장음표시 사용
101쪽
Quinto haec ipsa opinio deducitur
ex ca. Quanto. de iureiur.quo in loco ap-vare principem teneri omnino monetam cudere,& publicam facere ea lege, ut valor iuxta pondus ei c8stituatur:alio
dui si princeps posset p sua libidine pre-
.iu constituere num is quodcunque pondus auri,vel argenti habentibusaura metum illud,quod tanto conatu Romanus 1 8tifex illicitu esse cesset, minime Ereti ita ex parte reprobum atq; ideo fateor, hac Decretale decisione admodu urgere aduersus principes, 'hac lege nequacua Obseruantia numismatis cudendis. 2Caeterum contrariam sentetiam plurimum coprobat ratio ab Ai istotele deducta lib. ue .Ethi.c. s.&lib. I. Polit. cap. 6 inquit enim nutnum lege consistere ac suam vim retinere,non natura. Si quide
lex numum constituit:atque ideo numifma dicitur, quasi nomisma a νομωρ dest , lege,a qua Pretium, & valorem certum accipit:cuiusque libera potestas est, num os semel percusis inutiles efficere, ac reddere.Haec Aristoteles, a quolibet notemere argumetari.Nam si non natura
ipsa, sed a principe numismata vim , dc
potestate accipiat:ab ipsoq; legem reuocate inutilia effici possunt,profecto non tanti aestimatur materia ipsa auri,vel argenti,quati nurnus ipse: cum si tanti stomaretur natura ipsa no lege,pretium, do im Damus haberet. Huic rationi Plui. suffragatur in Phocionis vita scribes, Π mos eos esse praestatiores,quo in mIΠΟ ri materia plus Valoris,ac preiij coplectatur. Simile fere ratione suffragatur rex r. tD-l-Titi. Ede auro,&arg.leg. ub aurisco scilitas respodet,legatis alicui dece podo auri satisiaste legatu solui,sivel aur , I epretiu auri praest-tur id e proba νβ. vlt .ff eo rit.Etenim si pecunia qua Ru rum ipsum aestimatur,aurea quidem Ia Gra ponderis esset:quanti ipsum aur
la subesset ratio, cur haec Vt diuersa ab ipso iurisconsulto nominetur: si quidem nullo discrimine costant. Sed nec istae rationes aduersus principucensores Omnino Vrgent. Locus equidem iurisconsulti diuersia censet aurum,& pecuniam, Vel Dum o S aureos,& merit O: quia numi propter formΞ:&characterem publicum amassa & materia rudi distinguntur:que- admodum statim probabitur. Sic locus Aristotelis recte intellectus eu sensum habet, ut plurimu intersit sitne massa metalli informis,& rudis,an innum os redacta.Hoc enim dc ipse Aristoteles explicat eleganter in GiαCapitu. 6.
Nam cum,inquit,quaeq; necessaria non sacile possent ultro, di citro comportati publico gentium consensu constitutum est ad Pexmutationes faciendas, ut tale quidam interie darer,dc accipere quod cum esset ipsum ex genere rerum accomodatarum ad usum vitae facile tractari posse t:cuiusmodi est ferrum, argentuti si quid aliud eius generis habet, quod
initio magnitudine, ac pondere simpliciter erat definitum,postremo etia charactere fuit percussum,ut homines liberi essent a licitudine examinandi,nam charactere quantitas numi significatur
Haec Aristoteles Ex quo primum adnotandum est, aut horitate publica effectu suisse : vinum icerta habeant& ponderis,& stimationis rationem,quq & ipso
charactere,&forma constet absque alio examine,quod quidem necessarium so-ret,si massa auri,vel argenti daretur abiaque publica forma pro aliqua aliare ad
humanum usum necessaria. Q fit, ut licet num us eiusdem ponderis sit, cuius& ipsa materia, ex qua constat,attamen admodum villis fuerit numismatum usus ut absque alia hominum soli claudine constet ex publico charactere,quanta sit eius materiar aestimatio .quod manifestissime Aristoteles explicata Deande De mone. I
102쪽
teri pretio Haec probatu r.N am licet primus, & proprius usus pecuniae su ad
emendum,& vendendum,ut sit alterius rei pretium iuxta.l. 1.ff. de contra. empta
Aristotelem lib. 1.Polit.cap. 6.& quo ad hanc partem nulli liceat transgredi eius
estimationem a lege taxatam: est tameni alter pecuniae usus improprius neminpe Ut permutetur pecunia cum pecunia ct ad hoc non habet a lege taxatam cer etam quantitatem,nec valorem: ut docet S.Thomas lib. 2.de regimine princip. capit. 1a.Sylves . Verb.Vsura. . quaest. Σ. &3 sic sane licet propriusvsus calcei sit ad
tegetad um pedem:a ter tamen eius usus improprius est,Vt cum alia re permutC-tur sicuti ex eodem Aristotele deducitur in dis h. cap. s.&ca. . Hoc ipsum haciti re &Caieta. adnotauit in tracta. de cabijs cap. s.deinde commutatio ista pecuniae ad modiam vittis est Reipublicae, dia Dumularius auream pecuniam dat pro minuto argenr0,aut viceversia minutum argetum pro aurea pecunia. Contingit enim sopit sime,utiliores esse alicui minores num Os argenteos ad faciliorem Vsiam,&exPensas,quam aureum niam isma:atque itidem alteri eritvtilius numisma a cireum ad translationem , quam armentei minuti numi. a ratione ob faciliorem,accdmoctiorem usum est: viilis valde icti haec in republica perm utatio
ideo mirum non est ,si permittatur,mercedem aliquam dari his, qui labore proprio,& industria paratos habent numos aureos, d minutos argenteos ad huiusmodi Cambia, modo Pretia hoc tenu sit, ne fraudibus locus aperiatur.
