De vini apud Romanos apparatu curaque

1쪽

liber

Scripsit

3쪽

Vini apparandi curandique rati0nis, quae n08tris temporibus u8itata eSt, non rudem me, quippe natum in regione vitifera, juvit anquirere, qualiS apparatus curaque vini fuisset apud R0man0s. Oblata igitur occasione libri sch0lastici seribendi, tu medium pr0seram, quantum per temp0ris angustias de ea re conscribere mihi licuit. Ad tractandam autem rem institutam prae ceteris ex usu mihi fuerunt libri, quos Cat0, Varr0, C0lumella, Palladius seripserunt de re rustiea, libri Ge090nic0n, qui Cassiani Bassi n0mine feruntur, C. Plinii Secundi hist0ria naturalis, Galeni et Di0se0ridis scripta de arte medicina, Athenaei Deipn0sophistarum l. I, Vergilii Ge0rgie0n l. II. EX recentiorum vir0rum doetorum commentationibus, quae eo pertinent, perv0hitari Weberi dissertationem de vino Falern0; Magerstedi, Weinbau der R6mer; Hesset, die Wein veredelungsmethoden des Alterthums, verglichen mit denen der heutigon Zeit; Becker, Gallus p. 293 sqq.; Marquardi, Romiselle Privatalterthumer ii, p. 54. Sqq. Atque ut illud primum videamus, quando quoque anno et qua ratione Vindemiatum sit, fieri non potest, ut silentio praetereamus Vinalia rustica, quae XII. Kal. Sept. J0vi et Veneri celebrabantur. λ) Ut enim veteres Romani nihil fere maj0ris rei

λ) Varro L. L. VI, 16: Vinalia a vino. Hic dies Iovis non Veneris. Πujus rei cura nou levis in Latio, nam aliquot locis vindemiae primum ab sacerd0tibus publice fiebant, ut B0mae etiam nunc. Nam stamen Dialis auspicabatur vindemiam et ut jussit vinum legere, agna I0vi facit, inter quojus exta caesa et p0rrecta stamen prorsus vinum legit. cs. Varro R. R. I, l, 6.

4쪽

ne privatim quidem nisi auspicat0 gerebant'), sic etiam Vinalibus rusti eis flamen Dialis, quippe qui Jovis saero ministerio assignatus e88et, Vindemiam hac rati0ne auspicabatur, ut primas uvas legens et Jovi agna saeiens vindemiare juberet. Vindemiare, priusquamea Vinalia essent celebrata, fuisse vetitum, qu id d0eti quidam viri existimant, equidem c0ncedo, at edictum illud in h0rtis Tusculanis Seriptum: Vinum novum no vehatur in urbem, antequam Vinalia kalentur, η) quo, quod Statuerunt, probari volunt, ad Vinalia priora, quae mense Aprili IX. Kal. Majas vini n0vi libandi degustandique causa deicbrabantur, δ) referri malim. Αetis enim Vinalibus rustieis R0mani vindemiam u0n s0lebant praecipitare, quum illo anni temp0re uvae n0ndum satis essent eoetae; quin satius ducebant uvas ad nimiam maturitatem pervenire, qUum uvae praemature lectae largam quidem vini copiam, at vinum infirmum et deteri0ris notae praeberent.') Jam quΗm plerumque aliquantum temporis interesset inter Vinalia rustiea et vindemiam, mihi quidem n0uliquet, quom0d0 seri p0tuerit, ut Vinum n0vum jam ante illud tempus in urbem vehere-

