장음표시 사용
691쪽
ualde odoratu ualent item equi qui ad uestigia Iuporum terrentur,eaq. praesenti ut.Caeterii de Odoribus planti. ve odoratis.Plin. toto lib.12. de unguentis lib. I 3. cap. I. & 2. de instrumento quoque OaOratus, Galen .proprium librum edidit.
Degustu. cap. 3 I. GVstus,est sensus, qui in lingua uel palato percipit sapores, Arist. libH. Libi c. cap. io Nam eius rei gratia,datam esse homini linguam dixit lib. 3.de an in a cap. fin. & ide lib. de memoria tradit nullum esse animal, quod gustus sensu aut
tactus careat, cunitamen alio aliqua careat. refert'& Gellius
lib. .e 6. Organum eius,eli pellicula sub lingua sub carne porosa,seu spongiosa, quae est in linguae superficie, eademq. peulieula & in palato subtensa eli, orta a neruis per palatum d missis,ad linguae radices, quae & gustum & tactum lingui suppeditat, & postea sensum principi cerebro de nunciat, ut ait D. Damasce. lib.a.de Orthod. fid. cap. I 8. Alcπaeon etiam, hamore & tepore & mollitie linguae, internosci sapores ait. Diogenes propter fiingo state,ut loqui ita liceat, & mollitie linguae,& commi istas ei parti uenas. Plutarch. lib. . de piae .phia . Ios. cap. 18. Sic Plato ita Timaeo, tenduntur, inquit, a lingua uenae ad cordis sedent,saporis nuntiae, in quas si qua ita incis derint,ut humidam carnis mollitiem penetrent, sapores generant,&c. Sensorium etiam gustus in corde esse, dixit abs lute Aristo. lib.de sensu & sensib. At Galen. lib.de instrumento odora. &uenas in linguam & palatum defluere illius rei gratia,ait, meminitq; de pellicula, sicut & in Φ. de locis affectis cap. 2. obiectum gutius, sapor, qualitas in succo, in quo humiditas uincit siccitatem terrestrem, calore utraque digerente. Sic Graeci chymum, gustum & saporem, & succum, dixerunt, Aristo t. 2. de anima cap. lo. sic in finitioni b. medicis,
isagogi. Galeni dr, gustum in spuitu hu audiore linguae esse. De iactu. cap. 39 SEquitur recto ordine tactus gustum , quia & ille, tactus
quodammodo est Aristo t. a. de pari. animal. cap. 17. libr. desin su& sensib & a. de anima cap. io.& neruos gustus,gustandi&sentiendi uim habere dixit Galen. libr. q. de loc .a D
692쪽
fect . cap. 2.Neque fieri posse,ut sine tactu si animal, demonis strat Aristote l. lib 3. de anima. cap. II.& lib. de soni.& uigi Iia, omnia animalia gustu & tactu prς dita esse ait, nisi quae in choata tantum & imperfecta sunt. Tactu namque fiunt omnes in animali sere uoluptates, & uenerea. Ea ratione Philoxenus Elixius postulabat collum sibi longius, quam gruis fieri, nempe quod tactu illo interno delectabatur gulae. Arist. 3. Ethic. cap. I o. communis itaque hic ali js animalibus quibus alijsensius etia desint ut ostreis,terrestribus uermibus.Gellius
lib. I9.noct. Atti .cap 2. Plin lib. Io .ca. 7 . Porro tactus,est potentia percipiendi potentias tactiles, ideo Arist dicit tactum, id quod potentia tale e st & quod patiturmam in tactu passo
quaedam est 2. de anima cap. ii .ubi & obiectum tactus,dicuntur qualitates primae frigidum, humidum,callidum, & sicco . item secundae,asperum, laeve,lubricum, molle, durum,glabra graue,lene, densum, rarum. Galen. quoque uocat istas qualitates tangibiles lib. I.de natura. facult. capit. 6. & seorsum duomnibus lib. 3. de usu pulsuum. Organu tactus pellicula ner- .uosa,intexta,& dispersa, sit cui rete quoddam sub extrema cute Ier totum corpus, ex cerebro tanquam a radice orta Galen. ib.de instrum.odora. Aristo t. autem, in corde organum ponit,unde&neruos derivare opinatur. Medium tactus, caro uel cutis quaedam, quae tamen sensorium existimatur ab Alexan. Aphrodisin Aristot. quem Themistius libr. 1. de anima cap. 39.&ΑO.reprehendit,atque non carnem, sed uim quandam interiorem, sentiendi facultatem dicit: ueruntamen nos, cum carne tactum sentire Aristotelem adducimus lib. r. de histo.animal. cap. 4. ubi tactum in parte limitari corporis consistere,ut in carne,ait. Item de partib.anima. 2. capit. I. Et
quia pellicula neruea non spargitur per ossa , pilos, ungues, cornua,& similia,ideo ibi, nec tactus sensus. At de tangibili,
datur regula a Lucretio. Tangere vel tangi, nisi corpus nulla potest res. iAdstipulatur Aristo t. I. degeneratio.& interi.cap. 6. atque sedem tactus corpulenta dicit.
