De morbo nigro Hippocratis

1쪽

VIGILANTISSIMO

AVUNCULO SUMMOPERE COLE 0

IN CULTUS ET OBSERVAΝTIT TESTIMONIUM

D. D. D.

2쪽

rum tantum, sed & rariorum nec saepius o currentium Morborum causas, medendique

genuinam methodum cognitas perspectasque habere tenetur. Et religio & privatum M dici commodum praeticae hujus regulae rationem stabiliunt. Bessime enim & suae conscientiae & famae consulit, qui ex artis ignorantia in praesentaneum vitae discrimen aegrotantes praecipitat. Inprimis vero juniores Μedici praxin exercitaturi dicta modo cognitione probe instructi esse debent; ita enim haud raro, si rarior forte fortuna morbus in praxeos limine statim curandus sese ili is offerret, insigne ex felici ejus sublatione & praxeos & famae augmentum percipere possent. Haec ex parte me induxere, ut praesens de Morbo Nigro thematim auguralis speciminis loco pro ingenii modulo elaborare & publico atque amico conflictui submittere mecum constituerim.

g. II.

3쪽

Morbum nigrum inter rariores, quibuscum conflictari s lent miseri mortales, affectus jure meritoque referri, Vel e inde saltem elucescit, quod ex tanta Ρathologorum cohorte perpauci Auctores in suis scriptis eundem descripsere. 'imus, quantum ego quidem scio, & unde forsan morbi nostri epi theton derivandum est, eundem delineavit HippocoΤΕs sequentibus a Faesio latina civitate donatis verbis : si Bilemis atram tanquam secem vomit, interdum quidem velut sal ,, guinem, interdum Vero Velut Vinum secundarium, quan-- doque etiam velut Ρolypi piscis) atramentum, quandoque acidum tanquam acetum, non unquam Vero salivam& pituitam tenuem , nonnunquam 'bilem ex viridi pallia si dam. Et cum nigrum quidem cruentum Vomuerit, caedem olere videtur, fauces & os ex vomitu incenduntur, dentes si obstupescunt, & quod vomitione rejectum est, terram a se tollit, cumque Vomuerit, paulo melius habere videtur, is neque sine cibo esse, neque copiosiorem cibum ingestum

se ferre potest. Verum cum jejunus fuerit, viscera strepitum si edunt, & saliva acescit. Ubi vero cibum sumpsit, pondus in visceribus percipitur, pectus & dorsum tanquam stilisse pungi videntur, latera dolor detinet, febris levis est, ca-- put dolet , oculis non Videt, crura graVantur, color nigri- si cat & imminuitur. Huic medicamentum purgans crebro

propinato, & serum & lac, si anni tempus ferat, & cibis si abstineat dulcibus, oleosis & pinguibus, utaturque quam si maxime frigidis, & alvum subducentibus, caput purgato, ,, & post potiones medicamentorum per superiora purgantium, si nisi debilis si ierit, sanguinem ex brachio detrahito. Quodsi alvus non dejiciat, molli infuso subluito. Crapula & v ,, nere abstineat, sed si Venere utatur, jejunus foveatur, &

si sole abstitieat,. neque multum eXerceatur, neque deambuis let,. calidae non lavet, acria non edat, neque falsa. Quae

4쪽

cum seceris, cum aetate etiam morbus fugit, etiamsi corpus si ad senectutem comitetur. Si vero denJgretur, ad morten1,, usque comitatur. Q De Morbis Lib. II. Sess. V. p. m. 486. U sq. Edit. Follsit

