Caroli Nicolai Langii Lucernens. Helvet. Phil. & Medici ... Historia lapidum figuratorum Helvetiae : ejusque viciniae, in quâ non solùm enarrantur omnia eorum genera, species et vires aeneisque tabulis repraesentantur. Sed insuper adducuntur eorum

221쪽

Stroia ibitae limes e triali

223쪽

HELVETIS, EIUSQUE VICINI S. 1 Is

laevis minimus albus quatuor spirarum, Omnes Strombitae in iisdem montibus reperti sunt. Locuι.

CAPUT QUIN TU Μ.

Desicriptis Lapidis Chelidonii, S Umbilici Marint .

ANtequam Classi Cochlitarum finem imponam, pauca de Lapide

Chelidonio,& Umbilico marino tradenda sunt, non quod in nostris regionibus reperiantur, sed quia in iis valde familiares sunt, &a pluribus ad certas Cochleas, tanquam earum Opercula petrificata reserun

tur a

Lapis Chelidonius cum Umbilico marino quoad structuram suam prose Lapis Chosus convenit, uti videre est in Tab. 3o. in qua numerus primus partem eo- ώdonius xtim sessilem, seu planam indicat, in qua linea in volutam seu gyrum duarum spirarum Cochlearum more acta donantur, quae intra ipsam substantiam im frμcturapidis convolvitur, δc principium alicujus Cochleae videtur , haec in Umbi- lico marino ortum suum trahit a pluribus al1is lineis incurvatis, &quasi sp iralibus per superficiem lapidis expansis, S sibi in voluta occurrent1bus, si- S

mulque unitis, secundus vero numerus partem eorum convCXam in summitate, seu centro excavatam indicat. Quemadmodum autem structura con- 'inveniunt, ita& figura sibi prorsus similes sunt, quae ovata & subrotunda est. Solummodo igitur colore,& magnitudine discrepant. Ciaris. morm. influo mus jam pius citato ita eos describit. Chelidonius, seu Chelidonia ab Hirundinibus sic dicta, eo quod in ven- Deseriptio triculis eorum inveniri putentur, Germanis : Schvvalbenstein lapill m lapidiscit exiguus, magnitudine seminis lini, sed figura hemisphaerica , colo Chelidonii re luteo obscuro splendente, parte convexa, S rotundiore, purpureo & Dcμndum. nigricante parte sessili; Nostri vero omnes numero plusquam So. albican- V Vor

, quibus a matre , cum pulli lapillos hos Aliqui putant, lapillos in ventriculis LArundinum

tes sunt Dicunt inveniri in ventriculis hirundinum juvenum mox ubi exclusi fuerint, devorandus exhibetur: ctim lhabent, ita nido insident, ut rostra conjungant. Eximi juxta plinium debent absente matre, & antequam primogenitus terram tangat. Quandoque in uno pullo duo generantur, alter rubicundus, alter obscuro magis colore, quandoque vero unicus saltem, qui duorum vices gerit. A heL iuioniam mus Boetius se in Hirundinibus saepe eum quaesivisse ait, sed non invenisse . Adseruntur ex Melitensi Insula lapilli Chelidonii dicti, qui descriptioni conVeniunt, quos incolae Oculos serpentum Vocant petrificatos. Sunt, qui eos opercula Concharum minutarum esse, putent instar Umbili- Nonnullicorum Marinorum, quod mihi haud videtur verisimile; attulit enim mihi aurum ex Melita Insula Ciari . Vir. D. Thom. Bartholinus massam quandam ex me- naret , esseris hisce lapillis constantem, ita ut discrete cerni, ac numerari possint ad nu- vcr μω merum vigesimum, quamvis massa sit exigua dimidiae unciae longitudine, Gq pondere vix scrupulum aequans. Mihi varii sunt generis figura , magnitudine dc colore discrepantes

P a qui

224쪽

Eorum vi

res praefer-

e criptio

marini.

heu nium es Conchaca lata A di ovandi. Concha caelata descriptio.

cis prodes. Descriptio

Imbilici marini magni In

dici. generatIo. Vises.

