Therapia generalis : dissertatio inauguralis ...

3쪽

CONSCRIPSIT

PESTHINI.

5쪽

I. I. Thorapia est illa scientiae medicae pars, quae praeca'

Vendorun , mitigandorum et Sanandoruml morborum cognitione absolvitur. g. e. Dividitur therapia in generalem et Specialem. Generatis docet prineipia et method0s sanandi generalis. Docrules principiorum horum et methodorum ad Singulos morb0S applicationem exponit. q. 3. Scopus igitur therapiae est morbos futuros praecavere, contractos radicitus tollere, aut, si id amplius non conceditur, mitigare. Neque quidem in morbis, pro insanabilibus habitis medicus animum mittat, sed omni studio in eorum profligationem adlaboret. pinrimi enim morbi ,- vel ne fortassis omnes - relative tantum, insanabiles Sunt. g. 4. Ut medicus scopum Suum praefixum, quantum sieri poteSt, consequatur, ante Omnia m0rbum praesentem cognoscere eunx

orlet, quod examine aegrorum rationali exigi ut optime potest. Comperia exinde symplo mala inter se sunt combinanda, his deinde diagnosis et prognosis, ac ultimo iudicalio est superstruenda.

I. Examen aegrorum-

β. 5 Methodus examinandi duplex est, genetica et BDalJtIea .. Prior morbum ab Origine usqne ad stalum praesentem eXCipit: altera Vero omnia symptomata praesentia indagat, mente et cogitation Θe0mprehendit, et exortam deinde imaginem cum aliis morborum formis sibi similibus eomparat. Hae duae methodi sunt invicemuniendae. et in investigatione certus ordo est ObserVandus. q. G. Genetica methodus bifariam discedit. Prima pars eo lendit, ut ratione cognitam habeamus individualitatem aegri, quo Spectat : Constitulis individualis seu habitus externuS, aetas Sexus, tem peramentum, idios3nurasia, diatheses, consuetudo, opificia et ne-g0tia aegrorum, mentis OccupationeS, patria, mores patrii, locus domicilii, morbi jam perpessi et eorum exitus. Haec Omnia Summi εunt momenti, praecipue in morbis chronicis. Altera pars oecupatur narratione ipsius aegri, qui absque gravi causa non interrumpatur, ne essentialis aliquid omittat. Eruantur simul tempus et cirscumstantiae, queis morbus eXordium Sumsit, dein eama, quam aeger ipse accusat. Ex enarratis et observatis

6쪽

palet plerumque, quid de flatu aegroruim anamnestico aut praesi iii

Scitu adhuc neceSSarium. Superest, quod congruis quaestionibu eruendum. Quaestiones sint essentiales, ne tempus teratur inanibus aegrique vexentur, vitandae sunt quaeStiones tales, quas aegri simplici responsione: ita alit non absolvere poSSunt, Sed quaestione ita sint constitutae, ut aeger sincere et exacte respondeat.

q. 7. Omnibus his supradictis absolutis symplomata morbi lausubjecliva innotescunt, objectiva enim methodo anal lica eruuntur Haec methodus explorationem aegri ex judicio medici comprehen dit, et universam anthropologiam medicam amplectitur, ergo notitanium indicia pathologica, Sed etiam ad physi ii igiam, obstetriciam therapiam et medicinam forensem spectantia postulat. Exploralicipsa judicium medici confirmare debet. Ordo examinandi non semper idem possibilis aut recommendatione dignus est; complures enim ordines in usum venerunt alii commendant ordinem an atomi eam, alii jaxia diversas regiones, alii ordinem phisiologicum juxtasiunctiones, alii juxta systemata. PraXi magis convenit exploratio juxta functiones aut juxta Systemata. q. 8. Exploratio juxta systemala hoc circiter ordine suscipi potest:

I) systema nasorum. Attento animo considerare oportet pulsum arteriarum et cordis quantilasive qualitative, aberrantem et quidem ejus frequentiam, vim, magnitudinem, aequali lalem. MeminisSe etiam oportet, in omni casu individuali pulsum esse diversum, pro diversa Belate, diverso sexu, temperamento et diverso statu ejusdem hominis Nec Statim, cum aegrum accedimus, pulSum cuntingimus, quia pul-Sus saepe medico intrante ob animi motum typum mulat, nec manu frigida, aut digito uno, sed una manu brachii extremitatem carpa- Iem comprehendimus, alterius vero digitis tribus Mimina allentione Saltem uno minuto exploramus. Consideremus simul cordis palpitationem, tremores, Sensum pressionis, anxietatis, venarum amplitu- diuem, turgorem, congestiones, varices Venarum, earumque Saepe pulSati0nem, praesertim venarum jugularium; praeterea conditionem Sanguinis per profluvia aut per venas recenter emissi, aut Vaseelauso loco congruo asservati, quantitatem et qualitatem Se- et esecretionem ad SJs lenia vasorum portinenlium, ut: Sqcretio muci, Sa'Ii Vae, urinae; tumores forte praesentes, ut tum0res glandularuml3mphaticarum. 2) Θ8tema nervosum. Inre omnia conditio centri systematis nervosi et functionum ab illo dependelium examinetur, nempe Sen Sus communis: an aeger percipiat lassitudinem, dedolationem, an 'X elatem, pruritum calorem animalem, dolorem, qui pro diversa re gi0ne etiam diversam significationem Iargitur, e. g. an in regiones rontali, occipitali, aut in uno alterovo Ialere capitis, an in praecor' diis sic. Ita investigemus conditionem reliquorum Sensuum: au

7쪽

dilus, visus, gustus, olfactus, tactuS; an fuit Imnis acuti aut obtusi, ii vel modo vitiali; pari rati0ne sunt considerandae conditiones Orga-inorum sensuum eXternae, praecipue oculorum atque totius faciei, in qua Saepe signa doloris multifarie eX primuntur; tola etiam phrsiognomia respiciatur; etiam Situs habitusque aegri multum Singula ris exhibet. quo asseclio Sensus eo inmunis diStincti SSime Saepe eX- , primitur. Cum adsecto s3 Stemate nervoso lanctiones animae inlime it cohaerent, inquirendum ergo erit in Alalum intellectus, conScientiae turbatae, deficientis aut adhuc praesentis; in Statiam imagination IS ac phantasiae, rationis exaltatae aut languentis, aut exstat tae aut perversae; in animi dispositionem. asseclus, pathemata, eXaltationem aut depressionem, Stuporem. alienationem: in voluntatem exorbilantem aut inbecillitat0m aut defectum; in pe turbationem loquelae et judicii; in conditionem crauit et columnae Vertebralis; in tremoreS,lendinum subsullus, spasmus et in rationes somni et vigiliarum. 3) Systema respirationis. In vestigatio in respirationem instituitur qui ad suit cli0num et quoad organa. Primo qua rati ine reSpiratio ab Solvitur an sit frequens, an rara, dissita is aut sacilis, velox aut tarda, prosunda aut brevis aequalis aut inaequalis, calida aut si igida; an Son Ora. au cum pressione aut dolore. Allentionem dirigimus ad alia phoenomena per respirationem producta, inprimis intus Sim, an sit frequens, Violenta, certis aut incertis temporibuS recurrens, Sicca, humida, Cum aut sine spulis, horumque quantitatem et quali talem; an respiratio cum singultu, oscitationibus, Sternutatione sit conjuncta, attentio simul dirigatur in rationem vocis et loquelae. Vox an sit rauca, balbutiens, aut aphona ς ad risum et

fletum. - Secundo, absoluta exploratione functionis organorum re-

Spirationis ipso organa examinari debent, et quidem conditionem Pulm0num, laryngis, alia impedimenta in musculis inter costalibus, abdominalibus et diaphragmate obvia, aut eliasti a vitiata Structura cordis originem habentia. 4ὶ Systema chylopoeticum. Investigatio incipit in ore et per tolum tractum intestitialem, organaque omnia ad chylopo e Sim contri-bnentia extenditur. Allento animo consideranda est ratio appetentiae cibi et polus, et quidem quoad quantitatem, an sit ultra modum eXaltala aut penitus depressa; quoad qualitatem. an sit depravata, aut naturae conveniens; attendamus in vitia suclionis in insantibus, ma- Slicationis, deglutilionis, an cum aut Sine molestia; eXaminemuS Organa horum functionum, conditionem cavi Oris et saucium. Pari modo examen instituitur in ventriculi et omnium reliquorum Orgal norum ad digestionem et chylificalionem concurrentium respectui sensationum, motus peristallici et antiperistallici, secretionum pr0l priarum, digestionis, chylificationis, excretionum nivinarum. Omnest hae conditiones se produnt per sensum initationis. dis len Sionis, Presalonis, c0nstricti0nis, frig0ris , ardoris , doloris aculi, quibus

