장음표시 사용
701쪽
LIBER XXXIIII. go Ire per anti peristasim, & intra uiscera conclusum a frigore calorem retine t,ut uere ineunte, rursum omnibus partib.remittit.Radix,ab humore terr ,actione cclestis caloris,generatur hac si longa & recta, figura acuta, significat in illa esse mat Iiam aquosam,aeream,subtilem,calorem sortem. Radix autedura & sicca,ostendit materiam crassam & terrestrem,humore ui calori; se mus coagulato. Si rotundet figuret,denotat materiam mediocrem,sortem calorem, ς qualiter ex omni parte trahentem. At quc est hine inde distia, demonstrat materiam visco iam,cum calore debili. Porro arbor quς magnas habet,& magis in longum propagatas radices,diuturnior est 'uς parum radicat contra; quς & in foliorum diuersitate obseruant aliqui.Caudex est truncus arboris, in alijs caulis &hasta, id quod supra terram effertur. Rami, a caudice & caule fissi multipliciter sparguntur,ueluti brachia.Verum hic reminisci oportet, quaslibet plantas, non omnes has habere partes simul, neque radicem, neque caudicem, neque germen,nequet solium, neque fructum; sic a fungis, & tuberibus, hic omnia abesse uidetur,quq tamen inter plantas annumeratur Wheophr. Ii.de hist. plan .c. a. Arist. i. de plan. Diosti. .c. 83. & li. s.c. 23. De fungis,& Gal. lib. 2. de facul.alim.c. 69.&li.deat tenuante uictu .c. 9 & Diocl i. 2 .c.17 s. Tubera radices rotudais
Arborum partes fere omnes. cap. 6.RVellius lib. I. de natu.stirp. e. r.partium arboris nomina se explicat. i.Thyrsi, rami sunt in uirgulet modum erecti.
2. Stolones, uirge iuxta radices,cum alimentum nimiur dundans reflectitur in crure radicibus uicino. 3. Surculus,qui ex ramis simplex,aut individuus nascitur. q.Neruus, continuum, non fissile. . Cortex,pars extima ad tegendum,unde tunica, cuius interior pars liber
7.Caro utrinque,omnibus dimensionibus diuidi potest,ut terra;subest cortici. 8. Medulla,cor, matrix,pro eodem,quod carne, dc humore constat. Tom. 2. Ce Pro.
702쪽
i. Proximus succis adeps, qui ob colorem uocatur Alburnum l. pars inquam ligni facile putrescens,& teredinibus obnoxia.
1 o. Folia,ex humore,& carne. 11. Pediculus,uel petiolus, id quo fruebaGuel soliti pedet. 11. Fructus, id quod carne,& semine compactum est. 13. Ex flore grauidatio,& fructus. stos Aristo. r. de plantis ex subtili materia tantum fit, cum digestio incipit: quamobrem fructum in plantis praecedit .humor ascendens, & alteratus in folia transit:fructus autem fiunt ex humorum coagulatione,& concoctione a Sole; ideo si nimium attrahatur humoris,nec secunda a prima matricis fieri digestio possit, tardatur maturatio;& ex copiosi humoris appositione,prscedulsella seu ctus. A ccedere& arboribus possuntiquet proxime hex bis tribuuntur Herbarum paries. Cap. 7. I. I 4.Coma, cum folliatum est cacumen. 2. I s. Caput si magnum cacumen sit, ut ea pi tatae aliorum -radices; hincque herbarum multa fastigia, radiccs bulborum nuclaei spicae. 3. I 6. Alae, caui inter caules,& ramulos amphractus. q. 17. Sinus, angulus, in quo coierunt amphractus.
9. 22.Vertebrae,cum nodi pixidis in modum coeunt.
interuallo distat a radice. Summa etiam ficus,crades.Summa oleae, thali.
I 2.2s . Flos, habet calycem,id est, solliculumex quo flos e rumpit. 13 . 26.Quae in medio floru erumpunt,sunt stamina,apices I . 27. Flos lanosus ex seminib.defluens pappus, qualis in cardos, senecione, lacho. Is. 23. In flore rosarum iuxta folia,dicuntur ungues.
703쪽
I6 29. Quae subcus rosas sunt spinae spicula;ut in castaneis echinus.
CVl in seu calamus,pes spicae. 2. Spica,ab spe fructus; quae non habet tristam, dicta
3.Gramen, quod intus solidum e T . Gluma, folliculus grani a glubendo. s. Arista, id quod ex gluma eminet,ather in hordeo Pprie
6. vagina,ubi sub latet herba, seges cum in articu tu exierit. 7.Eru, summum carum en spicae. 8.Vrnum, quod in ultima parte, ad fundum stramenti est. 9. Stramentum,pars quae terrae hqret.
