장음표시 사용
1쪽
' ORATIO PRIMA.non praemus meensa cupiditas; ad cognitionem scientiarum eonsequendam, non admirationi ceteris exsistendi spe, uel inferiores aequalibus vivendi, inuidia perculsus animus suit; vertim quia sese homines esse cognorunt, hoc est,animal illud spectabile, cui cum Deo,rationis est societas; quiq. cum ad hunc Mundum contempla dum orti sint ut inquit Cicero) semper in promptu habere debeat, quattim natura hominis pecudibus, reliquisq. bestiis antecellat Il lae enim nihil sentiunt, nisi uoluptatem,ad eamq. serutur tuto impetu i hominis autem mens discendo alitur, & cogitando semper aliquid aut inquiri caut agit, videndiq. aut audiendi delectatione ducitur debere se dispicere animaduerterut,desentire quid simus,& quid ab animalibus ceteris differamus,Hq. tum insequi incipere,ad quae nati sumus. Cu enim ab illis,hoc uno, plurimum distaepemus,quod rationem habeamus a natura menti datam, intestiq.& acrem,& vigentem,celerrimεq. multa simul agitantem, ut ita dicam sagacem,&quae caussas rerum, & consecationes uideat,&similitudines transferat,&disiuncta coniungat, &cum praesentibus sutura copulet,omnemq. complectatur uitae consequentis statum: Cumq. eadem natura cupiditatem ingenuerit,ueri inmenien di est enim natura sic generata uis hominis,ut ad omne veritatem
percipiendam facta uideatur his initiis ducti,omnia uera diligere, idest fideli simplicia,constantia; tum uana,falsa; fallentia odisse
debemus. Tales igitur in eam curam, & cogitationem omni diligetia,& studio incubuerunt,ut quam multa discerent,& fideliter, &vere cognoscerent: & non tam aliorum industria in scribendis reb. admirarentur, quam illaru ueritatem amplecterentur: in quo laus omnis,a nobis exactae uitae consisteret, cuiusq. maior cumulus fieri nusquam posset ab hominibus. Quarum cogitationum cum es. se solam aliquam atque unicam necesse sit, quae excellat,&quae aliis dominetur quae praeclarior atque praestantior, hoc est,quae dignior homine uideatur, si me roget aliquis;illam certe,respondebo,quam sequor; quae cuncta mea cosilia moderatur, actio isq. mearum unica dux est,& gubernatrix: in cuius manu denique tota consistit ratio meae,ac moderatio uitae: illam,inquam,mihi uide ri inter omnes alias familiam ducere; min. ita existimare, praeter, ceteras Diuitigod by Corale
2쪽
ORATIO PRIMA.. eeteras mirificis laudibus esse ferendam et probent modo alii, a plectantur, foueant quidquid im,suo collibitu fuerit. me quae
diu habuit uolutas,& mens erga studia litterarum,eadem nunc habet,habebitq. quoad uiuam,dum non aliam hac laudabiliorem inueniri comperero,ut ad illam rursum,istac relicta;meo stinctus officiinconvertam animum,ad quam omnium laudabilissima ratio me traduxit. Quae sit autem,& qualis ista cogitatio,quae mihi complacita est,de tribus illis,quas ante proposui, nunc dabo paucis. Primum autem quaeram a uobis,m cuiquam uestrum est dubium, supremae gloriae fructium homines apud omnes aetates, nation&q. retulisse, clim hi suum munus laute, ac sapienter administrarunt
Mihi quidem sic est sententia, cum quisque id,quod sui est officii,
strenue exsequitur, omne tulit punctum: operamq. sham cum maiori fruge collocare nec debuit, nec uero umquam potuit: Nostris autem in animis a natura ipsa quaedam insita misse cupiditatis sciedi,semina, eiq. igniculis fota quibusdam,& aculeis armata, acci cumsepta undique; quo animum nostrum perpetuo stimulo sollicitum redderet,ad eorum,qui praestanti doctrina sibi nome immortale pepererunt,aemulandam diligentiam, laboresq. shbeundos in