Volendos Septembres celebrabunt, quo die primum Mina in Urbem deferebant; ad veritatem autem accedere mihi Videtur, qu0d mellerus e0njecit alia de cansa, quam hoe I0c0 afferre l0ngum est, in Festi codice p0st verba Kol. Sept. praeter ea, quae in Paulo legimus: , , quo die primum in urbem vina deferebami intercidisse haec fere: Erant olium alia vinalia mense Aprili IX. Kal. Messes. His igitur verbis positis ante illa Pauli: is quo die ' etc. jam nihil obstat iis, quae e0Meei. Posito vero atque c0nees 80, loe08 illi,s Festi et Pauli Diaeoni integr0s esse, quid est, quod impediat, quominuS Vina, quae Vinalibus primum in urbem delata esse Paulus Diae0nus tradit, intelligamus uvas, quum vini voeabul0 interdum pro ipsis uvis veteres scriptores u80s esse e0mpluribus e loeis appareat.'Vindemiandi tempus, quum penderet ex uvarum maturitate, aliud erat aliis annis aliisque in regionibus. Sic locis tepidis maritimisque uvae jam mense Septembri

β) p. 264. ed. M ueller. q) p 26b. ed. M.: Rustica vinalia appellantur mense Augusto XIII. Ea l. Sept. Iovis dies sestus, quia Latini bellum gerentes adversus Megentium Omnis vini libationem ei Deo dedicaverunt et c. yb Caio R. R. 147. Varro L. L. V, 17, 28. Plaut. Trin. II, 4, 125: Tum vinum prius quam coctumst pendet putidum.

5쪽

legebantur, quo tempore frigidioribus locis vindemia demum apparabatur;)ὶ ae saepe ne in eadem quidem vinea per e0ntinu08 die8 poterat Vindemiari, quum alia uvarum

immaturae una cum maturis legerentur, plerumque jam in instituendis vineis id vide

uvarum alii aliter interpretabantur. ε) Quidam enim existimabant tempestivam esse vindemiam, quum col0ratas et perlucidas amimadvertissent uvas, aut quum vidissent ad pal-

mella docet, quoniam immaturis uvis pr0pter intemperiem solis aut anni eadem addidere 90ssent. Ac ne gustando quidem maturitatem uvarum idem tradit Τ) certe e0gn0sei p0sse, quum quaedam uvarum genera nunquam dulcedinem eaperent pr0pter nimiam austeritatem. Certissimum maturitatis indidium script0res rei rustieae') h0g esse existimaverunt, si vinacei, qui acinis celarentur, jam insuseati et n0nnulli pr0pem0dum nigri essent; nam c0l0rem nulla re vinaceis siserri posse, nisi naturae maturitate, praesertim quum in media parte acinorum essent et a sole aestuante et a Ventis pr0tegerentur, hum0rque ipse n0n pateretur ea pereo qui aut infuseari, nisi suapte natura. Qu0sdam Diophanes in Go0p0nieis docet etiam hoc pr0 maturitatis indidio habuisse, si uvis pressis VinaeeOS nudoS, i. e. earne non adhaerente, eXsilire animadvertissent. Quamvis igitur pro maturitate uvarum vindemiandi tempus es8et diversum, in universum tamen neque

βλαπτου τι παρα τὸ ὁ εο ν αχθοφορουσαν, αλλα καὶ εἰ χαλαζα ξ κρυσταλλος γενοιτο, ευπαθέ στερον του οἰνον είξουσιν. - Φασὶν οἱ περὶ Δημοκριτον καὶ 'Aφρικανον εῖ μ ονας γ μερας, καὶ ου πλείους καλως δια αενειν πεπανθεῖσαν τῆν σταφυλην. 'Εαν ουν το γίγαρτον μηκε Dχλωρον διαφανς, αλλα ριελαν, σημαίνει αυτεν ωριμιον εἰναι. οἱ δε θλίβουσι τρὶς ηαγας, καὶ εἰ φύεν εκπηὀ8 7y το γίγαρτον γυρινον, μη περιέχον τί ποτε τῶν σαρκων, . ωρίμους εἰναι προς τρυγητον δοκιμιαζουσι τας σταφυλας. εἰ δε εκπηδῆσν το γίγαρτον μετα ριερους τῶν σαρκων, ου φασιν αυτάς ωρίμιους εἰναι.