Io. Palea,quod excusso frumento relinquitur, quasi palaposita. i. Acus,purgamentum flumenti,de his & Varro libr.i.de
Vitis partes. Cap. 9. Itis,ab inuitando ae uina;aliter pari lena, a parte do.Vaί
r. Sarmenta, pra longae uirgulς. 3.Palmites,quasi in modum digitorum palmae missi. q.Pampini, ramusculo tum comae.1 .Flagellum, tenuior ultima uitis pars.f.Iocaneus,palmes qui nascitur inter duo brachia,gallice drageon. 7. Duramenta triticulae, gal .ri ιυ,Palla.in Feb. ti. I 2. Plu ra apud Pli. li. I7. c. 21.2.Capreolus, colliculus intortus est, it cincinnus. 9.Gemma,a qua oriens uua se ostendit.
gello . D. Suffragium uocant propaginem. a 2. VPa ex acinis compacta est. 13 . Scopus, ramosum id unde pendent acini.' Acini,constant solliculo vinaceis mixto. C c x Fol.
704쪽
1 f. Folli eulum, patet. 16. Vinacei, grana acinoriam; inter acinos numerantur, grana uuae,& hedeiae qui& corymba, sambuci, mali punici. ebuli. Aliae partes Airpibuι eommunes. cap. Io.
MVςxo, cum en in quod pars aliqua desinit, ut siti quaru
& spinarum extrema. 2.Τut bo, rotatio in modum pyri,uel pyramidis. 3. Pulvinus, quod inter sulcos parum eminet. 4.Tori,prominentes partium calli, in pulparum modum collecti, inde torosae radices.s . Striae,partes ut femora prominentes. 6.Crenae,incisurae in extremis oris, qualis est crena in sagitta,quae neruo arcus imponitur.
7. Lacinis,partes extremet,decoris causa in cist, quales flexurae in soliis.
ARbores uel plant ,aut fur se m,aut deorsum, aut ς qualia
ter crescunt. Earum qu et sursum crescunt,cur ita accidat illis, causa est natura propria,quq in meditullo trahit,apparat calorem,& componit aerem, qui iter raritatis est ipsius. Earuautem quς deorsum crescunt,meatus cogunturicum enim digesta materia fuerit, in spissatur materia aquς, in qua plantae medulla est, indeque subtile sursum procedit,& humore conuertitur ad partes, quet deorsum sun t. At plantet quς media inter has est humor,attenuatur, quia temperiei natura digestioni uicina est,& ideo sursum,& deorsum materia dirigitur,ut ait Arist. Σ. de plant.& hcc omnia a quatuor elementorumvaria accidunt quoque temperie. Nam,ut ait ClaudiusMamer. Ii.i.de stat.anim. ca. 2.aspice in hanc arboris uitam, omnium elementorum semina conuenisse. Sigillatim est illi terra in crassitudine,aqua in humore,aer 1 progressione, ignis in germine i uiuit iterum ita; transacto scilicet frigore brumali, per conuersionem cetii recursu syderum,calor superuenien S,aere sibi & loco-natura proximum, prius assicit,qui quonia tanto gradu igni cedit, quanto ipse aquis eminet, per radices arboruma
705쪽
horum uel quodpiam germinum, de terrae intimis aquas attrahir,eo quod ignis elementum omnia naturaliter rapies, tepesectum aere ad se cogit,perq .arboris medulla, sicut ille haurit aerem, sic aer aquam, sic aqua terram; sicut& nos, per fistulas aquas haurimus.Theophra. alimen tu praestare plantis dixit aerem, 3. de caus plant.c. 18. & ita aeris mutatione, multa assicere plantas,lib. 2. de histor. plant.c. 3. & de caus plan. lib. a. c. q. & 9. Sunt enim & copo sitae ex quatuor elementorum qualitatibus,ut ait Galen. lib. I. comenta r. in Hippocr. lib.de humana natu .idcirco & illis sustinentur & alterantur,& contrariis intereunt.Verum aliquae magis in una potius quam altera elementali qualitate praeualent. Quamobrem secundu propriam naturam , semina quaequar cum in terram mittuntur,trahunt quod ipsis naturali propinquitate magis coniunctum est,ut ait Hippocr. lib. de huma. nata De coloribus sirpi .