Praesertim collar,hoc licere publicis campsoribus ministris reipublicae, ab eaque constitutis. His etenim hoc licere, asseuerant nostri doctores passim, quorum meminir e QS sequutus Laurentius
notabit. 69.9.nu. I 3. de donati. ter vir. g. 7. Conradus de contractibus. quaest. 99. quorum opinio communis est,secundum Sylvestrum Verb.Vsura.4.LT.
tamen & si praemittant,se tractare re ista quo ad publicos campsores, non tamen negant expressam,ide licere priuatis personis. Sed Caiet in tract. de cambijs. cap. s .in specie asserit,no esse hoc cabium licitum priuatis,sed tantu hisqui ab ipsa republica sunt ad id munus electucuius cotrarium Sylvester in dict. verb. Vsur. β7 probare mihi visus est,& id e tenet maxima ratione Dominicus Soto in dicta quaest.2.Etenim si h c permutatio genere suo pecunia aestimabilis est,ut constat
nihil vrger,cur non sit licita cuicunque, etiam priuaro:quod equidem verum est ex ipsa natura rei: nisi lex huius cambij usum priuaris interdixerit: tunc etenim nemo poterit officium hoc exercere, n isi is,qui a republica fuerit electus:alioqui
mortale crimen is committeret, & teneretur ad restiturionem lucri ex ea re percepti: sicuti ipsi Domini. Soto probat indicta quaest. Σ.sic lege re g. 3 .lit. 8. li. s. rdi. interdictum esse officium istud priuatis,& omnibus,nisi in curia Principis habentibus ab eo specialem commissione&lic etiam:in alijsue: b ciuitatibus, &locis permittitur his, qui i collegio dec
rionum fue lint nominati,&elem. Hac sane ratione dicti sunt ab initio campsores hi, qui paratas habebant pecunias ad permutandum minores pro maioribus,& Vice Versa maiores pro minoribus seruata compensationis aequalitate. Habuit vero haec dictio originem a verbo cambio, id est permuto: deinde vetera illa: campsi, campsum S campso,can psas: eadem significatione authore Prisciano lὶbro. I o. capit. a. qui ex Ennio citat. Leucatem campsant: id est, permutant, tradit Andrae. Tiraquellus
103쪽
libro. I. de retractu . . 3 o. in principio. inde campsores. Cambium autem dictio non est a Latinis recepta: tametsi Vtatur eadem libri seudorum author in cap. si quis dominus. quo tempo.miles. & in
cap. I . g. Cum autem. de contro in uestiti
ubi Bal notar, Cabium esse permutationem no tantum speciei ad speciem,quae proprie est permutatio: sed & speciei ad
tariam lex. I.titu. 6. par. s. permutatione
cambium appellat. IllaVero merces, que scampsori datur pro permutatione pecuniarum dicta est a Graecis colly bus:& inde campliores collybistae: quod Budaeus adnotauit in l. vlti. ff. de pigno. actione. dicti etiam fuere num utaris. Sed & argerarii, ut trapezitae,& mensularij appellatur,non Tantum pecuniarum permutationi dedere operam maiorem: siquide simul negotiatione exercebant. Na pecunias custodiendas accipiebant, propriasque,& alienas faenori dabant. V n- de apud Plautum argentarius pro foeneratore accipitur. His solebant in publico ad longum tempus tabernae locari. l.qui
tabernas argentarias.st. de contra. Umpti
quo in loco labitur Accursius,dum interpretatur argentarias tabernas in quibus argentum Veditur. Iidem argentarii mesas publicas, d ossicinas Romae in foro habebant prope Castoris sedem,ex Plauto in Gurgulione: in Persa: & in Asinaria:Terentio item in Phormione. aratione argentarij foro cedere dicebantur,cum tabernis,idest mensis suis cede-tes,alio fugientes habitatum migrabant fallebantque creditores: quod logius explicat Guillielmas Budaeusin. l. si hominem .ssidepositi. I. quoties. ubi Iurisconsultus huius loquutionis meminit. dicti etiam fuere argentarij collectarij a colligendis numis in. l. quisquis. C.si certum peta. vii explicat Alciat in libro. . dispuctio. capitu. 22. e Suida. Horum aurem argentariorum ossicium,&ministerium causam publicam habebat. l. argentarius. in princip. V. de edendo. Nam &alij rationes conficiebant: ad quarum fidem recurrebatur. l. praetor ait. Cum . l.