In descripta modo nostri affectus Historia Hippocrates quiadem sanguinis quandoque velut Polypi piscis atramentum nigri, cadaverosi odoris, fauces & os adurentis, dentesque ob stupefiicientis, quandoque acidi, quandoque pituitos, quam doque biliosi vomitu tantum rejecti mentionem lacit. Sed ex observationibus in quorundam Ρracticorum scriptis consigna tis constat, non solum per superiora, sed & per inferiora cyb simul, imo quandoque per alvum tantum o nigram talem

cruentam materiam evacuari. Denominationem morbus no

ster non a nigro cutis colore , ses peccantis materiae excretae

nigredine obtinuit. Fores ais d) eundem vomitum metam cholicum , vel atrae bilis appellat: ininixus sine dubio nisibe veterum opinioni, qui succum quendam melancholicum au bilarium in Liene generari autumabant ; sed nostris senioribus temporibus haecce Veterum sententia tanquam imaginaria emedicorum schola diu explose est. Constat enim verum Lie nis ossicium esse languinem resolVere & attenuare, eumque spisso Venae Portae languini iii Heplite admiscere, quem dialuit, sicque a coagulo & stagnatione praeservat, bilisque secretionem promovet. Quando Vero liber sanguinis ex Liene ad Hepar transitus variis ex causis impeditur, in Liene accumulatur, per vase breVia ad Ventriculum regurgitat, hujus vase pedetentim dilatat, aperit, & in ventriculi cavum destillat,

ex eo vel coagulatus, atro - rusescente colore tinctus, cum

magna quandoque phlegmatis aut inspidi aut viscidi quanti A a late

5쪽

tale minus, vel mora corruptus, putxesaetus, & atro atque piceo colore tinctiis vomitu postea rejicitur.

Est ergo Morbus niger internarum haemorrhagiarum species, in qua sub insigni virium prostratione, & concurrentibus haud raro lipsthymiis sanguis per dilatata sanguiferorum vasculorum ostiola in ventriculi intestinorumque in m e cretus , mora nigricans, corruptus & cadaverosum de se spar gens odorem vel per superiora, vel per inferiora, Vel per . utramque viam simul excernitur. V. Praecipua itaque signa, quibus noster ab aliis quandam ana

logiam cum eo habentibus morbis distingui potest , sunt: ) Insignis virium prostratio & lipothymiae: et Nigridantis

corrupti & caedem olentis sanguinis per vomitum & alvum excretio; de quo ultimo signo tamen notari vellemus, quod excreti sanguinis consistentia, color, sapor & odor per accLdens diversis ex causis variare possint. Quo diutius enim e travasatus primis in viis cruor stagnat, eo spissior, nigrior atque graveolentior evadit, & contra. Sic & alii humores, succus v. g. gastricus, intestinatis liquor, vel pancreaticus in majori minorive eidem admixti quantitate, ut finguinem modo, modo secundarium Vinum, modo polypi piscis atramentum colore & consistentia reserat, efficiunt. Himam regionem si acidum obsidet, id quod hypochondriacis perquam similiare, acidum tanquam acetum rejectus vomitu sis is lapit

6쪽

sapit. Biliosa repleto saburra ventriculo, amarum concipi e saporem, & ex viridi pallido tingi' colore potest.

Ficantem, putridum, per superiora x inferiora x Neium sanguinem inter pathognomonica nostri morbi signa f.

praeced. retulimus , quodque peccans haecce materia ratione quarundam qualitatum diversis ex causis ὁ per accidens vuntae possit, imiuimus. Erronea multis haecce sententia atque Η - pocratis descriptioni g. 2. , saltem secundum Fo EsII versionem contraria videri potest. Dicit enim divus senex, vel potius FoΕsIUS , quod hoc morbo correpti atram bilem tanquam secem, interdum Hsanguinem &c. vomant ; atrae bilis vomitus ergo pathognomonicum nostri morbi signum est, &sanguis eadem ex ratione ut acidum, saliva, tenuis pituita &ex viridi pallida bilis per accidens tantum evomitur. Huic objectioni, praeter ea quae de bile atra g. 3. jam monuimus, sequentia opponimus: FOESII M. Si quo ad suam versionem utebatur, an tante WELSCHIO l. c. p. I 8 . non ex optimiserat ue alii enim interpretes non μέλουναν sed niagra, aut μ έλαν nigrum Ρraeterea quomodo FoEsIUs , sim adjectivo μελαιναν nigram, substantivum bilem si ib- intelligendum esse, evincere possit, non videmus ; ubicunque enim HIPPOCRATEs in suis scriptis atrae bilis mentionem feeit, non solo utitur adjectius μελαινα, sed simul addit suta stantivum χολη Q. Vertendum ergo erat: Nigra vel Nigrum vomit tanquam secem Hancce nigricantem Vero materiam corruptum putridi te sanguinem esse partim ex iis, quae 3. diximus palam fit, partim ex inis f. 9. dicem

