In Cippum oscoabellanum divinatio Raymundi Guarini e Societat. Borbonicae 20.vir

11쪽

QVAENAM TERENDAE VIAE IN ΜΟΝVMENTIS HUIUSMODI EXPONENDIS. FINIVΜ CONTROVERSIAE ovATIA HAEC CIPPI NOSTRI, GRAVISSIMAE SEMPER HABITAE.A notis progredimur ad ignota. Haec mentis Ia Strae Conditio, qua uno omnia, et singula Pervidere intuitu non possumus, quae in re quavis latent. Quod si nota verba sint, ex horum notitia ad ea Procedimus, quae ignoramus. At si ignota sint verba, qualia in patrum nostrorum demortuis dialectis, quo te vertas 3 Ad rem, aio , de qua in monumento quaeritur. Qui demum hoc, inqui 2 Rem, aio, lacile expiscaberis ex tu a, alterave, SiVe Vincula, siVe formula notae significationis. Ita, ut nihil dicam de Cippo, quem tractandum aggredimur, Cum

in marmore Osco Aridaniano ememus, ex una V epmphaued intelleximus, de opere aliquo publico inibi agi, eoque filo ducti, caetera Sumus exeCuti in eamdem sententiam, quae eruditorum suffragiiSminime indigna visa sunt. Verum ecquid, instabiis, si de neutro mihi compertum sit 3 Manum de tabula, si me audis. Satius enim tibi, profiteri ingenuo, quod nescis, quam temere hac illac iactari incertum,

Iectores tu . Qui rem, de qua agitur , PersPectam anto animo habet, illi similis ost, iIui domum, quam

12쪽

anxie quaeritabat, iam tenet, cui tamen non omnia Statim occurrunt, de quibus est sollicitus. Sed nilaboris taedeat, rimando, Scrutando, Peracrutando tandem fortasse inveniet, quae frustra sibi polliceatur, ne me est, cui extra domum ipsam vagari utcunque contigerit. Verum haec paullo γενικωσερα.

Idiomatum , de quibus loquimur, studiosum inprimis vocum Latii vetustissimarum, Portentique Similium, peritissimum volo, nec minim interea gram carum dialectorum callentem, Doricae Pramertim, et Aeolicae, quae omnia ad rem n tram non OPPOrtuna dumtaxat, atque utilia, Sed prorsus necessaria. Sed prae his omnibus, assuetum illum velim vulgatis ninstratium τοιs ιδιωηλωτι, quorum quanto rudior nsuluntur homunciones, et abs cultu exqui uore magis semoti, tanto magis idoneos Praeceptores habeo. Nec enun, quibus aliquando usi Sunt, Patrum n tr

rum vocabula, haec penitus interiisse, arbitror. Sed Partim vulgi licentia, partim caeli temperie, quae magnam in his rebus vim habet, partim aliis de causis literis paullatim, syllabisve, pro regionum diversitate , nunc auctis, nunc imminutis, nunc translatis, in alia porro , atque alia Veluti suin Sunt, quorum, etsi non eadem, quae olim sacies , idem tamen C P , eadem Perseverat medulla. Quin statae grammaticorum leges, quibus linguae sine haesitatione praeiVere, naturae vim quoddamodo iaciunt; quae si paullum sibi relinquatur, ut si qui contra

aquarum Cin SuS natant, Statim in PraecePS ruere necesse cst. Ita quod patribus nostris, Pro caeli tem-

13쪽

pol te V suit Pi o O, nemo viligo ei ipiet τοι nur, Urai, quae paxillo Cultioribtis risi, otii. Et IIIoiuitii, cum puer ess uia, vocem inauditam lo otio ab agrestibus hominibus inaudisse, quam reipsa scrPhum csso intellexi, suliindeque a Latinorum nullo Profluxisse, Iaervidi. Indo Italorum lia Boiise , quae vulgo ine ; in quam Scutcutiam Plura possem comportare. Sed satis in hoe d wtorum civisse salivam. Et quando ad haec devenit oratio, est quod mihi tantispor gratuler sine invidia. Nam quod plurimis abhinc annis insinuaveram viris Italiae totius prudentibus, ut voces de rusticorum praecipue saece Per Otium, Occationemve Conquisitas alphabetico ordine digererent, sua cuique apposita significatione si) ; in hoc animum iam adiecisse, subandi vi, viros doctos Subalpinos, quos minime dubito ad haec studia inconsos curis Cl. Gagaerae, Gllegae nostri, Rogi acque Societatis Angustae Taurinorum ab Actis perpetuo. Sed redeo ad nostratium dialectos Ab his, nisi vehementer sallor, aurium intentione, narium Iust Sagacitato , si ita loqui fas est, olfacienda primum , deinde caute enuclenda vocum insolentium abdita rudimenta. Quo destituti pra sidio, extori hominos in primis, cini caetera sint Paria, si quando in his periclitari volunt, Vix est, ut non Delphinas in silvis, Cervos sectentur in undis. Quin Itali ipsi homines in horum investigations minimo i) Comm. 1.