a. de part .anima. capit. 8.& 2.de. generatio. animal. capit.q. eorpus esse uel corpo νώ ris animalium.
693쪽
De his quae communia sunt sensi ἱus exterioribus.
Communia se ii sibus exterioribus plura sunt, uel omniabus, uel quibusda: ut primum origo,ut ea ex cerebro omnibus ducatur, ex quo sensoria, quq referunt ad cerebru sensum, Galen. I. desurrpto. causc. 8. SensuS, inquit Cic.2.de natu. Deo. interpretes ac nuncia reru, in capite tanqua in arce,
mirificὰ ad usus nec binarios de facti S collati sunt. Et I. de Legib. tanqua satellites de nuncios facit. Α nonnullis tam e sen-1us ad cerebrum,ab alijs ad cor reseruntur, ut ab Alist. lib. de iuuentu.& senect.& Galen lib. I. de natur. facultatib. cap. 37. Rursum Aristo t. lib. de sensu & uigil. refert initium sensus &motus ad cor, unde & spiritus in animatis sanguineis, ut in exanguibus in eo quod eis loco cordis est: sensoria autem ad cerebrum,ut etiam lath docet libr a. de part .animal. cap. IO. ubi, neque exanguibus adstruit esse senso ita di stri buta, sed per totum corpus, uel per aliquam partem diffusa. cadem lib. de sensu &senii b. Et quamuis cerebrum sensu careat, tamen sensus gubernat,eoque laborante laborant, ut Macrobius docet lib.7. Saturna .cap. 7.Communia tactus& uisus sunt, secudum Damascenum in v.de Orth Od. fid .cap. l8. asperum, laeve, siccum, humidum,sursum,deorsum, locus, & magnitudo:ite aliqui numeri, ut duo M tria, sed magis uisus, quam tactus. Commune item omnium, sine materia res sensibiles percipere:deinde sensibile quodque a suo obiecto pati, item exuperantiassensibilium omnibus sensibus ossicere. Aristo t. i. de anima, cap. I 2 Commune etiam in homine, ut omnis sensus a mente oriatur, tanquam a fonte,Cicero 4. Academic.
Defensibus interioribus. cap. 4 I. SEnsus in t riores quida duos, ut Plato in Timaeo, tantum constituunt, sensum scilicet comunem seu phantasiam, Amemoriam . item & Aristo t. 1. de anima. At subtilius phi losophati constituunt quoque aestimatiuam: nos autem acutius rem considerantes,sensum communem,nhantasiam,aestim tionem, cogitationem, rationem,intellectum, memoriam,da linximus labr. I. Syntax. capit a. & explicaumuia libr. co Im
694쪽
mentatori u in pro lego mena Syntax. cap. is. ideo nec hic plara adiiciemus. Selisus comunis is est qui exteriorii imagines coprahendit pr sentes& absentes,& diiudicat obiecta,distinguit sensuum differentias; organu eius anterior pars cerebri, qua parte plus habet humiditatis,ut facilius possit species co-cipere, quemadmodum scribit Avicen. lib.6.natur.cap. de sensi h .interio.& Albertus in lib. de anima, sensum communem interiorem,dixit potentiam organicam, intra cranium,ad cognitione& diiudicationem exterioru det ei minatam .Foxius lib. . de natur. philoso. uim dixit, quae sensus connectit exteriores Idem Plato in Theaeteto,&Gal 7. de placit. Hippo.d Plato. sed de sensibus hactenus: nunc de motu animali. De motu,qui est ex facultatibus animalis, O de motu intrinseco. cap. 42.
