Quintilianum eloquentiae fontem

361쪽

PIinc siluam uocant: repetunt deinde dc componunt quae effuderant:

s d uerba emendantur: ct numeri manent: in rebus temere coges IS:CUarfudit leuitas. protinus ergo adhibere curam rectius erit:atq; ab ficio 11copus ducere: ut caelandum non ex integro fabricandum sit. Aliquando

tamen essedi as sequimur: in quibus fere plus calorq diligentia ualo :faris apparoc ex eo i hanc scribentium negligentiam damno: quid de illis dictandi delictis fenciam . Nam in stilo quidem: illibet S prope

rato dat aliquam cogitationi moram non Consequens celeritarem eIUS minus: 1lle cui dictamus urg&: at qa interim pud& etiam dubitare aut res illere aut mutare: quasse conscium infirmitatIS nostrae timentes. Qilof1t: ut non rudia tantum Sc fortuita: sed impropria interim dum sola econnectend1 sermonis cup1ditas effluant quae nec scribentium curam: nec dicentium impetum consequantur . At Idem Ille qu1 eXcipit si tar dror in scribendo:aut inertior 1n legendo: uelut offensator fuerit: ih bcccursuS: atq; omnIS quae erat Conceptae mentIS intentio mota: L mret dii Iracundia excuri r. Ium 1 la quae apertiorem animi motum quians: quaeqr ipsa antinum quodammodo concitant: quoru est iactare manta:

torquere uultum: imul uertere larus δί interi obiurgare: quaeq; Persius notat: ctim leuiter dicendi genus significat: Nec pluteum inquit: dit: nec demorsos Capit ungues: ctia ridicula sut niti cu soli fumus. Deniq:

ut semel quod est potissimum dicam: secretu quod dictando perit: atq;l1berum arbitris locu S qaltissimum stilentium scr1bencibus maxie con uenire nemo dubirataerit: non tamen protinus audiendi qui credunt aptissima i hoc nemora siluasq;:l 1lla caeli libertas locoruq; amoenit :fublimem animum: Sc beatiorem spiritum parent mihi certe iucundUS hic magis q studiorum hortator uidetur esse secessus. Nanque 1lla ipsa quae delectent necesie est: aduocent ab intentione operis destinaci . Neq;emr se bona fide in multa simul intendere animus totu pot: Sc quocUqι respexit definit intueri: quod propositum fuerat. Qitare siluaria amoe/n1tas: dc praeter labentia flumina:&1nspirantes ram IS arborum aurae UO lucrumq; canitis: oc ipsa late circunspiciendi libertas ad se trahunt ut mihi remittere potius uoluptas ista Videat cogitationem q intendere. Demosthenes melius qui 1n se locu : ex quo nulla exaudiri uox poterat: ex quo nihil prospici poss& recumbebat me aliud agere mere cogeret ocul1. Ideoq; lucubrantes silentium noctis & clausum cubiculum: S tu men unum uelut rectos maxie teneat. Sed cit in omni studioru genere: tum in hoc praecipue bona ualitudo: quaeq; eam maxime praest at: seliga litas necessaria esst: cum tempora ab ipsa rerum natura ad quietem referctionemque nobis data in acemmum laborem conuertimus. CUI tame

362쪽

nota plus irrogandum est: q st somno supererat:aut deerit. Obstat enim diligentiae scribendi etiam fatigatio: q, abunde s 1 uacoc lucis spacia suf/ficiunt. Occtipatos 1n noctem necessitas agit. Est tame lucubratio quo trens ad eam integri ac reneti uenim Us. Optimum secreo genus: sed si lentium 8c secessus & undiq; liber animus ut sunt maxime optandarata

