De ira dei

11쪽

rumvis traditioni ecclesiastieae addictus, lumini quod dicunt naturae in intelligenda seriptura maiorein qua ni is est oncederet auctoritatem. Nam id, quod Paulus illis verbis declarare voluit ab accurata omnium do ira dei testimonioriani consideration repeti debet iis tantum illud dictuit tacito ad intelligendi in esse vid obitur, qui ut odium dei precato cuiquo adversetur, secundum naturam quandam rerum postulant potius, quam ex scriptura sacr id demonstravemini. In Votor Testamento ira o sero non commemoratur, nisi ita ut oeulis sive sensibus hominum qu litti sito iliodo apparent, vel in efficienda quacunque re cernatur. Competit hic sonsus quodammodo vocibus Ilebrateis significando illi animi motui necominodatis: irre, ut anhelare, αγr, Ap pii mare, mri, Maidere, in reditia dando transire fines Ne rubium esse, 32 sumare, unde derivantur nomina ire, ri, ri, παῖ, p. Conu ni porro usus horum vocabulorum ommuti usui loquendi secundiim item ira ab odio roote distingititur. Esse eius ira divinae varii depinguntur. 'rincis,aliter vero et oeundum libros votustioressero unico ira dei in exstinguenda subito et velle monte vita holuinum Num 25 1l Deut. I, 15;9, 3. 4. 9 ostenditur. Iuvabit potissimum observare, ignem ipsum , quo deus praesentiam suam Israelitarum genti patefecit, quantumvis sollemniter sigii uia gratia dei in inedio populo a soelecto habitantis esse soleat, ii iii oties etiam ad perimendos homines qiuosdam converti Lov. 10, 1. 2 Num. i. : 6, 3bj. Quamobrem deus, tali ii iam aemulatione honoris incensiis, ignis eonsutions appellatur Deut 4, 24 Ilebr. 12, 29 i. Sed saepius media tan edam naturalia quantumvis miraculoso mota, ad exsequendam de iram vitatu suo adimendam trahuntur. Inter ea

in libris Mosaicia repraesolitantii diruptio tot rae, qua orachita deglutiuntur Νum. 16, 33 , serpentes in populum saevientes 21, 7 . lepra 25, 4 5ὶ gladius ab adversariis inserendus Exod. 22, 233 siccitas terrae Deiat. 1, Ti. 1 toro Lev. 26, 16-33 Deu 32, 7-29

numerantur inmitiam instrumenta irae divina omnia, qui biis neces terribiles offerri solenti diicimus, plagas illas, qua pletiun quo a deo lato populo insiguntur Exod 30, 2 Num. 8, 9;17, 1 l. 12 Ios 22, 17. 11 , esto quandam significare videri. Qiiod in his exemplis omnibus

licet observnri, inflictionem necis vetiorne iitem o inopinatam, et cui nulla vi humana rosisti possit, ad imaginem ira divina adumbrandam adhiberi, o tanquam ortii in eius indicium in posteriori biis libris onsulto agnoscitur Ios. 23, 6 Deut. 7, 4 L . Sam. 6, 1. Adstipitiantur hui sententiae permultis comminationibus ira divina propheta paene omnes, itorum testimonia singulatimo orse sit longum est. Id solum notaro nobis placet, eos praesertini inpetus adversarioruiti bellicosos contra dei populum, necesque vario modo indo offectas se. g. Zech. b, 2 l7 6, 2 7, 5. 6 14, 19 tanquam instrunient ira dei tribuero solere. Quam vim peremtoriam o sententia scriptoriana V. i. ira dei prostriam esse ea iroque o confirmatur, quod et ira ad exstinguendos homines a deo effusa, et procellae, qua vi fulminum et ventorum terra standam iit quasi labosactare videntur, artium dei cuidain Diotui vehementi terribiliquo comparantur, cui nulli creatiira resistero possit Exod. 5, 8; 's. 8, - 16 Iob , 9; 9, .

subiiciendum inimicorum potestati, inque exiliuin mittendum populum valere, ceteri historiarum scriptores in ipitinis consor libros Iudicum, Resuiu Chronicorum nec non prophetae quidam

4 42 auctoros fiunt. Nec mirum, talem enectum irae divinae neci violentae aequiparari, neque ita haec varietas sententiarum do ira dei interpretanda est, quasi diversa inter so ab eodemisso dei assectu repeti videantur. Nam IIobrae neces per iram de inflictas propiore tam aegrotulerunt, quod vitam non solum naturalem everterunt, sed vitam in ecclesia dei exstinxerant

12쪽

Num. 16, 33. Quum igitur Hebra omina oligio eo niteretur, ut populus a deo electus quasi

lacio dei in o conversa vivoret, ot sinam inter alia bona populo promissa etiam libertas eius et fortuna reipublicae secunda ad vitam a deo sancto sponsam pertinere viderentur, detrimenta libertatis publica atque vorsion om visa violontam ab eadem ira dei, iuippe qua deus faciem a populo suo avorteret et occultaret l's. 27, 9 89 47. Dout 31 17 18 32 19: liren. 3. 43 Ios M, ), descendero, prophota suo iure raodicamini. - Ab hac ration ira dei, qua

per solum ni cium sensibiis obiectu in coniiciscitur, reeedero videntur on testimonia . i. non rara, quibus iram ortis consiliis puniendi a deo initis submisso domonstratur. Huc portinet, iuod Ous iratus sibi proponit, et utiliores vituli aurei sit tomporo perdere Exod 32, 1 1. 33 5, et popillum e utimincoin in doserto rotinore, no ad Prram promissam perveniat Num. ι2. 10-14; 's. 95, 113. et gentes Canaanitaruti non prorsus exstirpare, ut fides Isi noli

tam in religios toti tari rit quo explorari possit Iuli. 2, 2 l. 22M et potestatem regi imi proli Salomonis ad iniere I Reg. I, 9-l3 , et egia Iudae urbi tu ora orti salem suum pinosidium 8iibtrabere 2 log 'i, 273. Tacemus alia. Neque vero holum onsiliorum ratio ab idea ira di-