A Lia facultatis animalis pars,in motu consistit,qua perse
& cum appetitu aguntur & agitantur animalia . Motus aut dicitur,actus ipsius mobilis, ratione cuius mobile est. Aristo t. 8. physic.c. I. huius species sunt progrediendi uis ab uno in altu locis, totiusq; corporis mouendi,& facultas uocis ede.d & respirandi. Nemesius lib. de natu.homi .c. i6.Quibus verbis apparet, mouedi duplicem esse vim, externam & interna: externa motus eli ex loco: interna, in spiritu & pulsu. Hic potentia animalis duplex est rursum, quae paret rationi, & quae non parere nata est.Rationi paret, ira & cupiditas: instrumentum cupiditatis, iecur: irae,cor. Dicuntur autem rationi obedire, quia ita nata sunt,ut obediant,& ad eius nutu moveantur. Rationis expeis pars,in qua nutriendi, procreandi,& pulsuuitis inestiquorum duo prima naturalia, hoc uitale est. Motus intrinsecus animalis & appetitus dicitur: quia mouet sensu Mnimal. Hic secundum Aristo. i. Magno. morat .c. i 3. triplex in
homine: primus sensu iuus,qui in irascibilem & concupiscibilem subdiuiditum ita duo appetitus fiunt. In concupiscibili secundum beatum Thomam. I. secun d. pari. quaest. 23. arti c. q.
suor sex species, nempe amor odium, deiiderium, fuga no desiderati, delectatio, tristitia. Est autem persecutio & fugam
appe titu ,idem quod allirmatio & negatio in mente. Aristota - ε .Ethico. cap. 2. At in irascibili,quinq; sum alia, spes, desperatio, timor,audacia,ira.Tertius appetitus intellectualis dictus, est uoluntas non assi xa alicui organo corporeo;hicq; appet,
tus proprius cu ratione homini, alia cum belluis communes Arist.
695쪽
Arist. r. lagno . morat.cap. 8. Multa de appetitu dc uoluntate, in Trascendentibus nostris diximus lib. 4. Syntax. e. 6 Et latius in commentariis in illa dicemus Deo fauente; itaq; breuiter admonebo intelligentia esse parte uirtutis in homine, per qua ea perspicit quae sunt, ut ait Cicer i. de Inuent. lite diuinum quoddam est & immune a passione, ut ait Arist. I. de anima. c. & Metaphys lib. I 2. e. 7.Et Cicero de uniuersit. proprium hominis intelligere dixit, nempe actu uel potentia; naem; praestat caeteris animalibus. Cicer. 2. de Finib.Gal. orar. ad artes, haec regit etiam reliquas actiones, uel regere debet
Motiua potestas extrinseca, duplex est in anima li;ptima
dilatativa & constrictiua, comunis animalibus impersectis,ut ostreis& conchylijs, quae licet non moueantur nec discedant a loco, tamen aliquando se dilatant, ut capiant cibum conuenientem, maioremq. locum occupant, dum se costringunt minorem. Alia saeuitas motiua in persectis aut malibus, ut du se progrediendo mouent, nando,uolando, repta.do,ambulando; quae tamen aliter in homine, aliter in bruto.