non possunt semper contingere. Ideoq; no statim siquid obstrepet abiiciendi codices erunt: S deplorandus dieS: uerum 1co modis repUgnacita:& hic faciendus usus Ut oia quae impedient umcant intentio: qtaam Itota mete in OpUS ipsum direxeris: nihil eorum quae oculis uel auribus incursat ad animum perueniet. An uero frequenter etiam forta. 1 a haec cogitatio praestat: Ut ObuIOS non uideamus: S itinere deerrem Usmo Co sequemur idem si & uoluerimus: non est indulgendum causis desedrae. Nam si non nisi refecta mon nisi hilares: non m 1 oibus curis UaCantes: studendum existimauerimus: semper erit propter quod nobIS ignosca mus. Quare In turba: Itinere: CSu1u11S: uel concione: etiam faciat sibi co gitatio ipsa secretum: quid alioquin fiet: cum in medio foro tot circu statibus: Iudic11s ivrs11s: fortuitis etiam clamoribus erit subito corintraoroe dicendum: si particulas quas ceris mandamus: nisi in soli duae reperire no possumus ..ppter quae ille Ide tantus amator secreta Demo/sthenes in littore: in quo se max1mo cum sono fluctus illid ret: meditis consuescebat concionum frem1tus non expauescere Illa quoq: minora:

sed nihil in studiis pamia est non funt transeunda: scriba optime celis: 1n qbus facillima est racio delendi: ni 1 forte uisus infirmior mebrana hepoti US UCUm exiger: qtrae ut tutiant acien1: Ita crebro relati6I: ' in tigiat calami morantiar manum: S Ogitationis impetum fragiat. Relique laeatitem In urrolib& genere contra eum uacuae tabellae in quibus libera addiiciendi sit excursio . Nam interim pigritiam emendandi angustiae faciunt aut Certe notiorum interposticione priora confundant. Ne latas

quidem ultra modsi est e ceras uelim expertus iuuene studiosii:alioqn praelongos habuisse sermones: qa illos numero uersuti metiebatur: idq;

cibus esse sublatum. Debet uacare eciam locus in quo notetur qtiae scii betibus solent extra ordinem: idest ex al1is Q qu1 sunt immanibus locis occurrere. Irrupsit enim optimi nonUqseis: quos neq; iserere oport&: nec differre tutum est: quia iterim elabutur: iteram memotiae sat 1ietos ab alia 1 uet1oe decl1nat. Ideoq; optime sum in deposito. DE Emedatione.

, Equitur em datio pars studiorum loge utilissima. Neoue enim

sine causa creditum est stilum no minus agere cum delfi . Huius:

363쪽

aute operis est adiicere: detrahere: mutare: sed facilius in iis simplicius

Iti liciumqtiae replenda uel deiicienda sunt. Premere uero tumetia. hu virilia extollere: luYuriantia astringere: inordinata digerere : soluta copo nere exultantia coercere duplicis operae . Nam ct damnanda sunt quae

placuerant: dc inuenienda quae fugerat. Nec dubium est Optimum esse emendandi genus si scripta in aliquod tepus reponantur: ut ad ea post interualltim uelut noua atq; aliena redeamus ne nobis scripta nostra quasi recentes foetus blandiantur. Sed neq: hoc contingere semper pot: praeserti oratorHcU1 sepius scitabere ad praesentes usus necesse est:& ipsa emendatio finem habS . Sunt enes qui ad omnia scripta tanq V1 os a re deant:6c quasi nihil fas sit reditim este: quod primum est: melius existi ment quicquid est aliud: idqr faciant: quotiens librum in manibus re sumpserunt similes medicis eciam integra secantibus: accidit itaque urcicatricosa sintdc eaeanguia:& cura peiora Sit ergo aliquando quod pia ceat: aut certe quod sufficiat: Ut opus poliat lima non exterat. Teporis quoq; esse deb& modus. Nam quod Cinnae Smyrnam noue annis acce pimus scripta: dc pana gericti Isiacratas q parcissi e dcce an is drct tela fo/rarum: ad oratorem nihil pertin&: cuius nullum erit: si in tardu fucrit

auxilium.