exquirendis,ac pervestigandis his,quae posita sunt in industria, ingeniiq. ope,corporisq vigiliis comparantur;quot quot ipsa, cui
adipisci cognitionem auemus, rerum faciens obtulerit; nec uiri s pientissimi dubitarunt,& res ipsa, diε'. , qua rerum humanarum consilia,actiones,operationes, & illarum exitus ex occulto in apertum producuntur,atque produntur,optime declarant. Quod si aliquis ita se comparet,ut ea,quae maximi homines in usum posteritatis explicarat,attente perdiscat, memoriaq. sedulo, diligeiari. committat,simul usque eo cogitatione,ingeni6q. procedat,ut explicando multa,quae latent abstrus . atque abdita in immensitate naturae,quam. ueteres ipsi non uiderunt, perspiciat, obserue a que,olim a natura, hominum cognitioni denegata, ab illorum octilis remota,nostris, uel nepotum nostrorum temporibus peruulgata, ipsa non inuita reseret natura;cuius dono consecutus sit, ut sua longh ueterum sollertiae industria antecellat, & innumera, quae
peccauere illi, sic esse animaduertat, de quae ipse ingenue sentiat, Dd a ueluti
3쪽
ORATIO PRIMA.ueluti meliora,eum aliis communχα; Mnne Spartam hune sitam
humanam, pulere, & cumulath omasse, atque etiam exornaia se confitebimur i Similem ego uiam insistere coepi, de qua ne uestigium quidem sum discessurus , hoc auctore Antonio Perso, quem imitari, quantum in me est, conor noctesq. & dies, an adsequi umquam possim, nescio ; uoluntas certe deerit numquam . Quod clan facio, meum ossicium facio , si conari perso illa, quae me ratio docuit; ad quae natura impulit, uerae,&1mmortalis gloriae fructus pellexit, uiresq. suas bona, quae mihi fortuna elargita est,abunde,diis gratia, subministrant. Interim autem uenit in mentem mihi illorum stultitiae,qui sic existimant, atque obstinath pronunciant,nullas res ab antiquis ignoratas, nullas item nostra memoria inuentas,ac perpolitas fuisse immo id genus hominum est,qui, pecudum more,ea tantum, quae pedibus teruntur,quaeq. praesentia sunt,intuentur; nihil altum suspiciunt,nihil, . nisi quod laudari sentiunt, laudant , nihil, nisi quod repudiari ui dent,exagitantinoua nec afferri, nec inuentis addi aliquid,uolunt; aliterq. quam de magistris suis acceperuse, pronunciare, religio-inis iis est: de quibus uere illud dicatur, Ait, aio, negat qui nego. Ii cum incidunt in eiusmodi ingenia hominum,quae largitate, ac benignitate naturae nihil non adsequi,in nulloq. non promouere uadent,quocumque se applicentiquaεq.elegantius aliquanto, quam ceteri uulgo soleant,de scriptis ueterum sententiam serre consueuerut,heu quam ringi, atque animo incitari solenti quae probra, quae maledicta coniiciunt in id genus,quotidie obstrepentes, Ne quid nimis: nimium enim sapis, qui doctissimum queinque in ius uocare non uereris: Odiose cessa: Visee tu homuncio philosepho
rum sectas conturbaret Inanem hercle certe operam sumis: Tua si me dubio iocularis haec audacia in neruum erupet denique;& sexcenta huiusimodi,quae sine uehementi dolore nequeo recensere, in eum uidens locum res atque rationes nostras rediisse, ut addicti
placitis,& aliorum dogmatis, intollerabile seruitutis iugu hostris
ceruicib. sustineamus.Verumne ergo erit,praeclara ingenia,quae, noua excogitando,uel errata aliorum animaduertendo,speciosib. simos doctrinae fructus produxerunt,summae laudis,& gloriae lo
4쪽
ORATIO PRIMA.eo,haberi ludibrio quorundam factis,ac aliquot,immo plerorumque malevolentissimis obtrectationibus in dubium uenire, ne de
