Historiae

51쪽

Pueti enim pagani quoru hic unus erat me rege suum Inssentes costituerant:qDippe quiui3ebat eis ad hoc maxime esse igoneus. At iste cum caeteri pueri iussis obteperarent augiens dicto esse nolebat ac me nihili faciebat propter quod poenas Aegit instii ego propterea ullo malo sum gignus hic tibi praesto sum.Haee loquete puero subiit Astyagi agnitio eius:issaq; est fguras oris inferre ac repraesentare isti de gestus est si,

beralior: ς lepus expositionis cum pueri aetate congruere.Hic perculsus Astyages aliquangius in euece mansit.Vix tandem ad se reuersus uolens a se Artembate dimit, tere: ut bubulcusummotis arbitris rimaretur.Ego inquit Artembates efficia ut filius

quo tuus ob hoe nil conqueri possitissimisso attembare & eius iusso p famules Gro introgusto bubulcu:qui solus erat relictus pconctatur unge pueν accepisset: quisiae ei tragigisset.Ille ex ipso genitu respodere:& genitrice eius apud se esse. Astyages dicere no bene sibi illueonsuluisse: qui cuperet agingentes deuenire necessitates: simul

eyri reeo, haec dicens satellitibus significauit ut caperet ipsum.Hie autem cum agnecessitates acignitio ab ducereturirem uti erat promitiab inicie exorsus ueta referesse deueit ad praeceps pepudastia tengam sibi uenia iubes ut eum haberet bubulco ueritatem elocuto:Astia es pau/gem ciora iam uerba fecit: telum clai ualde succensebat Harpagum uocet satellitibus iij Harpa beti Q uem ubi affuit perconctatur Astia es.Harpage qua nece interemistique tibi gus allo= tragidi pueru e filia mea genitum.Harpagus ut uidit pastorem interesse noluit tergiis quitura uersari mendacione argumentis conuinceretumsedita responclit. Ego posteaquam stlage de infantem accepi rex cogitaui quo pacto exanimi tui sententia facerem:& tamen cum Cyro ex, apud te innoxius extitissem:ne forem aut filiae tumiaut tibi ipsi carnis ex ec qi ita sta posito tui agendum. Actersito huic bubulco infantem tradidi inquiens te esse qui iube,/res illum interfici:in quo dicetigo mentitus non sum. Tu enim ita praecepisti. Atque huic qum puerum trado ex tuo praecepto iussi exponeret in deserto mote: perstaret in eo obseruando talis pergum expirasset cominatus isti extrema quaei niti his

effecta reflgigisset. Vbi hic eit imperata de infans obiit missis inuehon dissimis

rem cognoui:per eosdem mortuumsepeliui.Ita res habet rex at ' hac morte desurictus e puer: ξe Harpagus quidem girecta habuit oratione. Astyages aute gissimulata qua illi Isensus erat causa ob iss quod contigerat primum rem ei renarrat quemadmodum ipse a bubuleo augisset.Deinde ea narrata ea geuenit loquego qJ puer uilaeret: de bene haberetiquia se actum esset: am ' ex hoc squit quoggestum erat circa pu tum aegro valge animo sitima silia mea insimulatus haud letiiter tuli igitur in bonuconuersa sortuna mittito silium tuum V mex hunc ut recens uenit.Praeterea gestino pro liberaticie eius diis immolare quibus hic honor gebetuditu mihi agesto ag ecenam.Harpagus eum haec audisset aqorato rege:ac sibi maiorem in mota gratulatus quog peccatum suum commoge e get: de ultra bona fortunaria eouiuium Uocaretur:domum abiit. Q Ua ingresus properater filium:qui ipsi unteus erat tredecim fer me natum annos mittit ad Aomum Astiagis iubens exequi quaecum' ille imperaret. Harpa, Ipse gestiens quid sibi sueeessisset uxori exponit:Eius silium ubi assuenit As iaetes magus siliu Elatteocisum membratimi&partim assum partim elixumbi esculentum effecit:pa, comest. tatu habuit gehinc b heram coenae:postqua assuerunt eum caeteri conuiumtum uero Harpagus.conuiuis quigem aliis at ipsi Astiagi mensae appositae sunt ouilla refer, carne.Harpago autem carne filii sui praeter caput at extrema manu pego caete. Tacmnia. ea in canistro operta separatim reposita erat.Eu post qua satis depastum

52쪽

poeibo putauit. Astyages interrogat nunquig sit illis oblectatus epulis. Seuero sane

