Praecepta medico-practica in usum chirurgorum castrensium & ruralium ditionum Austriacarum

541쪽

derivatur. Si hae causae in principio statim

tam Vehementes sint , aut sensim tantum nanciscantur augmentum, Ut ipsum tantum cerebellum & ejus nervo S comprimant, mors inevitabilis sequetur. At casus existunt, ubi nec in encephalo , nec in alia corporis parte mortis caulavisibilis deprehenditur, atque haec aPOPlexia aut eX subita nervorum Vitalium Paralysi aut ex haemorrhagia aliave immodica

evacuatione ortum duXit.

Sulla effa , quibus copiosus , spissus &multum effervescens circulatur in corpore sanguis, aut ea, quorum CorPUS mucosIS,

tenacibus & aquosis humoribus remerium est, ad apoplexiam dispositi sunt. Praecipue dum magnum simul caput, collum breve & obesum corpus habent, Rique in diaeta aliisque rebus vitam ducunt inordinatam, liquoribus saepe spirituosiis abutuntur, subita & validissima in se suscipiunt

corporis eXercitia, aut otiosam mensae laurae vive in nAunt normam, quibuS Reee Q vel Phiatior & subitanea ira, terror& ' ita dilpositis causam praebent occasiona' lei 1 morbi.

542쪽

38 Si vero ordinatam & suae idiosyncrasite

Proportionatam vitam Vivant, & Opportune remediis his in casibus requisitis utantur

pro phylasticis, ab hoc malo securi reddun. tur per Ete. Hoc in morbo accuratissime & per quam sedule disquirendum est, an sanguis ,

an materies mucosa, tenaX, a quosa , aeris

in causa sit. Nam in diversitate hac determinanda diversa consistit medendi methodus. Quando apoplexia a sanguine desumit Originem, utplurimum aegri antea pondus sentiunt & obtusum , tensivum capitis dolorem , de vertigine & aurium susurru conqueruntur, Oculi rubent, & scintillantes protruduntur, memoria labilis est & vaccillans, lingua gravist, tremula & balbutiens habetur, extrema frigida minus sensilia sunt, aegri continuo ad somnum sollicitantur, nihilominus somnus horridis & defatigantibus turbatur insomniis, tandem nisi malo subito auXiliatrices admoveantur matre in simul subito omnibus sensibus privati orVeidunt

Si ergo ex signis praegressis & di mositione aegri, ex rubro aut caeruleo colore, infla-

543쪽

inflata, calente facie, ex pullus plenitudisne , fortitudine &c. cogno scatur causam apoplexiae esse plethoram, illico venaesectio in pede instituenda est, & sanguinis fluxui indulgendum, donec pulsus mollis exploretur & debilior, faciesque minus colorata in

pallidum mutetur. Unde saepe accidit, ut mox in principio instituta larga venaesectio aegrum omni periculo eripiat, quamvis non raro in leve

animi deliquium lapsi frigescant, & demum

vomant; Postmodum. Vero ad se redeunt, oculos aperiunt, magis sibi redduntur conscii, adstantes intuentes agnoscunt, aut aliqua saltem redeuntis sensilitatis signa praebent, quae cuncta bonam faciunt Progno- sim, malam vero , dum a celebrata larga venaesectione nullum obtinetur auxilium. Facta venaesectione per clysmata irritantia ut Nro. I. & remedia attenuantia &purgantia sanguis stagnans in motum cieri& a capite revelli debet, talia NTO. 2. ' 3.

4. - Videri possunt, simulque sinapis mus Νro. 6. ad plantas pedum ponendus est. Si iterum pulsus increscat , plenusque

fortis & tensus pers stat, elapso biliorio v

544쪽

s4onaesectio repetenda est, quae omni bi- aut trihorio, prout pulsus, aegri vires & ceterae postulaverint circumstantiae, reiteranda

erit.

Quod si vero aeger aliquod levamen inde eXperiatur, pulsum non amplius tam plenum, durum & tensum habeat & bene

mente constet , cum venaesectione caute

mercandum est, sed prioribus urendum remediis , donec constans subsequatur emendario , tunc remedia in minori quantitate aut mitiora porrigi debent. Si tamen institutis sufficienter venaese- stionibus aliisque evacuationibus in auxilium voeatis nulla succedebat emendatio , aut quae in praesentia habetur, non perstaret,

sed aeger iterum mente turbaretur, aut comatosus evaderet, laborioseque respiraret&c. ad suras & nucham, & si necessitas exigere videatur, ad plura etiam loca vesiI- cantia Ponenda sunt, abradendi capilli, facies saepius abluenda aqua frigida , & discutientia capiti raso applicanda cataplasmata; infra aures sanguisugae , in capitis regione, ad humeros, brachia cucurbitae siccae aut

545쪽

cruentae adhiberi possimi. Usus tamen prio. rum remediorum intermittendus non est. Attamen si cunctis his adhibitis nulla

notabilis & constans sequeretur emendatio, parum omnino spei superest. Accidit nihilominus , ut nonnunquam , dum aeger agoni Proximus videtur, subita narium haemorrhagia exoriatur, aut alia eκ capite materies defluat, aut Vomitus vehemens copiosave se manifestet diarrhaea aut haemorrhoides in fluxum naturae ductae cie antur, unde non raro praeter omnem spem celere obtineatur levamen, & sanitas integra saepe redeat. Quamdiu pulsu forti persistente calor internus observatur, a remediis calefacientihus tam eXternis quam interniS , roborantibus stimulantibusve cavendum est , haec enim in dato casu nunquam sine noXa adhi

berentur.