Qiiae scribenda sunt praecipue. Π Roximum est ut dicamus quae praecipue scribenssa sunt. Haec ex

imperantibus: id quide est opis: ut explicemus quae fui materiae: quae prima: aut secunda: aut de1nceps tractada sint Nam id faetum id etiam primo libro: quo puerora: oc secundo quo iam robustorum studiis ordine dedimus. Sed de quo nunc agitur unde Cop1a 5 facilitas maxie

Ueniat Uertere graeca inlatanu ueteres nostrI Oratores optimii iudicabat.

Id se. L. Crassus in illis Ciceronis de oratore libris dicit Dei itasse. Id CD cero sua ipse persona frequentissime praecipit: quin et1d libros Platonis atq; Xenophocis edidit hoc genere tras latos. Marco id Messallae placitit:

multaeq; sunt ab eo straptae ad hunc modum orationes adeo: ut etia citilla Hi peridis pro Phime difficillima romanis subtilitate contender&t8c manifesta est eYercitationis huiusce ratio. Nam & rerum copla yraeci auctores abundant:& plutamum artis 1n eloquentiam intulertit:& hos transferentibus uerbis uti optimis licet. Omnibus enim utimur nostris. Figuras uero qUibUS maxime ornas Oratio: multas Ac varias excogita di

etiam necessitas quaedam est: quia plerunq; a graecis romana dissetitit. Sed etiam illa ex latinis conuersio multum oc ipsa contulerit: ac de Car minibus quidem nemine credo dubitare: quo solo genere exercitationis dicit usus esse Sulpicius. Na dc sublimis spiritus attollere oratione pot:

364쪽

uerba poetaca libertate audaciora:& praesumunt eandem dicendi se cultatem: sed oc ipsis sententiis adiicere liceat oratori si robur:& omissa supplere:& effusa substringere. Neq; ego periphrasim esse iterpretatio

nem tantum uolo. Sed circa eosdem sensus certamen atq; aemulatione:

ideoq; ab illis dissentio: l uertere orationes latinas Uetant: qa optimis occupatis quicquid aliter dixerimus mecesse sit esse deterius. Nam neq;

semper est desperandum aliquid illis: qtiae dicta sunt melius posse

reperirinaeqr adeo ieiuna ac paupere natura eloquentia fecit: ut una de

re benedicini 1 semel non post 1imissi forte histrionii multa circa uoces easdem uariare gestus potest. Oradi minor uis: ut dicatur aliqd praeter quod in eadem materia nihil dicendum sit. Sed esto ineq; melius quod

inuenimus esse nec pari est certe proximus locus: an non ipse nobis ac saepius de eadem re dicimus Et quide Cotinuas nonu a sententias: nisi forte contendere nobiscum possumus: cum aliis no possumus. Nam si uno genere bene dicetur fas erit existimari praestusam nobis a prioribus uiam in dicendo: nunc uero innumerabiles sunt modi: plurima qr ec de Lilae .lficunt: siue brea 1int1s gia: iue copiae. alia tras latas Viritas: alia pro priis: hoc oro resta: illud figura declinata commedat: ipsa denique uti lissima est exercitationi disti cultas. Qiud atraetores maximi f1c diligo trus co noscunt Non enim scietDta testione secura transcurrimus: sed

tractamus singula:& nece, sario atrospicimus. Et quantii uirtut1s heant:

tiel hoc ipso cognos mus: quod imitari non possumus: nec aliena latii transferre: sed etia nis plurimis modis tractare proderit: ut ex industria sumamus inecias qsd : easq; versemus si numerosissis: uelut eade cera: aliae atqr aliae formae duci solent. Plurimu aute parare facultatis existio ex simplicissima quaq; materia Nam illa multiplic1 persona': causa': teporti: loco': dicto': factoo' diuersitate facile delitescet 1nfirmitas: tot se Undiq; rebus: ex Otis aliqua apprehendas offer&1bus. Illud uirtutis iudicium est fundere: quae natura contracta stit: augere parua uarietate similibus: uoluptate eYpositis dare:& bene dicere n ulta de paucis . In hoc opt1 e faci9 1nfinitae quaesti Hes: quas uocati thesis diximus. Quibus Cicero la princeps in re p. exerceri solebat. His confinis est destructio: dc confirmatio sententia' Na cu sit sententia decretum quoddam atq:

pKeceptum quod de reo: id est de iudicio rei quaeri potest. Tum loci cS

munes: quos etiam scriptos ab oratoribus scimus. Na qhaec recta latu& in nullos flexus recedentia copiose tractauerit: utiqr in illis plures ex cursus: recipientibus magis abii dabit: etitqr i oes causas Gracchus. Octent generalibus quaestionibus constant. Nam quid interest Corneliustri .pLl codicem legerit reus sit: an quaeramus uioletur ne maiestas: fi