oblectatum diceti Harpago:hi quibus negoeium erat latum asserunt eaput siti cum extremis manuum pedum a uelatum:assistente i iubent detegere ac sumere qst uellet ex eis Harpagus obtemperans ubi Eetexit cerna reliquias filii.Nontaine eo spectaculo consternatus est: 3 u seipsum fui Et perconctanti Astiagi nuquid agnoseeret cuius serae carne pastus esset se agnostere respondit sibi quicquid rex ageretplacere.Hoc reddito responso receptis reliquiis carnium domu abiitreasc ut ego opinor I illinc collectas humatur .Hae ultione asta es harpagu prosecutus est.1dem de Io deliberas eosdem ex magis aeeersivit qui fuerat ipsi ius omnium interpretati.Postqvenerunt sciscitatur eos quid censeat de uisione sibi agendum.Illi necessario sole inquiunt:ut puer si superstes effetinee haehetius periisset regnaret. Atqui puer deuiuit de Dcolumis est astiages excipiti de eum ipsum ruri agentem pueri eius pagi regem delegissent:quae faelut qui reuera sunt reges:ea omnia hic fecit.Nam satellitibus ianitoribus internuntiis ac caeteris muniis istitutis imperium exercuitiquae uobis quona uidetur spectare.Si superest puer magi respondentiat regnauit nulla ex prouidentia eosdito obigrae bonum habeto animum: Iam non eum regnaturum iterum.Nam quisam uaticinationes nostrae in exigua reciderunt:& uelut insomnia in imbecillum quiqdam tangem redactae sunt. o inquit Astiages respossens isti uestrae magi fere sum setire, tiae me somno esse defouctum puero iam rege nominatomihilque mihi amplius euesse reformitingum. vos tamen probe eonsiderantes quaenam futura sint:& meae do mui de uobis tutissima eonsulite. Ag liri magi nostra etiam rex inquiunt magni interea tuum 'are principatum:qui si immutetur: Sag huc puerum qui persa est traseatinos quo qui messi sumus i seruitutem redigemur apud persas:& extranei nullius erimus praecii.Te uero regnate cuius populares sumus tum ex parte imperamus:tu magnos apug te honores optinemus. uo magis per nos de tibi de regno tuo prospiciedum est θe nunes quid eernemus:quod timengum esseditibi aperiremus. Verum cum in rem friuolam nune euaserit somnium Nipsi consigemus:& te itidem considere iubemus:&hunc oblegare puerum ab oculis tuis in persissem ag parentes. His augitis Astiages gauisus est. Actitoque Cyro haec inquit. Filicum ego propter quam Cyrus addam hing sanam somnii uisionem in te fuissem iniurius:tuo tamen ipsius fato super, parente stes es.Nune ita laetus alpersas ito eum his quos ad te deducendum mitta. Eo per mittitur ueniens patentes tuos inenges patrem no qualis Mitradates bubuletis:& matrὰ tio Mittag, qualis uxor eius.Haec locutus Asti es Cirum dimittit:quem ag domum Cabiss he ita

Dersum acrepetuntsui parentes:&audita re Uaebementer amplexi sunt:utquem sta , Bubae, tim mortem obiisse cressiderant. sciscitabantur quonam modo superstes esset Hie euase uero ait eos antea non nouisse: 5e ob id maxime errasserinter uiam tamen omish stiti

iris o tunium atiqisse cregigisse eum se bubulci Amagis esse situ Verti iti illo ititi,

re omnem rem gestam ab his qui ipsum deduxerant.accepisse.Commemorabat auia se ab Oeore bubulci suisse educatum semper ea laudibuSprosequens ita ut omni eicies sermone eet esto. cynome accipietes eius peteS ut tumius uideretur psis filius sutis Cnia fuissὸ seruatus giuulgauerunt a cane cimariu esset positus fuisse eduratum.Vnge hin eane egu ablata Ematiauit.Cyrus ubiI uirilem adoleuit aetate; de inter aequales uirilissimus eum eat misit Ee igem Allectissimus eonstituit Harpagus ad eum dona mittere Astiages oleisdEA eupigus.Nam per sese qui priuatus essetanon uidebat utinam de Astiue uindictam

53쪽

sed per Cirum cuius casus similis casibus ipsius extitissetiquem cernens assultum sibi

socium comparabat.Caeterum ante hoc alia ab eo comparantur. Cum esset accibus

Astiagesiti medes harpagus singulis quibusci eorum se insinuasprimoribus pessi, det oportere Astagema regno summoueti Cyro deleto. His transactis Harpaglas aeparatis ita demum uolens Ciro apud persas agenti suam aperire sententiam cum aliter Libellus non posset titpote itineribus custoditis huius moili rem coministitur.Exenterato queatralepo, solerter optinuerat lepore ut nihil omnino rescingeretur Ididit sbellum:in quo quaelirem buit eseripserati elato uentre leporem una cum retibus tradidit uenatori cuidam

suorum dome eorum fidissimo:praecipiens suo ore cum daret lepotem Cyro Mceret ut ipse suis manibus aperiret:id sine arbitris faceret hominem di sit in permgem. Haec exemto nuntior rus acceptum leporem aperuit: inuentumque libellum qui in eo inerat legitiin Me verba. Fili Cambysis quem dii respiciunt: nam aliter Harpagi nunquam iti tantum fortunae peruenisses:ulescere nunc Astiagem tuae necis auctoo litterae ad cem. Quoniam ex huius tu quissem studio perieras:georum tamen beneficio SCyruta meo superstes es. Quae omnia quemagmogum circa te gesta sunt opinor te olim iatra Astia resciuisse de item qtialia ego ab Astiage passos sum quoa te non occidisse sed bu Igem eo tradigissem.Nunc si mihi auscultare uis omni tuc euia ages Iperat ) regioni is, perabis. Persas ag rebellandum eum persuaseris gucito Uuersus med Mag uotum ibi re successura siue ego Aux ab Astiage ad tibi occurredum creatus suero siue alius piam meflcrum illustris. Horum enim primi qui ab illo ad te deficientes: Astiagem conabuntur reuerteressta tanqua cuncta tibi sint nitin expegite is a exequere sine mora.Cyrus his augitis consigerabat quonam solertissimo mogo persas induceret ad te bellandum.Cogitatigo tandem eomperit hune esse appositissimum.ut ita saceret seri persaru pio libello de his quae uolebat eoncilium persarum coegit. Deinde resignato libellor genera at lecto ducem se inquit persarum ab Astiage est essesignatum:& nune persae ait egi Arteatae' eo uobis ut praesto mihi sitis eum singulis falcibus. Hoc Ciriis persis praecepit quoivPersae comesura sunt genera eorum quaessam citus contraxit de amegis defetendum inta, Pasargad xi sub qu bus pia omnia Ea nutem haec sunt atteataeiperis: pasargagae maraphiuma inarapEii sit sed horum palat agre praestatissmirin quibus N achaemenidarum cognatiorest uti Masii de reges pers3aesunt oriundi. Alii persae hi sunt panthelaei:gerusaei germansitat hi Pathesei omnes aratores. Alii uero pecuariudaumardudropici agattii tibi cuncti assuerunt haDerusaei bentes quod eis erat praeceptumiibi Cirus iubet loeum quen tam gomosum. Erat IGerma, persides his lectis circiter Aecem de octoraui uiginti stagioN 3 tetu getergat intra gidinii inuo labete piunctis persis iterum praecipit in postem diem ut lauti assint. Interim