Vinne ut sta xposita plano ocedit. Etianis onini dantuum, cuius cuipiam inserendi deus iratus consilii un capit, at, hoe animi divini aiiectu longo tent poris intervallo distet, o tuo utrum tuo uno quasi ocii lori in obnitu comprohendi possit, tamen regula n lioquin reperiri in eo Diauc Observatur, quod ira do vorbis saltem minacibus sese declarat, nec raptor talem doctarationem nec tui animi divini proximo adiunctam in mentes hominum venire Potest. - Nam hoc postrenio considor dii in ost, compluribus aliis locis iram do ad verba homillibus quibusdam dicta roserri. Hac in re non os dimetio intellectu, iandatum poena alicuius oronatoriae exsequendae ab

ira divina derivari Nuni. 25, 4. es. 1 Smti. 28, 18 1, 18j. Tunc, quili deus iratus et David om verbis incitaret, ut populum ni inierantium curaret 2 am. 24). et Amaaiam regem alionis deis colendis in cui benteni per prophetam aliquem admoneret 2 Chron. 25, 3bj, utroque effato id molliu est, ut primum populum peste tiadum immittenda castigaret, porro Amagiam orditioni tradoret Rostat igitur id tantum, quod dous Mosen, legationem ad regem Aegypti recusantem, irato increpuisse sertur Exod. 4, 4 . De uni in hac lo ira de narration perantiqua, qua odo nece et perdition per illam hominibus aut insorenda aut minanda anto observavimus. Verumtam Pu non possumus ita ita ita rem expediatiliis, ut suspicemur, illud mandatum dei repetitum invito Mosis animo talem torrorem iniecisse ac si de vita perdonda timor debuerit. Neque illud incerium relinquetur, qualo crimen ira divina dignum Moses commiserit, palam modestia motus officitur a deo sibi iniunctiim si Acipere recusaret. Nam causa, ilia dei ira advorsus populum Israelitamina sivo singulos Israelitas moveri traditur, poesonin in V. Ti. testimonia eadem manet ne posita est in descet uis foedoro, qualicunque modo porpetrato Notissima est regula illa Num. 15 27 1 proposita, si quis per imprudentiam sive errorem de lego istiani amornnsgressus sit, eum certo quodam sacrifiei peccati remissionem impotraro posse; si quis vor quasi sublata in foedus divinum manu scelus commiserit, eum ex out Israelii ira exstirpatum ii I. Diu,tratur haec regula narratione continii adiecta, viro, qui diem sabbati colligendis lignis profanaverat, ex de mandato lapidibus necem illatam esse, quin hoc dolicto foedus inter eunt populum quo salicitum violatum erat. Quum igitur ira dei ad eiusmodi scelera vindicanda resoria soleat, saetio intelligitur, eam praesertini nio veri et quod populus in deserto fidein providentia divina palam pernegavit, et quod alios deos deinceps colere est conatus, et quod contemta in deum spe subsidia aliarum gentilina requirere solitus est, quorum omnium conspectum ex V. i. libris concinnare nos pige Sed opera pretium est, eantia enumerare, quae tanquam aequalia talibus sceleribus vindictam irae divinae excitavisse in 2

13쪽

V. o. traduntur. In ii ominent doli et a qui biis ordo cultu a deo instituti dirumpi vi lotur, si suis ad deum vel liabitatione ni dei nccedere ausus est, a pol state non uac litus Nuni.

8, 19; 6 l-3 Lev IO, ), imprimi, si qui Aram iis uream foederi, ni anu attigit 2 Fam. 6, 7j.

Addimus, irae do ininas contra olim iactari, qui miseri vectigal illud peti, itaro, Aeetindun, quod deus uiues quo lsraelitae ominisci, i. o. ut socium foederis uiti agnoscere voluit Exod 30,1 16 η . 'raeterea irae dei obiioxium sese facit, si tui res do tiropria, ibi limpsit Ios. 7, ij, vel dignitatem pol uti deo proprii censu moro aliarunt nationum habito pro sanavit 1 Chron. 27, 24): tunc si quis iusiuranduit, o doum saevini violavit Ios. 9, 2 ij, vel divino orae it fidem debitam abnegare visus os flud 6, I9), volo rophetas, nuntio voluntatis divinae, irrisit ac contem i, Sit 2 thron. 36. I 6 . Id do i iiive anilitam do sectus a Gedore diviti θ,6- matur, i quis viduas et orbos uppressit Exod. 22, 22 ι), vel inimicis dei subsidiu in praestitit 2 Chron. 9, M. Singulari modo eo innioni oratur, iram do in Israelitas est usa in Psse,

quum Moabitas do oppugnarent, ut vox eorum acriticato liliis haereditari auxilium deorum suorum ac luirer studer Reg. 3, T), quasi lio facimis tu tilpam IsraΘlitamian in iis graviter eum prementium verteretur. Ex hi, iiii a deii tonstravi inus. 1 olori iando ni iudicari, quid iram divinar adversiis Mosen Exod. 4, 24 , tui, vero ii ἰ uti ad vel su Aliaronem et Mariam Num. 12, 1-9 excitaverit. Umini iii in cis es inandatum de Oxyei tui recusaret Aharon et Maria alitem metum fratri iniunctum ase mutaroianir hos opposueriint voloniati coni, illo tuo dei οὐ luscum populo initum tabilientis Q excolentis. Si tu id vero superest ad lyplendam lianc nostram Oi,inionem, non deerit nia,is animum advertentibus eo, tuo iram dei etiam ad alia nationes Israelitis inimicas a rutione converti prophetae Potissimum te, tantur, quin consilio divino ad pol Milui, electunt perii neuti contumaciter advorsati sint. Quia non opus erit, ut Ailigula sitae tu hac de re testimoniaci salmi starum et propheta na re Pia, anilis, livn cipuas tantum ratione eo inmemorabimus, litibus deus, ut iram in alix nati Ono conferret movebatur. Id verti evenit iis, sui id quod deo ,rol i'ium est,

