장음표시 사용
21쪽
s n. lubdit, quod quantumcunque quis verba generalia dicat: si tamε intelligat se restringere ad id quod verum est,non mentitur: sentiens, quὁd faciendo id ex causa minime peccat. Et quδd idem Paludanus ubi supra dist. 3 s. q. I. col. . dicit, quod quando verum est quod quis
dicit secundum intentionem sumi, licet sit falsum secundum intenti nem audientis, non est mendacium, nec peccat utendo illa amphib Iogia ex causa. Et quod Adrianus in .de consessione . diib. Io. 6e in suo lib. II. litera C. & de correctione frater. g. ostenso. col. 6. asserit eu qui etiam adiuratus interrogatur de crimine occulto, quod ipse solus nouit, etiam extra confessionem, licite posse respondere absolute sei1 id nestire,subintelligendo ita ut teneatur pandere. Et quod ide Adri nus ubi supra dist. 2 i .q.3.art. 3 .est palam colligi ex Paludano,videlicet quod eodem modo debet se habere is, qui a superiore de crimine O . culto,quod ipse solus nouit, interrogatur, etia iuratus,& per obedienis itiam ad respondendum ad actus, ac se debet habere conseiIarius in te irogatus de peccato, quod per solam confessionem nouit: cui concoris dat etiam Henricus de Gandauo in quolib. s. & Gabriel in rad. dist.2 i. &Ricardus in .dist.n. &Ioan. Maior in A.dist.i 1.q. 8.& Silue. Verbo, iuramentum 3. q. a. Per quae omnia constat posse quem uti imphibolosia ex causa iust etiam cum respondet iudici, etiam si Periori, etiam spirituali,etiam adiuratus, de per obedientiam adactus, etiam si ea amphibologia non coringat ex diuersa verbi significatione ι sed ex diuersa interrogantis,&respondentis mente,ac intentione, do dicat verum coram Deo secundum suam mentem , licet falsum sit secundum mentem interrogantis,& adiurantis secundum communem. intelligentiam: de, ut dictum est,adsit iusta causa utendi ea duplicitate, nullumq. verum,& iniustum ex eo damnum alicui eueniat. Cum igitur prςfatus N. causam iustam habuisset utendi antphibologia illa, & verum di isset coram Domino secundum suam mentem,& intellige tiam : neque ullum e eo damnum iniustum ulli euenisset, consequbtur eum utendo ea non peierasse.
Septimo,quod multae, magnaeq. iustae causi potuerunt esse praedito N. ad utendu anaphibologia praefata, scilicet, quod nisi usus suisset ex iudicatus suisset maritus eius,quq uxor ipsius no erat,& qua sortς valde odio habebat: dc quet ipsi erat valde impar;& eius matrimoniu magno
dedecori, de scandalo, vel, forte occaso mortis alterius eorus vel quodi forte ob aliquod impedimentum occultum non poterat eius esse Uxor,
vel religionis ingressum pricluderer, vel aliud inconueniens huius m di. Quare cum ob longe in nes caulas liceat uti huiusmodi amphib logijs,maxime licuit ei ob harum aliquam praefata amphibologi a T. cap. cum in cunctis . de electio. auth. multo magis. C. de sacrosanct.
22쪽
as Non obstant pro contraria parte adducta, non primum, & secundo, quibus respondetur negando filii Ie salsum id quod praefatus N. iuniatus respondit: negando item, quod se ostendit esse alium quam erat: quia immo se ostendit solutum ab ea, quae illum in coniugem petebat: quod erat verum, per dicta in quaestione primata. Ad tertiu respocietur cocededo,q, regulariter adiurarus debet respodere adiuranti iuxta mentem eius: sed falli quando alia mente,quam debet adiuratuit quia tunc sufficit ut respondeat secundum eam menistem,qua debet adiurari modb verum respondeat, ut constat ex land
mento primo pro nobis inducto: quia quoad id iniuste adiurat. Ad quartum concedimus, quδd pares tenentui obedire in ijs, quet
sunt iusta; non autem in eis, quae sunt iniusta'. cap. non semper. cap. si dominus.cap. qui resistit. i 1.q. 3. At non est iustum praeceptum iussicis, quo alia mente, quIm debet iubet reo respondre, quo tollit f cultatem a lege respodentibus concessam. Et iudex praefatus alia mente, quam debebat adiurauit N. si intendebat, ut ille responderet absolute, sine subintellectione,cum qua respondit per p sata.