sequenti. T. de edendo. notat & de his aliqua Carolus Molinae. de contractib.
Ad proposita ab initio quaestionem
rursus accedens illud ex multis adnota-bo,prae maxima authoritate te X. in cap. quanto. de iureiuran. numismata expensis publicis esse cudenda, nec plui is fore aestimanda, quam materia ipsis absq; publico charactere aestim retur Hanc sententiam probat glo. in. d. l. I . U. de corra. emplaBart.in .l. Paulus. E Gesolui. a. col. item Bar in.l.qui falsam. U. de sal.& in .l.
nionem communem essἡ asseueratCurti. Iuniori n. l. a. g. mutui. nu. I a. Hsi cert. pet.Vbi Bar. eandem Opin. probat,& tenet. qua etiam sequuntur Matth.Afflict.
Nihilominus contraria exponimus conclusionem, qua costanter afferimus, posse principem in cudendis numis eam obseruare legem, ut aliquid lucri percipiat pro ratione eXpensai u, quae fiunt in ipsa monera signa da. No enim tenetur princeps propriis expensis num os percutere.Idcirco poterit a principe numisma tum pretium taxari ultra ipsius materiae aestimationem: quod cosuetudo iam diu toto in orbe Christiano recepit, secundum Innoc. Abb.nu. I 1. Imol. col. q. &ibi docto. in d c ouato. de iureiur. Imol. in . d. l.Paulus T. de solu imo & de hac c5suetudine Bartol.ipse testatur in dicta .l. secunda I. mutui ac Martinus Lauden. in tractat. de moneti S. columna prima. Petr. Vellu . indicto numero septimo. Boenus
104쪽
BOerius decis. 3 27. nume. 3. & Albertus Brunus an tracta de augment. 6 dimi. conclusione Vltim. colum. I. qui eande approba ubi lucrum id sit exiguit. Ego vero hac in re non Video admodum v gere contra principes rex. in dict. capit. quato. potuit enim in ea specie detrimetum in numisimate contigis se eo pacto, ut praeter valorem materiae, & modu legitimum CXpensarum pretium foret costitutum: quod illicitum est deinde consultius est, numismata expensis publicis percuti,& eundem habere Malorem que ipsa habet materia:&tamen consuetudi 6nem,cuius paulo antὰ meminimus, non ita contrariam iuris Opinamur ut admittenda non siit. Ea etenim principes ipsos excusabit omnino. Sic in his regnis apparet ex pragmaticisconsstitutioni , us, quarum in primis licitia ς operis capitibias m Ctionem fecimus, consuetudinem istam plane seruari in numis argenteis, & aureis tametsi modo obati: i penuria pluris aestimemus, & faciamus aurei numisiamatis mare riam, quam num us ipse lege regia sit aestimatus: atque ita hanc sente-tiam quam recepit consuetudo,crebrio rem esse asserit Carolus Molinae. de c5etractibus. quaest. Ioo. numer. 798. quam probare videtur Gabriel. in . .sententia. dis in. is. quaest .si. colum. a. quin & idem Innocen. Abb.&alij indita . capit. quanto hoc principi licere arbitratur ultra ex Pznsas necessarias,que fiunt in cudendis numis, si ipse princeps sit in aliqua inopia constitutus. Nam ad subueniendum publicae necessitat publicisque impe sis poterit pluris monetam inst inare, qua numismatu materia aestimetur. Imo & hoc ipsum quandoque viri C Reipublicae est,
ne pecunia aurea,vel argentea eXtra TC-gnes aut extra prouinciam exportetur:
quemadmodum admonent ipse Inno.& Guid. Pap. in dicio capitulo quanto. Columna tertia. coiis. x sane ex consti-
tutionibus Henrici Regis Secudi,& Ioanisprimi,ob publicasnecessitates ab ipsis Regibus numismatum pretia a Ugmentum accepisse. Sed δ consensu populi, aut ciuitatum Regni etiam absque publica inopia poterit idem princeps ei ficere,fecundum Innocen. Panormita.&alios in dict. capi. quanto. Romae itidem hoc factum olim fuisse ob publicam inopiam ab ipso Senatu. testatur Plinius li
Hinc denio; poterit & alteri quaestioni responderi:an princeps possit mutare pecuniae valorem,& estimationem qua in re Aristoteles inquit libro. 1.POlir.capit. 6.&. . Ethico. cap. s. esse in potesta
