장음표시 사용
31쪽
Editi naum dici oportere censet magis quam Aedituum. quod alterum fit recenti nouitate fictum,alterum antiqua origine incorruptum . Sed pro eo a plerisq; Aeditus dicitur, noua & commenticia usurpatione. Quae omnia cum
ita sint, A. Gellius quasi de ijs sententiam ferens libro undecimo, ita scriptum reliquit. Verbis uti aut nimis obsoletis,exculcatisq; aut insolentibus, nouitatisq; durae, & ill pidae, par esse des ictum uidetur . Sed molestius equidem , culpat usq; esse arbitror, uerba noua, incognita, inaudita dicere ; quam in uulsata,& sordentia. Noua autem uideri dico etiam ea, quae lunt inustata,& delita, tametsi sint uetusta C etiam Caelar libro de analoeia monuit, infrequens, atque insolens uerbum tanquam scopulum fugiendum eia se . Suetonius quoque de AugusΙo lcribens , Genus eloquentiae, inquit, secutus est elegans,& temperatum,uitatis sententiarum ineptios,atque inconcinnitate, & reconditorum uerborum ut ipse dicit scetoribus, praecipuamq; curam duxit sensum animi, tuam apertissime exprimere, CacoZelos autem,& antiquarios,diuerso genere uitiosos, pari fastidio spreuit. Sed nec Tiberio parcit exoletas in te dum, & reconditas uoces aucupanti. M quidem Antonium ut insanum increpat, quasi ea scribentem, quae mirentur potius homines, quam intelligant: Sed opus est inquit, dare te operam, ne moleste scribas,aut loquaris.Quin Augustum. A. Gellius ab eloquentia,Sc latinitate laudat,dum dicit, Diuus etiam Augustus memoriarum ueterum exequentis limus; linguae Latinae non nescius, munditiarum patris sui in sermonibus sectator. Et Cicero de oratore, praeclare monet uitanda esse uerba prisca, Sc a consuetudine sui temporis,quo persectio sermonis uigebat, remora una dicit sunt enim illi ueteres,qui ornare nondum poterant ea, tuae dicebant,omnes proph praeclare locuti quorum sermone assuefacti qui erunt,ne cupientes quidem poterunt loqui nisi Latine. Neq; tamen erit utendum uerbisis',quibus iam consuetudo nostra non utitur, nisi quando ornandi causa parce. Sed usitatis ita poterit uti dectissimis, ut utatur is, qui in ueteribus erit scriptis studiose, & multum uolutatus atq, ut latine loquamur non solum uidendum
32쪽
dum est ut & uerba asseramus ea, quae nemo iure reprehendat. haec Cice. Sed quanquam in omni redissici limum est formam optimi exponere, quod aliud alijs uidetur optimus. Varia enam sunt iudicia, nec facilis explicatio, quae forma excellat dubitari tamen a recte considerantibus nequaqua poterit, tu in illa multorum nostii temporis insulsitas,& insolentia,ac quaedam Vt ita dicam) orationis insania, siccitas,inopia, a malorum autorum lectione & im latione nascatur. Quare cum sit eloquentiae, sicut reliquarum rerum fundamentum sapientia. Vnde in poetica testatur Horatius.