Ad quintum respondemus, quod pars adueria potest quidem pruponere politiones iustas, non autem in iustas. cap. I. dc a. cum glol. 'de conses. lib. 6. At positio, se qua in argumento, non fuisset iusta coram Deo, si ea mente posita suisset,vi N. ad eam responderet nihil subintellector quoniam vellet quia N. mentiretur, ut sententia iniusta contra eum ferretur,quorum utrunque est peccatum: quia agentes & consentientes, &c. cap. I. de ossc. deleg. cap. notum. 2. q. r. immo ut iusta sit coram Domino, ea mente saltem tacita debebat esse actrix, ut eius
positio intelligeretur de verbis animo contrahendi dictis: alioquin saltem tacite voluisset iniustam per se ferri sententiam, quod peccatu est. I Ad sextu concedimus, quod iudex tenetur iudicio secundnm ali sata,& probata; & non secundum vetitatem contrariam ς etiamsi eam. sciret, ut perlona priuata : sed negamus qubd mens eius primaria non debeat esse perueniendi ad cognitionem veritatis per alleganda, mriobanda, ut in tertio argumento pro nobis secto probatum est: im mo affirmamus eum peccaturum fuisse, si voluisset, ut contrarium veritatis concluderetur, per alleganda, di probanda. Quare optime fuit satisfactum intentioni,quam ille debebat habere per amphibologiam prςdictam, per quam sine mendacio persuadebatur ei ipsa veritas, &diltiadebatur Allitas veritatis figura personata . Ad septimum negamus, quod iudex non debeat velle inquirere deveritate,quς occulta est: nulla enim est lex,quae hoc dictet; sunt autenimuliae,quq cotrarium praecipiunt,ut i congruit. Ede ossi c. ptae sid c.i. de ossi. ordina.cap. qualiter. ii I. de cap. inquisiuionis .de accusa. praesertim cum per viam accusationis proceditur: quamuis verum sit non debe-
23쪽
debere iudicem iudicare de occultis, neque inquirere de iis, quς per se
occulta sunt; qualia sunt ea , quae intra cancellos mentis includuntur ;quale tamen non est hoc, de quo agimus : quia non agimus de illa ii tentione prout est solu mentalis; sed prout est ex pretia Voce, quae probabilis est, quam tamen aliquando false significat ipsa vox, quς tunc negari potest per amphibologiam pr dictam, ne sit instrumentum per suadendi salsum. is Ad octauum negamus, quod iudex cauta matrimonialis debeat se
extendere vltra ea, qua coram eo petuntur: quoniam fatuus dicitur esse iudex,qui ultra petita pronunciat l. fin. C de fideicom. liberta. & si di catur, qudd poterit saltem per nouam telam iudicis ad id procedere,r spondemus, quod id est impertinens nostrae quaestioni. Ad nonum respondemus, quδd iudex non tenetur prouidere honori accusatoris, vel testium, qui laeditur ex eo quod reus iuste renuit confiteri,id quod illi opponunt, vel testantur . Tum qu id id non petitur ab eo,& fatuus est iudex, qui ultra petita pronunciat.Tum quδdn5 infamantur accusator,& testes eo solo,quhd non credatur eis, cap. mdilectiis.in fine. de ordine cogni. facit cap. super eo. de electio. & cotiligitur ex late notatis a Feli in cap. 1.de exceptio. Tum quia damnum, quod euenit accusatori, vel testi ex occultatione veritatis, quam reus etiam iuratus non tenetur fateri, & potest iuste tacere absque dolo malo,& mendacio per prudentiam, S dolu bonum, qualem inueniri probat l. r. R de dolo. non dicitur datum iuste a reo, nec est imputandum ei,ut pulchre de more ait S. Thomas 2.2.q. 69.art. 2. in c. appellando huiusmodi occultationem,& dolum prudentiam,& virtutem, ii ue acta eius. Et ita prς fatus N. qui huiusmodi prudentia usus respondit se intelligendo id, quo suum dictum redderetur verum, non fuit periurus, neque peierauit.
sVM MARIA. I Peccatum quid O quod omnιs actus moralis inordinatus est tal D.