Dai coactos in unum caprarum ovium boum greges patris sui mactat:at 1struit laquam Margi petiarum exerestum accepturus uino ae cibariis qelegantissimis. Postero die tibi Dropies conuenerui petis iubet eos discumbere in prato at epulari.Deinge erenatos iterio Sasartii gaturum prissianam an presentem conditionem praeoptarent. Illis respongentibus Cyri ora multum esse inter haee quo interualli .Prigianam enim omnia mala habuisse praeseu, tio addet tem oero emnia bona habere Excepit Cyrus: de omne rem denudavit inqu es. Viritis utre . persae ita res uestrae habentiuolentibus uobis mihi obtemperarere, haee 5e alia isnita bellent a comoda Mertit sine ullo seruitutis labore.Noletibus ueros numerabiles quales hestermedis nae erumnae.Nune ita obtemperango miRi efficiamini liberi quae bona ipse diuitia quadam sorte genitus uigeot in manus uestras esse allatutus: quos non arbitror infa

54쪽

CLIO XIIII

Botes esse medis eum in aliis:tum uero in bellieis rebus. Q uar cum ita sint rebellate qptimum ab astiage.persae ut qui iam praem gedignarentur parete medis Dacti prasi, ZEm labenter se in libertatem uindieartitit.Haemolientem Cirum astiages eum acceὰ sisset misso nuncio accersit.Iste nuncium iubet renuntiare se prius illue ueturuq asti ages ipse uelit. His auditis amages medes eunctos armat his aduerso numine Hatia Harpa, pagum prasieit oblitus eorum quae illi fecisset. Comparato exercitu ubi messem eo gus assis piae comperfacis praelium conseruerunt quieun eoν sermonis Harpagi erant exper gispraesetes praestabantur.qui uero participes ad persas trasibant.Pleri de industria nauitet Ehus ita agebanufugamq; faciebant.Dilapso turpiter medico exercitu: Astiagra ut primu rem rumcognouit minitans Cito inquit.Ne sie quiqem ritus gaudebit.Hactenus locutus an, Magi paLe Omnia eos magos somnioν1terpretes:qui suasissent ipsi tam dimittedu patibuse, tibulis assis aflixit.Deinde reliquos medo liqui in urbe erat adolescetes pariter de senes armat stil uibus eilinium petiis eos es fugarumuiuus rapitur amissis quos eduxerat me Amages dis.Ei captiuo assistes harpagus gestauit exprobrauit eum alia quae homini Aeseret capitur dicensrtum uero perconctando eo de eeena sua in qua ille ipsum carnibus filii pauisset quoniam regnum eius ad set tute decuisset:eu intuetis Assi es uicissim interrogat Amages nuquid ipsius seret Ciri opus.Harpagus suu uero Gilicere:id a merito quonia ipse ad harpaguCirum scripsisset:&iniages eum metito improuississimum at iniquissimum omniti arguit hominum compellauit. Improuidissimu quide psi facultas ei aderat ut rex effeeretur alteri tribuerit imperium:si modo illa per ipsum gesta rent.Iniquis uvero siccenae