Scribendi recte sapere est, & principium, & sons: & in
bonis omnia quae summa sunt, iure laudentur, uerborum bonorum delectus est in primis sapienter habendus , idq; facile ast equemur si de legerimus nostratia, non peregrina,propria,non inepte translata, usitata, non noua, pura, non horrida,luminose,non tenebricosa. Quod contingere certe nulli poterit nisi et,qui autores diuinae illius Ciceronis artatis perlegerit. Sublimitas enim & magnificentia, &nitor,&autoritas ex optimis illis eius seculi autoribus tan. tum modo prouenit, is soli locutionem emendatam,& L linam,originem , & quasi solum, ac tandamentum quoddam eloquentiae posuerunt. Insequentium autem autorum lectio doctrinam quidem diuersarum rerum conse re poterit, elegantiam autem, & nitorem uerborum non poterit:quin potius mixtura uerborum,quibus illi usi postea suerunt,omnem prope florem incorrupti illius sermonis, quem quis ex optimorum lectione collegerit, breui quasi de manibus excutiet, barbarumq; omnino reddet. Cum autem quicquid literis mandatur , id commendari omni eruditorum iudicio deceat: sitq; decus hominis ingenium , ingenii uero eloquentia : nec tam praeclarum scire latine,quam turpe nescire:eniti,& toto ut aiunt) pectore incumbere debemus,ut non vulgares lueras, sed interiores,& persectas, uerborum grauitatem,& elegantiam,nitorem ,&candorem, atq; ueram deniq; Romani sermonis eloquentiam de perfectorum illorum quos connumeraui, autorum sontibus hauriamus: Abiecta obsoleta,prisca n . miae
33쪽
mium & uetusta priorum,nouaq; omnia sequentium autorum fugiamus. Sed in hoc uerborum delectu aurium
quoq; quoddam iudicium adhibendum est; quod non arte aliqua perpenditur,sed quodam quasi naturali sensu, prudentiaq; percipitur. Cum uero ex uerbis omnis cod scia tur oratio, atq; iccirco illustria uerba ex optimo quoq; id aetatis autore legenda sint, ut latina,& elegans surgat or tio: Id quoq; maxime obseruandum est, nequa nimis et borata concinitas, lumen eloquentiae potius elinguat qua accendat. Remouendus erit igitur ut ait Cice. omnis insignis ornatus,nec calamistri quidem adhibebuntur: lac ti etiam medicamentam candoris,& ruboris omnia repellentur,elegantia tantum,& munditia quaeratur,sermo purus.& Latinus remaneat dilucidus, luculentus, politus, planus: quid deceat circunspicietur. Onan is enim pars orationis esse debet laudabilis, sic ut uerbum nullum nisi graue aut elegans excidat. Cumq; in omnibus, rebus uidendum
sit, quatenus, ne nostra modum excedat oratio, una , br
utq; Ciceronis clausula concludemus. Sic, inquit, modo is, qui dicet, aut scribet institutus liberaliter, educatione, doctrinaq; puerili, & fiogret studio ,& a natura adiuti tur: & uniuersorum generum infinitis disceptationibus exercitatus,ornatissimos scriptores, oratore'; ad imitare dum cognouerit, nae ille haud sane, quemadmodum uerba struat, & illuminet a magistris istis requiret, ita sacile in
rerum abundantia ad orationis ornamenta duce natura ipsa, si modo est exercitata labetur, Haec ille. Exercitatione autem haec omnia sacile conlequemur.Stilus enim optimus scribendi artifex structuram non inopem, non minutam, non interpulictam sed locupletem , numerosam, aptamq; conficiet. Omissis igitur,& repudiatis nouitiis istis,& semidoctis, qui ignobilia nimis,& sordentia, nouata, s-ctaq; ue: ba de imperfectis autoribus eruere,& in usum latinae linguae introducere,ac'ueluti ciuitate donare,& quasi latinam coloniam deducere gestiunt literarum ostentatione, inepti verius quam gloriosi, elaboremus veluti apes lectissimis fioribus insidere. Prosequi enim quod quis'; vnquam vel contemptissimorum hominum dixerit, aut nimiae