365쪽

magistratus rogationem suam populo ipse recitauerit. Milo Cod1um

recte ne occiderit: ueniet in iudicium: oporteat ne Insidiatorem 1 terfici uel perniciosii rei. p. ciuem: etiam si no insidietur. Cato Martia honeste ne tradiderat Hortensio: an conueniat ne res talis bono uiro: de pson1s iudicat: sed de rebus colend1t. Declamatiore uero qles in scholis rheto dicunt: si mo sunt ad ueritate acc6modatae:& orationibus similes: non tantu dum adolescit profectus: sunt utilissimae quae 1nuecione dispost 'tionem pariter exercet: sed ecia cum est consumatus ac iam 1n foro cla rus. Alitur enim atq: enitescit uelut pabulo laet1ore facundia: 5 assidua contencionum aspitate fatigata renouat. Quapropter historiae nonuqubertas in aliqua exercendi stili parte ponenda:& dialogo' libertate ge/stiendum: ne carmine quidem ludere contrariti fuerit: sicut athletae re missa qbucia ipsibus cibo F atq; exercitationu: certa necessitate: odio: 5 iucundioribus epulis reficiuntur. Ideoq; mihi uidet. M. Tullius tantuintulisse eloqueria: lumen: quod i hos quoq; studio' secessus excurrit. Na nobis sola materia fuerit ex l1tibus: necesse est deterrat fulgor: 5 du

rescat articulus: S ipse ille mucro ingenii quotidiana pugna retundat Sed queadmodu foressibus certaminibus exercitatos:& quasi mili rares reficit ac repat. Haec uelut fagina dicendi: sic adolescentes non debent 131miu in falsa res t imagine detinem: S manibus simulacris usqueadeo ut difficilis ab iis digressus sit assuefacere: ne ab illa in qua prope CSsue uerint umbra uera discrimina uelut quenda solem reformident. Qirodaccidisse etia portio latroni: q primus clara nominis Psessor fuit tradit: Ut cum ei summa in scholis opinione obtinenti causa in foro esta ora da mense petierit: uti subsellia in basilica transferent rita 1li1 caelu nouufiiit: ut Ois eius eloquentia Contineri recto ac parietibus uideres Q Uare Iuuenis q ratione inuemedi eloquendiq; a praeceptoribus diligenter ac cepit: quod non est fin1ti operis si docere sciant: S uel exercitationem quoqr modica fuerit cosecutus Oratore sibi alique: quod apud maiores fieri solebat: deligat: que sequas: qtie imitet 1uaiciis intersit qplurimis: 8c sit certaminis: cui aestinatur frequens speci ator: tu causas uel easdequas agi audierit 9 ilo: 5 ipse componat: uel etiam al1M ueras modo:&utruq; tractet: dc quod in gladiatoribus fieri videmus:de rhetoriis exerZcea ut fecisse Brutum diximus pro Milone. Melius hoc q rescribere ire teribus orationibus: ut fecit Sextius cStra Ciceronis ast nem habitam pro eodem: cum alteram partem satis nosse non poss& re sola defensisone. Citius autem si idoneus etit iuuenis: quem preceptor coegerit in declamando: qsem1ll1mum esse ueritati: S per totas ire materias: quam