6쪽

ante aequin0etium anetumnale neque post VergiΙiarum occaSum ΙΙΙ. Id. N0vembr.) vindemiam saetam esse multis ex loeis veterum seriptorum intelligimus. Φ)De vindemiandi rati0ne si quaerimus, jam tum temporis erat moris, uvas evitibus pendentes sive vinum pendens', saleulis aut unguibus ferreis desedare; destringere uvas 0mnino displigebat, quum tali mod0 acini, praesertim quum e8Sent praematuri, facile dispergerentur, dispersi aut negligerentur aut pedibus c0ndulcarentur. β) Deseetae uvae legebanturq) aut in c0rbulas β) sseellasve q) vimineas, quae, ut liquor eX uvis praematuris sp0nte defluens eXeiperetur, magna ex parte erant pistatae, aut in lintres R) sive coneava vasa lignea, quae n08 dicimus Bullen sive Mulden. Neque vero omnes uvae in vindemia Iegebantur ad defu8ionem, quaedam etiam, ut verbis utar Varronis, eligebantur ad edendum uvae eSeariae 'o Sive suburbanae'. ). Εas uvas ne desse erat Sap0ris justunditate c0mmendari, eximiae esse speciei et magnitudinis, grani callosi et siquioris, durabiles, ut in hiemem quoque servari possent, atque ea de cau8a non praematuras.' ') Quum vero ex ipsis iis uvis, quae in escariarum numero habebantur, plerumque vinum exprimeretur minoris notae, multa vitium genera ad escam tantum deponebantur, ut vitis praee0quis i in) sive praec0qua, in ) v. duracina, quam a duritia astini nomen traxisse script0res rei rustieaedoeent, V. purpurea, 'g) quam, qu0niam geminas Semper ferret uvas, quae crassitudine mammas aemularentur, bimammiam Plinius in β) appellat. Quadum vite n0n e0nfundenda est vitis bumamma/β sive bumastus. 73 cujus uvae aut nigri aut albi col0ris erant

utitur vocabulo cogendi.

') Caio R. R. XXIII Varro I, 15; 22; 54. Cat0 R. R. XI, 43 corbulas vocat Amerinas, i. e. suetas e salice Amerina, de qua cf. Col. IV, 30, 4. Plin. XXIV, 9, 58. Verg. G. I, 265. υ Col. XII, 39, t. et 18, 2. Formam corbuturum fiscellarumve intelligimus ex operibus quibusdam

artis antiquae, quae vindemiam repraesentant. cf. WeisSer Lebensbilder, p. 3l, N0. 14. sb. 16. , unde etium utres in vindemia priscis temporibus adhibitos esse 9ppηret.') Tibull. i, 5, 23: Aut mihi servabit plenis in lintribus uvas. cs. Dissen. ad h. l. et Reyne ad Verg.

G. I, 262. β) Plin. XIV, 3, 9.

') Isid. XVII, 5 : Suburbanae uvae quaedam dicuntur, quia fructus eorum ad escam velut p0mum in urbibus venditur.

7쪽

et mammae bovinae instar turgeScebant. Magnitud0 earum uvarum jam ex syllaba βου voeabulis ματτος et mamma praeposita apparet; eam enim Graeui de bovis magnitudine cogitantes n0minibuS amplarum rerum praeponere S0lebant. 'a) Εx aliis vitibus

serebat uvas, denique forenSiS, cujuS uvas celere8 fui8Se pr0 ventu, vendibiles adspeetu, portatu saciles Plinius β) d0eet. Uvae vero e Scariae non 80lum recentes con Sumebantur, sed etiam rep0nebantur tum in hiemem tum totum in annum; itaque multae exstabant earum servandarum rationeS, e quibuS, ne l0ngiuS a pr090Sito avocer, paveas tantum

