Litteræ annuæ Societatis Iesu anni 1601

551쪽

modo Catholicis omnibus, atque praesertimi uentuti gratissimus fuerit, sed neque apsis aduersariis in minimo molcstus. Pari verborum honore postea Reuerendissimo Abbati gratias retulerunt, pro tanto in rem Catholicam subsidio, atque ut omnino pergeret huius viri reditum apud 'Superiores Societatis impetrare,etiam atq; etiam iobsecrarunt. quin idem apud R. p. Prouincialcm coxam egcrunt, ubi forte illac transire contigerat. Serenissima Renata veterem in nos beneficetiam centum aureorum dono cumulauit. Illustris vero Comitis a vidua quaternos annulos,nobilissimum quondam nuptiarum honorem templo nostro consecrauit: quorum unus triplici gemma inclytus nunc sanctam crucem argenteo pegmate inclusam, coronae in more cingit; reliqui idem pegma alieno arre, quo hactenus grauabatur, exuerunt. Ad haec trecentos illa aureos partim tem

plo, partim domui attribuit, praeter lignorum αsupellectilis copiosam farragine, qua in dies hanc& suburbanam domum, in nostri gratiam locupletat ; maternumque in filios animum, vel hoc indicio prodit clarissime, quod numquam cesset sibi subtrahendo nobis apponere. Alia vidua no- lbilis , quod ex annua consuetudine centum aureos in pium usum expenderet, hoc anno nos quoque in piorum numero censuit.

Sedes Conaantiensis.

ANNO I 6 o. clim ex more veteri a Clemento

3 VIII. promulgatum esset iubileum, in urbem prosectus est etiam Illustrissimus Cardinalis Andrea de Austria, Episcopus Constantiensis, praeclaro exemplo, quo & Catholici accendantur, αhaeretici confundantur. Ei a Domino de statione

552쪽

r RousNCIA GERMANIAE SUPER. uest

vitae ibidem euocato nos tanquam bene merito in sacello nostro parentauimus,&complureS orationes sunebres diximus. In eius locum suffectus est Ioannes Georgius ab Halvveil, antea Deca s, nobili & antiqua familia oriundus,apud nostros studiis humanioribus , Philosopnicis &Theologicis eruditus, virtutis cultor magnus, ct Societati nostrae in primis deditus. Episcopus Curiensis cum Canonicorum Collegio praees rum os tibiae S. Luch regis, Apostoli dc Patroni Curiensium ad nos misit, cum litteris doni testibus,&amoris in Societatem indicibus. Aliorum . item liberalitate pretiosa donaria templo nostro obtigerunt. Bibliothecae oblati libri magno usui, praesertim hebraicae linguae studiosis futuri. Alia

item donata nobis,quae 6oo. florenis aestimantur.

Nuncius Apostolicus in nos peculiariter se beneuolum praestitit, in sacello nostro ipso die Circumcisionis faciis operatus, plurimos epulo caelesti pauit. Eius rogatu Pontifex Max. dedit ad Canonicos & ciuitatis Protectorein litteras super negotio Collegh in hac urbe excitandi. Episcopus pridie quain consecraretur, more suo sacellum nostrum adiit, animumque confessione expiauit, comitante & domum reducente plurimorum nobilium turba. Initiatus etiamnum nostris conscientiam credit, nostram'; sibi operam in cnodandis Canonum controuernis, ac dioecesi lustranda deposcit. Principes viri plures liberrimum nobis aperuerunt accessum ad excolendos subditos ipsorum, consuetis Societatis exercitationibus. Monachus senex &aegrotus coenobhsui Prior, cum nos hum Patrem concionatu-etum intellexisset, tem um accessit, tantumque ex ea concione gaudium percepit, ut affirmarit, se

553쪽

pnovi NCIA GERMANIAE SVPER. Deus vel semel accedendi nostri copiam sibi .s cisset. Collegh & scholarum aedificatio in votis est maxime: creberrimi de ea sermones desideriis pleni,& spondent suam operam plurimi. In sum .

ano templo non minori fructu, quam annis superioribus, maiore etiam concursu conciones habitae. Adeo tautem excursum est: ad conesonandum foris, ut vel unus id se hoc anno centies & tredecies secisse meminerit. Hebraeus baptismo persu-sus est, suscipiente Illustrissiuio Episcopo. Minister quidam Z v ingliauus cum Ecclesia recones-liatus est . Haeresin nouem decim abiecerunt. Libri haeretici aliquot traditi, complures promissi: superstitiosi partim ablati, partim emendati. Vitae maculas absterserunt 118 . omnes totius vitae sordes una consessione 12 o. agris die noctuque affuimus. Nostrorum consilio instituta quadraginta horarum comprecatio, tributa in quatuor Dominicas Quadragesim .Inuenti sunt,qui cum mane coepi stent orare , obliti corporis reficiendi, usque ad vesperam perdurarent. Die Parasceves