nunc facillima:&maxis fauorabilia decerput. Obstat huic quod fecit do

366쪽

Iibro posui sere turba discipulo': dc consuetudo classium certis d1ebus audiendarum: non nihil etia psuasio patrum numerantiu potius decla mationes: qaestimantiu . Sed quod dixi primo ut arbitror l1bro: nec ille se bonus praeceptor maiore numero Q substinere possit onerabit:& n1miam loquacitatem recidet: ut ora quae sunt in controuersia:n6 ut Oa uolunt: quae in re' natura ducant: dc uel l6giore potius dierum spacio laxabit dicedi necessitatem: uel materias sibi diuidere pmitt&: diligerer effecta plus 1 derit: q plures incohatae oc quasi degustatae: propter quod accidit: ut nec suo loco quicqa ponatur: nec illa quae prima sunt seruet suam legem uuenibus flosculos orum partium in ea quae sunt dicturi

congerentibus: quo fit ut timentes: ne sequentia pdat:priora cossidat. DE Cogi racione.

Roxima stilo cogitatio est: quae ipsa uires ab hoc accipit:& est

inter scribendi laborem: extemporaleq; fortuna media quaedam: ct nescio an usus frequerissimi. nam scribere nec ubiqr nec sep possumus cogitandi ipsis ac loci plurimu est Haec paucis admodii horis: magnas

emam causas complectatur. Haec quotiens intermissus est somnus ipsis noctis tenebris iam uapur. Haec inter medios re actus aliqu1d inuenit UaCUM : Oolim n6 patitur: neq; uero reR Ordinem msi quod ipsum satis

erat intra se 1ps a dii ponit: sed uerba et1am copulat: totamq; ita c6rexi rorationem: ut ei nihil praeter manu desit. Na memoriae quoq; pleru* inhaer8c fidelius: quod nulla scribendi securitate laxatur. Sed ne ad hac quidem uim cogitandi perueniri p6t: aut subito:aut cito mam primUfas1Ma multo stilo forma esst: quae nos incogitantes sequaturitum assumendiis usus paulatim: ur pauca primum complectamur animo:quae reddi fideliter possint: mox p incrementa tam mod1ca: ut onerari se labor ille non sentiat: augenda usti 5 exercitati Se multa continenda est: qtiae qde maxia ex parte memoria constat: ideoq; aliqua m1h1 1n illum locum disserenda sunt Eo tamen puenit Ut is i non refraget agentia acri studio adiutus tantu conseqf: ut ea etiam qUaecogitant: quaeq; stri pserit atque edidicerit: in dicendo fidem seruet. Cicero certe graecorum Metrodo' ephesium:& Emphilium rhodium: nostroruq; Horten 1umrradidi t: quae cogitauerant ad uerbum 1n agendo retulis e. Sed si forte aliquis anter dicendum effulserit: extemporalis color non superstitiose cogi tatis: demum est inhaerendum: neq; en1 tantum habent curae: ut n5sset dandus 8c fortunae locus. Cum saepe etiam scriptis ea quae subito na ras ut inserantur. Ideoq; totum hoc exercitationis genus ita 1stituenduest: ut digredi re eo:& redire i id facile possimus Na ut primum est domo asserre paratam dicendi copiam: dc certam rita refutari tempora S

367쪽

munera. loge stultissimum est: quare cogitatio in hoc praeparet: ut nos fortuna decipe no possit: adiuuare possit Ad asit fiet memor1ae uicibus: ut ea quae complexi aio simus: fluant secumine sol1citos oc respicientes Oc una spe suspensos recordationis non findi praeuidere: alioqn uel exi,

poralem temeritatem malo: q male cohaerentem cogitationem. PeIUS. n.

quaerit retrorsus: qa cum illa desideramus:ab aliis auertimur:& ex me moria pOzius repetimus: q ex materia. Plura stat aute si strictius utru*quaerendum est: quae inueniri post uni: Q quae inuenta sunt. Queacimodum exleporalis facultas paretur Sc contineatur.