34쪽
miae miseriae est, aut certi inanis iactantiae ,& detinet atq;
obruit ingenia, melius aliis vacatura. Eruditionem vernaculam, ac plebeiam, & uerborum monstra vitemus eorum
hominum, qui inquinate, & parum composite minusque eleganter scripserunt, quorum ita est confusa oratio, ita
pertu bata, tantaq; insolentia ac peruersitate verborum interlita, ut oratio, quae lumen rebus adhibere debet , ob- scuritatem potius,& tenebras afferat. Dum enim exquisitis, nouis' verbis uti volunt,insantissimi reperiuntur, qui veluti Si se .nnae Sinaioli cum emendatores vlatati sermonis esse velint, deterreri non possunt, quo minus inuisitatis verbis utantur, nihil aliud recte,& latinae loqui putantes , nisi noue,& inusitate loqui . Verbis' , impropriis gaudentes, redundantibus, obscuris,ambiguis, nouis, Graecanicis, quo magis eorum expurgandus est sermo,sugiendaq; barbaria: ediscenda de Cicerone, & Ciceronis aequalibus vexa Latinitas , quae nihil aliud est, nisi incorrupta loquendi obseruatio secundiam Romanam linguam. Cuius ut dixi licet veteres illi: quos connumeraui quasi genitores extiterint; eam tamen, seculum illud Ciceronis emendauit,excoluit, expol uit Sed satis sit hoc admonendi, non docendi causa dixisse,propter agrestes quosdam,& indomitos cer
latores. Qui cum imitari nesciant autore, bonos , malos causa novi tatis extollunt. Nec id vitio mihi dare debet. An
t ait Varro reprehendendus sit, qui orationem nimis
valentem propter malam consuetudinem traducit in m liorem Ancum quis perperam consueuerit quid facere in ciuitate, non modo patiemur, sed etiam poena assiciemus Idem , siquis perperam consueuerit dicere verbum , non
corrigemus cum id fiat sine poenaῖ adde quod perfugio literarum nihil gratius,nihil iucundius nihil homine libero
dignius inuenio, agitatio enim mentis institutae ad agendum temper aliquid dignum viro, tantisper adquiescit, duin literarum studiis versatur. Ea enim vel discendo,vel scribendo aliter,in eaque scientiae, & cognitionis delectatione perfunditur fitque ut ait M. Varro ) ut dum istamus sitamus,plurib. horis vivamus: quanquam ea demum solaq;
diceda est vita: quae sine CHR ISTO deo no vivit. Vale.
35쪽
R o R admodum post aureum illud Ciceronis seculum, plerosq; doctissimos viros , qui ad nostram usq; m moriam, multa eruditissime scripserunt, ne odoratos quidem esse tam
suaves dicendi flosculos, qui passim
fragrant,& enitescunt in lectione persectissimorum autorum , quos quasi inuictissimos Heroas immortalis illa,ac prope celestis Ciceronis aetas,ueluti equus ille Troianus effudit , e quibus ego quod sine arrogantia dixerim accurate, diligenterq; nonnullos collegi,ac propemodum in fasciculos manipulosq; sigillatim, ac suo quenq; loco disposui; quo & his i terulis desiderium urbis Romae, a qua tot tam annos absum, lenirem, & simul ut bonarum literarum studiolis ac posteritati utcunq: prodessem. Cum autem sint nonnulli, qui non modo elegantiam verborum, sed proprietatem ipsam & verum,ac natiuum dicendi succum nihil faciant, adsensum uero solum respiciant, in eaq; haeresi ita haereant, atq; tabescant,ut ad suam opinionem etiam leges per capillos attrahant repugnantes. Adducunt enim Vlpianu, qui de adimendis legatis, lege, Si quis. Sed melius