Panegyrici veteres

91쪽

ejusdem Mamorum Menethliam Maximiani Augusti e Dio.

eisιiani. Utinam Pagius simul annotasset, ubi asserventur isti codices, in quibus titulum hunc ita scriptum invenerit lΝeque tamen eum improbo: quia ex ipsius Panegyrici argumento liquet, dictum esse in honorem gemini natalis vitae utriusque Imperatoris, Diocletiani tmaximiani; et

utriusque laudes eadem oratione praedicatus esse, quamvis tunc Diocletianus absens esset Equidem nomen Diocletiani, tanquam senioris Augusti, nominimaximiani praemittendum fuisse videatur putes tamen, sorte ordinem horum nominum ideo inversum observari, quia aximianus coram audierit Panegyricum, eumque descriptum Μame

tinus Maximiano ipsi obtulerit, dedicaritque Utcumque vero est, interim vulgatam inscriptionem retinere malui. III. Ut vero eo sacilius intelligamus, quae in hoc Panegyrico occurrunt, pauca quaedam de ortu et dignitate utriusque hujus Imperatoris ex historia repetemus Caius Aurelius Valerius Diocletianus, teste Victore in Epitome, natione Dalmata fuit, Anuleni senatoris quondam libertinus, matre pariter atque oppido, ubi natus erat, nomine Dioclea unde prius Diocles appellatus, deinceps, ubi orbis Romani potentiam

cepit, Graium nomen in Romanum morem convertit, ut Diocletianus audiret. Hic, quod jam ad priorem amertini Panegyricum animadvertimus, anno Christi coLXxxiv. xv Kal Octobr. h. e. die XVII. Septembris, ac, reserenis quidem Eutropio IX. 19. ab exercitu de Perside victa redeunte, post Carum Augustum scimine, et umerianumCaesarem insidiis, amissos Imperator consalutatus creatusque est. Sic eodem anno, et quidem iI Kal. Decembr. h. e.

die X. Νovembris, Diocletianus, ut M. Aurelium Carinum, Caesarem, filium Cari Imperatoris, fratrem umeriani, sibi adversarium, lacilius opprimeret, M. Aureliummaximianum, natione Pannonem, patria Sirmiensem, Caesarem nun-

92쪽

1182 o. o. cΗWARII PROLAGONENA Cupavit, et demum anno Christi coLxxxvi ipias Kalendis Aprilibus t te Idacio in Fastis, ad Augusti fastinum provexit, sive, ut Eutropius X. 22. loquitur ex Caesara fecit Augustum Quas res uterque hic Imperator ah initio

summae dignitatis suae usque ad annum Christi coLxxx IX. gesserit, Praeter scriptores historicos, Victorem Eutro- Pium, et alios, commemoravit. aut breviter attigit I. meriinus, in priore Panegyrico, quem Praesente tunc Maximiano Aug. habuit. uno similes laudes utrorumque in hoc altero Panegyrico praedicat, easque a rebus usque ad annum Christi coxos gestis auget. IV. Deprehendimus, non solum apud scriptores Veteres, sed in antiquis etiam monimentis, Diocletianum haud raro Jovit, o Maximianum Herculi cognomine insigniri. Sic Gruterus pag. GLxxx. 3 exhibet monimentum vetustum, quod Iuniae in Hispania, in pulchra quidem solumna -- Pertum est:

Sic odi arbus in umiamatibus Imperatorum Rom.

pag. 425. nummum aureum annotavit, in cuius adversR parte conspiciantur Diocletiani et Μaximiani capita conjuncta in aversa parte duo Imperatores sacrifica tes, cum ara, aliisque figuris, supra scriptis nominibus, IOVIO ET HERCULIO Sic Eumenius in Paneg.