sibi rapuerunt, . . qui Israelitas Sua potestati Subio eorunt, Ior. 50 11 17: ecch. 36, ), sui expugnando populo a deo lecto contra deuii ilisum iam tuam is,sius iiii mici egeruul dor. 46, IV 48, 26: 0, 24 , vel obedientiam deo debita in bio eo mint Mich. b. 4), tui tando in ex malis, qua Israelitis acciderant, voltiptatem e perauit Egeoli. 25. 26θ. Ab alto rari, arte deus, ilium ira sua polentiam aliarum nationum frangat populo , io auxilium sorro id tu illaba 3, 12. 13).ta enim ratione , raeserti ni Zechiul oraculis numitandis dein iis ira delim et sicero, ut ab alii, uationibus cognoscatur, litus sit, nempe inani uni roruin a nati Otium di niti ius id milite Patroitu Si,opuli a se electi. Prophetaruit ope onmino tactum ost, ut imago ira divinno aut ea latebit historiae unius P ι-puli suas occultata in conspectum omni uni veli retur il . ui, uitum ad Sorior Oilitii ulti nati ii iam

illustrandas ad biberetur, simul hi, i, riae totius oneri huilinii sociandum dei providentiam per

j 'orperam hane legem multi in interpretantur linis eos . . Oel, larua in art reuu A. Tapud Hera ortum, eateneve topiadis Tom. X. p. ,. M , quasi . eligat illii l priit, ita a 1 avertendam a populo delarant inam latum sit, indeque colligunt lia, tui hus fatiam quanda in exi,licaalonen aerisi eloria ui legitii trorun a liuvare posse ait, vi lentur. Iruiri saltem in arioduni tenorom verborum non conat lorantos non vi lent, Proximunt ii non ullus histitutionis v. 16. signis eari illud eetlgai, quasi obtegena et repraeae ninna niarias arrielit.,rutia coram leo valere ad orea nil in iis momoriam doniln 2DP 3 Σ ὶ v. 12 auton, non nisi sinis eo motior illius praestasionis indieatur ne plaga raelitis instigatur; lao vero admouiuo id intitum deviarat, eetigal illud inieri riuolpalia ooderia firmati dooumenis ente ei.

14쪽

spicienda regulam summam ostenderet. Scriptores quidem historiae populi a deo electi non so- 'liim id gerunt ut irae do ronovata deinceps et nonnun tuam sedatae memoriam traderent, sed otiam, ut consilia dei de ira populo inserenda, quotcunque moriant, libris suis insererent. Quae si cete consideras, non potuerunt libros illos cornponere nisi instructi ingenio prophetico. Sed iiii inter scriptores V. i. sensu retiore propheta appellantur, quibus muniis iniunctum

erat, dei mandata, adnionitiones, minas conηolation s populi erroribus, sceleribus poenitentiae ita accommodato, it summum dei consilium huic populo sanciuini conservaretur et expolliretur, hi omnes spiriti it i instructi vel, si mavis, sectit necessitatem litandam revolationi dei insitam, ad omprehendondos fine do altiores latius uiro ,ntentos mentes extulerauit. Pronunciaverant ergo iudicium dei nim solui, de populo Iccio sed etiam de aliis nationibus sexercendum, in suo ira tot omne I, raelitae modere divino indignos nec non omne homines sceleratos deο- pie inimicos exstirpatura esset, ut novum Medus cuin reli suis sociis populi Hebraeorum iniri, colorae lite nationes eo recipi posse iii Is revibus his VPrbis repra Psentavinius conspectum spei prophototum, ii uiu per compluria secula singillatim monte cone Pinni, sensim'sii excultam, neque ab omni biis nequali modo xpro sam, ne iii in idem a quavis obscii ritate exenitam csse non ignoram iis Tanti in vero secit haec suturarum rorum iiivor Saria in illit,irati per prophetas declarata, ut irae dei advorsus Israelitas olim tam a spe repetitae finis ulli inus in devorandis omnibus dui adversariis poneretur, ultra quem se locus amplius non concedohatur. In hanc sententiam accedunt

complures prophetae, dico Ioclem, esaiam, Ieremiam, ephaniam, Obadiam, diem irae, sive diem domini statuontes, quem quidem posteri quique procrastinabant eamque cxspectationem oliam auctor libri Danielis praedictioiit, quam ilhcinavit, remm ninium suturarum inseruit 8, 93.