causa medos I seruitute redegisset.Si enim oportebat omnino eum comparare alteri

regnum nee sibi habere:satius fututum fuisse medorum alietii id bonum comparare qua perseiv. Nune messos qui huius peccati affines no extitissent ex dominis factos est seruos: dc persas quisuissent hactenus seminue dominos effectos esse megoru. Hune in modum Astiages cum quinq&trixta regnasset anos regno amotus est ob euius Astiages acerbitatem medisubiecti stere persis: eentu ac duodetriginta annos omni supralia, amfra lym suuium asiae deminathexcepto tepore quo sititae regnauerunt.lidem sequetibus in regno temporibus cum horum pactoν poeniteret a Dario defecerunt.Seg praelio uicti item Medorta subacti sunt.Persae ' qui tune eum Ciro aduersus Astiagem rebellaueruntideinceps a regnuansae impetitauerunt. rus nullo alio malo iniciens Asbage penes se tabcit quoad Di, his exosita exeessit.Ita Cirus genitus eduratus regno potitus Stamox'tacestim iniuriae illato ARages rem subegitiquemadmogum a me superius commemoratu est. Uo subacto ita om apug nem asiam adeptus est.Ritus quibus utuntur persae tales ee eoperi. e statuasme ru degit temptime aras extruere eonsuetudo est: quinimo hocfacientibus insaniae tribuere. Peis riob id ut mea fert opinitas, non queadmodum vaeci sentiunt geos ex hominibus esse tusertos.Moris habent egitissimis quibus coscensis motibus Ioui hostias Imolare ora, Iuppiternem situm caeli Iouem appellantes.Soli luna a sacrificat:& telluri:& ignit& aquae de fastimventisiquibus solis gubernatur.Ex omnibus dieb praecipue honorandu egent suu numitia tuis natalem.vino persae magnopere temperant.Eisdem nec uomere eoram aliomee Persam uritiam sacere licet.atet iure ita obseruantes:tame ius cygeneris uoluptatibus: P abstineti audieritii sevistutioiqiberos a quinto eorum anno incipientes Usque ad uicesimum tiatribtis dutaxat rebus istituut eqtarerarcu sagittas excuteremeraloq. An qnquenila s, Persariit ius eospectu patris no ustitised apE scemas degitis ea gracia sielitnit silet equestio , filii id ne decedat nulla e damno inerat patrimgestia Equidem hunc morem laudo. Lau, doeetur

55쪽

do ite illum ne ob unam tantum musam liceat ne ipsi regi occi gere quempiam: necit alicui aliorum persarum quicquam atrox agere aliquem ex sua familia: eiusdem quae is euuta fuere fas no in eamee dicerea urpissimum dicitur apud eos mentiri. Secundo loco creditu debere: oc in flumen uel mingere: uel spuere:ues manus ablueteraut aliud quippiam iacere.Flumina religiosissime omnium uenerantur: persa nomina in ea Persaru dem littera uniuersa exeuntiquam dotes apellant san:lones sigma.Mortuus ab eisnS nomina prius humatur qua aut ab alite:aut a cane trahatur. At haec ita transiguntur. Cyrusin. S. ci posteaquam omnem continentem suae ditionis fecitiauitiis bellium intulit. Asime eu Persaria alia multa sunt magna oppidinumero celeberrimi nominues ac ualidissimum Babil5 cadauera it se ubi eueisae ab istis Hini regio extiterat. Huiuscemodi urbs i ingenti planicie sita e Babyloia serma quadrata magnitudine quoey uersus centenum uicenum stadiorv in summa cl. situS dringentorum N octoginta in circuitu quattuor lateyt urbis.Tanta est babylonici oppidi magnitudo quod ita exornatum e ut aliud nullam erit quae nos nouimus iam primum fossa ambit alta at lata aquae plena. Deinde murus quinquaginta cubitoν cubituS regiorum crassitudine tacetorum celsitudine.Est autem regius cubitus si mediocris regi tribus digitis maior.Opecie praecium est me praetes haec disserere quemadmodum humus e fossa sit gestata mutus effectus ut quic terrarisi qeprimenda lana esserebate ex eo lateres ducebantiquoru cum magnam uim extraxerant eos in fornacibus coquebant.Postea coeno utentes asphalio feruenti P tricesimu quenque laterum ordinem summitates arundinum instipatas conglutinabat: N primum abraso deinde ipsumurum ad eundem modum: super quem circa oras extruxerin dietas singularias:stri secus conuersas inter quas tantum intercapedinis relinquebatutaui quadriga inter agi posset.Eius per ambitum centum portae stabat aereae omnes cum cardinibus itide hon urbs stibuis a ba lone octo dierum itinere abest alia urbs nomine Is: ubi fluuius ε haugma nus eiusta nominis:qui se deuoluit in flume euphrate Hieit a fluuius Is una cuaqua per multos redAit asphalti bituminis grumos: quae as altus ad murubabilonis S Gportabat .mne autem in modum babilon extructae. Eius duae sunt plagaei quas Eustates interfluit si ius nomie Euphrates: qui magnus: Nestus:Neeler ex armenii si rubeumare decurrit.In huc uter muruSlacertos exporrigities V icuruae utri rapae coctilibus lateribus u maereia praetexuntur.Ipsa urbs plena domibuS e ternaν quaternauta contignationum secta in uias rectas cum alias tumuero transuersas:quae adsume pMσunti Ad quarum singulas pro numero uicoru portulae factae sunt in macem: quae

flumen sepiebat: Nipse aereae:& ad flumen idem seretes.Et hic quidem murus lotira est alter uero interior non multo qhic debilior sed erilior. Huius babylonis multi

Semira quae quis aetati stante posteriorem regnauat vocata est Semsramis: Haec p planitiemis aggeres extruxit spectaculo dignoS;cum antehac flumen eam omnem restagnare soli iociis tus esset. Posterior reginaNito S nomine ex t superiore solertior. Cuius cum alia regina monumenta extiterunt: quae ego commemorabo:tum uero hoc quod animaduertes Ninus imperium medepingens ac pacatum subacta ab his multa oppida:& Iter his ninu urbs praemuniuitse Oibusqpotuit maximc ante omnia sumam euphratem:qu1 prius me Eufrates clia ipsoru urbem interfluens rectus erat tortuosum reddissit fossis superius de eo

Arderica adeo ut quendam asyriae pasum nomine arderi cater influat; N qui nune e maci per