uetere sua, praeclarin. sententia depcllanturi Nam quae haec est inscitia,cuncta referre ad antiquos homines,nostris omnia detrahere t quasi uero naturam habeamus iratam, nostraq. condicio sit longe ueterum condicione deterior. At ego sic animam induco
meum, naturam sicuti nullum tempus fieri passa est, in quo omnia omnibus essent aperta, atque in illustri quodam loco sita, uertim indies unicuique aetati ueluti eximium quoddam beneficium d re,quo reliqua tempora caruere, alteri item detrahere quod inliis aetatibus praecipuum mit,atque in honore u iguit; Ita quoque nullum tempus uacuum esse sivisse insigni quodam honore, ac laude praeter cetera. Quod si uerum est,quid restat,nisi porro ut inanes,ac leves,& in summo sint mendacio, qui monstri simile esse pusint,inueniri aliquem aetate hac nostra, qui ingenio polleat, &priorum philosephorum academias,noua gymnasia erigendo, aequet solo, uerioraq. comportando,scripta illorum eumescere, aucioritatemq. ad paucos recidere, sit in caussa, quo solertiam antiquorum, &sapientiam philosophorum sequi nostram non passib. aequis;ut sic dixerim; sentiamus, nedum temporibus illis suos Pla'
tones, & suos Aristoteles, Absq. Xenocrates inuideamus; natu-rMq.nobis id gratiae libenter dedisse credamus, ut in nonnullis ueritatis semita reperiremus, a qua longe antiqui illi delirauisset. Quamquam satis uerborum fuisse puto de re huiusmodi illis, qui rectum sensum in remp. litterariam numquam depositerunt: iis autem,qui uel interruptum. aut aliquorum oppressum atqueafflicta iniuria habent,paucis aliis,quae dixi,concludam. Constare igitur puto uobis uniuersis Auditores praestantissimi ualde ineptam ui deri mihi rationem illorum,atque abiurdam, qui sic addici in se uitutem Aristotelis lubet enim hunc mihi in exemplum aduocare: cuius discipulos, Peripateticos appellatos, qui norit, aliorum Praeceptorum in aliis facultatibus asseclas optime norit ; cum in eodem ludo probe instructam ad seruiendum maximam illorum
partem uidea, qui in ceteris disciplinis opera sua consumpseruntγsic macipio,& ulu fieri Aristotelis velint,ut in unius hominis uola
5쪽
ORATIO PRIMA.tate,ae uerbis tota philosophia collocata sit, atque ex unius inrifortuna cunctae uniuersorum ordinum , & condicionum fortunae pendeant: quaεq. si eueniat ut naufragium faciat, uel extinguatur denique cur enim id non demus,aliqua temporum iniuria, ut lubrica sunt humana, ipsius monumentis, quod aliis euenit, cadere posse l) de fortunis nostris iam aistum,& conclamatum erit. Eia igitur proferre iam liceat philosephiae pomerium, ne tam exiguo Aristotelicae sectae ambitu concludamur, aut ulla temporis circii scriptione placita nostra terminentur.' De me hoc habeo dicere, meam rationem ita ferre, ut nemini addidius sim: omniumq. sententias,auctoritates, & uerba, statim atquE contra rationem parata sentiam,ex animo ut Lucretius est exputurus. Quod si nimium audax vobis sortE uisus ero,quid mea id i esto. Misi certe adhue stat sententia,dum ad inueniendam, & pervestigandam ueritatem animatus sum, si poterit fieri,ut credant omnes, alias res non agere me,quam id,quia ab initio sem professus,illis immortalem hercle gratiam habebo, ac mecum ipse magnopere laetabor: Sed si id; ut est hominum quorundam obstinatus animus ad credendum, non quirit fieri, & u dolore afficiar, atque hoc permoleste seram, sino tandem ut me clamitent sycophantam, omnesq. inimicos eos habere studentem, qui modo apud ceteros quantiuis pretii sint, uel fuerint;qui tamen grauiori enim uerbo uti necesse est longe priores partes habent,quam ipsa ueritas; cuius tenedae gratia, ad quos temere nunc habemus,nullum sme respectum habere