qui non ex h1rundinibus, sed tςrra Melitensi sunt petiti. Vires ei adscribunt praeclaras, inprimis ad Epilepsiam commendatat al-b io rem capiti applicatum, δί auribus impositum extemplo collapsum excitare , nigrum cute alligatum idem praestare. t Ad antiquos capstis dolores , quartanam, hepatis affecti is , maniam, & melancholiam gestatus extollitur quae sequuntur, superstitiosa videntur, quam obaena omittim ur) sed magis atationi corrionum est, quod oculo talia' dbloribusqn collyri,s; aut collo appensus succurrat, visumque roboret. Certum, quod Oculis impositus , quaecutique inciderint, eximat, quod & alia laevia hemisphaerica praestata. Haec ille de lapide Chelidonio ; de Umbilico' marino autem sequentia tha-

Umbilicus Marinus a similitudine Umbilici, quem repraesentat, no men invenit,quibusdam Umbilicus Veneris o Germanis: Meerbohnen, Faba Marina, CretenseS Oculum marinum vocant, quod gestatus oculis prode fledicatur.

Lapis est colore rubicundo albedine mixto, superiore & eminente parte politus, & laevis, inaequalis, quibusdam in locis compressus, ut ea parte humanum oculum non inepte exprimat tam figura, quam magnitudine, raro minor unguem pollicis excedit. Altera parte compressus est, planus, δί nigricans, variis spiris in gyrum actis praeditus, ac si Conchae esset rudimentum, in albidioribus lapillis haec pars quandoque etiam albicat. Operculum est Conchae cujusdam Coelatae Aldrovando dicti,quae etiam ad Turbines refertur, hujus orificium claudit eo modo, quo vulgares Limaces hyeme crusta quadam testas suas claudere solent, ut a frigoris injuria defendantur . Cochlea, quam claudit, parva ess, exterius quasi creta obducta, interius splendens Margaritae instar. Amuletum contra Erysipelatem esse putatur, si continuo gestetur. Ejus in sanguine sistendo vim oximiam experti sunt Viri Clarissimi, si parte pia na cum saliva fronti agglutinetur. In mensibus sistendis ejus pulVerem ex-h1bent m aqua, aut conserva appropriata. Haemoptoici, qui sanguinem per intervalla exspuunt, ejus pulvere mixto cum Cornu Cervi, dc Coralliis p raeparatis in ovo sorbili juvantur. Aliam speciem Umbilici Marini Indici describit idem Author, quam materiae complendae gratia his quoque adjungere volui. Est & Umbilicus Marinus magnus ex India allatus, figura rotunda, parte superiore conVexa nivea, in ambitu foraminibus quibusdam, modo majoribus, modo minoribus praeditus, inferiori parte aliquantulum concavus, in gyrum Cochleatum, ut prior, efformatus, colore punico, striis subnigris inversuris praeditus. Ex diversis constat substantiis. Nam convox a & exterior ejus pars solidior magis albicat,interior strigosa ad cinereum vergit. In divinetro longitudinis quatuor circiter est pollicum, duritie ad lapideam accedit naturam, qua versura Cochleata minor est, tenuior conspicitur quam ab altera parte. Ex limosa majorum Cochlearum sanie indurata, Scexcrementis viscidis ortum trahere Videtur, ac ejusdem esse naturae, pro prietatis, dc Virium cum priori. Hucusque praedictus Celeberrimus Author .

225쪽

Ex his quoque apparet, quod omnes tres adduetorum lapillorum species eandhin BabSant in teinam stricturam. in locri mari proximis inveniantur, adeoque probabile sit , qUOd etiam omnes ad idem corpus reduci debeant, nimirum ad operculii ni Cochlelirum j Chelidonii quidem mini marum , Umbilici marini vulgares, mediocrium, praecipue autem Cochleae coelatae Rondeuiis, & Umbilicus Indicus magnus WVormii irrijoria n, cui Opinioni adhaeret major Zoographorum pars excepto Scilla, .ut in 'L

stol. 1am aliis in locis latidata pluribus rationibus, Mexperim is demon-

strare conatur, Umbilicos marinos vulgares, seu Pistro di San ta Margarita , esse ova Cochlearum, in quibus illa linea spiralis in gyrum acta C AEchleae embryonem constituat . Praecipua hujus conjecturae sundamenta sunt haec: Primo, quod Umbilici marina non semper observentur ejusdem crassitiei, nam aliquando sunt strigo si . aliquando cras iores secundum diversum anni tempUS, in quo extra mare ejiciuntur. Secundo. : quod dicti lapilli solummodo augeantur secundum altitudinem, Sc non Iatitudii ni, ut nimirum Cochlea inclusa extendatur, δc cum accrescente pisce es Ongetur. Tertio: quod lapilli accrescentes semper magis ad Cochleam accedant, non tantum figura, sed etiam colore, &quod hoc etiam intelligendum siti de lapillis minimis, ut sunt Chelidonii. Quarto: quod linea spiralis in gyrum acta Cochleae embryonem constituat, utpote quae non solum in simplici linea consistit, sed in orbibus testaceis in se convolutis. Quinto: quod inruptis lapillis observetur intra spiras substantia duplex diversae materiae ;quarum una ad formandam carnem, altera Vero ad testam inducendam de

stinata sit . . i. , , .