56쪽

CLIO NU

Euphratre babylonem uersus subvehututiter adhue eunge pagum applicet:id tri, auo.Et huc quide talem red8idit. Aggerem uero ex utroq; suminis labro aggessit ut sumiradum.Tantae est & magnitudinis de sublimitatis multo supra babilonem ali., quantulum seorsum a sumine effodit palugis eluviem prosunditate quidam ad aqua semper ducta:latituἡIe uero eius quoquo uersus lictetope uiginti stadioN. Haec fossilia humus ad suminis ripas aggesta estiqueruloeu tibi ὀepressit: crepidine ambitus eius lapidibus induxit.Hare Huo ut sume flexuosu: Eclacuna tota fossa esset ideo fecitiat sciuius per multos afractus retentus sedatior mearet: de nauigationes in babylone essent tortuosae: or ex ipsis nauigatioibus longusiambitus lacunae exciperetur. Ad haec quaecunq; erat regio ail inuadendum opportuna: de copengiaria ex megis uia hane in tersepsit ne medi comercio assyriorum ipsius negocia cognoscerent.Et haec quidem ex profungo circuniecit.Caeterum ex eis talem fecit munitionem.Cum sit urbs in duas girempta regiones suuio megium teneterquotiens aliquis ex altera in altera regionem transire uolebat sub regibus stipioribus:his necesse habebat nauigio transire:qcterat ut reor sane egiosum.Huic rei ista prospexit siquide ubi effodit efffluuiu lacus albug opere eossem monumentum sui teliquit.Saxa praegrandia praecigit quae tibii expedito suemtire loeus flepressos 1 locum ipsumiquem depresserat omnem suminis currum auertit.Cum hic locus effossus impletur:interea pristino alveo arefacto citas qu minis intra urbem ae descensus ilex portulis ag sume ferui:exrt it coctis lateribus eadem ratione qua muri extrum sunt.Extruxit item circa media serme urbe potesta tem ex iis quos effoderat lapissibos:ferro eos ac plumbo deuinciens. Hune sublicis dratis pet quem babylonii transirent Iterdiu committebatieaciem noctu tollebatiliae

uidelicet eausame per noctem transeuntes mutua furta exercerent.Vbi lacua repleta

est flumine & opus pontis exornatum tunc suuiu Euphrate e stagno i pristinum re, Dorauit alueumrat ita plusqua effoderat uisa est necessariosam Ee pons in uim ei Datiis Dium extructus.Eagem regina hue machinata est dolum. Supra portas urbis celeber uaritia rimas in loco egiterat eo spicuo sepulchrum sibi extruxiliat his litteris inscripsit.Si Auaiorueui regum babilonis post me saturoν fuerit pecuniae penuria aptos eschro sumatu obiurga,

tuncti libuerit peeuniae dutaxat indigens aliter ne aperiat Non.n.satius fuerit Hoc se tio pulchra m diu fuit imotumidum regnum peruenit ad Darium.Is indignum est ratus Lab ι, se ne i uti quipola his porcis.C Ideo autem no utebatur quod supra caput ipsius trase tus ita iantis mortuus situs eget 3 ne sumere pecunias repositaS:N eas ipsum*uocates:re Choas, serauit monumentum:in quo non quidem pecunias inuenit:sed litteras ita dicentes. pes sti. Nisi pecunia esses 1explebilis de turpis lucri cupidus:haud apuisses innas defunctou Stila. Talis eaetitisse lixe regina memoratur. Aduersus cuius siliu labinitum patris nome de Cy ti, Massiliae imperium habentem Cirus exercitum duxit.Ducit autem rex magnum exerci bubso, tum probe domi comparata re frumentaria at pecuaria.Portatur item aqua ex sub tihmmitie ehoaspe suis praeterfluete:quo uno ex Omnibus fluminis rex potat.Cuius inoa Gytig hspis aquam Aeeoctam te in argentea uasa diffusam ferentes permultae carrucae quatu sisti uesor rotarum mulis trahentibus assidue comitantur quom ille prosciscitur.Ciras ba Mntita bsotiem teti flens ubi uenit ad gyndem amnem:quiin mantienis ortus montibus D mohi j

Aa ganeo in tigrim alterum amnem fuit: qui opin urbem praeterlabes rubro 1 fundi D, ME me mari Cotiabatur hunc suuium gynden traiicere cum no possit nisinauibus traiici Cyti, Interim es quidam e sacris equis candidis petulanter ingressus fluuium tran, ti bese iii

57쪽

LIBER PRIMUS

sire eonabatur hune fluuius uerticibus colorqns obruedo abripuit. Cyrus p aegre ferens hanessuminis ititutia illi cominatus est te sic redditu eum tenue ut post hae Mileti et a mulieribus trasiti posset ne genua quideligentibus. Haec minatus Goedi tione i habilone itet missa copias suas bifaria diuisitigehu alueos ad senicula destitia,uit celenos: ec octogeos utrimi ad gindis labcaomo couersos quos distributis eopiis effodi iussit.Et opus quide ut ql a lata multilagine fieretpficiebaturitamen 1 eo faci naus endo ea aestate triuertit. Cyrus ubi Gynge mulctauiti tercetos ti sexaginta riuos didusuuii ri ehu de altet,1 oer illuxeratata porto ire babilone pgit babiloniis eu P ducto exercitu

uiui sistolatibus. ut ubi spius urbe ille *m Iuli cu eo eos dierunt: stio sugati in oppigia se receperunt. Ii in quia cirum tapride aiaduerterat inquietum esse : uigerat oes pariter getes aggressiente:coportauerat multou sane annop comeatus.Ideo me ob