deberemus. Illius itaque reuerentia commotus, atque auctoritate fretus, has propositiones, quae,Persii collectae industria,lucubrationibusq. , ad disputandum a me proponuntur, in publico omnium conspectu exhibui discutiendas,perpendendas, examεn'. tot clarissimorum,elegantissimorumq.ingeniorum subituras. Cum autem ego sela ratione fultus,atque armatus in medium processerim, sed ea ratione,quae de,sensu perceptis rebus proficis tui uos orare uelim, ut eade ratione armati, si placet,accedatis; nuquam enim futurum est,ut aufugia du uita aderit. Quod si quis alicuius magni uiri sentetiam,in rem suam sibi aduocari hanc, in nostra uoluntate, accipiamus,niane, situm erit: alioquin is, quicumque est, valeat quam potest
6쪽
Rest,noluscum erere non pugnabit. Video me sescepisse magn5sertasse onus,& mihi periculosum; in quo omnes nemos aetatis,industri q.meae contendere debeam.Fateor. Tanto igitur mihi eritis clementiores,si ego illi,quam de me uobis excitarim, opinioni impar ero. Agite ergo praeclara ingenia,quaecuque hic adestis, meae,uestram.periculum factura uirtutis,ad arma coclamatu est. Veniendum ad manus. Iam-dudum in dubiam seruitii,imperiiq. aleam tot & tantorum uirorum itur, praecipue uero praestati , ac
singulari doctrina,tot iam voluentibus annis , clari illustrissimiq. Aristotelis: de quo nunc certe uidebimus sedulo dici possit id, quod de maximo imp eratorum est celebratum
Imperium Oceano, famam qui terminet astris Atque hse finem dicendi facio e longa oratione plus iam satis
Esterno die Auditores praestantissimi longiori oratione, consilium nostrum quod esset in ratione discendi, enarrandiq.auctores disciplinarum, non tam leuiter 'memorauisse me,credo,ut illud non tenere satis probe ualuisset is,qui ad ea, quae dixi, animu adiecisset seu; qui non adiecisset,non me leuiter id,uerlim ne dixisse quidem, neque uerbum fecisse ullum,putem. Si cui parum igitur atteth In aures accessisunt duobus uerbis' concludam nunc, ut quid uoluerim sciat. . Me, scilicet,libertatem ingenii requirere in hauriendis atque imbibendiscloeti inarum sontibus: omnesq. sensus inconsilium adhibendos,ut id,quod tabella plurium approbarit, ratum & firmuhabeatum, nulla uis,nullus metus nostris sucum faciat sensibus, ut aliter quam uiderint,iudicen secus quam iudicauerint., loquantur. Hanc me habere opinionem,emq.no minuisse me,neque minuturum umquam,& tum dixi,& redici nunc volo. Restat ut, chm t de Aristotele primiim verba fecerim,de ceteris nunc a me nonnullis habeatur sermo,de quibus in his disputationibus quoque meαtio secta est. Ego cum animo meo sic reputaui, rationGq. subdin c
7쪽
meam mussam heri comprobavissctis, longi minori rem dust
cultate me hodiernam caussam obteturum.nam qui antea pro deo habitus, humani a se nihil alienum expertus fuisse, est declaratias,
is, credo,satis esse potuerit nobis docu Inenis,ceteros,qui cum ho-lminibus uixerunt,dc uitam suam cum morte commutarunt, homines fuisse,atque ideo humanae condicioni obnoxios, errare potuisse. Clim autem ea philosephia, quae de moribus est, tractatione habeat duplicem,unam de ratione uitae priuatae, quotidianaeq. alteram de illa uita, quae cum aliis uiuitur, quaεq. mutua officia. in hominibus contemplatur, Gq. rursus partes habeat duas, alteram,amicorum communionem, alteram,populorum iure sociatorum publicam coniunctionem,&legibus,imperit'. firmatam,constabilitamq.: illam,quae ad singqlos,& ad familiaritate, seu genere proximos inter se, homines adtinet,copiosissim Mut vulgus holminum existimat; uerissime in litteras misit