cap. 12.ARist. a. de plan .notat omnibus plantis communem esse uiriditatem; & quemadmodu albedo est intus illis communis,sic foris uiriditas.Et Cice. de senect. terra semen tepefactum coplexu suo diffundit, & elicit ex eo herbescente uiriditatem.Viriditas quippe fit, ex humoris breui digestione calore facta,& idcirco eodE Αrisso t. tradi tandiu ibi uiriditate durare illam, qua lis humor inibi est, qui de genere terret est, eoq. sublato nigrescere; ut apparet inquit, in corticibus quae humore sublato denigrantur, Inter plantas perpetuo viretes,
annumerantur abies, pina strum,picea agrestis,buxus, taxus,terebenthus, iuniperus,acri solium, laurus,saber,portulaca,&aliae apud Theophrast. lib. 3. de histor. plantar. c. . Rationem porro uiridis coloris,adfert Bartolo. Anglicus lib. I s.de colorib. Color uiridis, inquit,generatur actione calidi,in materia mediocri urgente ad domin tu seu excessum humidi. Et viriditas secundu Auicen. est fgnu crudi humoris &indigesti. Adueniente itaq; uere tepido,prnuocatur humor ad exteriora;hyeme repercutitur; aestate aut ideo pallet remanete sicco& terreno,q, cu fit frigore glaucti redditur,quia mediu est inter nigrum & uiride mixtione terrena. Quamobrem nunquastores uirides sunt, propter subtilitatem materiae,in qua si pretdominantes fuerint partes aqueae cum igneis, erit color
706쪽
fetationis. ἴ igidae complexionis effectus indiciaq. instigidatio, in spissatio,indigestio,co pactio, & similia: Quod si superfluat coarctatio,& opilatio: si ultimetur, congelatio, & mortificatio. Humiditatis signa, humectatio, lubrificatio, lentificatio, conglutinatio: si super fluat, opilatio,ventositas: s ultime. tur, nausea,& similia. Sicca natatra, at medicinae, haec sequuntur: desiccatio, arefactio, attenuatio, & similia propter consumptionem humidi. De dignatione qualitatum per tactam. cap. I s.
M Oue, rei obedientia significat, quod facilὰ corrigitur,
passibile,alterabile. Duiu contra, de quibus Gai .libr. . simplic. medic c. q.& s . Asperum, siccius: lene, humidius. De dignotione earundem pergustu seu spores. cap. 16. SApores praecipui, 8.acutus leu acris, amarus, salsus, unctuosus,dulcis, stypticus seu austeriis, insipidus, acetosus. Sapores indagantur, uel ad mistione determinanda, uel ut ex illis cognoscamus temperamentu reru, seu in ali meta, seu ad medicamenta, quae Mesue partim considerat & tractat in cano nibus medicin q,absolute Gal. lib. d e simplic. medic. facultat. potissimu lib. . a c. Σῖ. usq; in finem, di I .c. 2 s. & comentata I. in lib. Hippocr.de huma, natu. Averroes de cognit. medica. per sapores.Ioan. filius Serapio. a. sermo. lib. I. Hippocr. lib. de prisca me dic. circa fine, Aristo t. lib. 2.de anima c. I.Theop. li. 6.de catis plant. c. . Plato in TimςO, Bartholo. Anglicus toto 39.lib. At de sngulis pauca. Acris sapor, habet igneu quidda caldissimum , ideo attrahit a longinquo,agit uehementer& cito,aperit,crulla esscit, calefacit, discutit,diuidit,extenuat,excoriat, farctu liberat, incidit,mordet, resoluit,perrumpit, perpurgat,separat, stim excitat,urit,ulcerat. Vt ignea: essentiae & siccae & tenuis , scammonium, euphorbium, me Zereon: minoris autem acrimoni ,
ob humidii in & aqueum,allium,caepa, porrum, &c. Amatus, habet terrestre,subtile & calidum, ideo abstergit, agit,attrahit,aperit orificia uenarum, calefacit, sed non uehementer consumi t,ciuubat, extenuat, excitat sitim & h morrhagiam, fluere facit sanguinem, liquat, mordet,incidi nullum animal nutrit solus, tergit, tenuat. Generatur amarum aut ex mistione partium terrestrium subtilium, cures dulces fiunt amarae, ut mel cum antiquum eis, utque Ductus dulces
707쪽
ex forti congelatione,quae fit a frigido. Sicut oppilini amara
valde & frigidum,& fiuctus antequam maturetcant. Salsus sapor, habet terrestre,calidum non igneum,quod eadem praestat, quod amatum, sed imbecillius: 1deoque abstergit,aperit, exasperat,eonturba , constringit,contrahit,condi εdo seruat,ex purgat radendo,liquat, mordicat, mundificat,pugit intestina ad expulsione, siccat,sitim mouet, tergit, tenuat, ad uomitum impellit,subuertit uentriculum. Salsum generatur, quando cum rei amarae sicci permiscetur aquosum, sicut quando calx aut cinis quae amara sunt sapore, permiscentur aquae. Na amaritudo,minor per ea euadit, & remittitur acre, & adustio,& salsum generatur: sicut contingit aquae maris, tu qua magis abundant partes terrestres adustae. Vnctuosus seu
oleoginosus, uel pinguis sapor, habet aqueu & aereum, qu re agit tarde & imbecilliter. Acris,amari & salsi actionem reprimit Eu mectat, laxat, lenit, lubricat, mollit, nauseam mouet,opilat,uentositates generat.