te Reipublicae, & principis numismata semel signata murare, & reddere ac efficere inutilia. Alutata si quidem volunt te utentium numiS,Vt num u Valore nolinr,ipse num us, ut numus est, inutilis efficitur. Hic enim est smsius Aristote.tametsii Michael Ephesius in dict. cap. s. aliter interpretetur locum ii um scilicet ex usu permutationis. Ita equidem inquit. Nam si volue: imus ea, quae habemus dare,& quae non habemus accipere, inutilis prorsus usus num i euade' ipse tamen opinor, non esse hunc sensum proprium Aristotelis: sed eum, quem modo tradidimus. Mutatio vero pecuniae, si fiat ex consensu populi erit plane licita utcunq; fiat
cum accedat consensus eortam, quibus
praeiudicium ex ea mutati ne fit: quod fatentur H Os iens .in titui. de censibus. . ex quibus. Innocen. & doct.in d. c. quanto. Alberi. Brunus in tract. de augmen-IO,COctu. Vlti. col. 2. qui expressim admittunt mutationem monetae Vilicita, quoties ea sit ex iusta causa: nempe Quia materia numismatum facta est vilior, vel pretiosior communi hominum aestimatione:vel quia non habet iustam aestimationem seruata proportione materi g,ex Demone. I 3 qua
105쪽
scribit in capitu. r.quae sint regalia. num. 18.&sequentibus, quinum. 24. etiam probasilicere principibus pretium monetae augere tempore publicae necessitatis: modo ea cessante fiat subditis restitutio dant illati ab ipso principe, qui posset id restituere. od si mutatio monetae fiat absque iusta causa pro principum libidin id est omnino illicitum secundu
rem dum Ioan. Fab.in princip.Inshquibus mod.tolli oblig.&Boerius decisione. 32 T. numer. 6.scribunt posse principem absq; consensu populi mutarem Ο-netam:est id intelligendu, modo fiat ex iusta causa: vel absque populi praeiudicio
Qua ratione Sanct.Thom. in tracta. de regim .princi ibro. z. capitulo. x 3 admonet principes, ne numismata pro libidine propria mutent. De eadem re multa tradit Cares. M Olinae. de contra. quaestio. siet.&.9 3. qui numer. 60 inconatur improbare communem modum loquendi: dum pecuniae bonitas distinguitur in extrinsecam,&intrinsecam: bonitas enim intrinseca dicitur substatia ipsis metallorum tam in bonitate, quam inquantitate, seu pondere : bonitas vero extrinseca appellatur valor imposititius: ut scribunt omnes in dict.l. Paulus. ff. de solui.& in. l. cum quid. T si cert. peta. &in dicio capitu. quanto. Etenim existimat Carolusibonitatem intrin secam pecuniae esse publicam illam aestimatione,& valorem imposititium: quia est eius propria,specifica,substantialis & formalis bonitas,&essentia,quq dat ei esse,qua sublata, publica videlicet approbationerem ota,d e si nil esse p ecu nia. l. eleganter g. qui reprobos. U.de pignor. actio. l. Iulianus.g. si ovis. E. ad exhiben.bonitas autem extrinseca secundum eum dicitur ipsa num orum materia scribitque is autho ita loquuῖos fuisse Olim Agonem, Iacob. de Bello vi. Odostedum, ac Cin. in .l. in minorum .colu. C. in quib. cau. in integr.resti. non est necessaria. Et tamen ad intellectum eorum, quae in hac materia tractantur, obseruandus est c8munis dicendi modus: quem etiam sequitur Albertus Brunus in dict. concita ultim .colu. s
1 obligatus soluere in certa numorum 1lecie an postit in aha soluere. α Pecuniae bonitas intrinseca:ansit considera da iuxta tempus contra Eus, elsolutionis j3 Numisimatum bonitas extrinseca, quomodo sit obseruanda quo adsolutione debiti'
pro sit creditori. s Promisit Olutionisin certa pecunia sub certa aestimatione:quo pa Eosit obseruandat
ex Bart. in dict.l. Paulus. aliquot concIusiones deducere, ut breui quodam examine que ipse adnotauit explicentur : saltem iuxta commune aliorum traditionem.
