De aëris morbis causarumque localium in hos efficacia : dissertatio inauguralis medica ...

21쪽

dero malignitatem. Quis est, qui hocce Phaenomenon dilucidare velit, nisi atmospliacrae aliquas Paries, velut Singula corporis organici systemata, inienSius aegrotare posse, quam ceteras, itaque in homines, illarum imperio obnoXi Os, inimiciorem eXSerere essicaciam.

inod denique ad moram attinet morborum naias malicorum, quae nunc brevior, nunc longior est, eam comparationem institui posse arbitror inieri aeris hominuinque morbos, ut respectu decursus vel acuti habeantur, vel chronici. Adnotandum 1amen est, chronicos atmosphaerae morbos generi humano Saepius oXcitare acutos, quum non morbus ipse, qua talis, in organismum humanitIn iransferatur, sed tantum vis morbi sica, cujus es citus cssentiali corporiκ diversitate modificentur necesse ost. Quanto major acris suit integritas anie aegrotationem, quo leviores cau8ae morbosae, inprimis iniernae, Seu praedi Sponcnies, tanto validiori reactione morbum cXorium debellare vitam quo normalem recuperare valet. Quodsi igitur cvenit, ut opi-demia aliqua subito sere desinai, quod interdum observatur, Optimo jure ratiocinabimur, ainiosphael x xii, indueta erisi Persecia, integerrimam recepisse

valetudinem, debitamque hominibus salubritatem. Sin morbi inlasmatici, per longum tempus pro iracii,

i paulatim decrescunt, ita quidem, ui Passim nonnulli

22쪽

corripiantur homines, si ipsa epidemia jam eessisse videtur, nihil est probabilius, quam aerem vel ienacissima Praedispositione, vel causarum Oecasiona lium atrocitato impeditum, quominus crisin Persiceret, lysi ianium consanuisSe, nondumque Omnia morbosa et nocisera exuisse. In his etiam causa PO- iesi collocari, quod tales epidemiae uiplurimum Sequente anno, imo Pluribus annis continuis reveriantur, donec morbi atmospitaerei lusis consummata sit, vel serius Supervenerit crisis. Quid, quod aeris morbi etiam metaschematismos subire videnturi Nonnunquam epidemiam finitam aliora excipit diversae

indolis, v. c. febrem scarlatinosam, iussis convul-SiVa, quae vel omnes aut plurimos adoritur, febriscarlatinosa jam perfunctos vel eos tantum, quibus Praegressa epidemia pepercit. g. Hac ex analogia, quae inter aeris et corporum animalium morbos iniercedit, evidentissime patere existimo, non solum partiales atmosphaerae aegritudines existere, sed eas etiam, quae latius disruuduntur, in variis regionibus, imo in locis, exiguo spatio disiantibus, variam iniensitatem promere Posse. Hoc modo soriasse dirimitur quaesito, de qua nostri etiam medici nuperrimis annis maxime dissenserunt: nimirum an epidemiam contagiosam esse

oporteat, si plures homines, cum aegroto aliquo vel

23쪽

modiatum vel Immediatum commercium alentes, eodem corripiantur morbo. uuid per contagium intelligam, supra jam breviter annotavi, scilicet materiam morbificam, ex ipso corpore aegroto prosectam, eamque fixam aut adhaerentem. Non raro accidit novissimis temporibus, ut homines permulti, imo sere omnes, eodem utentes conclavi, vel eandem inhabi-iantes domum, alter Post alierum, grassante epidemia Opprimerentur, aliae autem domus sinitimae vel ex toto destituorentur aegrotis, vel singulares iantum Osrerrent; alias quoque sacium est, ut medici, qui centenos aegrotauitum impune adierant et curaverant, Simulatque ceriam quandam domum, aut conclave ingressi erant, subito, velut pestifero iacit an satu, assieerentur, brevique tempore eXsiinguerentur. Ad hoc provocantes phaenomenon, multi Pei SuaSum habent, si ori non potuisse, quin contagium, in aegrO-iorum corpore evolutum, cum sanis sit communicatam; non eapropter aegrotasse dicunt Sanos, quod atmosphaerae, laborantes ambeunii, Sese commiserint, Sed quod cum eorum corpore, aut supellectili con-

iacium inierint. Si inierrogant adversarii, quidni singulare quodvis membrum samiliae, si in opidemiam incidisset, ioiam semper familiam in socerit, vel opportunitalem ab suisse a reliquis, contagium recipiendi, vel chemicis adminiculis satis mature

hanc materiam morbosam esse deiciam, contagii vindices respondent.