8쪽

deinde dissicilis respiratio, capitis gravitas et 80mnolentia junguntur :haec incommoda vel illico post cibum ingestum, vel pluribus abhinc

horis comparent; insinuant se porro ruelibu S, nausea, Vomituri liene, vomitu, di arrhoea, lienteria, ictero, alvo Segni, ObStipa. Evacuatae materiae iterum quoad quantitatem et qualitatem inquirantur. Praeterea etiam status abdominis in diversis regionibus, et in situ di-Verso, relaXatis musculis contrectatione pulsatione et lactu exploratur.5, systema uropoeticum. In hoc systemate explorandum est Productum, nempe urina, quoad quantitatem et qlialitatem, an eX- cretio cum aut Sine dolore peragainr. In quibusdam casibus etiam chemica investigalio nequaquam intermittenda eSi. 6ὶ Systema musculosum. Motus musculorum an sit VoluntariuSaut involuntarius, an celer aut tardus; an peragatur cum SenSugrato aut cum disticultate, an penitus cohibeatur, praesertim mus culi faciei et extremitatum respiciantur. Allentionem simul dirigimuS ad alias. cum hoc systemate intime conjunctas partes, nempe ad tendines, ligamenta, cartilagines et OSS3. τ) Systema culaneum. Examinanda est temperatura culis, qua' plerumque mutatur; haec so manifestat frigore, horripilatione, horrore. rigore, calore excedent Q. Contingit haec mutatio diversi tempore et juxta diversas regiones, e. g. in extremitatibus aut prae cordiis. Adnotamus etiam colorem et turgorem cutis, ejuSque Sen' sibilitatem exaltatam. deprossam aut modis calam, dein perSpirali 0 nem, partialem aut universalem: culis an sit humida, tensa, laXa, Sieca, eXanthematibus, vulneribus aut ulceribus delaedata. Ipsum

secretum distingui debet, quantitative et qualitative, et quoad ef

fectum, quem praestitit; nonnunquam etiam chemicam investigali 0- item instituere oportet.

8, systemo generationis. Organa genitalia non in omni aegro

investiganda Sunt, ged tum tantum, cum e norratione aegri, aut

phaenomenis objectivis suspicio exorta est, morbum in genitalibu sedem habere. Alia exploratio habetur in sexu virili, alia in saemine' In illo eXquirendum est, quando pubertas et quibus circum Stanlii 'evoluta est, ratio habeatur in polutiones nocturnas et diurnas, in erectiones penis nimias aut descientes, in collum praematurum, im modicum, in Onaniam; an sub evacuatione spernialis dolor ob Ser Velur, an SPerma sanguine sit intermixtum. Inspiciamus simul εἰ 'tum organorum ipsorum, nempe adsectiones morbosas penis, urst thrae, prostatae, Scroli, testiculorum, funiculi spermatici.

Exploratio genitalium sexus Aequioris alia erit in periodo PR bertatis, virginitatis; alia in periodo graviditatis et partus, alia i

puerperio, et alia iterum annis climactericis. Tempore pubertati et virginitalis resciamus initium menstruoriam et phoenomena prδ' eedentia et coneomitantia, fluxus constantiam, regularilalem, βψp

9쪽

pressionem aut emansi0nem cum effectibus; prudenter eruatur quantilas ei indoles sanguinis; abusuK genitalium per collum aulonaniam; excessus aut desectus in Slinctus sexu alis. Tempore graviditatis et partus adnotamus animi dispositionem, adsectiones varias, phaenomena post conceptionem SubSecuta, id iosyncrasias, successivum abdominis incrementum, tempus, quo motus foetus prima vice perce plus fuerit; relati0nem graviditatiS ad morbum praesentem; dolores, Spasmos et alias mortioSas adsectiones nervosas; istsigna partus imminentis, sanguinis fluxum sub ipso partu, aut anter naut post partum, partus durationem aut impedimenta, secundinarum SeceSSum, earumque quantitatem et qua italem, et tandem condi-ionem ipsius prolis. In puerperiis inquirimns in decursum puer, erit et phaenomena concomitantia, nempe Statum mammarum, ea iamque surictionem, lochiorum quanti latem et indolem. tran Spira-ionem. debilam abdominis contractionem, diaetam et vires vitales. ii faeminis clima clericis attendendum est ad emansionem men Struo-um vel Subilam vel successivam, tempus, quo haec mutatio contige- it; examinetur simul morbi partibus genitalibus aut toti organismo ors insili. Saepe summopere necessarium est, in omni peri0dοitae Deminae organa externa simul investigare. 'I. s. Sub examine debito ordine instituto omnia phaenomena alatii normali aberrantia diligenter et cum circumspectione colliganar, nullum phaenomenon parvi aestimandum. etiamsi sub ex0rdio ullius monanaeuli esse videatur, quia sub decursu temp0ris magis volvi et maximi discriminis esse potest. I. 10. Xera practica methodus examinandi est semiolica vel hae nomeno I0gica, quae incipit a systemate, organo aut phaen O 'vetio Ani, an amnesi et narrali 0 ne aegri maximi momenti cognito,