est, inquit, sensum, quam verba amplecti, & eundem de praescriptis verbis lege, Natura rerum inductum est, ut plura sint negotia, quam vocabula,& Celsum de legibus, Scire leges, non hoc est,uerba earum tenere,sed vim ac potestatem habere,& Paulum de tando instructo, lege, Cum delamonis. Optimum ergo ei se, Pedius ait, non propriam verborum significationem scrutari, sed in primis quid testator demonstrare voluerit. Iidem non attendunt, id solum a iurisconsultis praescribi. cu quid manifeste colligitur, aliud quem sensisse quam dixisse, aut scripsisse ; quod praecipue in testamentis usu venire solet, in caeteris vero veluti capite sancitum esse,ut proprietas verborum, quibus singulis
36쪽
tota oratio conscitur,omnino obseruetur. Nam quis nescit proprietate verborum neglecta, quibus totum oratio nis corpus, yelut quibusdam filis contexitur, oratione mi
ipsam conturbara, incertamq; , S ambiguam reddi 3 Quam opinioncm a legibus prosectam, leges ip se aperte postea
infirmant, , t Martianus de legatis terrio, Non aliter, iri' quit, a signascatione verborum recedi oportet, quam cum
manifestum est, aliud l ensii e testatorem. Et subdit, Cum plerunq; abusine loquantur, nec proprijs nominibus ; ac vocabulis semper utamur. Et scaevo' de suppellectili legara, lege Labeo, Non enim, inquit, ex opinionibus singulorum sed ex communi usu ia omina inqui Servius exaudiri debere. Et iubait, & quidem non arbi ror quoi qua in dicere quod non sentit, ubi maxime nomine ulus sit, quo id appellare solet Et post paulo, Non tamen a Nervio dissentio, non videri quenquam dixille, cuius non suo nomine usus sit, Et Paulus de rebus dubiis, lege; In amb)guo sermone non utrunq; dicimus sed duntaxat quod volumus. itaq;
qui aliud dicit quam vult, neque id dicit,quod vox signincat, qua non vult,neq; id quod vult,quia id non loquitur.
imillier lentire videtur:Diodorus,cui Crono c*gnomen
fuit, Nullum inquit,verbum est ambiguum;nec quisquam ambiguum dicit aut sentit,nec aliud dici videri debet, qua dicere sentit is,qui dicit. At cum ego,inquit, aliud sensi, tu aliud accepisti,obscure ningis dictum, quam ambigue videri potest. Quare ut in Bruto ait Ciceri cum con- uxerint in hanc urbem multi inquinate loquentes ex di-itersis locis, eo ni is expurgandus est sermo, & adhibenda ratio, quae mutari non possit, ilhc utendum piauissima consuetudinis regula. Nam cum eloquentia ut ait Cic. de optimo genere oratorum constet ex verbis & sententiis, perficiendum est ut pure,& emendate loquentes, quod est Latine,verborum,& propriorum, & translatorum elegantiam persequamur, sed iam quod instat agamus.
OV A bstrusus, S quandiu apud veteres, veluti de industria,latitans modus hic dicendi, a multis no intellectias, a nullis fere recte obseruatus est λcceptum enim referre, expent una serre; nemo hactenus
37쪽
quod sciam) recte colligit. Quet verba cum frequenter
apud bonos auctores diuinae illius Ciceronis aetatis legis sem,collatis locis, & discussis, id videtur mihi elle, acceptum reserre, quod peruerso loquendi modo dicunt ponere ad introitum. Expensum autem ferre id esse, quod corrupto sermone dicunt ponere ad exitum .Quod ut stamus cognoscatur,loca ipsa, quae collegi ponere,& paulo altius
