movet. Venenis cum vino exhibita resistit, dysenteriam malignam, dc alvi fluxum s. stit. Pestilentes carbunculos discutit cum spiritu vini in vino oligophoro exhibita, cordique robur conciliat. Serpentes arcet, atque hanc ob causam quidam existimant, nido Aquilae inserri. Nicolaus menelle insuo pulcherrimo Tractatu de Lapidibus cap. q.art. a. οὐ serv. pag. 28. pinait, omnes AEtitis species, quae concussae resonant, esse fructus petrificatos, quorum osseae seminum capsuis pariter petrificatae Callimum constituunt. Quae opinio etiam suas patitur dissicultates, elemni m
249쪽
nim si AEtites esset fructus petrificatus, deberet figura sita illum repraesentare, imprimis autem Callimus osseum ejiisdem se en prae sectet , siquidem hoc propter duram suam substantiam, & insuper fructui petrificato imclusum tam faciliter naturali sua sorma non spoliaretur, suod tamen hucusque non fuit observatum. Deinde conceptu dissici se est, quomodo ossea seminis capsula intra substantiam fructus petrificatam in Margam, seu Argillam, quae in Geode occurrit, conVerti queat. Verisimilius igitur videtur, AElitem esse lapidem peculiaris speciei, cujus materia ob diversam suam dispositionem non simul in substantiam rapi deam concrescit, sed plerumque primo illa, quae superficiei proxima est; vel quod liquor lapidisicus non ad centrum usque penetret, vel non sum cienti sale lapidi fido imbutus sit ad indurandam simul omnem materiae substantiam; haec interinidum petrefit, constringitur, & consitaret one sua illam ca, vitatem efformat quae in Geode deprehendi solet, non immutata Marga, seu Argilla in illa contenta. Si vero liquor lapidi ficus externa substantia jam petrefacta ad centrum usque sese insinuet, vel urgeatur, lapide mi Callimum efformabit, qui, cum in petrificatione pariter contrahatur, interna cavitas amplior evadit, ita ut concussus sonum majorem edat. Nonnunquam j p sa materi a contenta ita potest eme disposita, ut activitatena liquoris lapidifici prorsus respuat.
IN QUO DE sCRIBITUR CLAss Is SEPTIMA
LApides Figurati, Conchitae dicti, figura sua Conchas propriedictas
praeseserunt, quae sunt species Testaceorum non Turbinatae, sive sint bivalves, sive uni valves. Plinius vero lib. 9. cap. 33. nomine Conchae omnia Testaceorum genera comprehendit, cujus verba, utpQ te quae miras Concharum varietates elegantissime exprimunt, δc nostris Lapidibus Figuratis non inepte applieari possunt, hic addere non piget. Concharum genera, inquit, in quibus mira ludentis naturae varietas, tot colorum differentiae , tot figurae, planis, concavis, longis, lunatis, in orbem circumactis, dim1dio orbe caesis, in dorsum elatis, laevibus, rugatis, denticulatis, striditis, Vertice muricatim intorto, margine in mucronem emtuo, soris effuso, intus replicato; jam distinctione virgulata, crinita, crispa , canahisoasitim, pectinatim, imbricatim undata, cancellatim reticulata, in obliquum, in rectum expansa, praedensata, porrecta, sinuata: brevi nodo ligatis, toto latere connexis, ad plausum apertis, ad Buccinum incurvis. Quo ad Conchitarum generationem eadem recurrit dissicultas, quae supra jam in Cl. s. proposita est; cum vero Conchar a Germanis vocentur: δώ-
sichlen, Conchitae appellandi erunt. Idus senstein .
ne ite. Modus generaristrinis AErι- tis. Conehita.
250쪽
Lapidum Figuratorum Septimae Classis.
subrotundi. a cardine ad oram magis elongati. Chamitae. subrotundi. Triquetri. Musculitae. Rhomboidales. I Ex utraq; parte convexi , &spin143l eminente donati. 3 ' Ex utraq; parte convexi sine spina.
Ex una parte cum spina eminente μ' i convexi,ex altera vero concavi.
t subrotundi. eri a cardine ad oram magis elongati. M la eardine ad oram angusti'res. i subrotundi. . Triquetri. Rhomboidales. Longi.
Imbricati. Pectinitae. Ρectunculitie.
H Ex una parte conVexi , ex altera vero concavi spina valde elata. Ex una parte comexi, ex altera cocavi,striis aἀ spina cocurrentibus.