Juum igitur iram te violato quoelinquo modo foedere cum populo electo moveri, omnes religionis Iloliraica tostos inanimi consensu de larent, non potest dubitari, quin affectus ille a sanctitate do originoni traxerit. Sanctum deum ess omnia . i. do utenta principalia proclamant, non eo vias i ut cognoscatur, dei voluntatem perfecte convenire eum eius essentia, ut

Thomasio l. c. p. 37 videtur sed sola ratione eius rei habita, quod verus et unicus deus

gentem Hebra omina tanquam propriam sibi acquisitam habeat. Ideo sanctitas non praedicaturdo do praeter alia attributa eius essentiae, od significat Vortim et omnipotentem deum, quatenus societate speciali cum populo a se electo coniunctus si I. Sicut ergo deus sanctus est, iratonus

universam vitam populi olpeti condit et ad erunt finem dirigit, ita sanctitatem exserit etiam perimendis tum iis ex illa gente oriundis qui a modere desiciunt, tum iis alienigenis, pii populum deo sociatum ideoque ipsum deum damno afficiunt. Itaque ira definitur affectus dot sancti peremto. Hus eontra infideles foederi vel eius adversarios. Quam rem ita esse, probatur etiam Oxpressis verbis Iosiano Ios 24, 19). et dicto Iesaia b 16. Quod vero attinet ad iram divinam nationibus alienis inflictam, monemus, gochiclom oraculis, quae a cap. 24 iisque ad cap. 38 libri ab eo editi loguntur, iram identidem eo referre, ut nationes agnoscant, deum Iehovam esse, i. e. deum omnipotentem proprie deum gentis Hebraeorum sanctum esse, qui lationibus ipsis profligandis sese sanctum praestet 28, 22 38,l6. 23 . Qua ration etiam intelligitur rectius, quam ex incultiore Hebraeorum ingenio, flectit m irae deo aeterno, iust et omnipotenti tribui, qualenus revelans Israelitis voluntatem suam finem quondam pariteli larem sibi proposuerit, eique persequendo incubuerit. Intra hoc revelationis imperfectae spatium non potuit igitur fieri, quin deus speciem studii cuiusdam partium assumpserit, cuius oeumentum poro. . saltem in ira ei adscripta

15쪽

exstat Ad iustitiam vor de ira in V. o. non revocatur, nisi sua tenus deficientibus a foedere divino Israelitis interitu ni vel dotriineti iuni parat les b, I 6). Nam ius situm deus soli huic populo

statuerat, et oras ver nation s in eius Dinnatinionem totidiim οὐ P0rat. Ita hii vindictaria iii-dom inimicis se Oxtraneis, iistam vero roiritii itionein sciciis iiiiiii Plihil ot obedientiam contumaciter donegantibiis per innan do ostici lox et propii 'ta osse pomi mero tostantur. Qua quit ni ita Sint videtur notione irae divina rinion explicata plano bliorrero, quod pii luoitu Israelitae in 'salmis libroque Iob onsor otia in Ior. IV, 24 Thr n. 3. 1 seqq. saepenumero de variis innii et ii inmiti, tibia per iram dei sit, illatis lueruntur. Quod si iit cum normi , ita in V. o. uti iiiv nimiis, Oli eutro citi videtiir, ita ne illi, quidem decroto thoologio illustrali potest, ii nni dei clina Peccato haeredit.iri. coiiiiiiicinia os, o onmilue ob reui nitis illis poetis sentiri. Nam luatonus pii sunt, secuiti liiiii ipsam veter in lini a theologine orniam inter Christi uitantumvi donium suturi id elo sunt conso irati ob eam iii reni ilpa occati in Pr ditari liberi et ab experienda dei ira exemti. Nod res ne ratione ex poditur. Nota Ost omnibus silaostio illa ab hominibus loligioni V. i. si niti, piolato addiciis militiam Pnsita a. ii causa piis fortuna adversa, impiis Soc inda talia appo accidorit. Quum igitii pii huius divina dispositionis rationes ad iisi illum perducere ut cimi lege iustitiae ili vitino rimponere conarentiir, id ipsum perspoeta novilum ab illis dei providontia ituli etiam uel tim,d calamitatos suas, pinniumvis vehentento et continitas eas suo comparatas tum sortiriano impii milii tu in suae fidei hodientiae, ab ira divina in se descelidero corii octamini. Nam in resipione demit in christiana Pato regula, ου cundum quam illa quaestio reto diiudicatur, ii iii, dimidiam partem iam Salomo proverbiorum auctor, attigit Prov. 3, 1 I. R. Calainitatos enim plorarin non iaρ, ut castigationis paternao argumenta sunt Rom. 8, 2S: Iebr. 12, 5-ll) fortuna vero in ipi initia seci inda ad confirmandos eos in malitia eos iu perdendo valet. Quod ergo in V. o. pii rani o deplorant, non e lino ad definiendam ius noti im0m, sitam os . i. iiii tir tandi cara Ra quaPror institu inita . Quem finem ui asse a ramur, imul lite ea, spine iam Xposuimiis, constrinemus, eo nunc animum advortero placet, piam rationem inter iram ac mis ricordiam dei intor edoro . i. seri plores prodant. Iano vero volim uitis ivo ni se tiis do viai,Sitii dinem in Do tantum modo obsorvari licet, pio cum Israelitis git, luoniam proplietae, piando iram do celeris nationiblis comminantur, minimo e proμpiciunt, ut ea dem ita ioviali de ii odiis recipiantiir, et quando in hunc finem animos intondunt, irati Di iudicia iis imitiinentia plano praetermittitiit. Quodsi in V. o. ira et misericordia dei intor so comparni itiir, nec ros iit latenti nil hibotur ad omnium Ontium sive otii is generis ui tinni oriona a deo ofinientinna, Od in populi lecti tantum ortunis explicandis continent r. I. vocamus igitur in momoriam, iram do in V. o. semper ita definiri, ut in cinis offecta ibit cornatur, non nutem ut pro contiliun voltiniato do habeatur, quae etiam a cortis est octibus abstinere possit. Ita do igiti ir, tua nisi in effoctu pi dam vel saltem in consilio divinitiis declarato nian stonditur, certis temporis inibus circuni-

scribatii necesse est. Itaque prophutae, quando ira o livina offoctii atinii iaciant saepenumero adiungit ni spein, soro ut ira cosset, tonis 'ricordia de eam AP sunt i l . g. es t 2 l lor.