sigione nullius mometi faciebat.Et citus O ial o ipe nihil admodum res *ficerent Iops eosilii elata ange sue alius ei anxio suggessitisue ipsi mente it quiA in re esset sic statuit faciequ.Instructis uniuersis copiis:ptimcl suuius urbe 1greditur tima tergoqegredirempe it ut du cernetet alueu posse triliri illae urbe vagerent Italasti,ctis at aflmonitis suis ela sutiliori exercituspte abiit ag stagnu.Eo ubi puelli quae babhilonioν regina fecerat apud Rumenidi apud stagnum quod erat palus eassem ipse se est.Nareuoeato sumine alueum eius pristititim uvio transibilem teqdigit.Id tale ubi actum eipsae qui ad hoc ipsum instructi erant p alueum unde sucius euphrates abscesserat medioν fere fem tenus grauiter babilonem stroierui. uos babilonii si seis ctu Citi prius aut audissent aut sensissent hauil gubie contεpto e ingtegu pessimo exitio assecissent am obseratis omnibus quae adsumen semiportulis: conscensis septis ipsi proripis stantes glos progressos ueluti in cavea excepinent.Nue ex inopinato eis et astiterutii rapti essent qmessia urbis ineolebat babiloti propter eius in Babylon mutilatissitien3 sentiebatur ut sertab his eirea exitea habitabat. Sed sorte quonias cito ca/ dies gestus esseet exercedis inoreis at oblectatioibus opa dabatur genet piae te affagritur vertetis: At ita primu captae babylon.Cuius civitatis quanta sit potentiaca ex aliis multis pandam: tum uero ex hoe Q cum regi magno omnis plaga cui veratisit Aistri, buta in ipsius atq; exerritus eius alimentu:pter tributa ex guogecim qbus annus conis stat mensibus uor regio babilonia octo reliquis eu ois asia alit.Ita huius regio is potetia tertia asiae partem aequ parat:&eius principatusque satrappiam ple uocant offum

prouincia longe est optimus: Ageo ut Tistaec imae Attilaeti silio qui pro rege tribo Tritarchi tum hoc ex ebat singulis glebus singulae argenti plenae artabe penderetur.Est autem trias artaba mensura pseaeapatior iet atticus messimnus tribus choenicibus atticis. Ad licite Artaba erant ei pestiliares equi praeter hello destinatos agmissarii octingeti eum equarum qui mensura bus admittebantulsexqecim milibus. Nam singuli ag uicenas admittuntur. Praete, Admissa rea eanumtogieorum tanta allebatur multiiugeratia praebengaeis cibaria qttuor initus aqui eadem saniele mutii uici attributi essent aliorum tribui immunes. At hete prae, cenas eqs suis babigenis pretillatia erant:In Assyriorum terraparum pluit. quoil in ea frumenis Asyriae ti ciminat.Ig demum iniqueg ex flumine irrigatur. Irrigatur autem seges & siti siccitas mentum prouenit non quemadmogum in aegypto sumine sua sponte in tuta ascen, dentesia manibus at serobibus irrigatum .Etenim babilonica regio omnis quemadmoque imiMagisti uit I fossas quapi max1a nauibus uafri potadsole hibernu uer, ges ex e litate exies in tigrim alteν sume iuxta i urbs Ninus sita erat.Haec regio

58쪽

CLIO XVI

omnium quas nos uigimus longe optima est gutaxat serendo frumeto. a in arbo, cibus ferendis: sicu:uiterolea nequaqde principatu cotediti Cereris at fruina Meleango age ferax e:ut non non fera ducena reddat:& ubi praestas bonitate se incitet ad

tricena. Q uaternu sere digito pilatitudie triticeis at ordeaceis foliis. Milii nece ae se Cleo uenti utuntur nisi quod eae sesamis facitit. Sunt eis passim poem regione pes Ia regiomae sua sponte nascetes plerae fructiferae:ex Ous &cibes de uinti &mel eoseitit in f cxtilitii rates more scoW.H ut ali rubo graeci masculas uocat: Nir fructum his qps mulas serui alligatrui illinc prossiens culex palmulas penetras cogat maturetiere alioquin occasuras.Mustulae eni in fluctu culicesserunt:queadmiatim captisci.Venio ad id quog ex omnibus quae gera regione secundu ipsam urbe mihi summo miratu, lo est disserenta.Nauigia illoν quae pet sume comeant babilone ola sinit orbiculata Babylo at corriaceam e pecuarii armenii:qui supra vitios incellati ex caesis salicibus faciunt nior nainstruut pellibus nugo illapi extrinsecus posito in modo solline puppe Ailatera ne uicula , prora acuminata sed in speciem clipei magis orbiculata:Tale nauigium stramentis Dipatum suuio geserendum permittunt:eum aliis rebus tum uero doliis e palmularum uino onustum dirigentibus illuA duobus uiris stantibus eu totige palis quopalter introrsum palam trahit alter exterius pellit. Fiunt at nauigia hare di magna agmodum: de minoratqueν maxima quo serui pondus An militi taletorum singula siti gulos asinos uiuos intus habentia maiora ecia plures. In quos illi post nauigantes habilonem peruenerunt:onu'issis taxerunt ligna nauigiliatq; omnia strameta ad Babylo

