Opera omnia, ex recensione A. J. Macleane

151쪽

SATIRARUM II. 3. ' 39Ni sic sedissent gladiatorum dare centum MD amnati populo paria atque epulum arbitrio Arri, Frumenti quantum metit Africa Sive ego prave Seu recte hoe Volui, ne is patruus mihi. Credo Hoc Staberi prudentem animum vidisse. Quid ergo Sensit cum summam patrimoni insculpere SaXO 90 Heredes voluit Quoad vixit credidit ingens Pauperiem vitium et cavit nihil acrius, ut si Forte minus locuples uno quadrante peri8Set Ipso videretur sibi nequior Omnis enim TeS, Virtus, fama, decus, divina humanaque pulchris so

Divitiis parent quas qui construxerit illo Clarus erit, fortis, justus Sapiensne Etiam, et rex, Et quidquid volet. Hoc veluti virtute paratum Speravit magnae laudi lare Quid simile isti Graecus Aristippus Ni servos proicere aurum I00 In media jussit Libya, quia tardius irent Propter Onus Segnes. Uter est insanior horumu' Nil agit exemplum, litem quod lite resolvit.

Si quis emat citharas, emptas comportet in mum, Nec studio citharae nec Musae deditus ulli tua Si scalpra et formas 'non utor, nautica Vela ΑVersus mercaturis delirus et amens Undique dicatur merito. Qui discrepat istis Qui nummos aurumque recondit, nescius uti Compositis, metuensque Velut 0ntingere sacrum ilo Si quis ad ingentem frumenti Semper cerom Porrectus vigilet cum longo fuste, neque illinc Audeat esuriens dominus contingere granum, Ac potius foliis parcus eseatur amariS; Si positis intus Chii veterisque Falerni Ila Mille cadis nihil est, tercentum millibus-aere Potet acetum age, si et tramentis incubet, unde Octoginta ann08 natus, cui Stragula VeSti' Blattarum ac tinearum epulae, putreSeat in area: Nimirum insanus paucis videatur, eo quod I 20 Maxima pars hominum morbo aetatur eodem.

Filius aut etiam haec libertus ut bibat heres, Dis inimice senex custodis tibi dosit 'Quantulum enim Summae curtabit quisque dierum. 12

152쪽

Ungere si caules oleo meliore caputque I25 Coeperis impexa foedum porrigine Quare, Si quidvis satis est, periuras, SurripiS, aufers Undique Tun sanus Populum si caedere saxis

Incipias servosque tuo quo aere ParariS, Insanum te omnes pueri clamentque puellae: Ia0 Cum laqueo uxorem interimis matremque Veneno

Incolumi capite est Quid enim, neque tu hoc facis Argis, Nec ferro ut demens genitricem occidis Orestes. An tu reris eum OcciS inSani88e arente, Ac non ante malis dementem actum Furiis quam Ia5 In matris jugulo ferrum tepefecit acutum gQuin ex quo est habitus male tutae mentis Orestes Nil sane fecit quod tu reprehendere O88is: Non Pyladen ferro Violare QSUSVe SororemElectram, tantum maledicit utrique vocando uo Hanc Furiam, hune aliud jussit qu0d splendida bilis. Pauper Opimius argenti 08iti intus et auri, Qui Veientanum festis stare diebus Campana solitus trulla appamque profe8tis, Quondam lethargo grandi est oppreSSus, ut heres uadam circum loculos et claves laetus ovansque Curreret. mune medicus multum celer atquis fidelis Excitat hoc pacto mensam poni jubet atque Effundi saccos nummorum, Recedere lures Ad numerandum hominem sic erigit addit et illud: 13a Ni tua cust0dis avidus jam hae auferet heres.'