exspectatio prophcti in ment ni venit. Ratio iiiiii, ut a civ ni in i uis citi de illos pernuitari considant, aliis locis V. i. orniuiti ii,dolis pio maximo eon,picitis satis illu,tratur. Nam iracundit in deum in V. o. inanifestari, Marcio tonior finxit sod foedus sancit de cum Opulo a So lecto conditi in osse et servari iii gratia, auxilio inisericordia, tolerantia, omne, illius religionis vindices uno ore ,roelatitant. Non ovgis icti in Anticlit tri inc indiam osso V. i. Neriptorcs testantur Sed c contrario quod leu irati, diiserat, an sit amisi incit alom eius vii tuin

16쪽

stino iidem profitentur Exod 34, 6 Num. 14, 18; 's. 86, 15; 03 8 145, 8 Ioel 2, 13:

Nah. I. 3 lona 4, 2: Nehem. 9, Τ). Deus propter nomen suum, i. e. propterea quod sanctus Is raptis est, ab ira praerenda se abstinere mavult Ies 48, 3. Sanctitati eius insitum est, suo dii ira non perseverat, sed ciuod ira eius per gratiam et misericordiam orna Draolita sit.

periitur IIos. 11, 8. 9; Mich. 7, 18; 's. 30, 6 78, 38 . Itaque ad gratiam deo sollemnem les. 60, 10; Thron. 3,31. 32 Ion. 4, 2; m. 9, 6 vel ad fidem eiu populo electo se iv dam Ies. 1, 22;b2 6 provocant prophelao, quando rationem ira sedandae indicant. Cui ro optime congruit, quod simili postulant, ut populus ira pereussus ad obedi Ontiam de Oxhibendam se revertat, qua domitu eomlition expleta deus gratiam suam donuo in Israelita eonforro possit o. g.

Chron. IV, . i. In libris V. Ti. historicis exstant praptore narrationes quaedam, quibus officividonir sacrifici etiam et oblationes ad placandam iram movendamque gratiam dei adhibita osse.

Quam rem nune eo libentius tractamus, lac, graviores inde errores qui bii fidam theolonis nostra sontontia in otio iti.

Optime monuit IIosmatum Erlati gensis Soliri'boiceia Tom. 2 p. 227 vocem λασκεσθαι neque in V. neque in . O. do emeaei sacrificiorum eo modo usurpari, quo secundum tymologiam Graecis sollemnis At, ut placari deum per saerificium similio t. Nubstiti illim cκ a LXX interproribus voci plane alio sensu iust inae cet, ilia per totura legis Osaica codicem eo rosortur, ut quodvis acidiiciuiu logitime mandatum vel Praescriptum ad obtegendum oblatorem vel obtegelidas animas oblatorum coram deo valeat undo ne vox λαοκεast et quidem in graeco bibliorum textu ad aliud obicetum applicatur. Quae res initi maiiisesta est, it c. g. DolitκAchius quoque non audeat in dubium vocare, logislationem Mosis acrificia deo placando ad hi homi nequo statuero nequo gnοου cor ommenta rumirias an die Hebraee p. 94 seqq.). Ne vero, hoc concesso, doctrina de ira divina per Chrisii sacrificium placata infringi, vel saltem sundanient scripturae privari videntur, praesidium huic opinioni iude parare studet, illo quibusdam . i. oeis saerifiei de iram placantia commemorantur. Quae tam P res recte excussa omnitio ad xplodendam illam opinionem nos ducet. Quum I rnolita culti vituli aurei

os inquinavissent, auut re imii do ilo se dero violat excitassent, quam duus consilio cirum perimendorum P claravit Mosos deprecationem pro suis intorponer conatus si quam intorcessionem, conam moration pnistarcharum riuatam, deus approbavit, ita ut consilii illius eum poeniteret Exod 32 7- 14). Quum populus de Ko iactitiis peremtis indigna ictur deus auo iratiis

inopinate pestem immitteret, mi iram dari passus est, qui, Aharon o mandato uosiqsu minent: deo obtulit Nilni. 7 6-ib). Quum propi r otis in populi a regi David institu. tum postem populo deus minisis,ct ira tot per norificia holocausta Di uci inristica placata ost 2 Sana 2 l). Odoin foro sensu prae eri hi dolis in libro Iol, vi inici cibi per holocausta intercossioni Obi diungemin ira in avertererit, cuius periculum acete ipsi formonibus in iiiiii adversus delim plenis moriti sent Iob 42 7-9ὶ Vi lotur mora iis sanctus his saltem exemplis deo Aliarum nationunt oci imitari, quod iani suam donis quibusdam soduri conceysit. Sed plano aliter re so abot modo accuratius eam con ille res. 1toitu sacri fioiorum Davidis declaratur bis verbi ri re rnti nibus terra cessit. Ab amicis iit, postulantur oblationes an ob caii,am, ut uppleant clopre rationem a Iobo x et condam, cuius potissimum ratione habita gratia de eis lenia concessa esso dicitur. Sed etiam ineonsio Duris ab Aharone peracta convenit cum simplici ratione Ι's. 14l, 23, lualom Mosos propQ montem Sinai deo obtulit oratio alitem sociandum religio nomo Ti. ου arpyllatio nomini det, . . dei, qualem in condendo