I Dolus malus, ct astutia praua prudentiae bona contraria.
a Finis malus facit actum malum eiusdem generis, cuius es ipse. 4 Famam restituat,qui causam eam isdendi dedit.
Papa potest dispensare,νt etiam hodie clam fiat matrimonium.1 Sponsaliis de contractis olim, nune quam diuersum iudicium. s Sponsalia non sunt nunc in matrimonium per copulam. 6 Tromiso scite facta ad quid ι οηscientiam obligat. 7 Mentitos nonfuisse Patriarchas noue defendi poten
24쪽
IS Comment. c. humana aures. a a. q. T.
8 Simulo quod non est, dissimulo quod est. . I, 9 Simulator qui meretur, o qui demeretur. io Silet aut respondet qui bene, 'io Iuratus qui respondebit iura mentem adiurantis. oenu. II. . t Io Argumentum degenere ad speciem,ri negative Nalet. . tibi lii Respondere qui non tenetur,Υt se defenda, Oil imi nix Iuramentum quadruplex, Ni praestandum est. i,n ii 3 Teccata plurima vitari per bonam artem simulandi.
D tertiana quaestionem; A n scilicet praefatus N. esto non fuerit mentitus, neque periurus, alia saltem ratione peccauerit, respodeo, quod multis alijs rati nibus potuit peccat te. Tum quia omne dictum, factum , vel concupitum contra legem est peccatum, iuxta definitionem peccati, quam ex B. Augustino sumptam ponit glol. in c. ille rex. de paenit. dist. 3. quam q. nos post alios declaramus in Manuali Conses. in praelud. . anu . . Et quod omnis actus moralis inordinatus est peccatum, ut ibideiradidimus nos post S. Thomam in lib. 2. sent.dist.35.& I. 1.q.7 I. art. 6. qualis est dolus malus, de quo speciatim tradimus in d. Manual. c. i7.nu.I77. est enim actus moralis inordinatus: quia ut habet l. i .sside dolo. est circumuentio,& machinatio ad fallendum alium adhibita:&si prcfatus N. adhibuillet praefatam subintellectionem negationis suae ad decipiendum praefatam foeminam Profecto peccas letinon quidem peccatum mendaci j, neque periuri j; sed peccatum doli,vel astutic,quetiunt vitia contraria verae prudentiBVt docet S. Thomas 2.2.q. JF.art. 3.& . Potuit set etiam peccalle, volendo habere copulam carnalem cum foemina, qui; non erat sua vΣor legitima, quod est peccatum contra logem naturalem &diuinam contentam in Decalogo tradito Exodi 1o.& in glos . recepta in cap. quid in omnibus. 32M. 7. de potulisset puniri Poena cap. I. & a. de adulter. Quare resoluendum est, praesitum N. non quidem peccasIe peccatum mendaci j & periuri j, ut probatum est in prςmissis duabus quaestionibus, neque aliud, si nihil aliud mali miscuit responsioni sis , qua subintellectionem ru satam iusta de caula conceptam. et Potuit Iet
25쪽
: Potuisset tamen peccaile alia mala miscendo, puta dolum & stuprii, de quibus proxime dictum est;& peccatum simulationis v tendo sine
iusta causa amphibologia pr fata: quia secisset actima contrarium viris tuti veritatis, qua ut post Arili. in Ethico. ait S. Thom. 2. a. q. Ios. art.I. tenemur ostendere nos soris ali js,quales sumus: ollendi flet enim
verbis se coniugem praefatae tamin , qualis non erat, nec pei illa verba fiebat. Peccallet item alia peccata, si in alios malos fines, vel cum alijs inordinatis circunstanti js verba praefata respondiit et: & illa peccata fuissent illius generis,uel illorum generum cuius , vel quorum fuisssent illi mali fines vel illς malae circunstantiς, ut colligitur ex S. Thoma recepto I. a. q. 7.& i 8. quia non solum est malum id, cuius finis vel circunstantia sunt malae ; sed etiam est talis speciei, cuius est finis ille vel et rcuntatiς, ut colligitur ex Doctore Angelico recepto ubi sit p.&alijs
quae nos latius tradimus in commentario c. cum minister. 23. q. F. Madeo quidem quδd ob eorum aliqua teneretur in foro conscien tiae tantum , ob alia in foro exteriori tantum,& ob alia in utroque, & ob alia obligaretur ad aliquam rem tutionem, ob alia non . 3 Ex qua resolutione insertur primo, quod ir praefatus N. verba prae- facia matrimonio contrahendo apta dixi flet ut intellexi quendam aulicum dixisse cuidam rustic ,ut eam infamareυ & consecuta suisset infamia, qua populus, vicinia, vel alia congregatio, vel maior pars eius
crederet eam suisse ab eo carnaliter cognitam, vel osculo,uel alijs turis pabus tactibus contaminatam, teneretur in foro conscientiae ad restituendam famam bonam in totum vel ex parte notabiliter lςsam : quia dedit causam damni; & qui eam dat damnum dedisse censetur c. fi . de iniur.& l. qui occidit. ff. adlcgem ρ qui l. S etiam in foro exteriori, si per sitam consessionem, vel alias iuste id probari posset,iuxta reg. peccatum . de reg.tur. lib. 6.