Mon vivor Ut vivas igitur vigila hoc age. Quid Vis p

Deficient inopem venae te ni cibus atque Ingens accedit stomacho fultura ruenti. Tu cessas Agedum, Sume hoc PitSanarium orygae. ita

Quanti emptae r Parvo Quanti ergor Octussibus Eheu lQuid refert 0rbo an furtis pereamque rapinis Τ' Quisnam igitur sanus Qui non stultus Quid avarus lStultus et insanus. Quid, Si qui non sit avarus, Continuo sanus ν Minime. Mur, St0ice ν Dicam. iebNon est cardiacus Craterum dixisse putato)Hic aeger recte est igitur surgetque Nugabit,

153쪽

Quod latus aut renes morbo tentantur neuto. Non est per jurus neque Sordidus immolo aequis Hic porcum Laribus verum ambitiosus et audax; 65

Naviget Anticyram. Quid enim distor barathrono

Dones quidquid habes an nunquam utare aratisi Servius Oppidius Canusi duo praedia, dives Antiquo censu, gnatis divisse duobus Fertur et hoc moriens pueris dixisse vocati nuAd lectum Postquam te talos, Aule, nucesque

Ferre sinu laxo, donare et ludere vidi, Te, Tiberi, numerare, cavis abscondere tristem; Extimui ne vos ageret vesania diSCOPS, Tu Nomentanum, tu ne sequerere Cicutam. 75 Quare per divos oratus uterque PenateS, Tu aVe ne minuas, tu ne majus lacias id Quod satis esse putat pater et natura coercet.

Praeterea ne vos titillet Gloria duro Jurando obstringam ambo uter aedilis fueritve iso Vestrum praetor, is intestabilis et sacer esto. In cicere atque laba bona tu perdasque lupinis, Latus ut in Circo spatiere et aeneu ut Stes, Nudus agris, nudu nummis, inSane, paterniS; Scilicet ut plausus quos fert Agrippa seras tu, 85 Astuta ingenuum Vulpes imitata leonem. EJo quis humasse Velit jacem, Atrida, vetas curr Rex sum. Nil ultra quaero plebeius. Et aequam Rem imperito ac si cui videor non justus, inulto Dicero quod sentit permitto. MaXime regum, I90 Di tibi dent capta classem deducere Trojal Ergo consulere et mox respondere licebit r Consule. Cur Max, heros ab Achille secundus, Putoscit toties servatis clarus Achivis, Gaudeat ut populus Priami Priamusque inhumato, 95 Per quem tot juvenes atri caruere sepulcro r Mille ovium insanus morti dedit, inclitum Ulixen

Et Menelaum una mecum se occidere clamans Tu cum pro vitula statuis dulcem ulide natam Ante aras SpargiSque mola caput, imProbe, HS f00 Rectum animi servas r- Quorsum ἴ- Insanus quid

enim Max

154쪽

Fecit cum stravit erro pecus Abstinuit vim Uxore et gnato mala multa precatus Atridis, Non ille aut eucrum aut ipsum violavit Ulixen

Verum ego, ut haerentes adverso littore me 205 Eriperem, prudens lacavi sanguine divos.' Nempe tuo, furiose. Meo, sed non furiosus.'Qui species alias veris scelerisque tumultu Permixtas capiet commotus habebitur, atque Stultitiano erret nihilum distabit an ira. 2l0 ax immeritos cum occidit desipit agnos: Cum prudens scelus ob titulos admittis inanes, Stas animo et purum est vitio tibi, cum tumidum est, cor' Si quis lectica nitidam gestare amet agnum, Huic Vestem, ut natae, aret ancillas, aret aurum 2I5 Rufam aut Pusillam appellet fortique marito Destinet uxorem interdicto huic omne adimat jus Praetor et ad sanos abeat tutela propinquos. Quid si quis natam pro muta devovet agna Intogor os animi dixeris. Ergo ubi prava 420Stultitia hic summa est insania; qui celeratus, Et furiosus erit quem cepit Vitrea fama,

Hunc circumtonuit gaudens Bellona cruentis. Nunc ago luxuriam et Omentanum arripe mecuIn Vincet enim stultos ratio insanire nepote8. 225

Hic simul accepit patrimoni mille talenta, Edicit piscator uti, Omari US, Ruceps, Unguentarius ac Tusci turba impia vici,

Cum scurris sartor, cum Velabro omne macellum, Mane domum veniant. Quid tum Τ Venere frequentes. 230Vorba sacit leno Quidquid mihi, quidquid et horum

Cui quo domi est, id crede tuum et Vel nunc pete vel cras. Accipe quid contra juvenis responderit aequus: In nive Lucana dormis ocreat is ut aprum Coenem ego tu i See Uberno X aequore Verris. 235 Segnis ego, indignus qui tantum OSSideam aufer:

Sume tibi decies tibi tantumdem tibi triplex

Unde uxor media currit de nocte Vocata.'Filius Aesopi detractam ex aure Metellae, Scilicet ut decies solidum abSOrberet, aceto 210 Diluit insignem baccam qui sanior a si

155쪽

SATIRARUM II. 3. 43 Illud idem in rapidum flumen jaceretve cloacam ΤQuinti progenies Arri, par nobile fratrum,

Nequitia et nugis ravorum et amore gemellum, Luscinias soliti impens prander coemptas, 2έ5Quorsum abeant Sanin creta, an carbone notandit Aedificare casas, plostello adjungere mures, Ludere par impar, equitare in arundine longa, Si quem delectet barbatum amentia VerSet. Si puerilius his ratio esse Vineet amare, 250Neu quidquam disserre utrumne in pulvere trimus Quale prius ludas pus, an meretrici amore Sollicitus plores, quaero faciasne quod olim Mutatus Polemoni ponas insignia morbi, Fasciolas, cubital, focalia, potus ut illo 255 Dicitur ex collo furtim carpsiSSe coronas Postquam est impransi correptus voce magistri 'Porrigis irato uero cum Om reeuSat: Sume, catelle negat Si non des optet amator Exclusus qui distat agit ubi secum eat an non Quo rediturus erat non arcessitus, et haeret Invisis foribus i Ne nunc cum me Vocat ultro Accedam an potius mediter finire dolores lExclusit revocat redeam Non si obsecret Ecco Servus non paulo Sapientiores here, quae res ha Nec modum habet neque consilium ratione modoque Tractari non vult. In amore haec sunt mala, bellum, Pax rursum hae Si qui tempestatis prope ritu

Mobilia et caeca fluitantia sorte laboret Reddere certa sibi, nihil plus explicet ac si di dInsanire paret certa ratione modoque.'Quid, cum Picenis Xcerpens Semina pomis

Gaudes si cameram percuSti forte, penes te es lQuid, cum balba seri annos Verba palato, Aodificante casas qui sanior adde cruorem 2 5 Stultitiae atque ignem gladio Serutare. modo, inquam, Hellade percuSsa Marius cum praecipitat se Cerritus fuit, an commotae crimine mentis Absolves hominem et Sceleri damnabis eundem, Ex more imponen cognata Vocabula robus dia Libertinus erat, qui circum compita Siccus

156쪽

Lautis mae senex manibus currebat et, Unum Quid tam magnum i adden8,- unum me Surpite morti, Dis tonim facile esti orabat sanus utrisque Auribus atque oculis mentem, nisi litigiosus, 285 Exciperet dominus cum Venderet Hoc quoque VulgusChrysippus ponit fecunda in gente Meneni. Juppiter, ingentes qui das adimisque dolores. Mater ait pueri menses jam quinque cubantis, Frigida si puerum quartana reliquerit, illo 290Mano die quo tu indicis jejunia nudus In Tiberi stabit Casus medicusve levarit Aegrum ex praecipiti, mater delira necabit In gelida fixum ripa febrimque reducet;

Quone malo mentem concussa Timore deorum.- 295

Haec mihi Stertinius, sapientum OctaVUS, amico Arma dedit, posthac ne compellarer inultus. Dixerit insanum qui me totidem audiet atque Respicere ignoto discet endentia tergo.' 'Stoice, post damnum Sic Vendas omnia juris, di Qua me stultitia, qu0niam non St genu unum, Insanire putas Ego nam videor mihi Sanus.' Quid, caput abscissum demens cum portat Agave Nati infelicis, sibi tum furiosa videturi' Stultum me fateor, liceat concedere Veris, MAtque otiam insanum tantum hoc ediSSere, quo me

Aegrotare putes animi vitioi Accipe primum Aedificas, hoc est, longos imitari ab imo Ad summum totus moduli bipedalis, et idem

Corpore majorem rides Turbonis in armis 310 Spiritum et incessum qui ridiculus minus illo' An quodcunque lacit Maecena te quoque Verum euTantum dissimilem et tanto certare minorem l Absentis ranae pulli Vituli pede pressis, Unus ubi effugit, matri denarrat, ut ingens 15Bellua cognatos eliserit. Illa rogare: Quantane num tantum, Sumans se, magna fuisseti'

Μajor dimidio. Num tanto i Cum magis atque S magis inflaret, Non si te ruperis.' inquit,

Par eris.' maec a te non multum abludit imago. 20 Adde poemata nunc, h0 est, oleum adde camino;

157쪽

SATIRARUM II. 4. 45 Qua si quis sanus fecit sanus facis et tu. Non dico horrendam rabiom.' Jam desine.' Cultum Majorem censu.' Teneas, Damasippe, tui te.' Mille puellarum, puerorum mille furores.' 3250 major tandem areas, insane, minorit IV.