repetere statui. Duae erant apud veteres tabulae, ut etiamnunc sit, Vna accepti ψltera expensi. Hae postea mutato dicendi oenere,vim plerisq; aliis, a multis tabulet dati, S c' cepti Ictae iunt Sed nos optima quaeq; verba latina quaerenda censemus,barbara & noua relinquend . Quod au tbm accepti, & expensi tabulae vocarentur, Cicero re itatur pro Roscio comedo,cum dici ; Tabulas Fannius accepti& expensi profert tuas, di paulo post. Vtrum cytera nomitia in codicem accepti,& expensi digesta habes,an non γ& ibidem: Non habere se hoc nomen in codice accepti, Scexpensi inaeodem. Quando sex tertium. CCCL D i. in codice accepti, εἰ expensi non sunt & subdit; Tum in codice
acceptum,& expensum esse debuit. Plautus in Mostel Iaria Bene igitur ro accepti atq; expensi inter vos conuenit. Cicero in V errem : N unc ad sociorum tabulas accepti, ceexpensi reuertamur . Cum autem scribeban in tabula a cepti, se pecuniam ab Titio accepisse, Titio dicebant pecuniam acceptam referre:Vbi uero in altera tabula notabant se pecu niam Titio dedisse , Titio scribebant pecuniam expensam ferre. Declarat hoc Astomus pedia, cum dicit: Ouaestores urbani errarium curabant, eiusq; pecunias expensas,& acceptas in tabulas publicas referre cosueuerant, ex quibus postea modiis loquendi translatus est , ut cum quid ossicis in inos ab aliquo conseratur, id nos illi accepture ferre: contra, si qi id ab eo aduersi accidat , improbitati, illius expensum serie dicamus, ut utrunq; genu, loquendi quae his subscripssimus loea manifestius demonstrabiit. C ic pro Aulo Cecinna: Hac emptione facta, pecunia toluitur a Cesenni cuius rei putat iste rationem reddi non Dosse. 3 ipse tabulas euhrtem, se autem habere argentari
tabulas, in diibus sibi expenia pecuuia laxa sit, as ς ο
38쪽
relata, quasi id aliter fieri oportuerit: cum omnia ita facta essent, quemadmodum nos defendimus. Idenr in Verrem, Propter quod minus Dollo bella verri acceptum retulit, quam Verres illi expensum tullit. In eundem. Homo stultissime, atque amentissime,labulas cum consceres,di cum extraordinaria pecunia crimen subterfugere velles,satis te elapsirrum omni suspitione arbitrabare, si quibus pecunia credebas, ijs expensam non ferres, neque m tuas tabulas ullum nomen referres, cum tot tibi nominibus Curtii reserrent, quid proderat tibi expensum illi non tulisse λΙ n eundem, Foeneratio erat eiusmodi iudici s, ut etiam hic quaestus huic cederet . nam quas pccunias ferebat iis expchsas, quibus cum contrahebat, aut scribae istius, aut Ti omarchiti, aut etiam ipsi iste, referebat acceptas.
I neundem. Si mihi acceptum non retulicet, putabat se aliquid detensionis habiturum.1 n eundem Verrem. Sexcenta milia accepta pupillo Malleolo retulit,& subdit . Quando Chrysogono expensat
ta sunt Ibidem . Tamen sex tertia sexcenta. milia cum a certa retulisset sex tertia quinque milia soluta non sunt. I dem in Philip . it. Ego ampliu4 sex tertiorum ducentis ac-
, ceptum haereditatibus retuli. - cI dem pro Roscio Com do, qui pecuniam expensam tui tunt & subdit ille si non iussit huius expensum tulisset,
non scripsisset. Et ut intelligatur acceptum referre, vel expensum ferre, id esse quod dixi scribere videlicet, quem debere vel creditorem esse, etiam si pecunia data non esset, declarat Cicer. in eodem Roscio, dicens; Haec pecunia necesse est,aut data, aut expensa lata, aut stipulata sit. Datam
non esse, Panius constetur: expensam latam non es e,'codices Fannii confirmant: stipulatam non esse,iaciturnitas testium concedit.
Idem Ruso. Si mihi ex pes a ista sex tertia centum thii sies. Idem Attico, Pro eo tibi praesentem pecuniam solui imperaui ne tu expensum muneribuς ferres.