habita supplicatio ad Christi cenotaphia. Induerunt se domi nostrae saccis vigintiocto, omnes pene primaxij, de Ecclesiasticis, Senatoribus, patriciis, & B agellit armati sub noctem ad diuersi templa processerunt, in quibus sinsulis excepti

musica,tribus vicibus se diverberariit. Varij erant animorum motus. Quidam ad rem nouam &inusitatam stupere : alij tanquam ad piam rem suspirare, multi lacrymari, plerique orare, omnes stere altissime. Itum in opida tredecim, in pagos viginti quatuor, in monasteria viginti& vnu, in arces octo, ad priuatas ni' lias plurimas. In his confessionibus audiendis, concionibus habendis& exhortationibus non male opera posita. Mors. 'purgi noster sexdecim hebdomadibus Parochi

munere

554쪽

I PRO VIN cIA GERMANIAE SUPER. 313

munere lanistus est. quo in loco Natalibus Do- in i mille centum sacro epulo refecti. Canti nes sacrae ita ibide iam usitatae , ut profanis omis. sis, eas in vinetis cantillent aliisque laboribus rusticis. Quidam post dies aliquot peccata sua ex. piare statu erat. sed ubi e cathedra audiit dicen tem de timore Dei , quo meri id debeat peccator corripi, vix horam expectare potuit,statimque ut noster e suggestu descendit, ut sibi consessuro aures daret,petiuit. Quod alius quoque multis cum lacrymis Lcit. Mynstertingae sacratae virgines viruliter instructae sunt fere quothebdomadis semel. partim de rebellibus animi corporisque motibus

coercendis, partim de orationis qua mente, qua voce exercitiis. Augiae die S. Marci, quem solei nissimum agit, hoc anno ad septem millia conuenerunt. Habita ibi a nustro Patre concio: quam placuisse respondit omnium attentio, inultorum etiam lacrymae.

Sedes Oetingensis.

ONFEssio NEs peccatorum longE plures numerauimus quam anno superiore, nimirum plures s i 7. de omni vita recensitas sxo. Haer

tum nodis euoluti triginta, aliis prauis opinionibus & superstitiosis non pauci. Fide nutantes stabiliti complures : infando tori commercio quatuor expeditae. Libri ph dono perquam multi passim & cum fructu collocati. Sollen ne iam est descriptum saepius, annorum quinquaginta pauciorum pluriumve exomologeses a plurimis,itinere nonnumquam milliarium triginta demenso redintegrari. Curiales nostri circitem . natalitio Christi epulo accepti ad aram , quod numquam antehac,per dies aliquot ferὸ continenter At cum

555쪽

31 PROVINCIA GERMANIAE SvΡΕ n.

peregrinis & exteris praecipue constitit operars mentis & seges. Paupercula ex morbo dimi mannum impos loquendi , ubi votum ad B. Virginem hic, quatuor cerae pondo, linteique pro ara concepit; rediit vox, adeo ut iam diserte loquatur, emendicata postmodum voti explendi stipe. Similis gratia precibus eiusdem Virginis alteri cuidam facta, quae triennium muta, sed peregrinatione huc institui , muta esse desiit. Fuit oui peracta rite confessione, serenatus animum ndenter exclamaret: O felicem hanc diem, qua feliciorem equidem non sum expertus, dum vivo,neq; ta tis unquam saudiis completus exiiij. Quidam ob grauissima scclera diuturnis vexatus intemperiis,

nullam omnino quietem capere, nec somnum Oculis videre cum posset, sensit instinctum, Oeti gae se tranquillandi, Patrum societatis interuen- tu; certusque illi designatus: qui aduentum ii minis prior occupans casu, nempe aliud acturus eo loco, statim fuit agnitus ab illo . isque sociis palam enunciauit, ut antea generoso cuidam domino visum secreto , eum ipsum esse, quo uti secundum Deum liberatore deberet. Huic ergo se intime aperuit, & pacato deinceps animo fuit. Mulier quaedam copiosa prole cincta, iuxta veris praui rerum inopia presta, quo se verteret, ne-iciebat . creditores nomina contracta exigebant,fiiij panem, auxilium maritus aegrotus: supellectilem vendiderat omnem dimidio minoris, ut pocuniolam corraderet ad soluendum aes alienum,& emendum panem. Sed neutra parte satisfactum: pueri fame stimulati importune flagitant panem. His calamitatibus acta miserrima concipit facinus animo,conscribit schedam, deuouet se daemoni, ad omnia flagitiorum genera patranda,