Aristoteles: de altera, quae legibus,&iurisdictione constat,&si multa, non omnia tame, uerum praecipua quaedam nobis idem artifex impertiuit. Eius autem vultus, facies,corpus,tota denique forma diligentissimh ab an liquis Romanis I. Consultis delineat fui ita,ut si quae mutilam a caq. sub eorum nomine circumstruntur, a nobis integra haberentur,uel nihil, uel certe parum in eo negotio desiderari pbsset. Ro- , mana enim resp. sicuti best i gloria cunctas mspublicas,&imperia regum,populorumq. longe post se reliquit,ita, Iuris ciuilis cognitione, ac celebritate, non Athenas selum; quibus istius prudentiae debet incunabula; vertim omnes alias orbis regiones, urbes, ps uincias antecessit. No miru igitur facto,s Romana iurisprudentia, ut absolutiore, & il lustriore, in ordine adscita propositio , quae moralis philosephi aedictitur, ad disputandia producere uolui. In hac aute,multa scuti reris natura fert,multi ex I. C. ipsis, quia non omnes omnia,quae requirutur ad perfectu iurisconsilium,in se habebant,peccauerunt: aliis enim demit cognitio uerae illius,& inaffestatae philosephiae, aliis non exacte comparata; multis obstitit animi procliuitas ad inclinandum in eam partem, quae magis ami:
ca iniqui,quam aequi ipsisnet uidebatur. Quid fatam postea ut non omnes uere,& syncere ius suum tra rint,ide . in multis de
8쪽
locum reprehensiotuin corre ni responsersi,quae ipsi reddebant,uideamur;posito,quod illorinti monumenta non lacera,distracta,mutila, ut nunc stant,verum apud nos abibluta,fideliaq. circumferretur. Iurisconsultos secuta sunt imperatores . partim enim illorum cum imperatoribus uixerunt,magn6q. apud illos in hono 're habiti sunt,partim etiam,imperatorum aetatem praecesserunt. In tapp. rescriptis quidquid boni est,habetur uel de ipserum I.C. mari quibus ad maximas res utebantur, qui haberent Sem; idq. plerumque omnia;uel,quod exiguum est, de nonnullorum imperatorum ingenio,qui in litteris promouerunt. In his constitutionibus non multa reperiuntur, quae spongiae admouenda forent,sed reperiuntur tamen nonnulla: plurima dicere nolim , qtita non adsentior iis in rescriptorum contrarietatem errori causi m praebete iudiςant, lavidi si aduersae inter se erunt leges illae, dicet aliquio nonne iustitiae uis in alterutra illarum parte retinebitur nam in utraque siniste, piEq. coli iustitiam, quis sanus praedicet: Ego posse. contra, existimo: qui actam ius naturale in animo semper habuisse illδs,credibile esse possit,quod adsequi pro uiribus studerent, eangem in iure dicundo rationem ideo non sunt secuti, quia non eiusdem hominibus ingenii, temporis,uitae, moruli ,leges tulerui. Sed ad inferiora tεpora descendere,est animusm6nne parentis crede i i fFregisse ceruicem, inpenetralia Spalos nocturno cruore Hospitis Ι - & Ῥmera Colchica ,
Et quidquid'squam concipi in ne fau
tractauisse Iustinimum imperatorem l qui ctim inisset consilium, Ius ciuile Romanoru,tamentariis, responsisq. abunde refertu totclegantissimoru,& sapientissimoiu uiroru, in artem redigere, ita cupiditate gloriae suum animum occupari est passus, ut quae a se prouidenda erant, ratione non prouiderit, homines,nimirum,qui in posterum erant futuri,non deserturos humanum ingenium;dum ea,quae litteris compIexa sint, indies clariora efficere contendut
9쪽
bus legibus I. Cauperiores fecerant sed longo in illudiscrimine
collocandos,clim illi reip.suae mores,&progressus pro callere isti nihil miniis;illi teporibus, per quae florentissimustalli Brtita est resp. proximi fuerini,hi longδ ab illis remotissimi inueniretur.