93쪽

a ΜΛ MARTINI GENETHLIAouM. Irasatantio Caesari dicto, cap. IV. non alios, nisi Diocletianum et Maximianum, designat his verbis: Et sano praeter usum curamque reipublicae, etiam illa Jovis et Herculis cognata majestas in Jovio Herculeoque principibus totius mundi coelestiumque remm similitudinem requirebat. Et do his etiam loquitur Lactant domortibus Persecutorem, cap. LI. Ubi sunt modo magnifica illa et clara per gentea

Ioviorum et Herculiorum cognomina, quae Primum a Di cisto ac Maximiano insolenter assumta ac Postmodum ad Successores orum translata vigueranti Nempe horum

imitatione etiam posthaec Galerius Μaximianus Caesar, gener Diocletiani, Jovius et Constantius ac Constantinus, generi aximiani, Herculii dicii sunt. Taceo, hinc etiam Romam dictam esse 'Herculeam et M Joviam apud Mamert Paneg. Priore, cap. IlI. item Iovia et Herculia auxilia apud Victor de Caesar cap. XXx IX. Iovias' et Herculias cohortes apud Veget. I.17. et Ammian. arcell. XXII. I. Rc. Vide Spanhem. Disseri. XII. p. 497. Quodsi Aur Victori l. c. fides habenda, Diocletianus Iovii, et Maximianus Herculi cognomen ab assiduo cultu horum numinum, Iovis et Merculis. invenerunt. Muic. Maximiano, inquit postea cultu numinis Herculi cognome tum accessit uti Valerio Diocletiano, Iovium. Nec nego, seri potuisse, ut hi Imperatores ab initio cognomina ista traxerint a cultu Deorum. Quidam enim. inquit Lamtunt. I. s. etiam probitato ficta viam sibi ad potentiam muniunt, saciuntque multa, quae boni solent. Ipse quoque

Μamertinus noster Genesti cap. I. mire utriusque pietatem laudat: 'Sanctiores. inquit, meos fecistis exemplo

Vestrae venerationis nunc enim vero homines intelligunt, quaenam potestas Deorum, cum tam impense colantur a vobis. Harduinus Seleci. Oper pag. 444. opinatus est,

hisce duobus Augustis Iovi et Herculii nomina ad desidinandas primarias eorum virtutes esse scripta 'οΡtema,

quod alter, Diocletianus nempe, Mnsilio alter, Maximi nus fortitudine, rempublicam tutati sint. At enimvero

94쪽

nihil dubito, quinii Principes, obscurissimo loco nati, ubi

ex potentia et successu rerum altiores sumserant animos,

non solum affectarint originem divinam, quasi scilicet Di cletianus Iovem,maximianus Herculem, generis uiis buerint auctores; sed etiam eo paratius se ipsos, tanquam Iovem et Herculem in terris coli atque adorari siverint. Hujus rei locuples testis est ipse amertinus noster. Sic enim in priore Panegyrico, c. I. Merculem vocat principem generi ac nominis 'maximiani Herculii Cap. II. Quanto tandem studior inquit, mos hic convenit, qui te praesentem hic intuemur Deum, isto quidem orbe vici rem . . . quicquid Piritus et Vocis habemus, omne id in laudibus tuis occupare . . . An divinam generis tui originem recensebo, quam tu non modo factis immortalibus, sed etiam nominis successione, testaris '' Idem in GenethLcap. II. de utroque hoc Principe 'Vos Diis esse genitos, et nominibus vestris, sed multo magis virtutibus, approbatis. Atque, ut nunc cetera, quae huc Pertinent, loca Praeteream, maximum hujusmodi adulationis specimen e cap. X repeto Non opinione traditus, sed conspicuus et praesens Iupiter cominus invocari non advena, sed Imperator Hercules adorari. Similiter auctor incertus Panegyrici

Epithalamii, genero Maximiani Herculii Constantino dicti, cap. VIII. 'Hic est. inquit, 'qui nomen, quod accepit a Deo, principe generis sui, dedit vobis; qui se progeniem

Herculis, non adulationibus sabulosis, sed sequatis virtutibus, comprobavit. Vesaniam illam affectati admissiquo cultus divini in Domitiano aeque ac aximiano notant testanturque etiam alii scriptores, v. g. Aures Victor in Caesar cap. XXXIX. ubi diserto de Diocletiano haec scribit: Se primus omnium post Caligulam Domitianumque, Dominum palam dici passus, et adorari se appellarique uti Deum. Adde Eutrop. IX. 16. et Eusebium in Chronico, Pag. I8. itemque Varia numismata et alia monimenta. f. Spanhem. Dissere. XII pag. 496.