Auxerunt:pelles congerunt:& eos in armeniam agitant. Aduerso enim sumine naui Dioru culgari prae illius lapissitate nullo pacto potest. Q ua ex eausa non ex lignis seil ex pelli tus hos nauigia fiunt. Igem ubi asinos agitango in armeniam redierunt: alia ad eungeminodum nauigia coparant.Et naueS quige eorum tales sumi Amictu aute tali ututur Duabus amiciuntur tunicismnalinea usq; ad pesses demisia. Altera sophanc lanea post o cassiga de breui penula circundantur.Calceos gerunt gentis more soleis thebahis simillimos Capita habentes comata mittis reqimiunt tinguetis toto eorpore geli huti anulum signatorio singuli gestant: ees eptrum e fabrefactum: i superstat aut inalti aut rosa aut lilium aut aquilaraut aliud quippiam.Nam abs insigni gestare sed tria ipsis uetis e. At hic eorum corporis est cultus. Leges uero quae eonstitistae ab Babylo ipsis hae sunt.Vna quisse prudentissima Altera at quantum ego senti equaenetos ex niorule,

illyriis augio uti psingulos pagos. Semel quotannis ista sunt. Vbi uir ines effectae gessitit nubiles eas cogregant:& uniuersoS unu in locu coquit: quas circusistente uiro, Babylo,

iti sesequetia surges pco fgillatim ue astased primu pulcherrima olum se hane ut eripues plurimo u gitur auro. lia euocatiquae post illae speeiosissima. Vegutiat at in eontu, laehethium quaν linerrias quasqbabit iuglocupletes. 5elifle caesibes sunt meretitietur ut os licitata alteNsupat. At ex plebe qui sunt casibes his non est opus pol hia

formatio pecunias ae turpior accipiut uirgaeS. Na praeco ubi uirginis speciosissim, rupere it Oengitionez excitat deformissimam si quis illoν mereari uolsties exist,ti Edieit qu quis uelit qua minimo auri sumpto eam in matrimonium habere don he illi MPminimo eontentus es foemina addicitur.Ita aurum exspeciosis uirginibus cotis

citur Sper easdem cuicunq uolenti deformes ac debiles collocantur. um nullam

59쪽

etii eptori fas eratsuefideui Ioribus abducere: eddatis fideiusseribosse coti,in rhio

uxoris:ita gemu lieebat abgucere:si de hoe non conueniebat.lex lata erat tit ille redhiberet. O ui et eY alio pago uenientibus licebat uxorem mercari si uellet. Haee apsteos honestissima lex erat q inn pseuerauit Nouissime aliud quidga excogitatietui nequis stelas iniuria afficiatmeueqs alia in urbe abgucatina postea si expugnati male aecepti sunt:re domestica absumpserunt:unus faebetis obuim inopia filias sua adigit ag qnu corpore facienssu.altera ite sapienter congi feruilege lagoentes efferessi in foν Ne .n .medicis utantumui de illoplaguore consulat qeos ageiat: si os & ipse eunde passus e morbinaut aliu uidit patiente.haee Diti qui illos adeuteon lutit ortatitur ad ea q ipsi faetengo effugerit simile morbo aut altu nouerit effugisse Nee fas eculil laguentes plerire siletio:nec anil explorauerit quona laboret ille laguore. Sepulγchra eade i melle sunt luctus funebris illi algiptioν psimilis. uoties eu uxore misce Babylo= tur uir babylonius aghibito thimiamati assideti& ex aduerso mulier ige faeit. Sub diγniorum luetitu abluatur ambomultu uas prius se abluerunt tacturi. eage & haec atabes facius aegri Haec sunt babilonioru instituta. uo 1 tres sunt familiae q nullo alio nisi piscibus Di Babylo/ ctitat. uos eaptos ubi arefecerut afl sole hoc sariunt.In pila geliciuntiac pistillis piliniorum sunt.Dei gelinteis eo eruat unde quisquis Dulteospergit offam facit quar mosses sepulcra panis torreat. ro post hac gentem ab eo subacta:incessit cupido massagetas in sua Cyrus in ptatem regigendi quae ges sertur de magna esse & robusta ag auroram solisq) ortum massage sita trans araxem suuium regione issedonorum nitorum Sunt quiflicantea scythi tas ex natiois. Araxes Istro maior:&ide minor esse memoratur: de in eo frequentes in Massage lae Iesbo pares magnitugine:& hoIes qui illos ineolunt aestate ues ei radicibus quibusitae cun y quas ipsi evellunt. Arborum autem fructus quos maturos coperiunt in cibum Arazes reponere quo per hieme uescantur. Apud eos etiam inueniri arbores talem fructum ferentesiqui iactus in ignem ab hisequi agia calefaciessus conuenetunt Deo circunsedentes incenso igne sic ebrios tegssit edore suo ut uinum graecos.Et eo usin mentius quo plus eius fructus fuerit iniectu quoad cosurgatur ad tripugianssu:ac per taeniatur ad eantum. At haec fertur eorum esse uiuendi eonsuetudo. Araxes porro stivius amantienis quigem unde de gyniles:quem Cyrus in trecentosae sexaginta diguxit ri Dos fuit sta per sexaginta ora prorupens:quar uno excepto in paluges: eluvie p euoluitur tibi seruntur homines habitareiqui ctussis uictitet piseibus &pto Destibus tatur uitulo 1 marinoν pellibus .Reliquu illuA per apertum fluit in mare caspes qd mare per sese e nec ullo cum alio commiscetur a & glug quod graeci omne pnauigant

