Hieronymi Cardani ... De rerum varietate, libri XVII

11쪽

Ies ae montes assiduiaustrabant, discendarum platarum causa, ut illustrissima uoluismina conderent. Ea est enim studiorum sapienti et dulcedo, ea luauitas,ut quum quis eam degustaverit, quasi poculis Circes ca-Ptus, non possit unquam ab illis inuita discedere. In pompa solenni sunt, qui agunt, qui imperant, qui spectant. Nonne omniufelicissimi sunt spectatores ab omni cura Asolicitudine vacui φCaeteri partim curis,

Partim etiam laboribus & difficultatibus plurimis impliciti. Itaq; uester hoc totum mundi spectaculum, haec pompa, quasi omnium sapientum solum causa facta esse.

Si qui beati sunt atq; felices, hi reges atq;

principes sunt, quorum omnia in summo uersantur fastigio. Hi soli imperant omnibus:horum sunt diuitiae,uoluptates, honores,deliciaeq; omnes. Et tamen hi, si cu fa-Piente coferantur, minus beati sunt. Quid enim ei uoluptati comparari potest, quam discendo capimus Quid iucundius, quam

scire quid simus, quid fuerimus, quid erimus,atq; cum his etiam diuina atq; suprema illa post obitu mundiq;uicissitudines IDeniq; praeterita noscere, atq; futura φ Qua ob causam Ianum illum bifrotem antiqui finxerunt, in quo salus Romanae Reipublicae posita erat, nisi ut docerent, scientiam Praeἔedis

12쪽

praeteritorum atq; futurorum diuina esse, ac omnium praestantissimam Aristoteles, qui regum cauta ac potentiae maxime fauit, quiq; amicitiam & familiaritatem felicissimi ac potentissimi Regis , imo quod maius est, praestantissimi ac generosissimi

Consecutus est, non in regia potestate, non

in uirtute etia, imb neq; in factis strenuis summam felicitatem collocauit, sed in fa-pientia sola.Inquit enim, de di)s loquens: Vita illis perpetuo qualis nobis pauco tepore, optima est. Ipsa uero cogitatio per se optima est,&eo melior, quo excellentiora atq; optima cognoscuntur. Itaq; contemplatio optimum est eorum quae nobis insunt,& maximetucunda. Quin etiam maius hoc testimonium est, quod ad Alexandrum ipsum ut antea dixi) regem felicissimum scribens: hqc habet: Longe enim pulchrius ac regale magis animo esse bene costituto, quam habitum corporis uestibus ornatum pulchris in tueri. Rerum enim humanarum augustissimia est recte consultatione uri. Hoc enim unum est, quo caeteris

animalibus praestamus, quoq; praeclarum quiddam ab immortali Deo adepti uideamur. Etenim si oculis cernere iucundu est, animi luminibus cernere longe admirabi

lius est. Ob id inuentis nostris adeo dele- a s stamur.

13쪽

ctamur, ut non secus ac pro si ijs, pro illi amori periclitemur. Rursus &alibi: Vt qui que optime animo constitutus est, rationemq; duce in uita obseruat, ita Deo charissimus est. Quum enim dij re quae in nobis optima est, & generis eorum societate coniunctissima delectentur, qualis mens esse uidetur, par est ut his qui eam ament& colant, sueluti rem ipsis charissimam)beneficia reddant. Nec uero dubium est, quin thaec ipsa in sinat omnia sapienti. Ergo Deo sapiens charissimus est, idemq; beatissimus este debet. Quod si forsan famam

respicias,inon pauciores Aristotelis quam Alexandri meminerunt. Quin etiam unius tantum Alexandri res gestae narrantur sua aetate ac Daris infamis clades, cum aequalium Aristoteli sapientum plurimorugloria florear, Speusippi, Xenocratis, D mosthenis, A schini. Sed quid etiam de A-Iexandro habemus, praeter puram ac sim plicissimam memoriam nominis & gestorum' cum Aristoteles totus uiuat in monumentis 'Quid enim ex eo perijt, nisi sicubi Iibri alia ui interieruntς nam lensus & cor pus quid ad eum pertinebant φ Quae cognoscebar cunctia, quae ipsum diligebat,&totum compraehedebat Aristotelem rota superes tora superuiuit,tota nobiscu ue satur.