95쪽

Ita lino dissiculter explicari possunt duo veterea numn i, quibus hoc ei Masma ornavimus. Alter cum capite Iuu-reato aximiani Augusti Cmus Imperatoris integrum nomen aliis nummis et lapidi a inscriptum sic tigitur:

IMP. o. ΛVR MAXIMIANVS P. F. AUG. i. e. Imperator Caesar Aurelius Maximianus Pius Felix Augustus. In postica

nummi parte conspicitur Herculea duabus clavis instrum tua dextra clavvmydram petens nisi suspiceria, alterum clinarii ex lacinia pessis leoninae sorte emctam esse. Superne hae verba eulpta sunt: HERCULI DEBELLATORI. Incertus sum, utrummaximianua res suas sortiter gestas Herculi, Deo commentitio, sic accepta referre voluerit an ipse, tanquam Hercules, debellator hostium suorum, via erit repraesentari Hydra illa fuit serpens multorum capitum, quam in Lerna palude constitisse, et ab Hercule tandem victam esse narrant poetae. Dieitur Virgilio n. i.

576. Quinquaginta atris immanis hiatibus Hydra. Scilicet alii hydram tria tradunt habuisse capita, alii septem,

alii novem, alii quinquaginta, alii contum. Tanta est di crepantia sabularum Fabulam vero pleniorem Lernaeae serpentis habemus apud Palaephat. Fab. XXXIX. et vid. Μet. IX. 68. Spaniam Dissert. V. ubi hujus nummi meminit, existimat, Maximianum intendisse hoc nummo per Hydram potissimum designare renascentem post tot funera Christianorum gentem cum hic Imperator, Herculius cognominatus, cum Diocletiano Iovio, collega suo, vana ac-

96쪽

1186 o. o. oHWAREII PROLEGOMEN A tantia testari voluerint, nihilominus gentem Christianorum tandem a se rostratam ac triumphatam esse. Et sane haec ipsa laus ab utroque hoc Augusto impie etiam in v tere lapide quaesita est, quem auuo ante e Grutero descripsi. Idemque observat pa emius, istis hominibus furientibus visum esse symbolum Hydrae in hoc nummo expressae, haud male scilicet quadrare in Christianos, et sociam utriusque Augusti in ea secta debellanda operam. Etiam Begerus, cum eundem nummum, in Thesauro Pati tino, pag. 361 explicat Licet hic nummus. inquit, ad prostratosmaximiani hostes procul dubio sit reserendus; fortassis tamen ad persecutionem euam Christianorum retulerit homo ethnicus Christiani, ut alma nobilis, ipsa in calamitato surrexere, et ex cladibus suis numero Mores prodiere id inimici comparaverunt Hydrae, quae et ipsa post clades numerosiore capitum luxuria increvisse memoratur. Quae dum scribo, mihi in mentem venit, an non veteres Mythologi fingendas cibula de Hydra occasionem ceperint a polypis marinis, de quibus quaecumque ars resecetur, hodie nonnuni Batavi et Britanni narrant, ex ea novum polypum mox existere. Alter Vero nummus, cujus figuram principio hujus Dissertationis praefigendam curavi, in adversa parte repraesentat protomen Diocletiani laureati, cum hac epigrapho IM GAE A DIOCLETIANVS AUG. i. e. Imperator Caesar Caius Valerius Diocletianus Pius Felix Augustus. In aversa parte Iupiter fulgurator homi--m biformem, sive gigantem, qui pedum crurumque loco habet serpentes, ulmine prostraturus videtur. Fabulam breviter tradit Ovid. Fast. V. 35 seqq. Terra seros partus, immania monstra, Gigantes Edidit, ausuros in Iovis ire domum. Μille manus illis dedit, o pro cruribus ungues, Atque ait in magnos arma movete Deos lExstruere hi montes ad sidera summa parabant, Et magnum bello solicitare Iovem. Fulmina de coeli jaculatus Iupiter arce, Vertit in auctores pondera Vasta Suos.