Secundo , qudd praefatus N. licet non peccasset peccatum periurij,
neque mendacii quoad Deum de forum conscientiq; potuit tamen pe casse quoad forum exterius; quoad forum interius peccasset tale peccatum, ob qualem finem malum voluisset praefatam taminam decipe a
4 Sed quiri potest quo remedio se in hoc dubio iuuari potest pr fatas mina, postea quam prςfatus N. fuerit absolutus a petitione ipsius obpr dictam responsionem cum pr dicta subintellectione factam,ad hoc ut possit agere vitam honestam Scastanaὶ Ad quod respondeo primo, quod huiusmodi dubium raro potest contingere nunc post Comcil. nuperrimum Tridentinum in terris, in quibus illud saltem quoad hoc est receptur quia clariim & indubitatum est matrimonium postillud Concit. contractum non valere, nisi coram Parocho,vel alio sacerdote ab ipso, vel eius supcriore substituto, S coram duobus vel tribus .a C a testibus
26쪽
ao Comment. c. humanaeaures. a a. q. T.
te ilibus id fiat petc. i. de reserm. matrimonii. seis.1 .eiusdem Cocilii.& ita non est curandum de responsione aequivoca vel uni voca contrahentis: sed standum est sacerdotis& testium dictis: quia coniugibus
etiam ambobus non creditur contra matrimonii in iuxta illa quae n tantur in cap. su per. de eo qui cogno. consang. Uxor. ne l. Pro matrimonio super impedimento irremisibili per partes perlate notata in cap. iurauit. de probatio. de cap. series. de testib. cap. lator. c. tenor.& cap. consanguinei. de re iudic. Dixi, raro: quia interdum occurrere posset. Tum propter mortem Parochi & testium, vel amissione scripturet a Notario publico vel alio , cui credi poterat, factam.Tum ob dispensationem Papae, per quam etianunc credimus contrahi posse ualide sicut ante illud contrahi solebat,arg. c.cuncta Per mundum.9. q. & c. proposuit. le concestpraebendet. Τum quia,ut ex actis in sacrς P nitentiariς praetorio constat,etiam nucuiuunt multi qui ante praefatum Concilium clam semel contraxerunt, ct postea iterum palam, qui petierunt in ea remedium ad animas luas Eluandas, perseuerando in secundis matrimoniis palam contractis. Tum quia potest contingere in matrimoniis etiam publice saltem coram sacerdote testibus line animo contrahendi alterius Parcis comtractis.