Hoc est primum peccatum Iustiniani; sequitur alterum longe tu pius,& maiore dignius cruciatu: No sat habuiri quod ante omnia repudiare,& ex animo suo delere consilium debucrat, arcth continuisse,uertim illius procurationem ineptissimis hbmmibus relegauisse. Id,quod praehantia capita Romanorum facere uix ausa fuerunt;& si facere inceperunt,in medio cursu, speratis rebus restiterunt, iste,perfici posse a nescio quibus terrae filiis, animum in duxerati area imo coasiturabias, ut ipsius uerbis utar, orea cofusas in luculenta erigere con ominu curioni': suam extendere
ad immens ueteris prudentiae uolumina, in opus desperisti quasiper medium profundum tens, fauore adimplere'hoc
suum facinus insuper lata lege munire, & confirmare; qua cauli, ne quis inposim um auderet commentarium os ei stra care, muerbositat ua compendium huiusnodi confindere. id osculo. Sem. per tua regna permansura erant,qui prUclaro illi edicto fore audientes homines,opinabare t Non te stultitiae tuae domesticu exemplum admonere satis potuit, urbem Romam, Mundi olim dominam,nunc uero,ciun imperii summa penes te esset,e finib. Italiae relegatam, atque de medio Latii, in ultimas terras Europae ininslatam; Imperi1q. nomen solum in Urbe continuisse sese, cetera imperii iura ad alias gentes commigrauisset Incertam esse codicionem humanarum rerum modo huc,modo illuc,quocumque libido fortunae feratur,euehi,trahiq. dominia rerum. Nimis uel le,ut nunc sortem imperii tui commutatam intuerere,quam te facti paeniteret,ut frontem percuteres t primum quia pro puris illis doctrinae fontibus conturbatissimos aquarum riuulos nobis obieceris;pro Latina,Roman .Barbaram iurisprudeliam induxeris ;Deinde quia leges tuas ridiculo minoribus misse cognosceres. Nam per Deum immortalem quo nomine factsi tuum purgares lVos appello, Iurisconsultorum manes;quorum industria, quantudecus
10쪽
decus,nombnq.gesserit urbs Roma, seme-mortes illius Imperiusatis docere nos potest: bellicam enim uirtutem noti minimum in rementum, nec uulgare fuisse gloriae illius,non negauerim ; sed ea potentia,quam sibi parauit armis, auxit,& retinuit legib.,quanta nunc est i Legunt autem scientia,& incomparabilis illarum prudentia si per Iustinianum percussa non fuisset,qui tot labores ex cellentium Romani caeli ingeniorum igni deuoueri imperauit, quam Jate Baν uires extenderet, clan, eo, quo nunc reperitur, statu porporisdacera,& detruncata, sela efficit,ut amplitudinem, &iquorem antiquorum Romanorum admiremur,& sempitemis etiam Igydibus euehamuslVos,inquam,appello,manes Iurisc6siiltorum;quis, q0antu. uester esset dolor, si fetus uestros immatura,atque inhonesta morte,de medio sublatos,intelligeretis,& illorum partem,amputatis mesis, nisi uestrum nomen inscriptum ferrent instar hermathenarum quarundam,quae nisi clarorum a- nomen insculptum haberent,uix a nobis dignosci consectae sunt uix certe agnosceretisiqua uero inuidi quo stomacho multorum commeta, nec metarios dicam,legeretis;eorum dico, qui, psittacorsi more, cum tot lagis omnes paginas reserserint,ubi tamenopus est,insanitissimi couincii tur esse. Nam quid aliud exspectandum ab eo gene re holriinu, qui nec Gramaticen,nec Rhetoricen, nec Dialectice,
postremo nec praecepta morum tenuerunt, uel de facie nouerat,
ante quam se ad Ius ciuile conferrent,nisi quadam insulsa,& odio m cogeriem uerborum, in exponedis plerumque minuti is,quas grammaticinno uerbo tradunt i Vt de gerundiis longos facere comentarios, fuerint qui non erubuerint, & tamen se Ius ciuile tu interpretari,animum inducerendit q. sophi sinatum, &elenchoruindignissimam iurisconsulto,si ullo umquam alio,coaceruatione, connexion q. l nisi myriades facti specierum, quos, Casius, uocant,quae noua responsa quotidie pariunt, regularumq.& illaru
excpptionum infinitam seriem l ud
i. . Peccanae cum inde in viniscinia Ut cum Poetato LEt cum ego me totum dem in eam partem