7쪽

Magnam noster morbus tam ratione praecipuorum sym plomatum, quam respectu sedis & causae L cum romitu cruento habet assinitatem, & gradu tantum ab eo disserre vi detur. In utroque enim morbo punctorio aut tensivo sinistri hypochondrii dolore excruciantur aegrotantes, saepiusque li-pothymiis corripiuntur, ventriculus morbi sedem constituit,& a male assecto Liene pendet; disserunt vero inter se respeetii qualitatis peccantis materiae. In cruento Vomitu concre ius tantum & atro - rusescens cruor peccantem constituit ma

teriam ; in nostro vero morbo corruptus plane putridus &graveolens sanguis excerni solet. II. Major observatur differentia uater nostrum malum &Dysenteriam: in hac enim sanguinis excretionem crudelissima antecedunt & concomitantur tormina totum intestinorum catanalem pervagantia, cum intolerabili tenesmo, acuta adest se bris , morbusque contagii non expers; in nostro Vero non ita

sitiat atroces dolores, imo quandoque nullis plane stipatae sinceruciatibus b) dejectiones, abest sebris acuta, nec contagio infamis est. III. Dissere porro Μorbus niger a Golera, in qua quidem itidem eruginosa, nigra, acidissima sepius fereque corrosiva materia, & ipse sanguis nonnunquam Vomitu rejicitur, ast aeutiss1naos intestinoriim conjunctos habet dolores rosionesque praecipue silpra umbilicum, acuta simul adest febris, veram que excreta materia bilem constituit. IV. Et a Llaxu haemorrhoidali nna in nostrum discrepat,

fluidus enim, non foetens sangui cum ricibus, vel abs que his ex haemorrhoidalibus vasis hoc fluxu praesente peranum excerni solet.

V. Nec cum Aluxu hepatico, sub quo dejectiones carnis loturae similes sunt, confundi morbus noster debet. VI. Neque cum eo sanguinis vomitu, qui improvidum

8쪽

drasticorum usum; aut assumta corrosiva venena eXcipere scialet, unum eundemque constituit morbum noster; hoc in casu enim ex erosis ab emetici aut veneni acribus particulis ventriculi vasculis sanguis non foetens provenit. VH. Tandem etiam notandum, quod in Hypociandriacis quandoque nigrae contingant dejectiones, quae eo facilius nosin errorem ducere possunt, ut illas cum nostro confundamus malo, cum hypochondriacum malum saepius corpus ad nugrum morbum praedisponat; sed nigricans haec hypochon-driacorum materia consistentia pici potius quam corrupto &putrido similis est sanguini, insigniter qui leni foetet, non tamen cadaverosum de se spargit odorem, & revera nihil aliud est, quam naturalium eXcrementorum massa, quae diuturna sua stagnatione & mora in intestinis summum putredinis gradum attigit u .

S. VIII.

Non solum vero ab aliis morbis sed & inter se malam n strum differt, & quidem

I. Ratione sedis Morbi : quandoque enim in ventriculo tantum, quandoque in intestinorum canali, quandoque in utrisque organis simul haeret f. 3.)ΙI. Ratione qualitatis excretae materiae peccantis: interdum corruptus & putridus sanguis solus, interdum cum acido, aut bile, aliove fluido mixtus excernitur f. a. . III. Ratione o tomistum: varia & graVia quandoque comjuncta habet symptomata g. 2. quandoque vero praeter viarium prostrationem & lipothymias nihil habent etegrotantes, de quo conquerantur 9. 7. n. a.

g. IX.