Aximus uero studio' fruectus et :& uelut premisi quoddi apl1us

logi laboris ex tepore dicendi facultas: q qui non erit consecutuS. mea quidem sententia ciuilibus officiis renunciab1t: 5 solam scribendi facultate potius ad alia opera c6uertoc. Vix en1 bonae fidei uiro coumiitati vilium i publicum polliceri: quod praesetissimis qbusq; piculis defit

Intrare porcum: adque nauis accedere: nisi lenibus uentis uecta no pos sit. Si qde inumerabiles accidui subitae necesse rates: uel apud magistra tus uel repnaes etatis iudiciis cotinuo agedi. QuaF siqua no dico cui q: Innocentium ciUlum: sed amicoFarq; propi quo F ali 1 euenerit: stabit ne mutus: dc falutarem petentibus uoce: stataq; fi no succurrae p1turis moras: dc secessum: S silentium quaer&: dum illa uerba fabricetur: S memoriae infidant:& uox ac latus praeparetur. Quae uero patit hoc opo: ut qsil sit orator aliquando m1tteretur Casus. quid cii aduersario res pol dena uiri erit fiet: Na saepe ea quae opinati sumus:& contra quae scripsi mus fallunt: ac tota subito causa muta atq ut gubematori ad icursus quoq: tempestatum: sic agenti ad uarietatem causarum ratio mutanda

est. Qtiid porro multus stilus 6c ast 1dua lectio: 8c longa studiorum aetas facit: in man& eadem quae fuit 1ncipientibus difficultas. perisse a secto confitendum est praeteritu laborem: cui semp idem laborandum e: neq; ego hoc ago: ut ex ipse dicere mall1t: sed ut possit. Ide aut maxime hoc

mo consequemur: nota sit primum dicendI Ula. neq;. n. priuS contigere

cursus potest q scierimus: quo sit oc qua perueniendit: nec satis es h non ignorare quae sunt causa' iudicialium partes: aut quaestionu ordinem

recte disponere: qq 1sta sint praecipua. Sed quid quoq; loco primu sit:

quid secundum: ac deinceps: quae ita sunt natura copulata: ut mutari aut intervelli sine confusione non possint. Quisquis aute uia ducetiar: ducetur ante omnia rese ipsa serae: uelut duce: propter quod holes etiamodice exericati: facillime tenorem in narrationibus seruat. Deinde qd quoque loco quaerant scient: nec circunspectabunt: nec offerentibus se aliunde sensibus turbabunt nec confundent ex diuersis oratione: ueliar

368쪽

salientes huc illuc: nee usq insistentes. Postremo habebunt modum 5c finem qui esse citra diu1sionem nullus potest. Expletis pro facultate Osebus quae proposuerint: peruenisse se ad ultimii sentient. Et haec qdem

ex arterilla uero ex studio ut copia sermonis optimi queadmodu prae ceptu esto comparemus: multo ac fideli stilo sic formes olo: ut scripto' colorem etiam ea quae subito effusa sunt reddat: ut cum multa scripse rimus etiam qui multa dicamus ina cos uetudo et exercitatio facilitate maxime parit: quae si paulum intermissa fuerat: no uelocitas 1lla modo tardatur: sed ipsum coit atq; concurrit: Qq enim opus est naturali qda mobili a te animi ut dum proxima dicimus: struere ulteriora possimus: semperq; nostram Vocem prouisa oc formata cogitatio excip1at. VIX ta

men aut natura aut ratIo in tam multiplex officium diducere animum quaeat: ut inuentioni dispositioni: eloquutioni: ordini uerboru reruw:

tu iis quae dicit quae subiuneturus est: quae ultra spectada fui adhibita

uoc1S: pronunciationis: gestus obseruatione una sufficiat. longe enim

praecedat oport& intentio: ac prae se res agat: quatuqet dicendo c6sumit: tatu ex ultimo prorogetur: ut donec perueniamus ad finem: n6 minus

prospect u Pcedamus Q gradu: si non intersistentes offfetante': breuia

illa: atq; concisa singultantium m5 eiecturi sumus. Est igitur ulus Irra tionabilis quidam: quem graeci uocant: q manus in scribendo decurr1t: qua ocul1 totos simul in lectione uersus flexusq;

eo :& transitus intuentur: Zi ante sequentia uident Q priora dixerunt: quo constant miracula illa in scaenis pilarioriam ac uentilatorum: ut ea quae emiserint ultro uenire in manus credas: S qua iubentur decurrere.