17쪽

et servando laedore eum Abraham eius ilio prolo se exhibet. Significat orno oratio agnitionem sollemnem do pse Modus etiam huic populo consociau. taque Mosos deseenim populi primum in deserto porpetrati in deprecati imis, Mediis cum patriarchis initum in memoriam do revocat, fideique do illis proniiuesno recordationem tacit, ut cum donuo populo inobedienti reconciliet Exod 32. 13 . Ex his sequitur, ut intercessiones, quas recoliΝuitinis, ad Pilandam de iram eam ob causam valeant, ilia Medus a populo violarum ab eius parte redintegratiar adhibitis in eum inom soli omni hiis eis, quibus iopuli duces legitimi pro eo coram deo agere pomoria iit. Quam rem claro et silmciontor confirmat locus 2 hron. 29 8-rt. Narratur enit ibi liisLiam rogoni eonsilium

foedoris cum deo Israelis reii ovandi cepisse, ut iram a s ot populo univorso verto tot inque hunc finom n sacerdotibus et Ι.evitis tostula. se ui templo ab onini idololatriae apparatu purgato, deo summonia offerrent. Ita suo his quoque narrationibus octo perspectis non alia ratio sedanda dei irae commendauri quam quae a propheth indicati o,t, ut populus L in hodientia reve iis Medus doliui ii istaurare obpai. Hoc solum therimcn b,ervari licet, quod libri istorici dii est populi linii rem lier noni sumbolicos pro eo egisso exhibent, prophetarum vero mandata nil uniuscuitisque animum moresque Gederi divino, vera consormandos spectant. Minini vero connius illo foederi ponovandi adhiberi licet ad sacrificium luisti illustrandunt. Nain hoc sacrificiis pro poc. cati in logo Mosaica instiniti exaequatur; inquam vero narratur ad avertendarii rani divinam saeriti in talia peracta. sed tinturna ob caiista et ei ichnii stica sive summenta deo binta osso. Ioevero diserimen satis luculentiun est, quod theologi seriptura sacrae studiosi, neque dediti opinionibu quantrumvis in hominum consuenidine inveteratis, non debent praeisti mittere. Quaecunqueenini divinae irae sedanda cai Aa praestantiar, in iis oriculiani tuod dana it, offecti certo nondum prospecto ita ut deus o. g. gerenda in Mosi deprecati non pro populo oblatani non acceptaret

Exod 32, 31 35); sed sacrificiis pro peccatis secundum legem peractis vomissio peccatorii nexpetit per certam dei promisSionem id iuncta est. Nam Pgotia illa intercessionis suscipiun-nir quum foedus laesum, ideoque gratia dei populo incerta sit oblatio vero sacrificiorum legitim ruin pro peccatis summa certitii dine retitia divinae laedere firmatae nititur. Itaque, quum apostoli vitu mortis Christi secundum legem de sacrificio annuo pro totius iopuli peccatis Offerendo explicarent, minimo potueriint ponere, gratiam dei ne domum hiatione populo te vel toti hominiani genori expotondalia esse; sed e contrario indicaveiunt hac ips sontentia, gratiam dei nulla ira perturbatani totum opus Christi inst xisse. Uninia enim peccata ad quae remittenda saeritu iuni Christi tanquam consummationem Sacrificiori iii pro peccatis anilii Oriam valere perhiberii hae re ipsa ita a tiruannir ac hi omnia tion nisi errore Et imprudentia conmiissa sint. Quodsi e rata, ad quae delenda sacrificium Christi refertur, talem speciem irae se seriint non potest ieri, ut iram do ad os vel ad Chri ti saerifieiuna ipsum pertinere ullo modo apostoli agnoscant, si modo crodimus, os legem Mosaicain recte intellexisse. Iram dei X V. o. illustratain summopere a notione odii diversam esse, nobis videmur recte docui o. Nodiso eo quidem, quod interdum deus aliquid odisse praedicauir talia colli.

geuda sunt, qua sententiae de ira dei divulgatae praesidium afferre possint. Odit es: et deus apparatum idololatriae ab Israelitis instinitiae Devi. 12, 3i 16, 22 Ier. 44, ), superbiam eo- n, qui vitae luxuriosae dediti sunt Ana. 6, in rapin sceleratas Ies. 1, 8 , dimissiones uxoriam arbitrarias Mai. 2, 16), malitiam ct periurium Zach. 8, 17), sollemnia a popul inobediente porcicta Ios 1 14: in b, 21 . teriam testantur prophetae odium dei adversii facinorosos o mendaces Ps. 5, 6 7 1l, M adversus Esau Mai. I, ), phraim Hos . . Ib), imo populum de proprium Ier. 12 8 Ps. 106, 4M Intelligitur tamen, etiam hunc affectum ad singularia quaequo referri neque haec effata sic accipi posse, quasi religioni Ilebraeorum dogma aliquod

18쪽

de odio do advorsus genus hominiim universum implicitum peccatis sit insitum. Contraria po- su Mententia universa foederis divini historia est supposita, quoniam consilium tolerandi generi humani commemoratur eam oli causam, quia hominos a iuventute in in ala proelives, debilesque voluntate sint Gen. 8, 21 conser s. 78, 38 39 . Minimo saltem in N. I , odii do adversu peccatotes ratio ulla habetur, praeterquam quod statum Malachia de Linu deo poros a Paulo

laudatur Rom. 9, 33.

Itaque investigatiari nunc, tua ratione n ou,γ ν τοι θεου in libris . i. describatur, ei regulae explication es nostra subiicimus, quod eandem notion om irae divinae animi Christi et apostolorum inesse oportet, quae in V. o. statuitur, nisi ortis et indubitatis indiciis diversitas probatur. pq nexu inter utrum tuo librorum gnero iii codiceni conspicuus intorpreti N. i. officiunt iniungit, ut ad xplicamin orba apostolorum vel doni tui ipsius adhibeat gentonii , in V. o. iisdem verbis Expressas, neque ab hac norina recedat, nisi ubi en adhibita ineptias . o. obtrudere cogatur. Copulatur vero . . eum Vetere a potissimum ro, quod praedictionem iudieii divini a prophetis xortam a Christo tum expletam esse, tum Explotum iri testatur. Nam si tu istum regni do inter hominem condendi intiuili ot auctorem exstitisse intelligit, quicunque X. i. vel ovitor gnariis est, ne curatius in tu irenti Aormones domini ac coinparanti os cum prophetiis V. i. non pote, dubium esse quin hoc osticium in eo nitatur, quod Christus, etiam divitia potestato iudieii de ninibus hominibus instituendi ornatus, hoc ipsi in ita exsecutus est, ut alteros fido in se ipsunt instructos deo conciliaret, alterorum volo fidein sibi denegantium

