Compendium institutionum Caes. Justiniani sive elementa juris civilis in brevem et facilem ordinem redacta

71쪽

enim interest an populus suffragio suam voluntatem declaret, an rebus αἱ ast ipsi & factis a s et 11. Sed hoc maxime pertinet ad populum liberum , cujus est Maj stas. Nam Principi subjectus non nisi e voluntate ejus saltem praesumpta, jus non scriptum inducit. 22. Caeterum multum differunt Jura naturalia , Gentium Nivilia. Nam naturalia quidem jura divina quadam providentia constituta semper firma atque immutabilia perma-La. ii nenti Et gentium jura naturali ratione subni Xa dissicilius mutantur

j ij. A civilia saepe mutari solent, vel

Iegit. tacito populi consensu , vel alia uenat postea lege lata, Interest tamen Rei pubi ne & civile jus facile mute-

d 13. 3. Omne autem jus, quo utimur, F de ad personas pertinet, vel ad res, - f., vel actiones ea quae vulgo tria juris i. objecta dicuntur, porro in Institu-E tionibus eΣplicanda.

72쪽

. sint distinctiones in titulo de statu hominum aliisque juris locis, duabus tamen divisionibus juste sonarum hic absol vitur. 1. Prima' summa personarum divisio est, quod homines aut liberi

sunt aut servi a

3. Et Libertas quidem est naturali s 's, hfacultas ejus quod cuiq; facere libet, nisi si quid vi aut jure prohibetur'. s. r. 4. Servitus autem est constitutio iuris Gentium qua quis alieno dominio contra naturam subjicitur I. s. Dicuntur servi a servando, θ' quod Impp. captivos vendere ac per hoc servare nec occidere solent: qui etiam mancipia dicti sunt, eo quod ab hostibus manu capiantur d. s. a 6. Servi autem aut nascuntur aut fiunt. Nascuntur X ancillis nostrispiunt aut jure Gentium e captivitate, aut jure civili cum liber homo major 2 annis ad pretium partici

73쪽

7. Et in servorum quidem conditione nulla.est differentia Liberi autem aut ingenui sunt, aut libertinia.

I. Tngenuus est qui statim ut natus es libet est sive e duobus

ingenuis matrimonio editus est, sive e libertinis duobus , sive e altero liberimo, altero ingenuo. Σ. Sed, si quis e patre serVOvel incerto , matre Vero libera, siV e conceptionis, sive partus, sive medio tempore nascitur, ingenuus est y a Partus enim hoc casu sequitur

ventrem.

x Hibertini sunt qui e justa se t-- vitute manumissi sunt'. Σ. Manumissio est de manu id est potestate datio ' 3. Eaque variis modis contingit, R quidem non tantum censu vindicta . testamento ut olim sed etianain S. Ecclesius, inter amico a adhibitis

74쪽

bitis tamen quinque testibus itemper epistolam a s testibus subscriptam, aut per quamlibet ultimani Voluntatem aut inter vivos, apud Magistratum quovis loco & tempore, aliisque modis a. a s.

q. Tempore Hugusti libertini . t. triplicis erant conditionis , alii pessi :mae , qui dedititii erant ion mul L . tum a servis disserebant alii melio tibvoLris , ut Latini alii optimae, qui habebant iis Civium Romanorum , licet ingenui non essent. Sed post sublata sunt illa discrimina per An bristoninum Imp. omnibus civibus Romanis b. per Justinianum autem in- ar. genuis factis salvo tamen jure Pa ,

Quibus ex causis manumittere

non licet. Mon tamen cuicunque volenti manumittere licet per L. R I iam Sentiam , cujus duo sunt capi- 1. Primo cavetur ne quae sat m, numissio in fraudem creditorum.

75쪽

a. In fraudem autem creditorum non censetur facta manumissio, nisi

concurrat . consillum, a. e Ventus, id est, nisi uanumittens animum fraudandi habuerit, & credito-al. 3. res damnum revera senserint a. q. Secundo prohibetur ne minoret annis manumittat, nisi vindicta apud consilium, id est , apud collegium, In quo Romae adhibebantur rSenatore sinu equites, in Provinciishmp. 2 recuperatores cives Romani b)eit. r. justa manumissionis causa approbas ta quod post restrictum ad minores cs. , i annis c: tandem, impuberibus eadem aetate qua alia xlibertates te stamento dare permissum l. Et semel quidem causa illa ap-a 9 probata sive vera sit sive falsa, fa- ἰ vore libertatis non retractature. 6. Iustae autem manumissionis causae sunt vel honestus affectus, forte erga patrem, matrem , filium,

filiam , fratres, sororesve naturales; aut paedagogum , aut nutricem, aut educatorem, aut alumnum, aut colla'ctaneum manumittendos, item erga ancillam intra 6 menses uxorem umen d it VH sperata utilitas, ma

76쪽

Comperidium. 3rnumittentis forte servum non minorem I fannis procuratoris live adjudicialia sive ad alia habendi gratia. aut similis a. h.