Dulcis sapor, habet calidum sed nondum urens, temperatum humido,& sicco:ideo coquit, flatus generat, laxat, lauari nitiobstruit hepar&lienem:quia cito ab his rapitur.Galen. lib. I s .melli. Hippocr. de morb. acu t. de uino dulci rarefacie quoque: salsi,acris,amari,aceto si actionem reprimit. Stipticus seu austerus, habet terrestre congelatu, crassum,&Bigidum:ideo adstringit,coadunat,contrahit,coni trita Si cogit spiritus,humores &partes:consolidat, densat,in cra stat,ino spissat,restigerar,repellit, siccat, reprimitq; omnes superiores
sapores: Insipidus habet absque insigni qualitate frigidum de
aqueum,proceditq. ex imperfecta decoctione: ideo cogit, c5 trahit congelar,constringit, calorem extinguit, densat, flatus generat,extinguit,lubrificat, in spissat, obstupefacit, obstruit, opilat,sed haec omnia debiliter & tarde. A cetosus seu acidus sapor,habet Digidu tenuiu partiu, rustantiae a quo indigestae i ideo mordicat propter substantiae frigiditate,abstergit, aperit, attenuat exasperat, acre obtudit, densat, diuidit, dulcius & insipido uim addit, extinguit ealore, farctu liberat,incidit,perpurgat, refrigerat, repercuti truerudiffert acetosus ab acido.quia acidus sapor, frigidus & humidus,qualis in agresta de acetosa herba est. At aceto sus, qui est in aceto, habet prςter aqueam substantiam, etiam igneam obrutredi uri teste Galeno lib. .de facultat. simp. medic.c. i.& s. taeterum
708쪽
Cχtinim si quis des deret plantas & fructus sigillatim distinctas cognoscere per gradus,frigidi, humidi,calidi, sicci,c Isulat eos qui herbaru & plantatii contexunt historia, sed breuius inueniet apud Leonar. puch sum lib. i. de copositio .sim plicium medicament.c. s.Ioa. de Rupescissa lib. I. quintae es- lentiae. Raym. Lulli si li. i.ge secret. natu .uel de quinta essetia. De quibusam prae plantis accidunt. Cap. II.
ACcidit & plantis senectus& interitus ,& morbi ex ni inio humore uel resccatione eius,& nimia in frigia alione intrinsecus & ex trinsecus adueniente. Si a trunco,a radicibus,& a terrae alimento separatur,aresci Arist. I. de plant.Cito senescunt, quae nos agunt profundas radices: quae q. cito proueniunt,ut ficus,persica,& huiusmodi. Inter morbos sti pium,scabies,radicatio, syderatio,vermiculatio, rugo,& alia, de quibus Theoph. lib. s. de causpiant.c. 6.& IO. Plin. lib. II. c. 24. 26. & 28. Degenerant quoq; interdum, dum a propria
uirtute deficiunt, ut non sussiciant ad propriam speciem pro . ducendam,& proinde ad alterius assinis plantae generationa, ne otiosa natura si descendunt: uel si sit pera hundet uis, in aliud quoque transeunt.se quercus ab imo excisa, degenerar, in genistam, uel aliam querci speciem quam hocant tremulam .vetustate degenerat raphanum in brassicam, &brastica in rapam,ut notat M. Varro lib. I. de re rusti. e. go Frumenta si in loco humido & frigido seratur, transit tertio anno in siliginem: Calcamentum in men tham: Triticum in hordeum: lolium in triticum:quorum rationem adsert Theophr. lib. . de caus plant. e.6. Et in summa inopia alimenti in inseriores species maiores transeunti. abundantia contra, in superiore is fitq. immutatio plerunque ex putrefactione seminis, uel herbae, uel resolutione secundum plus & minus. Diximus etiam ex plantis quaedam trans re in animalia, cum de animalibus tractauimus ea. R. ideo non repetemus,sed manum hule libis imponemus postremam, si monuerimus plantarum & latiorem dc particularem historiam, naturam, situm, & uina, potit&tractari ex phosesso a Diosco. libris pqinis, a Theoph. de de causs& histor. plantar.per Matheolum, ruch sum, Amatu Lusitanum, Adamum Leonice. Ioan. Belonum, Ioan . Mohe,
mum propriis lib.de plant. Galen. lib. a. de alim. facilli. Plirti lib. I, .usque ad I 8ι
709쪽
LIBER XXXV. In quo agitur de Hementari crii parte.