Organi loco illi facultati adsunt musculi, secudum medicos,
secundum Aristo t.iuncturae & nerui a corde & cerebro ea pa- si,& dispersi per singula corporis membra, per artus & articulos cohaerentes, derivati quoque per articulos eorum meminbrorum. A t in trinsectis, spiritus ut talis neruos impellit, isti autem morent, masculos& chordas: chordae trahunt membra. spiritus uitalis, est corporeus fumus ualde subtilis,ab humore /α uapore su btili ex corde ortus. Musculus, ut diximus, catucomposita & mixta neruo,chorda & carne pura.Csordae nerui duriotes, quasi osset a collo ad calcaneum usque per membra molitia extensa. Nerui duplices,sensiliui qiu a parte anteriore cerebri motivi qui a posteriori oriuntur, Pulsus quoq;
motus quidam animalis peculiaris ;& ut uehemen ter calore in humidum agetite, necesse est partes quae in flatum re loluuntur, obuersationem bullas excitare; ita pulsum quoque fieri in animali corpbre,par est. Aristo t. lib. despuitu. De his
696쪽
LIBER XXXIIII. In quo agitur de Plantis, seu vita νegetatiua.
Devitallanta. cap. I. Ostquam Deus rerum omnium creator 8c opifex, iussit palantem aquam per omnes mundi regiones in unum locum secedere, & apparuit terra arid a, iussit quoque terrae, ne esset steri Iis,producere herbam uirentem, lignum pomiserum & faciens fructum, & platas quet haberent semen in semetipsis,qtiod & fictum est, ut in Genes mund .cap. r. hinc origo prima stirpium,quam ignorasse ristotelem Iustinus Martyr in euersione falsorum dogmatum eius,demonstrat In stirpibus iisque uiuendi & produced id tus est gradus: ultra enim essentiam& compositionem, habent quod uiuant sua uita uegetabili, animali tamen & rationali in seriore: nec tamen potuerunt uiuere prius quam es sent, unde participant cum elementatis si lentibus, in essentia: sed & praeterea, in iii vegetabili adeptae sunt tres facultates, alendi, crescendi, & simile procreandi:uis alendi,ostendit incrementum & decrementum corporum, quae idcirco egent alimento, ut ai t Arist. 3. de anima. cap. I 2. Continetur autem & in eo facultas artrahendi, retinendi, concoquendi,& superfluum reiiciendi, ut ait Galen. 2.de sympto. cau. Plato
in Timaeo, daxit plantas esse quasi animal quoddam aliud. idem
697쪽
idem Anagagoras & Empedocles, qui & eas sentire,moueri,&dolere,ia uoluptate affici dixerunt, imo & metem eis& cognitionem tribuersit, quod merito expugnat & refellit Arist. lib. i.de plant Na etsi si irpes tui aiar, tamen eas animatas esse uel sentire negat. Neque etiam Plato, qui similes animalib. dixit, unquam animalia,sed in animatas dixit,ut defendit GaIen. tomo .i. in fragmento de substatia naturaliu facultatum. Et Theophrast. li. a.de histor. plante. I.quanquam in pleris las miles animalib. dicat platas,aperte nihilominus profitetur mores & actiones quales animalium generi, minime sortiri. Similia autem inter lite notat Galen .li.6.de placit. Hippocr.
α Plat. & li .de Dei. format.& li. de semine. Atq; ad si in ilitudinem sexus animalium,&aliquet planti sunt, quibus di illuctio fit maris & sceminae, non quod sexum habeant, sed quia quidam habent solia asperiora, alia minora, strictiora: quod maioris uirtutis& prius pullulet mas, quam foemina &c. ut ait Arist. circa fili. i. lib. de plant. alio qum enim plante utriusque sexus in se se potentiam habent, ut ait idem Arith li. 3 . degenerata animal. cap. I I.
Pa di Uictione generali stirpium. cap. 2.STirpium,uel plataru generalis diuisio, in arbores, frutices,
herbas. Arbor, est planta ramosa surculosa, cum causices m plici, quae alii' e terra surgit quales pyius,cerasus,uitis &C. Frutex est planta ramosa assii rges caudice multiplici a radice, quales arundo, hedera &c. Herba, est planta quet foliata, sine caudice quidem,sed cum caule crescit, sertic caule ferens,aut sarculis,ut plantago,urtica &c. His annumerare possumus o
Ius, quod tame est herba e sui quotidiano hominii subseruies. Et hae distinctionem probat Theophast. lib. t. de histor. plantar.c.s .ubi addit aliam speciem , scilicet suffruticem, quae est id quod ab radice,caudice multiplici, ramosuq; se attollit, ut ut rubus,paliurus.Probatque Ruellius I. de natu. Pirp. c. l. Sebast. Foxius lib. . de Plato. & Arist. consensu c. I. At Amatus
Lusitanus in primum Dioscoridis librum in principio, latius, demostrationis facilioris gratia diuidit stirpes in arbores, frutices, herbas, spinas,uirgulta, quorum aliqua explicauimus: spinas quisque nouit, uirgulta autem sunt qui uirga tantu sur- sina tendunt, nec fronda ut caudice.