Secundo, qu bd primum optimum remedium est ingredi aliqua religionem approbatam, iuxta c. Agathosa. 27.q. 2. Secundum remedium est id quod prae aliis sensit Siluester in uerbo matrimonium q. 9. nempe credere ipii iuranti, si uidetur uerisimile uiris sapientibus, Irudentibus,& moribus egregie probatis, v iuste credi possit ex circu- antiis personarum, temporum, & locorum , puta quia statim post illa verba prolata,vel paulo postea contraxit cum alia palam de publice: vel quod tanto interuallo ellet nobilior, potentior,vel ditior ipla,quod eis videtur verisimile eum verbis fictis contraxiste; vel quod est vir timens Deu,& vixit christiane confitendo & communicando temporibus debitis: & conuersat viros huiusmodi condicionis & professionis: & iurat se ficta illa verba dixiste, vel est iam ingiellus & profestus aliquam religionem probatam, in qua non fit dispensatio ad matrimonium rvel protestatus fuit antequam illa contraheret, se verbis fictis contracturualiqua de causa, quet videbatur iusta & honesta, iuxta glol. cap. tua. desponsal. 3 Sub oritur tamen qu stio, An hcc omnia habeant locum in ea, quae clam contraxit sponsalia de futuro tantum & videtur dicendum quddnon. Tum quia illa etiam clam contracta hodie post dictum Concit
Trident. valent: licet matrimonium non valeat, ut tradimus nos in Manu .consei I cap. 2 s. num. . Tum quia qui, vel quae ante Concit. praefatum contrahebat seonsalia de saluto : & postea secuta copu-x lacatis
27쪽
la carnali sine uxorio affectu, siue sine animo transferendi sponsalia in matrimonium contrahebat palam matrimonium de pretienti cum alia, tenebatur in foro conscientiae manere cum secunda, per elegantem rationem, quam tradit S. Thomas receptus in quodlib. s. quael . ου. art. I s. in foro uerb exteriori debebat redire ad priorem per cap.is qui. de sponsal. nunc autem in utroque foro tenetur manere cum secunda et quia per prςfatum Concit. cessat prςsumptio iuris & de iure, qua praesumebatur matrimonium inter sponsos secuta copula carnali per pretiatum cap. is qui . de sponsal. Tum quia huiusmodi sponsus vel sponsa contrahens per verba de praesenti palam cum alia in utroque soro tenebatur priorem accipere r quia verum matrimonium fiebat per talem copulam carnalem post sponsalia tali affectu habitam: nunec autem numme ;& ita valet contractum cum secundata. Tum quia qui olim contrahebat sponsalia de suturo carnali copula quocunque affectu liue uxorio siue non uxorio secuta, & postea contrahebat cum alia iudicabatur bis contraxi isse matrimonium, erat suspectus de haeresi , contra veram Ecclesiae doctrinam sacramenti matrimoni j, argumen. capitu. ad abolendam . de haereticis . nunc autem non equia certum est cum sola tantum secunda contraxisse. Idem tamen nunc est cen tendum, quod olim censebatur de illo qui promittit etiam cum iuramento contrahere matrimonium sine animo contrahedi quoad obligationem, quam contrahit, adimplendi quod promittit: quia etiam nunc ut olim valent sponsalia de suturo clam contracta; nunc ut olim tenetur quis adimplere promissionem&iuramentum,
quo quis promittit se aliquid licitum facturum, etiam si absque animo obligandi te ad faciendum illud promiserit vel iurauerit dolo
astutia mala, per cap. quacunque . 22. quaest. I. secundum omnes quoad forum exterius, ct secundum aliquos etiam quoad forum conscientiae: quod ait esse tutius Siluester ubi supra verbo, iuramentum . quaeli. 2.quam contrarium . quod tamen nobis videtur de rigore i ris esIe verius quoad implementum rei promissae vel iuratae a licet i neatur resarcire ei, cui sic malo dolo iurauit, omne damnum quod ipsi eveniret; ea noua ratione diuersitatis, quod implementum rei promitta vel iuratae non eli coram Deo promissum, nec iuratum perdicia in quaeli. I. a. & damnum dolo malo ei datum etiam coram
Deo est debitum per praeceptum . Decalogi , & cap. si res aliena. I . quaest. 6.8c cap. fina. de iniurias . quod ipsum vi letur dicendum de omni promissione & iuramento ficte factis: quod ut quotidianum ita puto valde memorandum, praesertim consessariis. Dixi, dolo malo: quia si bono dolo,&ex iusta causa prudenter pr . misit vel iurauit subintelligendo, quod non intendebat se obligare, nisi quatenus ad id esset iure obligatus, non teneretur ad aliquid in soro
28쪽
s a Comment. c. humara aures. a a. q. T.