vii elementum, O de materia o ordine elementi
V m dictum si de superioribus partibus et ii ad
orbis, nunc de ele inentati :agemus parte. Erquidem Hebraeoru rabini,ut author rabi Abben Tibbon in phylica Hebraea c. 7. rati sunt, Omnium elementoru unam & eandem fuisse materia, quae sortita sit quatuor formas, quarum unaquaeque, ab ea quae sibi est pror ima digeri: Galenus primo de element. uocat qualitates elementares. Porro elementum, id dicitur, in quod c tera corpora diuiduntur,secu- , in Arist. lib. 3. de c loca p. 3. Et Galenus libr. I. de elementa 8. de decret. Plato uocat minimam partem rei quae constituitur, id e li, indivisibilem: idem Aristo t. s. metaphy. & Auicen. Atque elementum primum in compositione, & ultimuin resolutione corporum est,secundum Hippoc. lib. de natu. huma. subscribunt alij, quive dicunt elementum quas alimetum, quod cuncta alat & gignat, uel a dictione Graeca tali hyl ,quae materia rerum est, ex qua aliquid fit, unde declinatu uidetur elementum . Prima pars materiae huius Elementaris, uicinior & succedens regioni lunae uel aetheri, quia et ea inngitur, ignis est,apud Ariit. lib. I. meteor. c.3. Non quidem Ie
710쪽
uera aut actu urens ignis, sed calidissima& sicci stima pars aeris,lupo te suprema & uicinior corporib. celestibus , quorum motu perpetuo & uelocis Glano,calor cocinatur: motus namque calorem gignit &auget,ut ex corporii exercitiis & agitatio ne per se,& demon stratione costat, dum celeriter mouentur, docetq; Arist. problem. sectio. s. q.3 . ubi tamen & nimia agitatione, sed alia ratione qua motus, uires delicia it. Et motu molarii, cito, si dest quod teratur in molendinis, excitatur Lgnis, utq; ait Ouidius i. Metamorph. Cum balearicallumbum punda iacit, irelat, ac mox incandes it eundo, Et quos non habuit Ab nubibus invenis ignes. Eius ignis qualitates, proprie dicunt' calor & siccitas, quae formam propriam comittantur. Secunda pars priorem consequens, liam formam adepta est,& peream elementum aeris
factum participans, & coniuncta priori, calore, & quia inferior, quia ue & elongat ut a motu sphetiatum, recipit humida quoque :& est aer calidus & humidus, ueluti spiritus homianis : unde ab es o spiro, quidam declinant, ues quod ibi uen .
ti agit c. ur uocat ut & aliqua do caelum hic aer, a uerbo κοιλ νc uuo. Habet aer tres regiones, supremam , mediam, insimam terrae uicinam, ut ait Seneca libro secundo natura. quae .sio. Rabbi Abben Tibbon in psy sica Hebraea capito. 7.
alii. Suprema calida censetur & rara ob motanim uictilitatem qui una rapi sit moventque cundu aerem. Media Ligeie & hortere omnium testimonio comprobatur, quia priuatur re fle, Yione radiorum solis,qui a terra ubi maxime refracti geminatur &resiliunt. Infima, ob illa sola itura dioiu res ractionem , nunc clarer, nunc friget, nunc tepet, rariusq; primarum qua litatum gradus excipit, pro diuersis anni & caeli constitutionibus , de solarium radiorum proiectionibus. Mira l. libro . i comet roga. ca. 2.& 23.Tertia pars es ementaris materiae, sor. mam a queam sortita eli, ex qua ortum es ementatum aqua squam geminae comitantur qualitates, frigus & humoi; lutius sede supra super sciem terrae de infra. Quarta pars, centrum omnium,sormam terrenam nacta est,quamobrefactu eleire tum terra: cuius qualitates stigus de siccitas. IIaec & plura Basil. li. heram. homil. 4. Terra in ualde frigidam & per consequens siccam, non ualde disticale coniicere, quod a motu