698쪽
Necessaria generationi O conseruationiplamarum . Capal Nitium quoddam alimenti plantarum, terra est, Aristot. I de plant ideoq; plantaru mater. Initiu & naturale aliud generationis Sol,uelut pater,quod & scripsit Anaxagoras ad Lechinium; atque proprie plantae terrae incolae, quib.astixae sunt
riit. a gener.animal. c. It Caeterum ad plantam educandam,quatuor concurrunt:semen d terminatum,locus conueniens,aqua moderata, aer consimilis, i. de plan. Arist.Seme est generationis plantarum omnium principiu, secudum Theophras L i .de caus plant. cap. I. Aristot pro Mern .sect .ro. quaest. I I. Mar. Varro li. I. de re rust. cap. o Macrob. li .fin. Saturnal. cap. fin. Si quid autem sine semine oriatur, ut ea quae sponte proueniunt, id fit aut alimenti prossuuio, aut putredine, aut
potius immutatione qRada naturali: cum omnia natura creata sint, quae haberent semen in semetipsis ad conseruatione speciei,Genes. I.Theophrastus quoque accedit in proximo citato c. I. lib. I. de caus planta. & cap. 8.l psi & in istis plures, qui quia non ςognouerunt ubi semen planta conseruaret, ε in aqua parte uel qRomodo spargeretur, dixerui siue semine plantas quasdam sponte nasci,habent namque plante quaedasemen,non plani conspectum, ueluti aliae lanugine,aliae florem,ut thymus: aliae colligunt scutulatum semen, aliae rotundum,aliae lingulis ut glastum, aliae inter folia, ut laurus Alexandrina, aliae in umbellis, aliae in capitibus: aliae in sollica Io, ut in raphano, sinapi, rapo,&c. ali aeque aliis modis proferunt, prou explicat Ruellius i. .de natu. sirp. capitu. D. ubi
tamen aliquas enumerat, quae semen non habere creduntur,
ut dicta inrisi, phylli tim,ouosna,filice utranq; adiantum, splenium , hemio nitim , Explicat hoc egregie talpasilius libr.
hexameron homilia s. Cur, inquit,omnia quae nascuntur ex terra, semen efiicere scriptura dicitui bi non arundinem, non
gramen, non men tham, non nasturtium,non crocum,no denique alia complura genera plantarum, se me efficere costet. Ad quae dicemus,complura nascentium e terra vim seminum in ipsa propagine & radicibus obtineret quemadmodum a-Iundo, poli annum incrementum ex radicibus,quandam appendacem elici , seminis rationem ad ortum saturum obti
699쪽
nentem: idem & in numera alia faciunt, quae per imum uagalia, in ipsis radicibus suam sobolem habent. quare uerissimuesse, singulis si irpibus aut semen inesse,aut quanda uim propagandi, perinde ac se me. Atq; id est quod in Gen mudi dicitur c. l. Iuxta genus suum semen habere herba uirente. Neq; quia semina nobis non apparent,ideo plantae sine semine dicend i sun ti,quaeda enim semina sunt nobis obscura, caetera agricolaru industria obseruata,ut ait Varro li. I de re rust. c. o. Et plantarii sponte nascentiu ,Theophr. lib. 3.hilt. plant.c. 2. reddere rationem uide ur,ut non sponte ueniant, sed delatis semini b. aut a uento, aut ab aquarum inundationibus; peetiam aue animaliaque alia, quae illis uescuntur, alij trans- seriint,& nondum excocta utero, e uentriculo egerunt, indeque plantς similes nascuntur, quae ignorantibus causam,spote natae uidentur. Forsan & natura ad eum modum materia excoquit&disponit, ut ad generationem eminalem acce,
dati R pari educat, eis quae semine fiunt: Sic Aristagoras inscius causae arborum sponte nascentium, ratus eli aerem semina omnium habere, quibus unacum aqua delatis,oumra gigni asseuerauit. De alia propagatis plantarum, quam ex simine. cap. 44