Prima conclusio. oties obligatior concepta fuit sub certa specie monetae non tenetur creditor recipere quamliabet aliam munetam, etiam probam, admonetae promissae aest imationem, si sit alterius materiae.Hanc coclusionem quidam probant ex eo, quod aliud pro alio inuito creditore non soluitur.l. 21. T. si certa.peta.&.l. Cum a quo.T eod. titU- denique in specie assertionem istam renent Barr.in dict. l.Paulus.num. 3. idem
106쪽
legat.Idem Bart. Alexan. Areti.&ali; in I .E . si cert. pet. Im Ol.&doct. in dici. l. Paulus. Antoni.& Abb. colum. vlti. in dict. cap. quanto.Bald. in .l. si quis argentum in princip. C. de donationi.&
tamen unanimi co sensu fatentur, cosuetudine contrarium receptu esse. Quod
etiam asserit glossi in dict. l. si quis argen
super.l. cum quid. quaestio .s.ffsi certum peta. Afflict. decisione. 9o. de qua consuetudine scribit Carolus Molinae. de co
obligare eam: cum ex ciuilitate,& benignitate creditorum processerit, non CX necessitate nisi in hi; casibus, in quibusnibit iriteresn creditoris: quod est DO a dum ex multis, quae tradit Alberi. Bru-nus in dict. conclusione ultima. colum. . Hanc tamen consuetudinem iure procedere,conatur probare Curtius Iunior. nidi ta l. cum qaid u. as
Secunda conclusio, etiam ubi obligatio concepta fuit sub certa specie monetae , cogitur creditor monetam diuertae formae, &characteris recipere, modo eiusdem materiae sit, D ad eandem aetii matione,quae debetur,solutio fiat. Hoc expressim Bart.& Omnes paulo anIC cItati probant ex dict. l. Paulus. quae est be-ctandia hanc conclatione intelligentia. Tertia conclusio. Pecunia mutata m bonitate intrinseca: nempe in materia, vel pondere sol cienda est secudum eam bonitatem,quam habuerat tempore cotractus,non autem secundum illam,qua habet tempore solutionis. Probatur ex ratione. Leum quid. T. si cert. pet . ubi ea tenea, cto. Scin cap. olim de censib. notant Barto. S alij in dict.LPaulus. cOlum. 3.tex. ad idem in cap. cum canon1-
sommunem esse Panor. in ea. qu fito de Iureiuran. colum. penulti. Iason in . I. a. quaest. 3 6. C. de iure emphy teu. Soci. Iunior consi. I s. libro. 1 .nume. 94. idem fatentur omnes, qui hanc materiam tractauerunt,praesertim Curti. Iunior. in . I. cum quid.is. si cers. peta. nume. 2 3. Gratus consi. et et . nume. 3 O.& cosi. 13. &. Icl. 1. Volu. Alber. BrunUS in tract. de augm.& dimi. conclusione viti m. ver. His sic praemissis. qui late hanc materiam examinat & Boeri. decisi. 3 27. eandem sententiam constat communem esse ex his quae latissime tradit Andrae. I iraquei li
Cotrariam in hoc Opinionem tenet Ioan. Faber in authen. Hoc ni sit. C. de solutioni Idem in principio. inibus modis tolli. obligat. ad finem. eiusqoe sentetiam pluribus rationibus conatur defendere Carolus Molinae. in tracta. de contractibus. quaest. 1 o C. quem legito. Nam pulchre expendit intellectu tex. in dict. cap. Olim.& cap. cum canonicis de censi sibus. SI eleganter, atque erudite probat
solutionem debitae pecuniae recte fieri, si fiat ex pecunia probatam in materia, quam in forma, quae ex blico decreto valet summam, qualitatem debitam etiam si certa species pecuni aut monetae debeatur.Etenim si centum Castellani deberentur ex contractu, vel alias:&si forent publica aut horitate diminuti in materia,Vel in pondere,nouique percussi eiusde valoris N pretij publica aut horitate constituti: satis esset, centsi num os
aureos ex nouis soluere: nec teneretur
debitor centum Castellanos Veteris p 5 deris creditori dare. Sed & hanc sentenetiam aduersus communem latissime ampliat,&limitat Carol. sicuti &comnionem diti se CXplicat Alberi. Brunus in dict. conclusi. 'hi. bd si veteres numi essent non ran Demone. I 4 rum
107쪽
li1m in pondere, & materia mutari, sedc simul & in valore ac pretio pub licO:tuc
conueniunt omnes, esse omnino distinctos num os nouos a Veteribus :& ideo soluendos essc veteres num os, aut Co I upropriam, ac Veterem aestirnarionem. Quod est: rationi adeo congruum Ut temere contrarium admittatur. Etenim
haece sit propria species,&casus captiui. cum canonicis. de censibus. Uci se Carolus probat Cleganter: curia inibi diffinitum sit, no teneri debitorem soluere creditori iuxta nouorum numismatum stimationem sed iuxta veterum qualitate, di valorem, quoties veteres extrinsecus di intrinsecus fuere mutati. Quod Ioan . Faber notat in princip.Insta. quibus modis tollit. obligat. ad finem. Quarta conclusio ex Barto. hunc in modum colligitur. ties pecunia eodem pondere, & materia manentibus, vel auget vel minuitur extrinsecus quoad eius pretium S est is nationem,ea mutatio ante mora & nocet, &prodest creditori. Haeo conclusio communis est, &probatur ab his,qui proximam probauere pauris exceptis, quorum statim mentionem agemus.Bart. etenim & ore nesali; expressim eam veram esse censent in locis paulo ante citatis. Na simul has duas conclusiones iuris utriusque in re pretes exponunt, & explicant. Igitur in
hac specie fatis erit creditori,quod debitor ei soluat cetum Castellanos, quos in conuentionem deduxit, etiam si hi nu- mi modo publice minoris aestimentur,
quina tempore contractus. Eademque ratione debitor tenebitur centam Ca-s ellanos reddere creditori, etiam si hi modo pluris publico decreto estimetur, quam tempore obligationis fuerint aestimati: atque ita omnium consensu receptum est,praesertim eorum,qui citantur
ab Andrae a Tiraquesto in dici glo. 8.numero. 27.&Alberi Bruno de Augmento, S diminut. conclusione ultima, limitatione prima,& alijs.