in soro conscientiae per supradicta, per ea quς scribit S. Thomat
es tina est intelligenda secundum pr dicta, & secundum ea quae tradui Inno.&ali j in c. veniens.&c. Quintauallis .de iureiur. Ex omnibus supra in his tribus quaestionibus resolutis, ultra praes ta colligitur Primo nouus modus excusandi a mendacio Patriarchas illos veridicissimos, quos credimus nunquam mentitos fuit Ie Abrali nitim, lacobum, Isaacum, & Iosephum. Abrahamum quidem lignita cantem in c. ri.& 2 o. Genes. Satana non esse Iuam uxorem; quod simpliciter dictum erat falsum ; excusari enim potest dicendo, eum id significalle subintelligendo ex iusta causa,quod non erat ita uxor eius, ut
couenire t, aut teneretur id tunc palam facere. Et eodem modo excus
inr Isaacus, qui in c. 26. Genes. significauit Rebeccham non esse suam uxorem ; quod simpliciter ligni hcatum erat sellum. Iacobus autem,
ut in c. 17. Genes. dixit se esse Esaum , excusari potest dicendo, nonixisse id limpliciter & separatim; sed ex iusta causa subintelligendo
repraesentatiue idest quod nutu diuino reprς sentabat Esaiam quoad succedendum in primogenio parris,ad quod Esaus natiuitate carnis vocabatur. Iosephus item aisserens in c. . Genes se augurem elle; &significans se non esse filium Iacobi, nec fratrem Beniamini, excusari potest dicendo eum non asseruisse limpliciter di separatim se esse a gurem neque significasse simpliciter & leparatim se non esse filium Iacobi, nec fratrem Beniamini; sed subintelligendo se vulgi vel communi reputatione esse augurem, iuxta S. Thomam 2.2. q. 9 I .ari. r. ad
i. arg. m non esse filium Iacobi, nec fratrem Beniamini: ita quod es.set sensus,ego vulgi opinione reputor augur, profanus, quod non sum filius Iacobi, nec frater Benaamini, quod erat Verum. 8 Secundo collietitur, duplicem elle artem simulandi,&di simulanci alteram quam nonnulli appellant Pelasgana, qua quidam male siue inordinate absque iusta causa, vel non curantes an mentiantur, factis, vel verbis simulant aliquid inesse quod non inest; vel ditimulant noin esse quod inest, iuxta differentiam quam inter haec vel ba tangit versu sit legio. sngularis l. I. g. ex hoc rescripto .st. de ventre inspiciendo.
suod non ens ulo disimulo , quod est.
Alteram bona,qua S. Hieronymus in c.utilem. 22.q. r. appellat utilem,qua quide alii prudeter & ordinate ex aliqua iusta causa, sine ullo dolo malo, & astutia vulpina, de qua Persius: AHutamseruat sub pectore vulpem. & absque mendacio verborum, & factorum, simulant quod non inest, vel di simulant quod inest : qui enim sine iusta causa per mendacium, dolum. vel astutiam malam i Wicit peccat vittiir arte mala Pelasga: qui vero prudenter, & iusta causa dicit vel sicit alia
quid,quod per se separatum significat falsum, sed subintellecto aliquo cssicitur
29쪽
essicitur verum sine mendacio, dolo malo, astutia praedicta, utitur bona prudenti . 9 Temo, quod errant illi,qui omnes simulatores,& di simulatores laudant;& etiam qui omnes vituperant: Quoniam soli,qui utuntur arte simulandi pelasga, sunt vituperandi; & soli qui utuntur alte simulandi uti in Aiat laudandi per praedicta. Quarto colligitur, quod omnes qui sine aliqua iusta causa limulant. vel dili mulant peccat saltem venialiter:& mortaliter, ii cu damno Pro ximi notabili, vel cum iuramento id faciant, non quidem eo quod temper mentiantur verbis vel facitis; sed eo quod semper agunt contrarium
actibui virtutis, quae ut supra diximus eadem q. nu. 2.&q. 2. nu. I. est ueritas,qua secundum Arist. . Ethic. receptum a S.Tho in 1.2. q. Io9. art. I . communiter approbato, dirigimur ad nos ostendendum aliis tales,quales lumuS.Io-Qninto,quod non solum sunt laudandi, qui tacent quando ubi
non tenetur loqui,ut utiliter probauimus in praelud. a.commenti c. in- t. rvcrba. I I. l.3. sed etiam qui aliqua iusta de causa non respondet ad interrogationes,ad quas non obligamur respondere :& etiam qui respondet ad eas, ita qudd licet rei ponsiones ipsae separatae a iubintelle-etis sint fals P; coniunctae tamen cum eis emciunt virum verum, quod respondens assirmat,vel negat. Sexto colligitur, qudd sicut qui tenetur respondere obligatur ad respondendum interrogati lecundum intentionem & intelligentiam conuinem iuste iliterrogatIs, iuxta c. quacunq. arte. su p. ead. q.&cauia. ita qui nullatenus tenetur respondere interroganti,non tenetur respondore secundum intentionem iptius;sed potest rei pondere secundum propriam mentem, S intentionem, subintellistendo id quod adiumstum
rei pontioni conficit unum verum,quod i pie intendit assirmare vel negare, non curando de intentione interrogantis: quia qui nullatenus tenetur responpere adiuranti non tenetur respondere secundum intentionem ipsius: quoniam a quo remouetur senus, remouentur Omnes
species eius i. si causa cognita. coniuncta glos. in verbo peremisti. C. terransaction. per quam id docuit Bald. ab omnibus receptus in i .conu micula. C.de epis .dc cleric.nu. 3 . quod argumentum dialectici aliis verbis dicut a genere ad speciem valere negative. Si quid enim no est ania mal non est homo:& palam est, non tenet i quem ullatenus ad respondendum , esse genus ad non teneri ad respondendum secundum intemtionem interrogantis.