14쪽

fatur. De antiquitate, quis regum Orpheo potest comparari' is ab orbe c5dito,ut reis ferunt, bis mille ac septingentis annis floruir. Et nunc etiam vegeta illius mens in

carminibus cernitur. Eorum autem regUm

qui tunc floruerunt, memoria perijt.Trisiam egisthus ille terile maximus norans ob sapientiam, non aurem ob regnum, aut lacer do tium, nunc illustris est'Ita licet uidere collatis coditionibus, ad nominis per petuitatem nihil magis prodesse sapieti a. Quaerimus infelices nos esse, cum id contingat, quod auersa mente ab ipsa ueritate, rerumq; cognitione, alius alio uolutatur in errore, luceq; quaerimus in tenebris, quietem in bello, iecuritatem in periculo,

tra quillitate in tumultu. Vbi nescias quid sit felicitas, quomodo felix esse possis φ Vbi non noris, ubi finis sit nostrarum actionii, quo diriges uitam φ Quis nam nauta ta peritus,ut si quo tendat, nesciat, navim quo tendat dirigere possit' obruunt ac sepeliunt cogitationes nostras animi uehemeniates perturbationes, quaerimu Sq; unguentum in coeno. Expedit scire finem nostram, ac substantiam & originem, quεq; conducunt ad bene, beateq; uiuedum. Magna ergo atq; magnifica inter mortales, licet sint opes,amici,arque potentia: si tamen ad horum

15쪽

rum studia, notitiam ac cotemplationem referantur, clim breuitatem uitae nostrς reis spicimus: cum imbecillitatem uiriu, cum morbos, affectus, fortunae instabilitatem, de quod intolerabilius omnibus est quod tamen plerunque euenit) ut inde maxime

torqueamur, malaq; proueniat, unde maiora bona sperabamus dico filios, affines, clientes, seruos, & quod maximum est, eos quos benefici js affecimus) nihil profecto iucundum pretier scientiam, nihil beatum praeter sapietiam inuenire licebit. Similis autem mihi uidetur caeterorum mortalium uita atq; conditio maritimae negociationi: ut qua omnes naues sibi paren sine quibus ipsa negociatio exerceri nequit, nemo tamen nauiget: sed in his quae alterius sollim causa inuenta sunt, ta quam

ipse sint uera ac solida bona, diuiti js scilicet, honoribus, amicis, atq; potentia,uelut tu fabrica nauis omnes consistant: eaq; so-IUm admirentur. Ita ex negociatoribus orbis ex tanta pulchritudine lustranda, rantisq; diuinis opibus comparandis facti sumus ipsius nauigi admiratores. Itaq; quuhaec mecum reputo, nihil in hac uita sapientiae fluctibus dignius esse existimo, nam

S homo a mortalitate ipsa selligitur, & ex uilissima hac solde aeternam lucem elici

16쪽

ae uelut e luto, aut topho gemmas. Sed nihil gemmis cum tam claris, cum tam perennibus atq; diuinis uisibus comune est: omnia quae hic pulchra habentur, gemm ,

aurum, prata, menta, aedes,mulieres,luXipsa, pulchritudine ex summa illa pulchritudine nanciscuntur,illiusq; solum umbra refersit.Mortalia haec,illa im mortalia: hq cimpura,illa purissima: haec sordida,illa nitida: haec fragilia illa solida:haec inconstantia & instabilia, illa secura atq; quieta. Nihil hic nostrum est, nihil amas quod odisse

non possis: at illa omnia nostra sunt, atq; perpetuo amore digna.Esurimus hic in copia bonorum horum futilium & fictorum. Illa nos saturant, &non satiant: haec uerbiatiant, Scn6 saturanti nemo qui illa degustarit, eis carere potest: hi quia non degustarun non amant, nec magnifaciunt. Ar cana coeli, naturae secreta atq; recondita, diuinas mentes, ordine hunc uniuersi noscere atq; scire,maioris certe est felicitatis, atq; dulcedinis quam uel cogitatione ipsa quis assequi possit, aut mortalis sperare. Superos obtestor, notam Christianu esse,

quam etiam naturali ratione coprobatum,

si nihil a morte superesset, nullam deterio rem futuram conditionem humana. Quo nia bona omnia illa corporea, Omnes sensuum

17쪽

tum illecebrae adeo uanae ac mendaces

sunt, ut mala bonis iuncta semper appareant. Sed ut singula diligentius pio le- quamur, nec semper in generalibus perstemus , uideamurq; elegantia orationis, Muerborum ornatu magis uelle fallere, qua docere, laudare opus quam illius utilitate explicare: quidnam euidentius, quid ce ἴ-tius demo strationibus geo rhetricis quid subtilius arithmeticis inuetionibus ' quid iucundius musicis rationibus ' quid diui

nis astronomicis, aut mirabilius quid como dius architecturae praecepti My aut quid utilius medicis contemplationibus ς quid denique, ne singula persequasi maius magicis naturae arcanis ἶHqc ego quum me cuin

reuoluerem, & quanta nobili ras esset in rebus , quanta ad Gratio in ii uentione, quanta utilitas inscribendo, quanta commoditas atque uoluptas legentibus futura esset, intelligerem, immensum Opus a gressus sum. Quanta arte, quali ingenio, atq; industria, fortuna te, ali 1 iudicabunt:

nos certe, laborem, sumptumq; temporis agnoscimus, atq; sentimus. Plura eran quam quae uno uolumine comprehende re liceret, & maiora quam quae mens mea

assequi posset.Vertim in hoc, praesens illud numen cui alsistimus nos adiuuit magnitudinem