Sed hic usus 1ta proderit: si ea de qua locuti sumus:ars antecesserit: ut1psum illud quod in se racionem non hab&: in rat1one uersetur. Nam mihi ne dicere quidem uidetur: nisi qui disposite: ornate: copiose dicit.

Sed tumultuari 1: nec fortuiti sermonis contextum mirabor unq: quem iurgantibus etiam mulierculis superfluere uideo: cum eo quod sti calor& fpiritus tulit frequenter acc1dit: ut successum extemporalem conseqcura non possit: deum tunc affuisse: cum id eueniss& ueteres oratores: ut C1cero dicit aiebant: sed ratio man1festa est. Nam bene concept1 age ei us:& recetes re' imagines: contInuo Uetu seruta quae nonnunq morast1l 1 refrigescunt:& dilate non reuertuntur . Vt1qa uero cum infelix illa

uerbo' cauillatio accessit:&cursus ad figula uest1ya restitit: n6 potest furti contorta uis:sed ut optime vocum singula' caedat electio: n6 cd t1nua: sed composita est. Quare capiendae sunt ille de quibus dixi retii imagines: quas uocari idicauimus: oial de qbus dicturi erimus: personae: quaestiones: spes: metus habenda in oculis: in affectus

369쪽

recipienda. pectris est titim: quod disertos facit:& uis mentis. Ideoqtie

imperitis quoqr si modo non sunt aliquo affectu concitati merba non desunt: tamen intendendus animus: non in aliquam rem unam: sed in plures simul c6tinuas rut se p aliqua re sta uia mittamus oculos: simulosa quae sunt in ea: circa quae intuemur non ultimu tatu videmus: sed

usque ad ultimum . Addit ad dicendum etiam pudor stimulcs. habet de dicendo' expectata laus: utruq; uideri potest: l cii status secreto gau

deat: atq; ois arbitros reformidet: exleporalis aectio: audito' frequentiar ut miles congestu signo excitat: nanq; oc difficili ON cogitarione expri mit:& expell1t d1cendi necessitas: Ac secundos 1mpetus aum: placendi cupido aaeo precium osa expect ant: ut eloquctia qtioq: qqplurimum habeat in se uoluptatis: maxie tamen praeseti fruetii laudis opinionisq; ducatur: nec quisq; tantum fidat ingenio: ut id sibi sper& 1cipient1 stati posse cotingere. Sed sicut in cogitaride praecipimus: ita facilitate quoqr extemporalem a paruis litiis pata latim perducemus ad summam: qtiae nec pfici nec contineri nisi usu p6t. Caeterum peruenire deb& eo: ut co gitatio: non utiq; melior sit ea: sed tutior: cum hanc facil1tare n6 prosam5 multi sent consecuta: sed eciam Carmine: ut Antipater 'donius:&L1cinius Arch1as. Credendum enim Ciceroni est m6 quia nostris qUoqr

temporibus non oc fecerint quidam hoc & faciant: quod o non ipsum probabile puto neq; enim hab& aut usu res: aut necessitatem)q exhor 'tandis in hanc spem: qui foro praeparat utile exemplum: neqr uero esse unq tantam fiduciam facilitatis: ut non breue saltem tepus quod nusqnre deerit ad ea quae dicturi sumus dispicieda sumamus: quod quidein iudiciis ac foro datur semper: neq: enim quisq es qui causam quam

non didicerit agat . Declamatores quosdam peruersa ducit ambitio: ut exposita controuersia protinus dicere uelint: quin etiam quod e in pri mis friuolum ac scaenicum uerbum petant quo incipiant. Sed tam c6 tumeli Isos in se rid& inuicem eloquentia:& qui stilliis eruditi uideri uolunt: milci eruditis uidenLSi qua tamen fortuna tam subita fecerit agendi necessitatem: mobiliore quodam opus erit ingenio:& uis omnis intendenda rebus in praesentia remittendum aliquid ex ra Uerbori. Si sequi utruq; non dabitur: tum Ac tardior pronuntiatio moras his 8c