c0mmemorare mihi liceat. Demptis enim forfice corruptioribus acinis 3 Τ) et pientis pediculis extremis alii uvas, quas fumo durarent, pensili n0d0 ' ) Suspendebant aut in earnari0 aut, quod Cato Τ') de Servandis aliqu0t uvarum generibus praeeepit, in 0sficina serraria, aut in h0rreis sive grauarii8, qu0d pulverem inde excitatum uvis pensilibus plurimum conserre arbitrabantur ad diuturnitatem ;*q) nec non rugosa tali modo fieri adina et dulciora ait C0lumella, η' qu0d multum hum0ris inde exsugeret pulvis. Alii uvas, quas ser-

a) uinc βουπραδας magnos pueros dixerunt et muris cum ii cum βουσυκον et magnum saniem βουλιμον sive βουλιμίαν. ii,) Col. III. 2 l. Isid. XVII, 5. τ) min. XIV. 3. 4.

2, 2. in scriptura hujus vocis vel t. libb. Variant οῦ scribitur enim etiam vennucula, venuncula, veni usu, vernucula.

δ') Plin. XIV, I, 3. Quae ita suspenduntur, opp0rtunissimas duracinas esse auctor est Varro R. R. l, 58 ex Catone Vll. Hinc uva pensilis apud Horatium Sat. li, 2, 121 sq.: Tum pensilis uva secutidas Et nux ornabat mensas cuin duplice ficu. Uva passa pensilis apud Plaut. Poen. l. 2. 99. λ') R. R. Vll. cf. Varro i, b8.

8쪽

varent, condebant in labellum fictile, quod paleis quam Sicci88imis cribratis, ut essent sine pulvere, implebant; labellum autem exstete obturabant et, qua 0pereulum eum labello c0mmittebatur, luto paleat0 circumlinebant, ne aer attingere posset uvas.') Quidam etiam

obturatis, ne humor transmitteretur neve spiritus penetraret, in d0lia vinaceorum plenaree0ndebant. Has tamen uvas, quae ab ollis dicebantur ollares, δ) et caput tentasse et St0maelium et vesteam infestasse necepimus, q) quum pensiles uvae a medicis tamquam saluberrimae e0mmendarentur et essent ex iis fruetibus, qui plerumque ornabant mensas Secundas. β)Quae uvae ad defusionem erant te etae, eas in toreulario, qu0d plano erat pede, eleetis, q) ne vinum seret acerbum, uvis acerbis et i liis, viri 0rbem quasi salta-t0rium versatiles pedibus nudis ealeabant, ) ut exprimerent inde Suessum. Sedulo vero observabatur, ut caleatores 10rcularium ingrederentur pedibus probe l0tis ac purgatis' liberisque a vulneribus Τ') et inter caleandi opus gibo atque potu abStinerent, ') ne quid i 0rte incideret in vinaceu, quo vinum inde calcatum acesceret. Iterum ibi caleatis uvis se0pi et follieuli subjiciebantur t0reulari,' in) qu0, si quid reliqui haberent succi, exprimeretur. Τ') Quae liberae reipublicae temp0ribus adhibebantur t0reularia, admodum erant manea. Premebantur enim vinacea trabibus sive prelis, quae lapidum e0ngerie onerata funibus

διαφθαρείσας αποχωρίζειν του λοιπου καρ του. ') Verg. G. li, T: Nudataque musto Tingue novo mecum dereptis crura cothurnis. Titi. II, 5, 85: Oblitus et musto seriet pede rusticus uvas. Id. l, 5, 24: Pressaque veloci candida musta pede. ld. ii, 1, 45. Prop. ill, 17, l9. Ovid. Fast. lV, 897. Met. ll, 29. Remed. 190. Juven. V, 31. Nemes. Εcl. lli, 40. Sqq. cf. IVeisSer, Lebensb. p. 3s.', Geop. Vt, st: τας δὲ τας σταφυλας εἰς τας ληνους ευθυς τοῖς ποσὶ γαποθλιβέτωσαν οἰ προς τουτο τεταγμ ενοι. - Εἰςιεναι δὲ εἰς τήν ληνον τους πατουντας χρηεὐ μαλα τα περι τους ποθας κεκαθαρμένους - καὶ εἴ τις αναγκη γένοιτο του απελθεῖν μῆγυμνοῖς τοῖς ποσιν απιέτω. ira Plin. XlV, 19, 23.