inimicitiam adversus cum counrmaret Ioh b, 22 24 27 3, 18 l; Matth. 10, 34-3η. Quum

vero hae ratio iudicii non satisfacero vocibus prophetarum, externam hominum separationem praedicentium, hoc negotiui a Chri ueto ut apostolis ad ulterius temporis momentum os dilatum. Ad hunc uom renim omnium rotulerunt igitur singula quaeque, quibus prophetae exflacciationes

suas de iudicio suturo descripue rint se exornaverant neque praetermiserunt Dam ob rein etiam annunciatione in irai divinae nil vel , is in ii, cdielites et Scoleratis exserenda renovare. Ino res

ubi mi erum statuni rerum publiearii in Iudaicari iii ' ira inali, quae iam tunc efficax esso coeperit, deducit Iohe, A. 2. 6). lli pra missis necessariu ui est, iram, a qua servatum iri iustiti calo pero tiri tum Paulus contendit Ilo in b, 9 eousor 1 Thess. 1, Ui, ad ultimum iudicium rosorri. I ei nil vero consolitarieti in vi lotur, ut loci 'aut iiii I hosA. , 9 Itona. 3, ;4, 15 9, 22 eodem modo intolligantur. Nam quum cir ita, quae irae dei I Thoss. opponitur, unanimi postolorum consensu ita intolligatur, ut fidelibus dio domum iudicii suppeditetur, equitur, ut otiam ira, illo loco conimemorata, a Paulo ad ultimum rerum humanarum finem delegetur. Itom. 3, b d us appellatur , ἐπειρέ mi, τὴν ὀργὴν hao vor verba versu E- luenti porte re scrutatur ad exspectationem iudicii suturi Rom. 9, 22 explicantur κε il. ὀργῆς

19쪽

per κατηρτιntiίνα εἰς πωλωιν'. Nisi autona iam hac definitione sensus irae eschatologicus elueet, necessarium viii esse id e probamus, qui in id in vorsus eosdem Iuda posis do summa tolerontia tractari signitieuit. Quum autem fieri non possit, ut deus eodem Pinporis momento uni isdem Olorant r agat iisdemque irascatur, opus est, ut ira, ubi Oxserenda deus consilium cepisso, et quae imminui ipsis dicitur. tu a patienter toleravit, ad ultimum diμm rosoratur. Ita tuo etiani loco Ilom. I. 3 ὀ γ'ὼιος or ν κατε orti ετ ιι, ridem iiterpretatio vocis ἀογῆ apta erit. Quum vim o dicat ut ompore transgressiones, hi vero ulliuium dei iudicium destinatum sit, ira hi in morata eo reserenda esse vidi tur. Ita suo in omni biis his N. i. is, quo recolisvimus, ira dei non repraesent.itur nisi ita, ut ossuctus hominum peii mendorum iv on tantoλεία iradendo in lim flectu a iiiiiii divini coniunxntur. Sed quaeritur, an har sententii V. i. sui adaptata tiam in oliquis tribus N. I i locis ex.

toiu Iuda Dis ot pngnnis parandam manis statur. Nisi iiiiii illa efficaci do salutaris omnibus hominibus ita vatigotio piaebetetur rolinquo rentii irae divinno. I tu ut sata Orci si apud interpretes epistola Paulina ea sentontia P. nilum ana, si iam ponit, manifesta Dion ira rno dei post a accurati ii do eribolo in v. 24. 26 28. Unde colligitii limi opilii nem apostoli esso, iram adversus paganos, tuam deus propter colus idololatriae concPPPrit, deinceps e Patefactum esse, quod dou ad graviora Dei nora illos induxerit diunt nutem, qui iram de otiam lio loco do indicio extremo explieant. Qui etsi noxiam lationis I 'nuliti ne non satis expedi veruiit, ante adiis assentiendum eo pio lani modo incitanni r ilia it ira dei, ubicula illo in epistola ad Romi nos doea sermo fit, nil finem omniurii re in trahitur uuod itidem hic illio sue non solum posse fieri, remota ea difficultato domoustrandum si, qua o adhibita a Paulo praesentis O ma ποκυ- λύπτεrti oriri videriar, sed tota ration ceu rato obsorunt diiudicari de bobit, utinam hie sonsus verbis Paulinis eum necessitato tribuatur necno. Cui roi xi,ollioni tuo gregi an adiumentum paravit recentissimus epistolae interpros, Seboitii in Erlangensia Der ἰύmerbrie sotaein End-zwec undie ianheugan ν ach ative est, ili γου). Primum enirn rectissimo monuit, totam ora sonom inde a v. l . non eo valore, ut Probetur, cur do ira in homin s scoloratos et iniust senundanir sicut Praeter nito c. g. Meyeriis tatuit. - sed sto, ut illusiretur, quomodo homines i. o. pocari et i αδεμεων ἐν ἰδικία κατίλο σιν. Tum o bono meruit, quod coria in pntonitam rosulavit, sui in eap. 2. Patilum u amplitis de paeanis, scd te ludasti dissorero pitiarunt. E contrario Schottius orationem 'nil linam ita institutam esse contendit, ut o iisdein in cap. 2. verba lacere postolus orireret, quoruni antea rationen habuit. nulla igitur exordium saei aratione, qua homines liato saeta excelsa do potontia, oritat in tantidam divinarum roriam eognoverint l, 19. U); uni exponit, eos veritatem do se nientibu conceptam idololatria cirru-i,isso v. l-2 IJ; de indo vero ad iit, deuin os in graviora celora rndidisse, o omnino animum Domini perversum firmavisse v. 24-32) ut demonstretur, paganos a dosocii commisso non, utcun suo vellent, revorti potuisse fine ni dentilii Orationi ita imponit, ut doceat, ne conscientia quidem morali, secundum quam nonnulli culpam aliorum cognovOrint, os a tatu omnium separari 2 1-4), sed hos lisos seeleribus universoriam addictos, neque rationi convertondae vitae studentes, iram iudicio extro in coniunctam experium iri v. b ). Ergo suum tota I'auli oratio ite veritate a paganis i ii ip dita hoc io lo cohaereat, vetemur, ne Schollius in sua interpretation non constiterit, quurn ipse l. c. p. 143 scolora a deo climulata ab ira divitia sos manifestant derivaret iudicamus potius, poena illa divinas ideo commemorari, ut firmitas et immo-