modo adsit ille,pecuuiam que suppeditet. C hiro-- graphum

556쪽

traphum seponit in lancem,hinc in culinam,v -ditque cubitum moesta: nam sic faciendum aliquoties didicerat ab anu . Exatia catechismi ho- ra,sacerdos cnostris mulierem salutat;eccur tantam prae se ferat tristitiam scitatus, verbis cons latur: Ecquando confiteberisῖinquit. consueuerat enim antea saepius hoc quasi telo icta vim lacrymarum profundit. tandem expiata sceleribus, adiuta fuit externo subsidio, & in maiorem spem vocata, edoctaque fidere Deo,& quibus hominibus suam deinceps necessitatem commendaret.. Miles hac iter habcs,sed languore corporis in no- socomio retentus, & astixus lecto, cum adueri

ret imminere periculum , petit Euinaristiam sibi

dari sub utraque. Negatum est, quia contra in tem & religionem locis suasum potius accederet Iesultam, a quo meliorem in mentem inducer tun Ille furibundus contra: nihil sibi cum Iesulta, aduentantem pugnis probe salutaturum.Vocatus nihilominus Pater, illo clam, & praemonitus, hominem alloqui suaviter dc prudenter adortus sese insinuare breui coepit : assidere iussus lecti lo,assedit. Verbis ultro citroque factis quamuis emolliisset animum praefractum, non tamen euicit prorsus illo congressu. Perstitit enim miser in sententia,& abeunti Patri darit, ita se moriturum in haerest,escamq; futuram auibus. Pater nequitaquam desperans,& tanquam verbaThrasonis interpretatus, monuit piocho comij praefectu, ut sevocaret, simul ut peteretur ab aegro: eum namque

cerid futurum Catholicum.Nec fefellit exspectatio, quippe obtrusa illi sermone religio, non permisit esse quieto , solitoque frui sopore. Itaque hora noctis undecima, precibus ad Deum fusis. certoque fidei lumine contentius efflagitato; visa redibus eius astare mulier albata, & orantem his verbis

557쪽

verbis affari:Tu, inquit, cincinnate, cirros nem- lpe capilli militares aluerat, qui pone aures depc debanti resipii ce,& Catholicus emcere Christia. Dus , maioremque credentium partem icquere dixerat enim illi Patet de amplissi ina Ecclesia,l5- lateque per orbem terraru diffisal propediem suan reditura, tu vero comitaberis. His dictis per ianuam digreditur. ille consequi festinans, affigitur lithostroto,& brachium ferme luxatum eo casu. Idem postmodum accito sacerdote nostro, magis instructus & confirmatus, coramque senatoribus duobus contestatis illis actis, ceterisque confectis, quae ad hoc institutum necessaria iunii in album Catholicorum relatus est, poenitens vistae sectaeq; prioris, execrabatur his verbis se tamdiu scilicet Luthera num canem extitisse. Non ira multo phst omnino persanatus Hungariam re petiit. A diectum hoc anno Christi sepultimon mento collegium angelicum. aded mouit audientes, v t lacrymas elicuerit Nec minus dixelim

de Dominici praesepis effgie, quod antro desuper

adumbrato concinnavimus. pro arae summae dextera, donatis eo beneficio matronae Landi muta nae sculptilibus omnium personarum, quas historia moraque Bethlemitica nati caditus infantis complectitur habuit praesentes.Res in speciem humilis quidem, sed hoc ipso maris ad verum

gesti olim euentus accommodata. Haec intra Gnes Oetinganos; extra velo excursum quoque.

Multi nobhes aditi, eorumque de peccatis consessiones exceptae. Burghusj s acerdos noster integro prope anno dicbus Dominicis Et festis p pulum in stituit catechesi: missa schola plerumque . praebuit aures suas noxas reuelantibus. Labor in Vtroque genere gratus fuit ciu ibus, iuuentuti et . iam utilis. Eadem occasione morbidi homines α

558쪽

pROVINCIA GERMANI AE SUPER. 137 affecti sermone de rebus piis erigebatur in spei rimelioris vitae, si aequo animo dolores & aerumnas ferrent, pectoraque foedata piaculis diligenter expurgarent: quod inulti fecerunt perlibenter. Mulier una diebus aliquot sollicite Patris aduentu in opperiebatur, inclainado saepitis, Mi Pater quando venies, ut rite confitear, tibique committam vae nemini mortalium alteri r Die solenni Patervenit in opidum, cofestim euocatur ad aegrotam: accedit luto etiamnum conspersus & madore, confitentem audit, curat muniri ceteris Ecclesiae Sacramentis, integra mente ac sensibus; posscidie moribunda suauiter obdormit in Domino. Puerorum aetas eiusmodi cepit utilitatem ex doctrina Catholica, ut equa non solii in persecte comprehenderit, vertim&alia multa piis ex libellis memoriae tradita promptὰ recitaret, doceretque vulgus circumfusum, quod mirabatur in pusillis corpusculta tam magnam inelle rerum ad i alutem spectantium peritiam. Extrema hebdomade, quae Christi nascentis commemorationem praecurrit, & diebus consequentibus fuit alius sace 'dos cum Coadiutore Bruno vij. Conciones habuit intra duodecim dies , nouem maximo concursu. Obiere sacrum mysterium iso. clina antehac vix septem id temporis fuissent. Reditum paranti obtulerunt liberale viaticum; sed omnia recusata.Ibidem fuit cum altero sacerdote quadraginta diebus verni ieiunij totis, & hebdomadeptima Christi reuersi ab inseris. Vterque suum strenuὰ fecit ossicium, de communiter dc sigilla tinti. alter enim de rebus diuinis ad populum di xu iordinari ἡ consertum semper & coniti patum incapacissimo templo, idque vicies & quinquies: alter excoluit pueritiam Christianae vitae praece-