Sine dubio per istum Gigantem, sive sigillatim per Typho-

97쪽

AD MAMERTINI GENETHLIAou M. IIvnem, primarium gigantum, qui, narrante Hygino, sab. DoLII 'Iovem provocavit, si vellet secum de regno ceditare, sed cujus ectus Iupiter fulmino ardenti percussitζdesignatur quidam insignis hostis, qui Diocletiano, ejusque imperio, insidiatus est verum, quia nummus singulari temporis indicio destituitur, quis ille hostis fuerit, definire non possum. Forsitan. inquit egerus, ' de Achilleo devicto hunc typum intelligas, qui in AEgypto majestatem sibi vindicaturus Diocletiani armis succubuit quanquam et alia riua sint gesta. VI. Sub his duobus Imperatoribus, Diocletiano et Maximiano tanta adversus Christianos exarsit persecutio, ut ipse Henr DodWellus in Dissert Cyprianica II. ubi egit de paucitate martyrum. A LX V. non potuerit non sateri, hanc,

uti omnium longissimam, ita etiam saevissimam, certe a Uriam Proventu copiosissimam fuisse persecutionem: i

de etiam actum, ut eram Dioclotiani recentiores Graeciseram martyrum appellarint. Quam persecutionem potissimum Eusebius Hist. Eccles lib. vi Ii et Lactantius de Mortibus Persecutorum, descripserunt. Iam siquis quae L M, et cur non, Mamertinus in duobus Panegyricis suis etiam meminerit hujusmodi persecutionis Christianorum, cum inde, pro suo instituto, laudem pietatis utriusque Im ratoris majorem in modum augere potuisset Sed ν Ρondeo, cummamertinus Orationes suas intra priores quinque annos imperii Diocletianio Maximiani habuerit, eum ne potuisse quidem hoc argumentum attingere; mPterea quod teste Eusebio VI I. I. utrique Imperatores primis temporibus non parum saverunt Christianis ubi indisat, quantam gloriam ante persecutionem, anno demum DCCIII. plenius excitatam, religio Christiana fuerit consecuta. Unde Theod. Ruinarius in Praefatione ad Acta arorum: mon imus infitias: inquit, primis Diocletiani et Μaximiani temporibus Ecclesiam nullis edictis agitatam fuisse, nec tum Christianos, maxime in his locis qui sub

98쪽

speciali Diocletiani cura erant, inquisitos suisse. Unde si tunc martyria aliquot fuere, aut veterum legum auctoritate, aut ex praesidum ingenio, Vel alia quavis occasione, absque edictis patrata sunt. Porsecutioni initium anno CCXoHI. eo ignari osse videtur, quo Diocletianus, decennalia

imperii sui colebraturus, se ut Deum adorari jussit. Sed et alii scriptores profani non facile do ista Diocletiana

Christianorum persecutione aliquid reserunt, ut nesciam, an sortasse ipsi argumentum hoc non satis dignum laude habuerint. At videmus, quem exitum habuerit ista stolida jactantium impietas, Vae nomen Christianum delevisse: cum saevissimi isti homines in aeternis jaceant tenebris, omnique posteritate sua jamdudum ex orbe terrarum deleta exstirpataque, nihil reliquerint, nisi vana quorundam adulantium monimenta, et execrabilem insanae adversus Christianos crudelitatis memoriam contra vero religio Christiana multo latius longiusque dilatata Dei immort Iis beneficio, feliciter succreverit, et ad hunc usque diem floreat ac, quoad haec rerum universitas habit, perpetuis temporibus sit duratura.

VII.

Quod si nunc quaeramus, quo anno et dis hic ipse Panegyricus Genethliacus a amertino sit habitum tunc generatim quidem liquet, eum suisse Panegyricum Malitium, hoc est, in natali utriusque Imperatoris, Diocletiani Iovii otiaximiani Herculii dictum, et utriusque etiam Imper toris laudes complecti, quamvis solo aximian tunc praesente sit dictus. At in Historia Principum Roman rum sero tria diei natalis genera occurrunt, quos solenni ritu sacros festosque habuerunt. Id quod jam in commentario ad Panegyricum Plinii copiosius exposui. Primus erat natalis Imperatorum proprio dictus, quo primum hujus vitae lucem aspexerant; et hujus natalis diei solennia κατ' ἐξοχὴν μιλια vocari consuevisse, de- Prehendimus. Alter natalis Imperatorum translate dictus