Caeterum Caro. Molinae. de contra.
quaest. a. doctissime profecto hanc quet
stionem examinat multis ad huius conclusionis probationem, ad eiusque impugnationem adductis,quae subtilia sunt tantiq; viri iudicio,& ingenio digna. Iadem propositis pluribus quaestionibus
in specte: nempe in mutuo in dote, test amento,& contractu emptionis, ac Venditionis existimat , ubi nullum aderat iepose contractae Obligarionis periculum
crebrae mutationis monet variationis.
que sordidae,minimὰ admittendam esse commune sententiam : imo mutatione pecuniae quo ad bonitatem extrinseca nocere,& pro deTe, etiam an re moram ipsi creditori. Sic sane iuxta opinionem
tum aureos Castellanos,&hi essent post contractam obligationem extrinsecus diminuti,tenetur omnino soluere creditori aestimationem illam, quam tempore contractus habebant centum Caliellani,& sic numeru augere. Quod si CasteIlanorum valor esset auctus, satis esset, &satisfit creditori,si debitor soluat pauciores Castellanos, qui ita Yta nouuaugmentum aequipollent centum illi sinobligationem deductis. Quam sententiam veram esse opinantur, praeter Chrolum latissime eam probantem, An ro.& Abb.in dict. cap. quanto. col. penulti.
in .l. cum quid. V. si cert. peta. in eamque inclinat Anto. Burgens in cap. cum dilecti. de emptio. num. 3 9. quos omnino ictgito: siquide hi latissime rario es utrius partis expendunt longiori prosecto examine,quam locus hic nostri tractatus expostulet. In pecunia tam e tradita ex matvo,vel dote,similive causa semper ad uerte ad id, quod notat ipse Carolus indist quest.92.num.7CI.&quqst .97-nu 737.Hac
108쪽
737. Hac Vero in re olim in his Castellae regnis latae fuere leges quaedam ab Henrico Secundo Tauri aera. M. ccccxj. & a Rege Ioanne Primo Biruiescae anno domini. M. ccclxxxvij. quibus,Vt Opinor,legibus plurimum coprobatur opinio ista
posterior aduersus Barto.& comunem.
Quinta conclusio, Mutatio pecuniae
promisis,&in obligationem deductae
contingens post mora,ipsit omnino nocet,qui in moram inciderit, probatur in l. 3. in fin .sside action .empl. quam conclusionem in hac specie Bart.& alij probant indicta.l. Paulus. columna. 3. &indicta .l. cum quid. Doctor. item in dicto capitul.quanto imo licet Bartol.ipse, &plerique alij, hanc conclusionem veram
censeant,ubi mutatur moneta maior,quae per minorem aestimaturicontrarium probantes,ubi mutata fuerit moneta ita minuta,quod per aliam minutiore aestimari non possit. Etenim tunc minime nocet variatio et,qui est in mora. Nacum moneta haec minuta per aliam aestimari non possit,licet mutetur eius Valor
non dicitur murata respectu aestimationis suae,quia non habet aliquid,quo aesti
metur. Idcirco creditor lucrum amitteret, non autem paeteretur damnum: qua
ratione debitori moroso no imputatur amissio lucri creditoris. l. sit sterilis. g. cuper venditorem. T de actio. empl. nec oberit.Inumis. T. de in litem iuran. ubi constat in numis dari interesse extrinsecta. Quia id obtinet in damno,non in lacro . v nde qui esset debitor certae quanti tatis soluedae in pecunia minuta, & post
moram contigerit mutatio huius mone minute, nihil obesset debriora: quia pecunia rio censetur effecta deterior. Haec sane sunt Barto. verba in dicta. l. Paulus. numero. 8.quem inibi, D in dict. l.Cum quid.sequuntur doctor. magis commu niter ut constar ex Alberto Bruno in dicto tracta. de augmento. Conclusit. Ulti.