Proximam morbi nostri causam sanguis in ventriculi inte

9쪽

stinorumque cavum effusus, mora corruptus & putrefactus constituit. Quando enim variis ex causis, mox recensendis, progressivus sanguinis per Lienem, Hepar, Venaeque Ρortae systema motus impeditur, necessario tam in ventriculi vasis, brevibus scilicet, gastricis & epiploicis, quam latestinorum a Vena Ροrtae ventrali oriundis accumulari & stagnare debet, unde haec vasa ultra naturalem suam diametrum pedetentim distenta tandem aperiuntur, contentumque sanguinem inventriculi intestinorumque caritatem dimittunt, in qua ob diuturnam stagnationem putrescit & acris redditur, nervosque horum organorum stimulando efficit, ut per superiora& inferiora postea eXcernatur. Eo ficilius hancce sanguinis putrefactionem concipere poterimus, si perpendamus: I V me portae sanguinem multis impraegnatum esse particulis olem sis, & propterea ad corruptionem admodum proclivem. α) Sanguinem ob allegatum modo impeditum in Venete portatae ramificationibus circulum atque stagnationem insignem jam, ante emptionem ad putredinem concepisse diathesin. 3 Sanguinem extra circulationis limiteS haerentem, accedente insuper loci calore facillime in laedam putredinem resolvi.

Ad praedisponentes causas referri debent. I. phthora. hac enim praesente sanguifera vasa nimium di latantur, eorundem tonus debilitatur, sicque solidorum in fluida reactio instingitur , intestinus & progressivus humo rum motus retardatur, sanguis spissescit, in vasis, praecipue Venae portae ramificationibus, in quibus per se jam lente satis

moveri solet, stagnat, accumulatur, tandemque per dilatata vasorum oscula viam sibi in Ventriculi Intestinorumque ca-Vum parit. H. Temperamentum Sanguineo - Melancbolicum, in quo fluida

spissa selida quantitate multum exsuperant , ct selida laxa nimis

10쪽

miti in quida sincienter reagere eaque propellere nequeunt. IV. Mas provectior in qua ob solidorum nimiam rigidit rem fluidorumque spissitudinem humorum circulus lente procedit, unde sanguinis stagnationi ansa praebetur. IV. Malum hypochondriacum, hystericum, intermittentes Rebres perversa methodo citius justo suppressae. Hisce si ib ci cumstantiis enim frequentes intestinorum spatai & obstructa imi ventris viscera sanguinis in Venae Ρortae ramificationibus circulo obicem ponunt, & stagnationibus portam pandunt. V. Mensium ob aetatem cessatio in plethoricis, Superfluus enim sanguis utplurimum tunc superiora versus ad Hepar &Lienem ruit, in hisce visceribus stagnat & accumulatur, tandemque in ventriculi & uitestinorum cavum viam sibi sternit.

Occasionales causa sunt:

L Aeris subitaneae vicissitudines, calidi scilicet in sei dum& frigidi in calidum mutatio, qua sequalis & liber sanguinis

circulus insigniter turbatur, unde, praesente potissimum pisthora, facile ad hanc vel illam partem cum impetu ruere, &ex nimium dilatatis vasculis prorumpere potest.

H. Cibi flatulenti, qui ventriculium & intestina distendem do liberum sanguinis circulum intercipiunt. Spirituosi potus abusus, qui non selum saliguinem inspissando stagnationibus ansam praebet, sed & eundem nimium agitando haemorrh eiis favet. ΗΙ. Nimius somnus & sussicientis motus deseruis, unde solida non tantum labefactantur, sed & fluida inspissantur; ita& nimius atque vehementior motus fluidiora dissipando sanguinem inspissat, & orgasmum excitat. IV. Naturales sanguinis evacuationes suppressὰ & artifici

les consuetae neglectae plethsam generando, Vel praesenteni adaugendo morbum nostrum producere valent. Idem quo-3 qui