14쪽

inter se pares censendi. Sed quo quiri ae propior, regionumqtie nostrarum similiarior, eo sine dubio opportunior inve ligator. Recentiorcs idcirco, sive Etrusci, sive Vmbri, sive Volscentes, sive Osci incolae, ne Singulos Persequar, Pro Patrum quisque suorum vocibus desuetis exponendis idonei magis magistri, ducesque, Prae aliis, habendi, et sunt tales revera. Vorum in hoc perdifficili negotio a nullo magis suco pertimescendum, quam a Sonorum inter se se adfinitate, a quo uisi prudenter caveas, sacile extra caeli, solisque vias tibi vagari contigerit. An non ut in notis quoque dialectis, iisdem vocabulis haud raro diversae subsunt significationes 3 Exemplo sint pauca

haec de penu romana εν παροδω Carpta : an , facies, Os, Suum, aliaque innumera σωπ αμφιβωλιων irritamenta. Tituli igitur in primis perspecta

S esto, Sive argumentum , cui aptanda τα singula, ut κώλοιs verba singula. Quamobrem

ut libere, quod sentio, eloquar, non bene de his morori mihi illi videntur, qui de una Voce, alterave seorsum solliciti, totum cum partibus caetoris negligunt. Pauca nunc de Finium sanctitato admoetiamur.

Numae lege, capital fuerat, torminum, dOIO INa- .lo, de Ioco movere. Quei terminom exarassis, Osua, et Booeis sacrei sunm. Intelligebant siquidem priscae illi sapientiae viri, quibus humana societas non privatae, sed publicae utilitatis Studium erat, cani nec constare, nec diu Persistere P SQ, nisi sua cuique integra stent; agri potissimum, quorum cultura

15쪽

alimenta vitae pollicetur, unde suorum caritas sa- miliaritate roborata, patriae desiderium gignit, nutrit, confirmat, quo restineis, dissolvatur societas, Necesse est. Acerbitas haec legum emollita post Lege Mamilia fuit, et Agraria C. Caesaris, poenaque de

capitali in pecuniariam multatitiam conversa est Contra finium tui batores. Nam in terminos rivulos, qui dolo malo exarati, locoνε moti e erat, haec quimquaginta aureos; iam Mero non a lius, quam

HS. XXV, publico inferri, iussit. Ita Goesius 1 . Quodnain hoc publicum Illud nimirum, in cuius praeiudicium temni ni forent dolo malo dimoti, ut infra patebit. Addimus e Paullo Icto su . Qui te

minos de loco mopisset, at semus, ad metalM innabatur: si liber, in Insulam deportiscitur, amissa tertia bonorum parte. Tanta Legum s veritas in finium perturbatores, etsi humanitatis oti tentu, uti in nostra temporum infelicitate, sensim fuerit delinita, impetrare tamen non potuit, ut Crim nis gravitatem minueret aPud aequos rerum aestimatores, qui remittentibus humanis legibus, ad divinas provocabant. Ad rem Vogoiae Arruntii locus,Saec.VIII. scriptoris, quem etsi longi culum, recitare, ne Pigeat. B Cum autem Iupiter terram Etruriae sibin vindicavit, constituit, iussitque, metiri campos,n signarique agros. Sciens hominum avaritiam, vel iὶ Pag. 2Do. αὶ Lib. V. Sentem.

16쪽

terrenam cupiditatem, terminis omnia scita esse, B voluit. Quos quandoque ob avaritiam, Prope n D vissimi seculi, datos sibi, homines malo dolo vio-B labunt, confringentque, atque movebunt. Sed quin confregerit, mOVeritque, Possemionem PromoVendo Suam, alterius movendo, ob hoc SCELUS damna-Μ bitur a Diis. Si servi suerint, dominio mutabun-χ tur in deterius. Sed si conscientia dominica fiet, D celerius domus extirpabitur, gensque eius omnisn interiet. Motores autem pessimis morbis, et Vul-n neribus assicientur, membrisque suis debilitabun- D tur. Tunc etiam terra a tempestatibus, Vel tur-χ binibus plerumque labe movobitur. Fructus Saepen laedentur, decutienturque imbribuS, atque gran-B dine, caniculis interient, robigine occidentur,

3b multae dissensiones in Populo sient 1 D. Hactenus Vinoia de privatorum in privatos iniuriis. Quid de privatorum in publicum, aut de publicis in pri- vatos incursionibus dicturuia Lege Constantini Augusti ad Bassum V. P. Si quis dire tor agrorum fuerit,

in liω superatus , tantum agri modum, quantum diripere tentarit, amistrat sa). Iure videlicet Legis Tationis, quam in rerum saltem iniuriis restitui , oporteret. Ad Cireum nostrum nunc Proepius accedimuS. i) Goes. Pag. u58. αὶ Ibid. pag. 34 I.

17쪽

III. SINE LEGUM AGRARIARUM DIMIPLINA CIPPUS

TRACTARI NON POTEST. AGRARIA DISCIPLINA AB ETRUSCIS PROFECTA A ROMANIS SOLLE TIGIIIE EXCULTA. FINIUM FORMAE, ET TABOLΛRIA PUBLICA. CIPPI ABELLANI SUBIECTA RES, SIVE MATERIES.