limitatione. r. Qui tamen contraria opinionem existimat veriorem esse, sequutus Antoni. Abb. & Immolam in dicto
capitu. Quanto. Curtium Seniorem indicta. l. cum quid. 2.quaest.& Marii. Lacidensem in tracta .monetarum.quaest. Isi& profecto nulla congrua rario constitui Vere potest quae Barr. opinione pro 'bet .siquidem pecunia minuta potest. Vt plane constat, per monetam maiorem aestimariae u etsi unus num us minor non possit aestimari per plures num os maio-Ies, nec per Vnum equidem:plures tamen numi minores possunt per unum
maiorem stili mari. od satis est: xt costituamus interessedani. in &vnus
numus minor respectu maioris quo ad commutationem potest pluris, vel mi noris. aestimari. Et ideo damnum procul dubio cotingit in mutatione pecuni minutae.Quod palam Barioli ration e evertit. Vnde non est praedicta quinta coctu
sto ex Barioli distinctione restringenda: praesertim quia ratio lucri quo ad interesse obseruanda est: quoties id lucrum est certum ut in hac specie:vel verisimili,secudaea,quae tradia tua . in .l. 1 C. de; sente.
quae pro eo,quod interest.per gloss. Bar.& docto in. l. eo,quod cerr. loco. Sed quod attinet ad intellectum. l. numis.T. de in litem iurad. DG Vacat modo examinare,licet illic Iurisco ultus ceseat,in numis non est e locum iurijuraco
in litem ea quidem ratione, quod dum in numis ex Aristotele,& eodem iurisco sulto in. l. I.sside conr.emp. niformis &perpetua durat aestimatio, non potest affectio contingere,nec aliud interesse intrinsecum:quod sit num i mutentur, non potest controuerti,nec ambigi, contin-pere posse in numis interesse iuxta apsi'
niutationis qualitate non rame affectionis rationem habedam. ex dict.l. num i S. Sexta conclusio. Mutatio numismatum quae modico,d breui tempore durauit
109쪽
rauit,nullo pactoo consideranda est , nec eius erit habenda ratio.Hanc tenet Bar. indicta. l. Paulus. columna penult. quom communiter alij sequuntur,ut Panor. fatetur in dict. ca. quanto. columna penul. rex. Cptimus in .l.pretia rerum.ff. adleg.
Falcid. Septima coctu. Quoties ab initio inc tractu,vel in alia quacuq; dispositione ob metumutationismonetaru, sit cautu de pecunia sub certa aestimatione sols ueda:ea pactio planes eruada erit nec mutatio numismatu corrahetibus nocebit, nec proderit. ex.optimus in .l. penulti. βsi mancipia. h. sol u. matrim O. notat Batain dicta.l. Paulus. in sine. E. de solutioni. Imol.& Alexand.in dicto. g. si mancipia.&plures ali),quos refert Albertus Bru-nus intracta. de augmen r. &dimi viti. conclusi vers. Octauo fallit Eandem opinionem scribit communem esse Carolus Molinae. de contractibus. quaestio. 97 numero. 7 3 s. quidquid ipse Barto. scripserit in dict. 3. si mancipia. Erit sane huius conclusionis duplex exemplum constitu edum. Primum quidem quoties ita concepta sunt verba. Promitto soluere centum num os aureos Castellanos ad aestimationem quadringentorum octuaginta quinq; Marauedinorum pro quolibet Castellano. Etenim etsi creuerit, vel diminutus fiterit valor Castellani publica aut horitate, nihilominussolutio fieri debet secundum aestimationem taxatam ab initio contractus: atque ita exemplum hoc aptat Carolus Molin .in dict. numer. 73 s. Esto alterum exemplum, quod Barto. scilicet,depono apud te centum libras in Florenis hoc pacto, quod reddas in Florenis sub eadem aestimatione. tunc enim soluendae sunt centum librae in Florenis iuxta veterem qstimationem, quae tempore depositi vigebat. Et nequis in exponendo hoc Barto. exemplo quandoque haesitet,illud rursus aperia ex ipsus authoris mente in hunc modum,ut tot Florent sint soluendi omniano, quot iuxta Veterem aestimationem efficiunt centum libras licet modo tempore solutionis paucior es Florent efficerent centum libras:vel qui olim tempore contractus efficiebant centum libras, tempore solutionis non efficiunt octuaginta. Hic sane sensus ex Barto.depreheditur perpensis his,quae in qu sitione pretcedenti scripserat,quae statim examinabimus. quo sit,ut in specie, huius conclusionis augmentum,&diminutio numis matum cedat damno,vel lucro ipsius creditos is. qua ratione hic idem sensus non obtinet in primo ex eplo:Vt patet ex traditis per ipsum Carolum Molinaeu:quia in illo augmentum,& diminutio Castellanorum cedit lucro, & damno debito-rIS. Sensus autem exempli traditi a Ba