Caspiu & id quod extraeolunas uocatur allaticu te rubrum ige est mare.Caspium uero alte mare eum ae pseipsum est longitudinis quingeeim gierum cursu nauis quae remis utatur: Rubru latittiginix tibi spatiosissimum est octo dierum:qua ex parte ad uespeν vergit caucaso mare praetentu mole tum maxime uastitatis:cum summae astitiainis multas atqi in se ori Cauca nisatias gentes habenterae plerasq; omnes agresti materia uictitantes:ubi arbo fronsus ges his quae sunt apuq nos similes seruntur esse quibus colusis & aqua Ailutis illi atii

imalia ibi per uestes inscribere gicuntur: ea animalia nunquam eluisess peringe at ab initio essent intexta siccum reliqua lana ueterascere:Ho quo hominum coetibi Caspiu tussietiti peeorum I propatulo esse:& ad uesperam quidem uerges hoc mare qd ea, mare spium uocatur eaurasus cohibet qua uero parte Uergit ag auroram oriete solem plahicies excipit prospectu immensae magnitudinis. inuam spatiosam planiciem no ex

60쪽

minima parte massagetae possiὁEt quibus bellu Cyrus serre eupiebat multisae mignis sollicitatus Icitatus cais.Primu sua genitura:qd uidebatur maius qdeho, e esse ecflo loco se licitate qua fuerat usus assuersus hostes. uacu in .gete Cirus inuaserataea gens nullo pacto potuerat euadere.Erat autem massageta regina defuncto uiro Tomiris nomin: Ad qua in eoniugium petenda estus misit uerbo dutaxat uols Tomyrgea habere uxore. Animaduertes illa tio se incoiugiuiseg resnu massageta petitaeces regina sum ei interdicitmos ea citus Odolusn pcederet pgressus es ag araxe apte 1festocu exercitu in massa seras tediti Flume potibus iugit qbus eopias traiiciat factis ex navibus turres desup aediscis. M que in hoc labore occupatu tomytis caduceatore misitqdiceret.Rex medon desine iticubeteu qineumbis nescius an ista q constituisti tibi conducibilia erui. misso ieepto apta tuos ipsius regna. 5e nos sine iniu:quosu, mus 'ncipes esse.Veν tu agmoitionibus his uti noles:&oIa males Musi. 3sitantope assectas lacessere massagetas.set qua sust es et adeg desiste iugere suuium a quo nobis tridui itiere digressis traiicito a nostra regione. Aut si maius nos excipe uestra tu hoc ide faeito. Haec tibi estus audiuit accitis pseph fmoribus eoacti', in meilitire Pporseolalesu sibi avgu costitueret.lliopinide covenere latae iubetiu reeipi in ipsin a regionem suo exercitu tomyri. uasniam Croesus ly3us eu adesset Iprobat Crectus I cotrarium differes his uerbis.Eqde tibi rex et antea dixiqnquae Iuppiter tibi me Cyro coatradiditiqequid aiaduenero errati in tua domosa de mep uiribus auers 1. Na meae sulit ruinae &si ingrataeimihi in extitere ὀisciplimSi tibi ee uidetis imortalis se eitismogi exercitui pesternihil e opus ut mea tibi dicasmam.Sin uero te quoq; agnoscis holam deithis eiusmodi praee illi Ismis iustito humana 'circum ee:q rotatus spe C

de fortunatos eeno sint Ideo de hae quapposuisti resecus ego atq 1sti sentio.SLn. hostes in tetra nostra volemus exeipe: Id tibi ex hoe periculueritine fugatus ee amit Fortittas 3perium:quia hau gubie lictores massagetae nci se retro suga recipienti sed tuas circus Suincias adorientur. Victor at tutio ageo multu vineis: multu si traiicies in terra libavuictis massagetis ius abis fugientibus. Hoc n.s illo substituto cosiliu ut uicto hostium recta pgas ad subigendu Tomyrigiste nu.& quide sine duee.Deforme es .niat intolerabile Cilitea sis filium mulieri cedetem detractare pugna.Ita mihi plaeet traiectis copiis Meessere eous dilli in oecursum *geatiat gehic ita saetendo dare opera ut illos superemus. 'Na ut ego audio massagetae bonos sunt psi Ninsueti:& magnoν comedoν exples. His ergo uiris Ppone in nostris castris structarum affati epula magna ui pecoν interfecta:cu magna et ut poeuloyr uini meti at esset

batiopa generis. Hoe ubi fecerimus Ibecillissimis quibus militis ibi telictis eum relli quis ag sume nes recipi s. uiba tatis bois illi eospectis:nssi me fallit opinio se agea couertent. Un nobis supererit facultas magnas res perpetradi. Alch hae quige in discussione uenere snsae.Cyrus at priori repudiata: Crcesi probatastita Iduxit Tomititit retrocederet:utpote aduersus illa traiectu .illaqueadmodum a principio spoponderat regressa est.Cirus in Cambisis siliisui cui regnum tradebat manus praebuit erce C, shq sumiae maiorE in mota ut liciem honore benesi usq3 prosequeretur praecepitisistia hyti filius aquosus ma Tagetas traiectio non rectore cederet.Haec ubi praecepitreo remisit in eni seri persigem ipse eum copiis suis sume traiecit Transmisso Araxe ubi nox assuetiititii hium Alip quiete talem Disone. Vigebatur Cyrus isoniis cerne re maximu natu siliorum hysta, Hystaspishabente in meris alas:quarum altera asiam: altera europa inumbraret spes