E idem,videas enim. unde nummi sint, mihi seras expensum.1 dem in pli lippica , Quis unquam in illo inuentus est,qui Lucio Antonio nullomminium ferret expensum λC , Horatius
39쪽
Hori Gratus Alexandro regi magno fuit ille Cherilus, incultis quis versibus,& male natis, Rettulit accepto reg . 's nuinii na Philippos. . 1 ulianus de iure doctum l. 'salis . Socer genero suo sic legauerat. Titio sitae meae nomine, C . haeres meus damnas esto dare, hanc pecuniam generum petere debere, & cxactam, acceptam legatis reserri . Vlpianus ad senatuscon. Trebellianum. l. mulier. Dicendum est, potius fructibus hoc e xpensum se redum, quam fideicomisso. A lphaenus de manumissionabus. l. Seruus Sed si interea dum una mann mitteret, acceptum seruore tulisset, uideri pe- culti sui illa. ii F lore n. de pignoratacia actione .l. Cum & sortis nomine,&usurarum aliquid debeatur, ab eo, qui sub pignoribus pecuniam debet, quicquid ex uenditione pignorarum recipietur, primum usuris, quas tunc deberi constat, deinde si quid superest, sorti acceptum reserendum est. Pomponius de peculio .L Si mulier, Item si mulier creditori uiri sundum uendiderit, inradiderit ea conditione, ut emptor acceptam pecuniam uiro reserat. P apinianus, qui potiores. l. si prior. Vt primam tantum pe- .cuniam expensam ferat. T itus Livius urbe condita. Homines prope. CCC C.pro- duxisse dicitur, quibus sine scenore pecunias tulisset. L abeo de legatis . l. Qui concubinam ; Quod acceptum in tabulis ex ea haeredi tate retuli siet. Η ircius in commen . Pecuniae locupletibus imperabantur quas Longius sibi expensas ferri non tantum patiebatur, sed etiam cogebat. Ibidem . Sanatis vulneribus accersit Omnes , qui sibi pecunias expensas tulerant, acceptasq; eas iubet referri, quibus parum videbatur imposuisse one, ris, ampliorem pecuniam imperat. Ibidem, Sibi quod rapuerant, acceptum referebant, quod interciderat aut erat interpolatum, Casso a ,signabant. .
L iquet ergo quod dixit, Acceptum referre, id esse, quod iarationibus , in tabula uidelicet accepti describebatur, uel
solutum esse ab aliquo, vel pro solutione ad milliam: & idcile .serre expensum , quod in tabula expensi notaba
40쪽
tu quem debere stipulata pecunia, uel alia re contracta, α ut notis seculo nostro verbis utar, Acceptu referre eradad introitum quem facere creditorem,& expensum ferre, erat ad exitum facere debitore. Quod declarat etiam Asconius Pedianus cum dicit: Expensum ferre, est scribere te
pecuniam dedisse. Id quoque adue tendum est Non solum dici pecunia acceptam reserri, aut expensam ferri. uerum etiam & alia quoque opera, ut infra Cicero in Ver. Rabonio opus inde acceptum retulit.
Caelius Ciceroni, Mentio facta est de legione ea, quam expensam tulit C. Caesari Pompeius. Id arcet. ad legem Iuliam repetundarum, lege. Lex Iulia illud quoque cauetur, ne expensum seratur opus publica iaciendum, frumentum publice dandum, praebendum, apprehendendum farcta tecta tuendo, antequam persecta, probata , praestita legerint . :I abolenus de suppellectili legata. l. Qui vestem comunem omnem & res plurium generum supellcctili exposum serre solitus erat. Plau. sine accepto posuit, quod pauci hactenus ut ar tror intellexerunt cum in asinaria dixit,
Itaque ob asinos relatum praecium Sauriae, numerari iussit seruo suo Leonide, idest precium acceptum relatum . Sauriae, quod in ratione accepti sauriae adscriptum erat ob asinos, numerari Leonidae seruo iussit. C icero etiam acceptum similiter omisit, cu in Verrem dixit 3 Vt si hanc ex foenore populo pecuniam non vetuloris ,reddas societati. H actenus de proprietate,vel de modo dicendi eorum verborum diximus; mox pauca de translatione dicemus. Cato Cice. Si tu, qua in re nihil sortuito sed sumnia tua ratione, & continentia Rei p. prouisum est, diis imortalibus gratulari nos, qua tibi referri acceptu mau's, gaudeo. C ic. Attico:Te etiam atque etiam oro , ut me totum tuen.
dum suscipias; ut sibi salui erunt quibus curae sum, una
cum his possim incolimus esse, salutemque meam beneuolentiae tuae acceptam referre. Eidem, Ut ita dicerct, se