habebatur dicebaturque primus dies principatus, seu imperii

99쪽

Angustalis. Sic Eumenius in Paneg. Constantini Aug. c. II. primum principatus suscepti diem diserte vocat natalem imperii: ' Quamvis illor inquit, selicissimus dies proxima religione celebratus imperii tui natalis habeatur; quoniam to isto habitu primus ornavit. Tertius dies natalis erat dies adoptionis, item Caesareae dignitatis; si nempe Primcipes per adoptionem ad imperium pervenerant, aut titulo secundi fastigii primum Caesares denominati erant, cum nondum essent Augusti, sed tantum designati haeredes summae potestatis, et suturi auccessores imperii. Sic in historia Hadriani Imperatoris, quam Spartianus exposuit, hi tres natales distincte annotantur: primo natalis vitae; quia natus erat x Kal. Febr. Vespasiano septies et Tito quinquio Coss. deinde natalis adoptionis V. Iduum Augusti tertio, natalis imperii, nempe III Iduum earumdem. Similiter tres nataIesmaximiani notare possumus. Primus sui natalis vitas, de quo post alter natalis dignitatis Caesareae, sive imperii Caesarei, cum xii Kal. Decembr. anno Christi co LXXXIV. a Diocletiano assumtus est Caesar tertius natalis imperii Augustalis, cum Κώ-dis Aprilibus an OCLXXXVI. ab eodem declaratus est Augustus. Hic adeo Panegyricus dictus est in celebritate diei natalis proprie dicti. Ita amertinus ipse, statim cap. I. I. hanc orationem vocat gemini natalia praedicationem. M. ne Putemus, eam pertinuisse ad natalem imperii Caesarei, aut Augustalis, ipse rursus cap. II. 2. dies natales, quibus imperii auspicia sumserint utrique Imperatores, ab argumento hujus Panegyrici quasi removet, et ad quinquennalia ac decennalia seponit. Sed cave putes, Diocletianum

et Maximianum, si non eodem anno eodem tamen die, revera natos esse quanquam neutrius dies natalis proprie

nobis constet, in quod tempus inciderit. Interim persua sum mihi habeo, solius Maximiani, qui praesens hunc audiebat Panegyricum, natalem verum tunc incidisse. am

diserte Mamerti cap. i. I. vii mihi dies. inquit, 'videtur illustrior, magisque celebrandus, qui te primus protulit in lucem; quam scilicet isse, quo imperii auspicia sum-

100쪽

siati. Quo autem dio et mense natalis hic illuxerit, o nullo scriptore adhuc cognitum est nisi auspicemur, Maximianum, uti originem suam retulit ad Herculem, ita et ipsum natalem vitae retulisse ad natalem Herculis. Jam autem ocelebri Calendario Lambeciano patet Herculis diem ut lem celebrari consuevisse Kalendis Februariis. Ibi enim haec

legimus KAL. RBR. N. HERCULIS C. Μ. XXIIII. i. e. Xalem

dis Februariis, atalis Hereulis, Greensibus, Missibus XXIV.

Equidem haec sola probabilis conarctura nostra est, cuia men non facile antiquioris cujusdam scriptoris auctoritas r fragatur; neque videmus, cur alias, inter tot proximorum Im- Peratorum natales, non etiam natales Diocletiani et aximiani in isto Kalendario sint ascripti nisi natalis Diocletiani Iovii ad natalem Iovis, et natalis aximiani Herculii ad n

talem Herculis, reserendus videatur. Annum statuo tunc cucurrisse post Christum natum ducentesimum nonageSLmum Primum; nam omnes res gesta Diocletiani et aximiani, quae in hoc Panegyrico commemorantur, Saltem eo usque eriingunt, ac ne quidem complectuntur annum sequentem CXCII. in quo Galerius Maximianua, et Constantius Chlorus, ab utroque Augusto solenniter adoptaura claratique sunt Caesarea quorum non potuisset non mentio seri in hoc Panegyrico, si jam tum Caesares fuissent. --cet Vero eo tempore, quo hic Panegyricus habitus est, unius saltem Imperatoris, nempe Maximiani, incidisset natalia proprie dictus is tamen in utriusque Imperatoris honorem celebrabatur, et ita sestus habebatur, ut simul tanquam natalis etiam alterius Imperatoris, Diocletiani, coleretur, celebrareturque. in dicitur a Mamert. cap. I. 1. geminus natalis; et cap. I. 2. gemini vestri natales.' Id autem factum est ad declarandam mutuam utriusque hujus ImΡeratoris concordiam, quam verbis satis exprimere nesciit orator 'Quae ulla unquam. inquit cap. I. 3. ridere saecula talem in summa potestato concordiam Qui gemmani fratresque indiviso patrimonio tam aequabiliter utuntur, quam os orbe Romano '' Ita duplices vobis divinae potentiae fructus pietas vestra largitur, et Suo te