24쪽

Jam eo deductam esse rem existimo, ut ulieriuS Scopum Praefixum Persequi ei, qualem ossicaciam localia momonia iii alii is constitutionem epide-micam exserani, pro virium modo eXPOnere POSSim. Quo melius ratiociniorum subsequentium intelligatur ordo ei concinnitas, haec breviter in memoriam revocasse juvabit: aeris vita morbis iam universalibus quam partialibus potest alienari; morborum aim Osphaereorum causae duplicis sunt generis, et di-SPonentes et occasionales; causarum occasionalium ad dispositionem accessus sic diciam aeris Corru- Pietam proseri, in qua morbus mauisesius cernitur; Ilaecce corruptela humano corpori semper est inimica, eique Vol opportunitatem imperiit ad morbum, vel occasionem, illam scilicet, si homo integerrimus. At satiSque si mus, hanc vero, si dispositio aliqua locum jam habet; morbus inde oriundus omnibus

in aegrotis eundem Promere Solei characterem, eandemque formam, quoniam causa occasionalis specisca est communis; passim iamen forma variat, si Dompo acris aegrotatio lanium exhibuit dispositionem, Causa autem Occasionalis Singularis generis accessit. Sic v. c. epidemiis variis intercurrunt se-bros intermitientes, quae characterem malignum, opi- demiae consentaneum, Produnt, imo nonnunquam

symptomaia quaedam, illi Propria, inter Paroxys-

mos manifestani.

25쪽

Statuamus igitur, ad producendum almosΡliaerae morbum constitutionem epidemicam) momenia externa, accidenialia plurimum valere; qua o non Sem Per univerSalia Aini, necesse est, sed localia esse possunt, id quod supra jam attuli, de morbis tendemicis sermoneni faciens. Quod si vero epidemica constituito per aliquam regionem jam ovoluta estot disrusa, nihilominus loca i singultaria causas morbi sicas occasionales potentior es continere, itaquo nonnullos aeris iracius ad majorem eis periculosio' rem vitae alienationem adigere queunt, quae Omnessere homines, ci soso commilientes, inimice assicit, per ambitum autem Iaiiorem, dimanando et a primitivo ovolutionis Ioco discedendo, partim motu, Partim suscepiis aliis maioriis, paulatim leviori nocendi vi imbuitur, Si cui radiorum. Aniensitas diminuitur, quo longius a soco provehuntur. Quae si Vera sunt, dis ieri non licei, in regionibus, morboim Iasinalico Occupatis, Singulares urbes vel pagos, in his porro vias, et in bis denique domus, imo carum Paries,

existero ΡοSSe, in quibus, Propter momoniorum uociferorum localium abundantiam, epidem in mulio atrocius desaeviat, et quibus candem ob causam lania sit opportunitas, aeris vitam depravandi, aut paene exstinguendi, ut deroponio opprimantur homines, in aliis locis, naiasinatico aere non minus impluiis, tulissime viventeS.

26쪽

tuodsi in editamur, sacile excusabimus eos, qui hujusmodi in casibus contagium Pestiferum a deSηecenSeni, ab aegrotorum corpore ad sanos irati Staium, quum desideretur causa Occa,ionalis, Sine quamlasmaticus morbus oriri non queat. Nonne VeronimoΝΡhaera aegrota Per Se Suppeditare valet occu-Sionem, Si qua dispositio morbosa corpori inest

nonne gradus dispositionis ianto mitior necessarius Osi, quanto iniensior exstat causa occasionaliri, V. c. aeris aegrotatio 2 Praeterea temere faciunt, qui cau-Sam occasionalem, in aere non poSi iam, PraeceSSiΝSenegeni, Si eam non observaverint; etenim quod hanc ni linei rem, medicos de semet ipSiS errare POSSe credo. Opus non esi, ut causa adeo esset manife- Sia, quae Sub oculos caderet statimque morbissica agnosceretur, sed mulia dantur momenta, Sub conditione tantum nocentia, alioquin iudisserentia, imo nonnunquam Salutifera, quod Sequentia probant: morbosa aeris constitutio, vel sola dispositio, nonianium hominibus ei animalibus noxain insert, sed' haud, dubio ollam in frugum incrementa et evolutioncm exserit ossicaciam peculiarem, qua sit, ut

omnibus hominibus vicium minus idoneum atque salubrem, nonnullis adeo inimicum, praebcani. IIaec enim causa videtur culpanda, quod fructus horaci, in diverssissimo solo utili ci matura ti, communem obtineant indolem. organismo animali damnosam,

27쪽

quamorbem usus eorum magnam adhiberi Jubet providentiam, cui homines non semper indulgent, quoniam eam vel supervacuam Pulani, vel, quid Periculi metuendum sit, nesciunt. Ceteroquin permulta de propagationis morborum modo ultro citroque possunt disputari; nam si quis revera per alium est insccius, nunquam certo dirimere licet, num causa sortuita, ut diaetae vitium, refrigerium, etc. Induxerit morbum, q'i demum medianie admosphaera morbosa characterem receperii communem, opide

micum.