Si vero naturae viribus remittentibus pulsus debilis fieret, & vaccillans, remedia aliquo modo stimulantia , penetrantia sub O. 7. δ. o. Io. II indicantur, ad quae nonnunquam vires increscunt, copiosus Per iversum corpus sudor sequitur, & magna exinde

546쪽

ia iam

evinde non raro contingit in sanitatem mutatio , nunquam autem sudor talis per regimen calidum eXprimendus est.

Si tamen cuncta haec nil prodessent, omnis fere spes abest Nonnunquam species apopleXiae calidae observatur, dum tempestatem calidam siccam subito e X cipit aer nebulosus, humidus& frigiduS. Illi, qui hoc tempore subito sese refrigerio eXPonunt, aut Praeter consuetudinem negotiorum causa per longius tempus in tali aere moram trahere Coguntur, saepe ho et malo tentansur, quamviS aliaS nequaquam

ad id praedispositi sint.

In principio horrores experiuntur ι debilitatem artuumque dedolationem, cui brevi se pectoris oppresso, dissicilis & anxia adjungit respiratio cum subsequente cephalalgia & Vertigine, tandem in una alterave parte aut in integro nonnunquam corporis latere de immobilitate & insensibilitate conqueruntur , austa posthac vertigine sensus pereunt, & aeger hebes, insensibilis, immobilis totus Procumbit.

Pulsus

547쪽

S43Ρulsus utplurimum plenus, tensus &celer, respiratio dissicilis habetur & la boriosa.

Positis his symptomatibus largae & pro

necessitate repetendae indicantur venaesectioneS.

Saepius subministrentur clysmata &magna copia potulenta emollientia, attenuantia & leniter refrigerantia sub Mo. a. II. IJ. I . IJ. 26. I p. ingerantur, apponendusque ad Plantas Pedum sinapisimus. Hisce plerumque celeriter adfertur auxilium , aegri ad se redeunt, sed vel plane loquela carent omni, Vel dissiculter admodum lingua loquuntur balbutiente, & illae partes, in quibus antea de sensu & motu

imminutis conquerebantur, communiter paralyticae habentur omni nonnunquam sensu destitutae.

Plures horum tunc tussire incipiunt, &tenax, mucosum sputum ejiciunt, pulsu continuo praesente febrili. Quare prioribus insistendum medicamentis, simulque per remedia Nro. I 8. I9.2o. adjuvanda expectoratio est. Hae Q

548쪽

Haec remedia saepius tantum adferunt levamen, ut non solum respiratio reddatur facilior, sed & partes paralyticae iterato robur & motum suum recuperent. Quamdiu tussis & febris aegrum VeXant, a frictionibus externis remediisque stimulantibus abstinere oportet, siquidem calida stimulantia interne assumpta morbum semper eXasperant. Verum saepe non magna observatur febris, pulsusque nec plenuS nec tensus deprehenditur , tunc Venaesectionem instituere non indicatur, sed potulenta attenuantia leniterque resolventia uti Nro. I 4. 2I. 22. habentur, ad malum hoc debellandum sussi.

Quandoque obvenit, ut post subitam refrigerationem transpiratione suppressa caput ita tentetur , ut homines in somnum labantur profundum , toti insensibiles decumbant , attamen respiratio plane libera est, pulsus non elevatus viXque naturali celerior exploratur, nec ulla sese periculosa manifestant symptomata.

Quo in casu clysma injiciatur, & de remedio sub Mo. aa. is 23. sedule

549쪽

S Ihauriendum detur, institutaque leni manufristione corpus bene tegatur, ut sensim sudor Prorumpas , qua methodo cito admodum & facile hi .egri restituuntur. Non minus in hoc casu cuncta noce

rent stimulantia, nisi subjecta frigidi admodum dc mucosi forent temperamenti, tunc ea, quae diro. p. 8. 9- recensentur, Pro Pinari possunt, Zc nisi hic cito levamen procuretur , vesicantia suris admovenda, dc frequentiora subministranda sunt enemata.

Apoplexia frigida seu mucosa ii solum

assiciuntur, quorum cor PUS mucosis, tenacibus humoribus scatet, aut qui debilem, dissolutum, aquosum vel dc acrem in vasis suis sanguinem Vehunt. Saepe encephali vasa tali tenaci Sc mucosa materie repleta ita dilatantur, ut ner-Vos comprimendo frigidam causent apo Plexiam ; saepius Vero, Praecipue quando sanguis dissolutus aut aquositate aut acrimonia peccat quacunque, humores hi tenues adeo in ventriculos en cephali effunduntur; orta exinde apo Plexia vix unquam mede , iam

Tonti LM in

550쪽

S.I6lam agnotat , quae tamen in casu priori feliciter saepe adfertur. Antequam frigida apopleXia nascitur, communiter sat longo tempore de magna debilitate , pondere in en cephalo, de hebetudine & continuante saepius Vertigine querelas movent assiciendi, lente memoriam amittunt, & sub ipsistimo sermone, quid ultra proferre voluerint,i obliviscuntur , multoties in profundum i abuntur somnum, ita quidem, ut vix alicubi considentates jam dormientes roncho S trahant, porro

omni curae & sollicitudinis ignari nullius inquietantur faeli vicissitudine, subito saepe

hina alterave pars musculusve faciei paralyticus evadit, sed post breve temporis spatium amisium denuo motum.obtinet.

Qui a poplexia frigida jam lassi decumbunt , faciem collapsam, pallidam, lutei

coloris habent, pulsum autem debilem, Parvum , inaequassem & saepius intermittentem respirationemque laboriosam &c. Praesentibus his symptomatibus nunquam venam secare licet, sed clysmata irri-rantia sub Mo. i. a . injicienda, & illico

velle an tia nucho & suris applicanda veniunt, atque