18쪽

tudinem tractationis, operis diuisione laboremq; lenivimus.Nam sublimia illa, atque diuina quaeq;, nemo praeter Plotin urnattigit, ortumq; mortalium rerum omnium ac finem, septem libris de Sternitatis arcanis,amplexi sumus. Ordinem uero uniuersi,ac singulorum quae in eo continentur, quatuor libris de Fato. Principia autererum naturalium ac artificialium genera-Ιi historia in x xi. libris de Subtilitate tractauimus. Reliquum igitur erat,ut propria uniuscuiusq; enarrationem subiungerem,

quam in decem &septe libros digessi. In quibus id praeter reliqua fuit disicillimii,

tam uariam historiam apte in unum connectere. Impar enim fuisset exemplar operi: si quum omnia in uniuerso continuantur,

continuata atq; in diuisibili serie, ego de illius partibus quasi typum quendam ad illius imaginem fingens, tanquam fasciculum ex pluribus quae una no cohaerent, colligerem. Porro in singulis, & uera tantum

narrare, Sc noua inuenire, maioris cuiuiadam sui dixi) sapientiae erat quam nostrae. Et maxime ut laus quae tot antiquis pro singulis inuentis debebat, mihi uni quod multa in singulis inuenisse e, cederet. ua-obrem cum impudens sit iactantia, &insolens uana gloriatio, stultaque suarum rerum

19쪽

rum ostentatio, inuisum praeconium, nobis tamen illa licet tanquam de alienis uerba facere. Quod mentem nostram altius descendisse docuerimus. Esseq; hanc tan- Iam rerum cognitione maioris cuiusdam prouidentiae,ac melioris naturae, quam huius mortalis coditionis. Itaq; ut ambitiosi est sibi in suis placere inuentis,inanis uero etia gloriari uta timidi non audere quq acceperis,laudare: cum maxima laus sit, cuiusque operis prodesse pluribus, &agnoscere proprium autorem Praesertim quum ille immortalis fuerit, benignusq; demonstrator incognitarum rerum. Etenim si in domo tua latitans, aliquid pulchrum inueneris,laetaris φ quod si etiam pretiosum sit, multo magi s*Et si thesaurus, adhuc longet plus. Quid igitur si in hac generali omniunostrum domo,Vniuerso scilicet, cum tam multa tot seculis latuerint: nunc uerb deismum inuenire licuerit, nonne res summa

laude digna,&de qualet tari possit, qui in uenerit,&ei qui ostenderit, gratias agere, uideri debet φ Quid dicam de coeli moturam rapido, eamq; multiplici, cometarum S uentorum causas, elementis arque quae

in his habitant, potestatemq; maximam gerant, plantis , lapidibus, animalibus, artibus, genuum ricibus, totq; magnificiscebus,

20쪽

NUNCUPATORIA.

rebus, quae uetustas dedit Seperdidit, de tot arcanis naturae uiribus ἶ ut uideri possimus, cum ipso opifice uoluisse contendere. Sebabsit: non hoc studio nobis quaerendi scribendiue quae supra mentis nostret uires sunt, sed quas promoti maiori ui paremus ac potestati. Et licet aliqua sint ab alijs tradita,

non parum tamen fuit illa a tot mendis, a tot erroribus repurgasse : inter totalia falsa solo iudicio selegisse, rationem causamq; addidisse, experimentoque comprobas e. Ecquae diffusius 1 cripta erant, paucis uerbis eX-plicasse. Quo factum etiam est, ut coactussim quibusdam, quod periculosa essent obscuritatem induere. In alijs breuitate sum ma uti, ne uilescerentqubd pertrita essent,

denique in plerisq; quod disiciliora essent, dilucidiori explicatione usus sum. Turpis

smum enim esse reor ita scribere, Ut non intelligaris. In utroque enim genere parar-xis excellentia requiritur,seu euulgata ad al-ziorem reuoces senium, seu difficillima sucdici solet) sub oculis ponas. Cum uero tot

Variarum rerum tractatio esset, nullo mihi hoc opus titulo dignius uideri potuir, quam eo quod totam seriem illius explicaret, uniuersamque eius uim unico uerbo ostende

ret. Quamobrem iuste mihi uideor illi titulum praefixisse, de RERvM VARIETA A