UNDE Ot quo Catiusi' Non est mihi tempus aventi

Ponere Signa novis praeceptis, qualia incant Pythagoran Anytique reum doctumque Platona Peccatum lateor cum te sic tempore laevo Interpellarim; sed des veniam bonus Oro.

Quod si interciderit tibi nunc aliquid repetes OX,

Sive est naturae hoe Sive artis, mirus utroque.' Quin id orat curae quo pacto Cuncta tenerem, Utpote res tenues tenui sermone PeraetRSI Ede hominis nomen, simul et Romanus an hospes.' Id Ipsa memor praecepta canam, celabitur auctor.

Longa quibus facies ovis erit illa memento, Ut succi melioris et ut magis alba rotundis, Ponere namque marem cohibent callosa vitellum. Caule suburbano qui siccis rexit in agris 15 Dulcior irriguo nihil est elutius horto. Si vespertinus subito te oppre88erit hospes, Ne gallina malum reSponSet dura palato, Doctus eris vivam mixto mersare Falerno; Hoc teneram faciet. iratensibus optima sungis 20 Natura est aliis male creditur. Ille salubres Aestates peraget qui nigris prandia moris Finiet, ante gravem quae legerit arbore Solem. Aufidius forti miscebat mella Falerno, Mendose, quoniam aeui c0mmittere venis 23Nil nisi lene decet leni praecordia mulso Prolueris meli Si dura morabitur alvus, Mitulus et viles pellent obstantia conchae Et lapathi brevis herba, sed albo non sine Coo. Lubrica nascentes implent conchylia lunae 30 Sed non omne mare est generosa fertile testae. Murice Baiano melior Lucrina peloris, Ostrea Circeiis, Miseno oriuntur echini,

158쪽

Poetinibus patulis jactatis molle Tarentum.

Nec sibi coenarum quivis temere adroget artem, QINon prius exacta tenui ratione Saporum. Nec satis est cara pisces avertere menSa

Ignarum quibus est jus aptius et quibus assis Languidus in cubitum jam se conviva reponet. Umber et iligna nutritus glande rotundas 40

Curvat aper lances carnem vitantis inertem; Nam Laurens malus est, ulvis et arundine pinguis. Vinea submittit capreas non Semper edules. Fecundae leporis sapiens Sectabitur armos. Piscibus atque avibus quae natura et foret aetas IAnte meum nulli patuit quaesita palatum. Sunt quorum ingenium nova tantum crustula promit. I equaquam satis in re una OnSumere eurum, Ut si quis solum hoc mala ne sint vina laboret, Quali perfundat pisce Securus olivo. 50 Massica si caelo Suppone Vina Sereno

Nocturna si quid crassi est tenuabitur aura, Et decedet odor nervis inimicus; at illa Integrum perdunt lino Vitiata Saporem. Surrentina vafer qui miscet saece Falerna 55 Vina collambino limum bene colligit ovo, Quatenus ima petit Volvens aliena Vitellus. Tostis marcentem Aquillis recreabis et Afra Potorem Ochlea nam lactuca innatat acri Post vinum st0macho perna magis ac magis hillis χθFlagitat immorsus refici quin omnia malit Quaecunque immundis fervent allata opinis. Est operae pretium duplicis pernoscere juris Naturam. Simplex e dulci constat olivo, Quod pingui miscere mero muriaque decebit, sNon alia quam qua Bygantia putuit orca. Hoc ubi confusum sectis inserbuit herbisCorycioque croco Sparsum stetit, insuper addes Pressa Venafranae quod bacca remisit olivae. Picenis cedunt pomis Tiburtia succo; θNam facie praestant. Venucula convenit ollis; Roetius Albanam fum duraveris Mam. Hanc ego cum malis, ego faecem Primus et allec,