icce pers 'dulo eXaminato transeundum est ad organa vicina cum riori quAlem crinque ne Xum ineuntia, ac ita porro porroque gradietium, uouee eX Singillorum organorum ad praesuintivum morbi so- una Viriatione ab Soluta status praesentis idea resultet. Qui ex articiali lac una glii e via breviore tutiora noverunt depromere resultata.

rtis sutit primates, scientiae decus, instrinorum S O latium,3 q. Finito examine semiotico progrediendum est ad Statum ab . 0rmen desiniendum, quem ut sinem accuratius, et quantum sieri potesth i pst sectu c0nsequi valeamus, necessarium est eXamen aethioIovi'ium. EXamen autem hoc in disquisitione causarum morbi consis t

aegrorum Singulorum in morbos du

, isti0syncrasias. Huc etiam spectant: aetas, sexus, dispositio

10쪽

Iiereditaria, coni la, morbi praegressi, vilae conditio, relationes publicae et res d. mesticae et domicilium. q. 13. II. Causae excitantes pro parte jam ex ipsa narratione

aegri aut . cognatorum, pro parie eX di positione praeSenie prodeunt; nihilominus tamen certum ordinem observet est necesse. q. 14. Investigentur causae eXcilantes quoad organa, in quibus morbum producunt, et quoad modos, quibuS Vires nocentes exerunt

relativae; externae aut inlernae. Ad externas spectant: Conditio aeris athmosphaeric , alimenta et potulenta, quibus aeger c0ntinuo utitur; medicamenta, venena, VeS limenta, habitationeS, anni tempora , αρnius epidemiae regnanti S, Violentiae externae , chemice, aut mechanice in organismum agenteS. Λd internos reseruntur: Functiones organiSmi Vegelativae a nur mali statu aberrantes, ut: masticatio et digestio imperfecta, quae iterum cauSae sunt vitiatae ch3lificationis, san gniscationis, assi uillationis nutritio itis, Se-et eXcretionis, qua ratione etiam producta Se-et excretionum quantitate et qualitate a norma recedunt; Porro motus et quies, somnus et vigiliae, adsimiliatio facultatum intellectualium, animi a

sectus, libidines, cupiditates instinctus. Morbi c0rporis ipsius saepe

causae excitantes alterius morbi PSSe posSunt

2. Quaedam polentiae externae vim Suam morbi ram in suae perficiem totius organismi et in culis conlinuationes ad organa in- lerna pergentes, Speciatim in sensu S eXtern0S eXerunt. ut . sol Soni, uapores omnis generis; quaedam interuIn SySlema respirali. otiis morbose assiciunt, ut Varia lieterogenea in aere contenta,e. g. pul Veres, fiamus; aliae iterum Systema chylisicali0liis et circulationis in functione turbant, ut cibi, potus, ingeSta varia naturae individuali non convenientia, Dantur etiam internae cau-Sae, quae Varia ratione noxie in organismum agunt, Sic aliae in animam, ut asseclias, exercitium facultatum vari , modo lurbatum, Sensuum exercitatio nimia aut depressa aut iliata ; quaedam tu systema chylificationis, ut ansimi pathemata deprimentia, nimia mentis adstrictio; quaedam in systema circulationiS, ut ati Xiel 3 S, ter ror, tristitia; aliae iterum hepati et Systemati venae portarum spe Ciatim noXiae sunt, ut moeror, ira, animi assectus. 3. Attendendum in modiam, quo potentiae nocenteS OmniS ge neris in organismum et animam agunt. Sic quaedam orgatus naummodo mechanico, ut gravitate, volumine, sigura, Ve aedenuo, premendo, tendendo; aliae chemice agunt, ut VI SOIVenul,

deiid D adstrigendi. et caustica; aliae d3namice assiciunt

italem excitando, deprimendo, exhauriendo alterando. un pietitiae, quarum aliae in corpiis, aliae in animam, Bliae in urque simul vim ni Xiam eXercent.