ptionibus trigestas, Potninicis & sestis diebus

559쪽

omnibus, ac per hebdomadam quot riis secunda, quarta dc sexta ludi magistris opidi paratissi mis & sseaulis admodum ad suos discipulos eo

comitandos & deducendos. Adierut nostri aegro, tos fere quotidie, quamuis non vocati&ignoti, quoscumque, eosdemque consolationis ope te uarunt,recte confitendi tutiusque moriendi pr.

sidiis insicuxerunt, lectione pia recrearunt, & libellis donarunt Xenotrophium &leprodochium non raro sunt ingressi, miseros ad tolerantiam fir-anitatemque animando , sacris inti itutionibuς erudiendo. Pacem inter dissidentes&litigiosos composuerunt. Cism aliquado fecisset Pater concionem de ebrietate vitanda, multi seri θ proposuerunt ab improba se ingurgitandi cosuetudine abstinere. Conscientiet ni acutas absterserunt apud nostros uniuersim 'oo. plus minuive mecabsque summo compunctionis affectu & lacrymis aliqui consessi. In catechismi scholis de exercitatiouibus pueri cepe varias quaestiunculas de Poetii tentiae Sacramento pronuntiarunt, necessarias inprimis δc fructuosas auditoribus. Mira alacritate

studioque prouolarunt ultro, seque ingesserunt

certatim auentes quod retinuissent ex auditis recitare. Prodeuntes in medium pusilli cubitales tam prompte sua balbutiebant, ut stupore defigerent grandiores. Apud aegros plerosque cum iaceret usus piacularis undae, perinasum ut emerent periranteria,& ad ianuas suspenderent. Eius vires& effecta pro catechesi diligenter explicata, monitique omnes ut recentem quot Dominicis Exemplo domum asportarent, religiose uterentur

dc assidue Perinde negligebatur olei sacri delibatio, nec cuiquam obtingebat nisi petita. Perversa. nimirum superstitione vulgδ erant imbuti, si acciperent id sacramentum, eb citius moriendum

560쪽

sbi Consiliuiti datum ut animae salvisi non negli . gerent, ob periculum mortis imminentis . nec incassum: aedituus assirmauit, quam diti no* isthic suimus, adeo frequentatum eiusmodi mysterium.

vicum antea maxime dc longinque non meminerit. Maleficae artes & carmina nimium quantum inualuerant apud morbosos passim . illorum vanitas & piaculum ipsis priuatim & sanis publi-cὰ demonstrata, probatumque remediis in hunc usum ab Ecclesia consecratis utendu esserid quod

recepere facturos. AEger unus cum ab aliis nulla

ratione posset induci, a nostro serid monitus aia sensit,integre se ipsum manifestare sua sponte accersito iudici, quem habet loco Christi, & queniptius noluerat vel in conspectum admittere, pane insuper caelesti munitus ; ut alij pariter omnes aegroti egerunt, quo tempore alioquin ex Ecclesiae praescripto astringebantur. In gratiam operarum& negotiosorum hominum, altet sicerdos noster prima luce sacrum faciebat, idque facturum publice ante promulgarat, &vix unquam paucio-- res habuit quinquaginta. Ciuis cuiusdam ita rogantis bibliotheca discussa, reiecti spurij qui occurrebant libri. Alius quidam egregius tacerdoti

nostro casu obviam factus in plateis percontatus est, ecqua ratione posset tandem iurandi leuitatem & temeritatem quam assiduitate obfir asset, aliquando deponere. Ad summam hisce studiis, laboribus, humanitate simul de charitate totam ciuitatem ita sibi nostri Societatique devinxeriit, ut Senatores aliquot orarent illos, diutius adeo- que semper maneresecum ; libenter alteram pro .pterea QuAdragesimam acturos sese. Alij certum xeditum annuum stipendiumque decreturos suocere pollicebantur Ecclesiastae nostro, & ab onere

cilio prorsus babituros immunem.Alij alios sum-