159쪽

SATIRARUM II. 5. 7Primus et invenior piper album cum sale nigro Ineretum puris circumposuisse catillis. 75 Immane est vitium dare millia terna macello Angustoque ago PiSee urgere catino. Magna movet stomacho fastidia, seu puer unctis

Tractavit calicem manibus dum furta ligurit; Sive gravis veteri craterae limus adhaesit. cc Vilibus in scopis, in mappis, in scobe quantuSConsistit sumptus Neglectis flagitium ingens. Ten lapides varios lutulenta radere palma Et Tyrias dare circum intuta toralia VeSte Oblitum quanto curam sumptumque minorem 5 Haec habeant tanto reprehendi justius illis Quae nisi divitibus nequeant contingere menSiSi 'Docte Cati, per amicitiam divosque rogatus,

Ducere me auditum perge quocunque memento. Nam quamvis memori reseras mihi pectore cuncta, δNon tamen interpres tantundem juveris. adde Vultum habitumque hominis, quem tu vidisse beatus Non magni pendis quia contigit at mihi cura Non mediocris inest, fontes ut adire remotos Atque haurire queam vitae praecepta beatae.' 5 Hoc quoque, Tiresia, praeter narrata petenti Responde, quibus amiSSa reparare queam res Artibus atque modis Quid ridest' damno dolos Non satis est Ithacam revehi patriosque penates Adspiceret nulli quidquam mentite, vides ut Nudus inopsque domum redeam, te vate, neque illic Aut apotheca procis intacta est aut pecus atqui Et genus et virtus nisi cum re vilior alga est.' Quando pauperiem, missis ambagibuS, horres, Accipe qua ratione queas ditescere. Iurdus id Sive aliud privum dabitur tibi devolsit illuc Re ubi magna nite domino sene; duleia poma Et quoscunque feret cultus tibi fundus honores Ante Larem gustet venerabilior Lare dives; Qui quamvis periurus erit, Sine gente, cruentu II Sanguine fraterno, fugitivus, ne tamen illi

160쪽

T comes exterior si postulet re rechses.' Utne tegam spurco Damae latus Haud ita Trojao Me gessi certans semper melioribus. Ergo Pauper eris.' Fortem hoc animum tolerare jubebo Pro Et quondam majora tuli. Iu protinus unde

Divitias aerisque ruam die, Rugur, ReerVOS'

Dixi equidem et dico captes astutus ubique Testamenta Aenum, neu, Si uer unus et alter Insidiatorem praeroso fugerit hamo, a Aut spem deponas aut artem illusus omittas. Magna minorve foro si res certabitur olim, Vivet uter locuples sine natis, improbus, ultro Qui meliorem audax vocet in jus, illius esto Defensor fama civem cau8aque priorem 23 Sperne, domi si natus erit fecundave conjuX.

Quinte, puta, aut lubii. gaudent praenomine molles Auriculae tibi me virtus tua secit amicum;

Ju anceps novi, cauSas defendere possum;

Eripiet quivis culos citius mihi, quam te 35

Contemptum cassa nuce pauperet haec mea cura St,

No quid tu perdas neu sis jocus. Ire domum atque Pelliculam curare jubo fi cognitor ipse

Persta atque obdura, seu rubra Canicula findet Insantes statuas, seu pingui tentus ma8 40 Furius hibernas cana nive conspuet Alpes. Nonne vides, aliquis cubito stantem Prope tangens Inquiet, ut patiens, ut amicis aptus, ut acer lPlures adnabunt thunni et cetaria crescent. Si cui praeterea validus male filius in re 13 Praeclara sublatus aletur, ne manifestum Caelibi obsequium nudet te, leniter in spem Adrepe ossiciosus, ut et Scribare secundus Here et, si quis casus puerum egerit Orco, In vacuum Venias perraro haec alea sallit. 50

Qui testamentum tradet tibi cunque legendum

huero et tabulas a te remoVere memento, Sic tamen ut limis rapia quid prima secundo Cora velit versu solus multisne coheres, Veloci percurre oculo. Plerumquo recoctus taScriba ex quinqueviro corvum deludet hiantem,