20쪽

hilitas erroris paganorum probetur. Deinde vero non possumus iii contendamus, v. - in cap. . ita ad eap. I, I respicere, ut finis orationis ad initium revertatur. Ita autem re tanquam nocessarium confirimatur, iram de his duobus locis non diverso sensu praedicari, sod utro- quo loco ad imaginem iudieii xtroii, referri. Itaque servatur hoc tio suo loco ea ratio ira ope totum V. T. obsera ala, ut non absquo effectu peremtorio deo tribuatur. Nam Paulus etiam exspectat, irant omnibus paganis illatum iri, nisi evangelio sese converti patiantur. antum vero abest, ut odium dei sive iracundiam continnam paganis obverti statuat, ut potius copias olorantiae et patientia divina paganis manisostiatas testetur Rom. 2, 43. Tolerantia enim et iracundi ad eosdem eodem temporis uiomento unior non possunt. Addimus, Paulum etiam in hac re eum V. o. sacere, quod iram dei non ad quodvis peccatu in hominu in roserri occi, sed id ea tantum, quae a veritate per iniustitiam impedita originoni traxerint. Nam secundum V. T. propheta nationibus eam ob rem tantum iram do poniminantur, quod veritatem religioni Israelitarum iustiam contemp8 runt et lippresserunt. Quam rationem Paulus latioribus nibus circumscripsit, quum statueret, deum praetor mediis eum Israelitis Onditum coloris quoque nationibus quaedam oritatis de se cognoscenda vestigia proposuisse, easquc iam eo, quod omnes idololatriae incumbentes veram potentiam ot excelsitatem dei sibi manifestam in contraria vortis ent, iram de finalem meruisse. unita ob causam hanc iram non ut propheta salu titiati dei vindieavit, sed ad universalom eius iustitiam revocavit δικαιοκρεσι Rom. 2, j. Pol nimias ad considerandum locumapb. 2, 3 κ ei ιμεν sta Iudaei τε 'κνα φύσει ργῆς ως οἱ λοιποί sc pagani . Interprotatio horuni verborum versabit u in solvenda ea quaestione, utrum Palilias novum aliquid deseriptioni peccatorum aetii alium antea datae diungat, an hanc ipsam descriptionem ad inem modo perdit t. Itaqito aut cum Hariossio statuemus, Paliliam his verbis statum peccati originalis significare, ut assentiemur Me vero contendenti, Paullim non niη adumbrationem

vitae hominum perversae antea inchoatam consummare. Pra mittimus ergo cum Hartessio, vocomis σε respicere ad aliquam θέσιν, secundum quam iidae aliud quid esse videntur, quam filii irae hanc rem autem non posse intelligi, antequam τέκνα οργῆς explicatum sit. Non dubitamus cum eodem, quin haec sormula ex usu loquendi IIobraeorum descendens propriam certomim hominum qualitatem significet ita ut verba, do quibus agimus, Iudaeos non solum osse dignos ira divina, sed obnoxios irae, destinatos ad iram xperiendam indicent. Quum vero in ira dei notionem libris aeris sollentnem neque artessius neque alius horum verborum interpres accuratius inquisiverit, nobis saltem ius coneo detur, ut, quae in seriptura saera de ira divina invenimus, huic loco explicando adhibeamus. Est igitur perieulum saetendum, annon notio ira suturae, quam ubique PauIus proclamat, etiam his uot his apta siti equo edimus hae in o Hartessio praetendenti, sormulam, de qua agitur, non spectare ad sudurum aliquid, sed qualitatem praesentem quandam repraesentaro. Nam haec opinio facile resellitur. Non solum dicitur xio ian ει θειους, νἱος εἰρηννοῦς, τεκνα v ωτός, τέκνα κατiastici sed etiam λος πωλε m. Ioli 17, 12 , io timoλείας ι 2 Peu 2, 4), io γεέννης Matth. 23, 15j. His sane exemplis probatur, nos non leviter agere, quum τέκνα o ore vertamus destinatos irae dei futurae. Doindo IIartessius recto monuit, voci φύσει respondere eam θέσιν, quod Israelitae propter societatem foederis divini contraria qualitate ornati esse vident ur: τέκνα θέσει intiγγελίας. a vero re ipse refellit suam opinionem veteri doctrinae adstipulantem, φνσιν a Paulo commemoratam roserri debero ad peceatum Israelitis ceterisque hominibus innatum. Nam si Aecundum promissionem a deo datam in gratiam dei reeepti esso ridentur, ira dei ad qualitato eorum definiendam ita refertur, ut universo statui vita eorum

accommodetur praetor ea, qua ab electione dei in eos redundarunt Cogitandum igitur est de peccatis actualibus, praesertim quum iram de alii peceatorum generi ossicere, quam eis, a quibus a