Inter momenia localia, aeris corruptelam modibosque proserenita, nonnulla adeo sunt nota, ut obiter ianium memorari debeant. IIuc paludes pertinent, Iacus Stagnanies, corpora animalia et vege-iabilia, sub dio, vel clausis locis putrescentia, quO- rum noxii essecius tanto promptiores atque gravio-l res apparent, quanio magis nonnullae conditionesi vaporum salubrium evolutioni favent, v. c. aeSius,l et quanto minus aer gaudet adminiculis, adi eorum neutralisationem ei assimilitationem neces- Sariis, v. c. Veniis; etenim Ventos excitari vi quadama ni ris medicatrice, non dubitandum est, si supra a dicia in memoriam revocamus. Quis est, qui ignos rei, in nonnullis Italiae regionibus, ubi vapores sul-d phurosi copiosissimi ex terra cinergunt, icit Ροrea aestivo, coelo Sereno ac iranquillo, acrem ita 1'eS-

28쪽

simularI, ut non ,soluin homines, regiones illas sorte Perana lantes, mirum in modum assiciantur, Sed etiam vegetabilia, ibi procreaia, Pereant.. Neminem vituperari Posse arbitror, qui aerem illarum regionum certo anni , tempore non modo aegrotare, Sed

moriem subire, dicat. Neque mimis silvae densissimae, veniorum aditum et pernatum arcentes, atmosphaerae vitam alienani, morbosque epidemicos, si exorti sint, maligniores et pertinaciores reddunt.

Nupervacancum vero est, mentionem sacere nOSOcOmiorum, carcerum, caSirorum, urbium obsidione diu-iurna deleniarum, in quibus morbi epidemici malignissimi causis localibus non solum gignuntur, verum citam Susiiuentur. Non inficior quidem, his Iu casibus.verum contagium simul in corporibus Posse evolvi, Sed quanium pendeat ab atmosphaerae efficacia, ex eo inprimis apparet, quod non raro aegroti, ad alias urbes, vel ad alias ianium domus translati, Promptissime sanescunt, et epidemia statim restringitur, vel ex toto evertitur. Q uae cum ita sint, a sana ratione vix alienum erit, suspicari, qualemcunque epidemiam, Si urbem vel pagum aliquem adoriatur, tu aliis ejus Partibus graviorem,

in aliis mitiorem esse debere, quoniam causae morbiscae locales, ut Stagna paludosa, Viarum domuumque anguSilac, hominum constipatio et ovaporationum animalium ubertas, opificia insalubria, nutrimeniorum Pravitas, multaque akia hic sunt, illic autem desciunt.

29쪽

Quemadmodum locales conditiones aeris morbos gignunt, vel saltem augent, moramque eorum diuturniorem reddunt, ita eaedem, Si sausiae sunt, essicaciam salubrem ad restringendas et exstinguendas opidemias exserant, necesse est. Priusquam vero de his exponam, nonnulla praemittam de adminiculis, quibus natura ad scopum illum conse- . quendum uti solet.

Praeter venios, procellas, Pluvias ei alia, inprimis tonitrua ad mutandam aeris consiliuilonem fugandosque morbos epidemicos, saluberrima esse

Scimus. USUR. eorum non . in fragore tantum cerni

videtur, quo movent aerem atque percutiunt, verum etiam in electricitatis ubertate, quam indicant. Forsan igitur electrogenium, quod etiam in animali corpore magnas agit Paries, Principium almosphaerae vivificans est, cujus . quantitate, intensitato et, proportionibus iam sana quam morbosa illius conditio pendet. Nuperrimi etiam aevi observationes docuerunt, epidemias ium si equentiores et maligniores grassari, cum nulla fere tonitrua existant, orgo electrictialis desecius haud dubio locum halbeat; ab altera autem parie morbum Iniasmaticumi exorio ionitru protinus restingui, vel ad levissimum gradum detrudi. Praeterea ex pario saltem his dilucidari potest, cur intasmatici morbi longe frequentius autumno ut vero desaeviani, quam hicine atquc aestate. tuum Praecipuo Per aestatem ioni-

30쪽

trua oriantur, ineunte vero auiumno deficero incipiant, electricitas hoc tempore diminutitur necessc est, quod seri nequii sine aliqua almophaerae revolutione; partim haec revolutio, partim diminutio vel desectio principii, ad vitam maxime necessarii, aeris alienationem, magis minusve inimicam hominibus, Proserunt. Sensim quidem aer desectum illum aliis modis lia: compensare valet, ut Per aliquod tempus per hiemen) relativam obtineat valetudinem, at quo diutius caret electricitate, eo magis virtute Privatur, materias alienas, et illatas, assimilandi et Integritatem suam tuendi, quamobrem Verno tem-Pore, antequam novum electrictialis augmentum tonitrua reducit, aer, ut ita dicam, extrema imbecilli- fato vitali laborat, itaque ad gignenda uilasmata Op-POriunissimus est.

g. 21. Inter topica praesidia, loci alicujus atmospha

ram corrigentia, Sive aegrotationem ejus ad minorem gradum redigenita, Principem locum perpetua aeris renovatio lenet, quippe quae Partim mechanica ratione motu , partim chemica prosii. Etiamsi aer

recens, in aegrotorum cubicula intromissus, non semper materias insalubres ibi evolutas assinatare va- Ieat, tamen eas extenuat, dissipat, ergo efficaciam earum diminuit, quum eas concentrari non Pa .iatur. Renovatio, quo majorem auris perflatum inducit, eo salubrior esse videtur, dummodo caveatur, ne ae-