Haec sunt rationes , quas pirardictus Insignis Vir ad suam sentcntiam stabiliendam in medium profert, &hac occasione manifestandas censui, ut Philosophis prope mare degentibus, ubi hujusmodi lapilli occurrunt, amsa praebeatur, veritatem talis conjecturae indagandi, per quod doctrina de Testaceis non parum promoveretur.

LIBER SEXTUS.

TOS HELICEM NON HA B ENTES. ....

Post Lapides Figuratos Turbinatos, quorum orbes Cochlearum in modum producuntur', sequuntur ii enarrandi, qui quidem . turbinati sunt, sed sine helice, seu voluta, dc ad figuram Globi, Nel Pyramidis, aut Cylindri accedunt .

Probabile es omnes

das esse. Stilla iudi

cat, eas es

bryones.

Lapides Figurati Turbinari sine helice.

226쪽

Eorum materia.

x 18 HIs TORIA LAPIDUM FIGURATORUM

T AB V L A GENERI

ta s.

S ci

Cordati quaternis radiis e duplici serie. Cordati quinis radiis e duplici serie. Cordati Spatagoidaei.

Fibular S. Discoidari Umbonati. Ovarii. Echinometritae. Striis Capillaceis.

Echinitarum Radioli 3c scutula. Laeves,& in longum producti: Mlemnitae dicti Pyramidales basi integra. Pyramidales basi sorata .

Sulcati.

Cylindroidau.

Lapides Figurati Turbinati Helicem non balentes subrotundi , Striati, mel Punctulari: Echinita dicti.

EChinitae sunt Lapides Figurati, qui figura sua Echinos marinos acu

leis suis, seu radiis spoliatos praeseserunt, Mideo in Germanica limgua nostra Meem ge ein appellari possunt. Materia eorum sicuti & Cochlitarum modo arenaceus, modo calcarius , aliquando etiam siliceus est lapis, marcasi taceos autem hucusque non observaVi. Quae de generatione Cochlitarum praesertim striatorum superius adducta sunt, hic etiam optime applicari possunt. Loca nativa Echinitarum in enumeratione specierum eXponentur. Echinitae ob suam figuram subrotundam, qua plerumque donantur, Vi' dem

227쪽

HELVETIS, EIUS IS VICINIAE. II9

dentur non ad Turbinata pertinere, cum tamen Omnes nec Ovariis exceptis ) versus partem superiorem aliquo modo angustentur, dc contrahantur, quod unicuique illos diligenter contemplanti patebit, eos huic Cla si adjungere volui. GENUS I.

r U jus Generis E chinitarum describit Claris Luid. insuo Lithophyl. RrL

tann. Class. 6. qtratuor species, & quantum mihi imaginor, ideo illas Clypeatas vocat,quia figura sua Gypeos Antiquorum praeseserunt. Nos unicam habemus speciem. Echinites Clypeatus, seu discum reserens pentaphylloides maximus niger vertice eminentiore, quinis striis duplicatis, de sulcatis, foraminibusque a se aequaliter diuitis donatis insignitus. Tab. 3 . Structura hujus lapidis tam mirabilis est, ut impossibile sit, eam in unica simplici descriptione Lectori integre exponere; magnitudinem quod a tinet, illa cum figura expressa convenit, lapisque hemisphaericus est, dc