Disciplinae agrariae notitia, et usus Pro Cippo nostro, sine alia praefatione, ex eo commendantur, quod in eo de finium controversia, sine Controversia ulla, res est. Fines Porro, ut quibusdam est Persuasum 1, dicti a iunibus quod lanibus olim agri dividerentur. Sed misso nominis ετssar, moris huius Scripturae Vet. Testamenti argumenta Praebent satis ImCulenta. Finium recturam, quam vocant, Etrusci omnium primi ad certam artis formam P Vexere, quorum haec laus praecipua, quod limitus constituerunt ut Hyginus testatur pro aruspica disciplino , non sine mundi ratione. Ouoniam Decmmani secundum Solis curatim Hriguntur , Camdines ab axes mundi a . Quod autem Limites comstituerint pro aruspica disciplina, insinuatur, mentem Etruscorum in hac re gravissima fuisse, ut, si in Goes. Pag. 290. αὶ Pag I5O.

18쪽

finium tutelam cum religionis sanctitate coniunge

rent.

Termini extra Limites poni antiquitus Consuevere. Pone ex. gr. uti in hac Abellanonum cum Nolanis quaestione, Viam suisse limitem medium inter uim quo : torminos hinc inde extra Viam esse, oportuit. Terminus vero, si Vitali, Arcadioque fides, ita filii nuncupatus, quasi ter minus, hoC est: minor pedibus tribus; nam si hoc maior, dicebatur tormetis. Immo terminus positus intra Limitem

Pedibus quinque constabat, qualis ille, qui in Cippo

nostro dicitur modius , quem propterea intra inam insossum cogitare debemus. Neque rem acu tetigisse Langius videtur , qui terminum hunc medium pro

Oedonico habet. Quippe Epipedonici omnes

modii orant, quod in Centuriae cuius pio Centro, Seu meditullio, orant constituti; aderitio Epipedinnicus nonnisi unus pro Centuria quavis C e Poterat: at medii plures orant in Centuria qualibet. Quae cum ita sint, levia censenda, quae de Epipedonico allinit Rigaltius, uni vocis ετ ras, neC SatiSο ριβο , insistens, qui in Plano potius, sic ille 1),eSSs Mideriar, και εν εσι rar , quam Gut Supra ternam erectus , aut in terram demissus , Mel Dixisset verius : Em πεδον, id est, in agri centuriae cuiuslibct quadratae meditullio constitutus. Quanta porro sedulitate finium disciplinam haustam i) Goes. Pag. 93.

19쪽

ab Etrus ris Romani coluerint, vel una Agrariorum si agmenta docere Possunt tanta Cum a Curatione

collecta, restituta, illustrata a Girolo Sigonio, Grmiero, Rigaluo, Gomio, aliisque passim viris gravissimis iuxta , ac cruditissimis. Finium Formae, seu typi, vulgo Piante, Tabulis inserebantur in Tabulario publico religiose custodicndis , quo nihil vulgatius in re agraria. Suum Oppido cuique, Municipio, Coloniae, Foro, Conciliabulo, Praefecturae tabularium erat Cum Propriorum Finium , tum Adsiniuire 1 . Sic in Fragm. vet. L 'g. Agrar. Formas tabulis εcri somni. Et in

Fragm. Urg. Thoriac a) UI. VIR dedit, assi- GMit , reliquit, inve formas retulit Tabularii neu IH romani: referriso iussit, in Tabulario subaudi municipali. Sed ecce ad rem Hyginus, quasi

si cum m coram communicassem 5) : Omnes signiscationes , et formas , aeris tabulis inscrib mus ... Libros aeris , et in um totius perticae lintesta doscriptum secundum suas teriminationes,

ioremus. Et quidquid aliud ad instrumentum mon--riam perlinebit, non solum COLONIA, sed et Tabularium CaeSaris , manu coraclitoris subscriptum , haberes debebis. Et quamquam haec ab an

20쪽

uiliaissiinis usque reipublicae temporibus obtinueritit,ies ex relatis paullo ante testimoniis conspicuum est; satendum nihilo minus, tantam in his Augusti diligentiam extitisse, ut omnium Provinciarum , Vrbiumque formas, et mensuras in Commentarios reserendo, eam imperii descriptionem instituerit, ut suerit non alia privatae domus uspiam diligentior. Tantaque formarum reverentia suit, ut orta Iuris Consultos inter, Mensoresque disputatione, an finium arbitri habendi deinceps forent incerti fluviorum excursus, quod illi contendebant; an formae, ex quibus constabat certus cuique modus Per tam

turias adscriptus, quod placebat Mensoribus: Pius, neglectis Iuris peritorum rationibus, pro formis iudicarit. Nec milii quisquam eripiet, quin ex inspectis praecipue Tabularii romani typis, seu formis, desinita lis ab Senatu romano fuerit Abellanorum cum Nolanis. Datus Primo controversiae Cognitor , Arbiter, seu Reciperator, Sila ius, patria Suvessulanus, qui Sive per imprudentiam, sive per si audem , causam Nol

nis adiudicavit, Sic