II Septimo, quod sicut omnes tenemur respondere iudici & cuilibet alii superiori iuridice interroganti S adiuranti ; & non utcunque, sed secundum intentionem eius, quam debet habere in interrogando de
30쪽
so Commentae. humana aures. a a. q. T.
male de iniuste interroganti de adiuranti, etiam superiori secundum in. tentionem tuam neque aliam, imo nec iuridice alias interroganti secudum intentionem malam , quam habet, sed secundum eam, quam debet habere, ut late probatum est su p. in q. I. Octauo colligitur, quod testis, vel quiuis alius, qui non tenetur respondere iudici super aliqua re interroganti de adiuranti, ut iuste ac viabane sele habeat,debet facere id quod nos dicimus in Manuali Coses. r. c. 2 1. nil. ε 3. de teste, qui non tenetur respondere iudici adiurantuan tale quid sciat: scilicet quod dicat ei urbane, quδd non tenetur rein spondere quamuis sciret.& si illum cogere uellit appellare, ii non timet iudicem in eum ob id squiturunia.& si hoc timet res podere se nihil sciare,subintelligendo intra se, quod dicere teneatur,iuxta priῖdicta in I .&L. quest.
Ia Nono, ijs esse consequens, quod iudice, vel quolibet alio superiore
vel priuato iubente iurare aliquod ex quatuor iuramentis quae ponit Speculator in tit. de iuramento calumniae, scilicet, de calumnia,de ma licia, de veritate,& assertorio,debet adiuratus considerare, an iubeatur ordinate id facere seruato iuris ordine: dc si facit ita, respondere humuli ter secundum intentionem de mentem, quam adiurans debet haberer si aute non ita iubeatur; vel quia adiurans est homo priuatus, vel superior incompetens eius, vel iubet contra ordinem iuris,Vel extra territ
Ilum suum, vel ultra potestatem suam, potest dicere se non teneri ad respondendum:& si cogatur, appellare:& si non est locus atellationi; velli timet saeuitiam, si appellet, negare, vel affirmare quod verum sit secundum mentem de intentionem propriam, non curando de illa,quam iudex habet. 13 Decimo colligitur, quod per hanc doctrinam singularem possumus euitare innumera peccata, quae passim aliquot negligentiores admittimus negando, vel affirmando passim sine aliqua subintellectione, cum qua coniuncta essent vera: passim enim interrogamur quo vadimus; quid comedimus; quantam pecuniam habemus, mutuauimus, lonaui-nvis; quas literas, quae noua suscepimus: &quae scripsimus vel retulimus: quid nobis ille aut ille dixerit: quid scimus de illo aut illo, & alia huiusmodi sexcenta, quibus absque peccato respondere possemus,su intelligendo aliqua quibus fient vera, quae anuimus, vel falsa, quς negamus. ut siquis respondeat petenti pecuniam,librum, noua, dc alia, non habeo, vel nescio illa , subintelligendo ita ut teneat uel conueniat illi prestare,tradere, licere,uel palam facere, vel alia, quς rei quς agitur c ueniat, ad hoc ut sit verum quod assirmat,vel fallum quod negat. r Undecimo collisitur, hac arte bona, ut nobis uidetur, uti de usum ecsequenda Monarcna cum primis maximum, quem fama fert nunquamentiri nec mentitum suille: de ii quo contentus recedit omnis, qui ad