Non inficias eo tame, liis quoque modis,quam ex semine, plantas enasci,ueluti ex auullione& transplatatione uel ex surculo,ut tradit Reuellius lib. l.de natu .stirp.c. I 2. Itet
propagatione,ut in vineis triplici modo, uel cum palmes sulco committitur,uel cum substernitur, & sub terram in plures palos deducitur,uel cu scinditur & alibi tra*latatur,ut notat Columella lib. de arbor: c.7 .Nascuntur & ex insitione Insitionis auic quinque sunt genera;unum sub cortice, quod uidelicet resecta inter librum & materiem arbore, recipit semina: alterum in litico, quod resecta & filla arbore recipit insertos sirculos, luc duo genera verni stiri temporis Tertium fit emplastro, quod ipsas gemmas cum exiguo cortice,in partem sui deliberatam recipit,quod est aestatis. De quibus Colum .li. de arborib. c. 36.& lib. s. de re rust. c. io.& de re rusti. s.c. o.& Cato
lib. de re rutf. c. t. Se Adam Leonicenus lib. de arborib.& de insitio. uitis. Teophr.I. de caus Plan .c. F. Quartu genus mst
700쪽
tionis,Gallica terebra usque ad medullam albore perserata . di plaga interius inclinata & mundata Omni scobe,uitem uel ramum succidu seu humidum immittendo, duabus gemmis exterius relictis & musco seu argi Pa. diligenter loco operto. Quintum genus Palladii eles ramo salicis brachii magnitudine perforato,& planta persici omnibus ramis spoliara, immissa S silicis ramo infosso. De in si iionibus plura Ruell. I. de natu. stirp c. I9. Constant. Caesar. lib. lo. de agriculi. c. 7s.& 76. 7.& li. . c. i 2. Pallad .li. de insitionib. Transplantatione porro 'licius, ut plurimum proueniunt plante, dum in solum ill is commodum & proprium, traducuntum diuuat enim eas Ioci conuenientia, ut per totum librum de arboribus per singulas, docet Colume l. 40ςdam enim colles, aliae iuga montium , at e sybras amant, iliae culta,aliae, talida, aliae Rigida . quo fit ut transplantat P, si nanciscantur locum improprium, alterentur uel pereant: si proprium , litiores sint . ut docet Theophra. lib. 3. de histo. plant. c. I. 2.3. q. s.& seq.&de causa planta. lib. l. c. 6.& 7.& lib. q. c Iq.Coultant.lib. 2. de agri
De partibus plantarum. Cap. s. ΡLantarum partium, aliae principales seu primari ,aliae se-
cudari ,aliae nouissima .primariae, radix, caudex .caulis, ra mi ,surculi, lia, fructus Secundariae,cortex, lignu, matrix seu medulla. Nouis limae, humor, liquor, lacryma Arist. I. de plata Theoph. I.de histor. planta .c. 1. 3. 4 Radix, media est inter plata & alimentum,& uitae causa, quae nascitur ex semine,ut ple- Tunque. Hac haurIunt alimentum a terra, estque arboribus , quod est os in animalibus, teste Arist. . de pari.animal. c.io. Mde iuuentute.Galen. lib. 1. de alimento. faculta . ex lententia
Nueste ei, a medulla ueluti per siphona, que diabe trem uocat mechanici, trahitur succus,& in omnes partes transmittitur , Postquam ibi ueluti in utero,sacta fuerit humorum decoctio remittitur inde in folia & fructus, quo ecia deficiente humo Te,desidunt, partest; senescui. Radice idcirco laesa uel affecta tota arbor assicitur .Quippe quod ibi tota arboris substantia, quam caudex ut ceconomus dispensat, ad qua & hvenae, dia cassor naturalis fragora in ciuit,uelut ad matrem congit. Radix autem suscipit ex constetuat sub terra defossa, tunc calida ne-