toto plane ita explicatur per Albertum Brunum in dicta conclusione viti. limitatione. 8. col. 3,
Octaua conclusio. Obligatio soluendi certam quantitatem in certa numoruspecie nulla constituta illorum aestimatione,ita intelligenda est, ut illa quantitas soluatur in numis nominatim designatis sub incerto numero, iuXIa eam aestimatronem,quae Viget tempore solutionis.ita sane visum est Barto.indicta. l. Paulus. ad finem. Cuius opinio commani om nium sentetia probata Videtur. notat Alberi.Brunus in dicta. 8. limitat. a. colum. Et in eadem conclusione ultimas .ampliatione. Non a conclusio. In contractibus,&&alhq similibus actionibus haec verba:
centum librae traduntur in Florenis: vel ista centum millia marauedinoru in Castellanis: eam significationem habent,lilli numi aurei Castellani, aut illi Flore- ni traditi,aut depositi,nec pluriS,nec mi
noris aestimantur, nec unquam aestimandi sunt,quam centum libris, vel centum milli-
110쪽
m illlibus marauedi norunt. Haec est opinio Barto.in dict. l. Paulus.penui. quest. cuius sententiam magis communem esse fatetur Alberius Brunus in dicta limi. 8.& probatur ex his, quae notantur in . l. Si stipulatus sim decem in melle. T. de solutioni. Et ideo his conceptis verbis tot illi Florent, vel Castellani, quot traditi fuere tempore contractus,& obligatio- rnis, pro illis centum libris, vel centu mit alibus marauedinorum,venditi videntur ad aestimationem tot librarum, vel ma- 3rauedinora. Et ea ratione satis erit quo- 4cunque tempore reddi centum libras, svel centum mille marauedinos, etiam si
Sed & his omnibus addere lector poterit Aretin. in consi. 1 1.& consilio. Antoni. Rubeum in consi.7s.gloss.in regul. Cancel. 23.
dicata Uapi monetat Num alsi Latine, ν Graece quibus dictionibus signi centur'
Hoena expendenti astrat monetam. Fundens monetam radens,aut tangens S aliter puniatur. Floren i,vel Castellani tempore solutionis pluris aestime rur, quam eo tempore, quo traditi sunt,suerint aestimatii contrahentium conuentione. Arque ita est: ac cipienda haec communis Conclusio
Decima coctussio. Quoties certς speciei numismata non sunt in obligatione sed in facultate soluendi,&ssic in solutione debitor liberatur illa numismata redis dens, etiam in pretio, & arsinnaitione diminuta. Haec conclusito traditur per Curti Iuniorem consi. 24. num e 6. & Soci.
consi. s. lib. t . Angelum in. l. Si stipulatus ssim decem in melle. T de solui. Alberia iBrunum in dicta limit. 8.ubi ipse.& Corti. Iunior hoc conantur deducere exBarto. in dicta.l.Paulus uaest penulti. quasi vestini hi docto. quod in casia proximae conclusitoriis sit in facultate debitorisio De re Flore nos, Vel Castellanos sibi traditos secundum eam aestimationem, quae solutionis tempore vigebat, & Viget, additque Brunus hancelle commune opinionem,quae etiam obtineret, ubi ni micerrae speciei essent in obligatione iuxta conclusionem octauam paulo antC CX positam, uae Lamen obtinet, ubi numis matum incertUS numero gest promi sus quasi secum L, GCrie Scertus num oriana merus,& certe speciei est in obligatio e.
De falsa moneta , &eius aut horibus puniendis. Cap. V II I.
i mine falis monetae paUI cis agam,veluti coronide huic operi adi; ciens, Ut
Insmatum mutatione itidem perstringam. Est enim falsa moneta illa,quae cu litur ab eo, qui non habet publicam cudendi aut horitatem quod Bartol. notat in .l. qui falsam. U. de falsis. Nam aut horitas rei publicae,Vel principis vires tribuat numis secundum Iurisco ultu an . l. r. Tde contrahen .em p. in princip. Aristotelem libro. s.Ethico. capitu. y. S libro. T. Polit. capitu. is qua ratione obterum est,
ad principem,& Rempublicam perlinctre hoc ius cudendi monetam. capit Ul. I.& ibi do stor. quae sint regalia. l. I. partit. 2. l. I.titu. tib O.c. Ordinat. Quod adeo iure receptiam es ,Vt minime stulterius incessario probadum. Igitur nemo prae er principem m Cnetam cadere potet. Vidcirco falsi cesen diiunt numi,qui nofuerin I