suspensa ac ueluti dubitans oratio: ut tamen deliberare n5 haesitare ui deamur. Hoc dum egredimur e portu: se nos nondu aptatis satis arma mentis aget uentus:deinde paulatim simul euntes aptabimus uela: 5

disponemus rudentes: 5 impleri sinus optabimus. Id potius q se inani

uerbosv torrenti dare quasi tempestatibus: qui uolent auferendum Se inon minore missio continetur haec facultas:q paratur. Ars enim semel

370쪽

percepta non capit stilus quoq; intermissioe paulli admodum de celestitate pdit: promptu hoc & 1 expedito positu exercitatioe sola cocinet Hac uti sic optimu est: ut quotidie dicatis: audiencibus pluribus: maxie de quo' fumus iudicio ac opinione solici ci. rarum est enim: ut sat1s sequis': uerea cluet solita dicamus potius: q non orno dicamus. Est alia

exercitatio cogitandi: totasq; materias uel filentio: dum tamen qse dicat contra ipsii psequendHqteae nullo no est ipse: re: loco: quado non aliud agimus: explicari p6t: 5 est in parte utilior q haec pxima. Diligetius enicoponit q illa in q c Stextu dicendi intermittere ueremur. Rursus i ab aprior plus confert uocis firmitate: oris facilitate: motu corporis: qtii 5c ipse ut dixi excitat oratore: dc iaci atione manus: pedis supplos15e: sicut cauda leones facere dicti ne hortat. Studendu uero sep Ac tibi Φ. Neq;. n. fere in ullus e dies occupatiis: Ut nih1l lucrativae mi Cicero Brutu facere tradit: ovae ad scribendum: aut ad legendu: aut dicendum rapi aliquo mometo ipsis possit. Siqde. C. Carbo etia i tabernaculo solebar hic ur1 exercitatione dicendi. nec id qde tacendu est: quod eide Ciceroni plac&:

nultu nostru usq negligente esse sermone: qcqd loquemur: ubicuq; mP sua. f. portioe psec' Um: scribendum certe nusq est magis: qcu mulcadicemus ex ipρe: ita enim seruabit p6dus: dc tras in illa uerbo' facilitas in altu reducat: sicut rustici Pximas uicis radices amputent: qVae illa in summum soli1 ducant mi infer1ores penitus descendendo firment. Ac nescio an utruqa cum cura & studio fecer1mus inuice M it: ut scribendo dicamus diligent1us:dicendo scribamus facilius. Scribedu ergo quoi es licebit: si 1d non dabit cogitandu: ab utroq; exclus1: debent tame uicere: ut neqr deprehensus orator: neq; litigator destitutus esse uideat. Plenaq; aute multa agentibias asscidit: ut maxie necessaria: dc utiq; initia scribar: caeteraq; domo agerant: cogitatioecoplectan subitis ex rppe occurrat. Quod fecisse. M. Tullium comentari1s 1pssius apparis : sed ferunt ab ora

quoq):5 inuenti forte ut eos dicturus qsq: c5posuerat:& in libros di

gesti ut causa': quae sunt acta a Seruio Sulpicio: cuius tres Oroes chrat.

Sed hi de Otis loquor commentam 1ta sunt exacta: ut ab ipso mihi inmemoriam posteritatis uideant esse c6positi. Na Ciceronis ad prae n sino tepus aptatos libertus tyro contraxit: quos non ideo excuso: qa no

probe: sed ut sint magis admirabiles in hoc genere prorsus recipio hac breuem annotatione: libello': q uel manu teneant S ad quos interim respicere fas sit rillud quod Lenas praecipit: displic& mihi: ne in iis quae

scripserimus: uel in summas: 1ue c5metarios: dc capita c6ferre facit. n.

oc discendi negligentiam haec ipsa fiducia: 5 lacerat ac deformat oratio nem . Ego autem ne scribendum quidem puto: quod simus memoria