basi plana centro verticali oblique subtensa, coloris obscure nigri cantis , dc summae duritiei, ac gravitatis. In umbone donatur quinque tuberculis sis tu suo circulum describentibus, a quo quinae striae duplicatae, & sulcatae imcipiunt versus peripheriam lapidis extenta, cui quo magis approximantur, eo magis etiam dilatantur. In earum cavitate descripta sunt soraminula su, rotunda aequaliter a se invicem distantia. Ex his decem striis septem ad ci cumis entiam usque immutatae pertingunt, o Vavero, cum adhuc pollice ab extremitate lapidis distat, prorsus obliteratur. Non a dc decima quasi simul unitar in medio inter verticem lapidis, 3c ejus extremitatem quoque finiuntur, sed earum loco papillae iis in vertice sitis simillimae exsuxgunt, quae eodem ordine, dc duplicata serie, nec non distantia aequali ad periph riam usque porriguntur. Praeter strias sulcatas, δc a centro ad circumserentiam regulari ordine tendentes in superficie lapidis peripheriae proxima excavantur plures alii sulci nullo ordine hinc inde excurrentes, ac varios gyros serpentum more describentes, qui tamen nunquam cum striis regularibus confunduntur: ubinam fuerit inventus hic lapis , dicere nequeo, cum in mea absentia allatus fuerit. G E M u s II.

Echinires Cordarus quaternis radiis e duplici serie tranHersarum lineolarum consatis.

D Er Echinitas Cordatos intelligimus eos, qui in parte superiore sulco, vel I lacuna donantur, in parte inferiore, seu opposita non nihil contrahuntur, de quasi acuminantur, ita ut ad cordis figuram majori ex parte

accedant.

Species Echinites Cordatus subluteus mediocris quaternis radiis e duplici serie transversarum lineolarum conflatiS. Hic

Echinires Cluearus. Species.

maximi

descriptis.

Echinites Cordarus quaternis radiis. Species,

228쪽

Descriptio

Echimita Cordari quaternis radiis, Tab. 31

Locus.

Species Tab. 3s. Descriptio.

2ocus Ethinites Cordatus

Iao HISTORIA LAPIDUM FIGURATOR UM

Hic lapis rarissimus est, & magnitudine stra figuram tertia parte superat Vin parte concava convenit cum basii Eestinitarum Cordatorum quinis striis expressa, pars autem convexa lacuna oblonga donatur , quae a centro incipiens versus partem superiorem ad peripheriamusque prO- tenditur : ab eodem centro versus partem lapidis inferiorem, seu lacunae Oppossitam porrigitur eminentia oblonga, sev spina acuminata ad extremit, rem usque. Inter spinam Verb, & lacunam protenduntur quatuor radii eduplic1 serie transversarum lineolarum conflati utrinque duo, δί aequaliter a se distantes, qui in umbone ad exortum lacunae, Sc spinae principio angit sto in ci piunt, p aulatimque circa medium dilatati versus peripheriam iter umcontrahuntur, donec ad basin pertingentes, non nihil dilatati in subiectiim foramen desinant, uti videre est in radiis quinis in dicta figura secunda exH

Inventus est in montibus circa Boesein s Luggeren

1Scianitea Cordatus quinis radiis e duplici serie tran ersarum esilarum conflaris i

i Pecies

Echinites Cordatus subluteu majox quinis radiis e duplici serie transversa

Echinites Cordaltus subluteus mediocris quinis radiis e duplici serie transeversarum lineolarum conflatis. Tab. 3 3. U. Ι .cta. in prima serie. Qia arum prior partem lapidi S convexam , posterior vero basin concavam forami ne donatam ex bi t. Ech invites Cordatus subluteus minor quinis radiis e duplici serie transversarum lineolarum constatis. Adductae Echinitarum species a priore differunt, primo: quod ex parte inferiore minus contrahantur; secundo: quod lacuna valde brevi in par te superiore, do conVexa donentur 3 tertio: quod eminentia oblonga se a spina destitutae sint, de hujus locum occupet quintus radius e duplici serie tiansversarum lineolarum conflatus; quarto: quod radii, licet cum quatuor prioribus in reliquis conveniant, inaequaliter a se invicem distent, & a cim cello umbonem occupante incipiant, caeteroquin mediocris figuris Tab. 3 3. quarta parte major est, Omnesque inventi sunt in iisdem montibus cun priore. 'I A I D

. EMinites Cordatus Spatagoidaus quinis radiis e duplici ferie tran versarum lineolarum conflatis.

EChinites. Cordatus Spatagoidaeus ita vocatur, quia Echinos S patagos seu Missos Rondeleti & ab Aristotele descriptos figura sua praeles siqui sunt Echinorum genera pelagia, & inventu rara, minus rotundi, quam ii primi gς ueris ,- a cordis figura non valde recedentes, aculeiS parViS raris septi, altera parte, in qua scilicet os est, magis plani c