T i T. VII. De Lege Fufia Caninia tollenda.

I. T ege Fusia Caninia certus mo- Lodus, id est, numerus constitutus erat servorum testamento manumittendorum qui io habebat non plus parte dimidia , qui onon plus tertia, qui Io quartam, quiso non plus quinta. Nemo vero bultra io manumittere poterat, i Sed haec antiquata est, quoniam ab Pant. surdum videbatur morietibus liber DV

tatem adimere', quam vivi habent e. p. To . VIII.

Demis qui sunt ut vel alieni juris.

T. cecunda personarum divisio est, o quod quςdam personae sunt sui juris, quaedam alieno juri subjectae

atque hae iterum in potestate vel Dominorum, vel parentum sunt d. sΣ. In Dominorum potestate sunt servi in quorum .personam lo

77쪽

Et quidem in personam Dominus olim habebat jus vita neci ita as. que a. Nunc tantum emendationem aut modicam coercitionem . Si

eu Dominus hodie servum sine ustae . causa occiderit, tenetur Lege Cornelia de sicariis. Si alias in eum saevierit, bonis conditiCnibus eum vende-

d s. r. re cogitur '.

4. Quantum ad bona quod quisei'fρ oue servus acquirit, oinino acqui-T 1 T. IX. De Patria oreflate.

x. Datria potestas est jus quod ci-1 ves Romani habent in liberose s . Quanqoam enim jure naturae fini omnibus parentibus jus aliquod sits' ' in liberos f nulli tamen sunt homi ne qui talem habent in liberos po-gd. g . testatem qualem Romani g. a In personam nun tu paterra: olim habebat jus vitae' necis ii, hodie modicam tantum coerciti Ο-

pol nem 1 graviora filiorum admissai I. un. nunc

78쪽

manc solus Magistratus vindicat, in

eoque nonnunqua in patris voluntatem sequitura.

4. Bona etiam filius olim fere omnia acquirebat patri; hodie autem tantum peculium profectitium& usum fructum adventiti ib. Caeterum effectus patriae pote statis speciales plurimi sunt, minjure nuptiarum , tutelarum, testamentorum, obligationum, aliisque conspicui uti suis locis apparebit. 6. Ad matrem haec potestas minime pertinet, ei tamen reverentia pietas debetur C. . Acquiritur autem patria potestas potissimum i justis nuptiis a. legitimatione G. adoptione.

I. Tuptias praecedere solent sponsalia, quae sunt mentio 4epromissio futurarum nuptiarum M. a. ure Canonices hodierno dividuntur sponsalia in ea quae fiunt de praesenti de futuro illa fiunt Consensu praesenti: haec , promissione in futurumς a. Spon.

Τ. de

Curis

79쪽

cit G Sponsalia illa de praesenti se .st . cundum jus Romanum sunt ipsunt

R.I. matrimonium cujus forma in solo consensu consistit a Licet Canones,,0 Constitutiones Graecorum non-hea nullique moros benedictionem sa- Iiter cerdotalem quoque requirant

Nuptiae sunt Viri, mulieris

conjunctio , individuam vitae Onc. 3. suetudinem continen Sm Dicitur ut ς hero Ut intelligatur prohibita simul ane poly- vel gam laci crimen capitali poena vindi-Leon. candum . Dicitur conjunctis, scdj- f., ι Qtanimorum, non corporum. Nu-co,n Ptias enim non concubitus sed con-rien sensus facit Dicitur individuam: Vis' ' Votum animusque contrahentiuna , , est ut matrimonium it individuum. par. Praeter spem per accidens fit,quod o g. 6 divortio quandoque dividatur. Di- α,: citur vitae consuetudinem continens , T, o est , vitae societatem se cominu c. ad ionem utriusque fortunaea omni GL Ini divinae humanae Unde Nuptiae suis distinguuntur a concu- cons binati, a societate aliisque contra-

carri

80쪽

istibus. Nec communionem Onorum inter conjuges, jureRomano incognitam, inducunt. 6. Ut autem lus ae sint nuptiae requiratur, I ut personae contrahant quae jus connubii habent. a. ut justaserina observetur.

In personis requiritur et ut sint cives Romani a justae aetatis 3 nec cognatione, . nec amnitate s. nec honestate, . nec alia juris civilis ratione , . nec vitio , quod generationi obstat, impediti. 8. Primum illud requisitum arcet a pr. h. peregrinos, qui ui suo, non Roma l. 3.no nubunt; servos, qui non matri omonium , sed contubernium contra is, hiant a. d.pr 9. Secundum vult ut masculi sint i puberes, foemina viri potentes Ta Ies autem mares post annum x , Lfoeminas post annum Iabus credit b, ρη . Provectior aetas hodie matrimonium non impedite Canonecnon I. 1

tam annorum numerum quam cor C.

Poris habitudinem curant d. c. 3. io Tertio prohibetur matrimonium in linea recta, hoc est, inter desp. ascendentes & descendentes in infi mpnis nituma