) Torcular, torculum, torcularium veteres scriptores promiscue ponebant, ut significarent et locum, ubi uvae calcabantur et premebantur, et machinam, qua torculabantur. Φη) Varro R. R. l. 54. Geop. l. l.

9쪽

vittisque loreis detrahebantur; ) quo factum est, ut toreular etiam iis temporibus, quibus

diceretur, Augusto imperante inventum esse Plinius d0eet, atque ita id t0reular 00dem teste erat aediseatum, ut rugae mali t0rcularii per e0chleam torquerentur, imposita arb0ri affixaque ex altero trabis capite Stella lignea e palis decussatim p0sitis; quibus ex palis areae lapidibus onustae pendebant, quas Secum arbor attollebat Sua qu0que aetate Plinius tradit t0reularis genus inventum esse, quod parvis esset prelis et aptum min0rit0rculari0, in quo medio malum toreularium esse Statutum ac super prela c0ngeriem tignorum vel lapidum constructam, quae tympana Vinaeet 8 imp0sita supεyne t0to p0u-

thus tenui vimine e0ntextus inversae metae SimiliS,q, per quem mustum pedibus ealeatum aut prelo eXpressum vinacea Segregandi causa transmitteretur in t0reulat0rium laeum') sive labrum. )Duo igitur musti genera fiebant rati0nibus illis calcandi et t0reulandi, mustum calcatum et pressum; re vera autem plura eXStabant genera. Nam jam antequam Uvae calcarentur, Sponte et uvarum p0ndere pars quaedam musti defluebat, quod voeabatur pr0tr0pum') vel mustum lixivum. 'q) Qu0d quum vacaret suste0 illo acerb0, qui inest scopis et vinaceis, optimae nimirum erat n0tae; Secundae n0tae mustum habebatur caleatum, tertiae n0tae pressum, quippe cui e vinaceis multum ine GSet acerbitatis. Quamquam

neglecta illa acerbitate quidam, quum mustum, ut verbis utar Varr0nis, desierat Sub prelo fluere, pedem sive massam Vinaeeorum prelo subjectam dircumcidebant atque iterum premebant; quod vero inde profluxerat muStum, Se0rSum Servabatur, quum serrum reSiperet

D Plin. XVlli, 3l, 74. Vitruv. VI, 6, 3: ipsum aut eui torcular, si non cochleis torquetur sed vectibus et prelo premitur, ne minus longum pedes quadraginta constituatur. θ Properi . t V, 6, 73: Vinaque sun dantur prolis elisa Falernis. Mart. l. 26, 5: Pelignis agitur vindemia prelis. Id. Xlli, is l. Hor. Curna. l, 20, 9. Varro R. R. l. 54. Tacit. An n. X l, 3 l. es. Panostia Biliter anti hen Lebens XIV, 9. IVeisser, Lebensbiliter p. XXXl, 14. et 15.

υποληνιον. ) Vergi G. ll, 7: spumat plenis vindemia labris.' Plin. XIV, 9, 11: Sed inter haec genera potuum ponere debeo et protropum: ita appellatur B quibusdam mustum sponte defluens, antequam calcentur uvae. Geop. Vt, 16: προχυμα./D Col. Xll, 27. Variant vett. libb. in scriptura hujus vocis: lixivum et lixivium.

10쪽

et admodum esset acerbum. Musti id genus ab ec circumstidendi ratione alii vocabanteireumeisitum, Τ) alii circumcidaneum, φ) alii tortivum. ) Neque satis habebant R0mani ea ratione uvas eXpreSSiSSe, Sed, quum ViS prelorum n0ndum esset tanta, ut omnis liquor ex uvis eXprimeretur, Vinacea, quemadm0dum etiam nostra aetate hic ibi fieri s0let, p0st musti defluxum macerabant aqua, quae nonnunquam faege erat permixta, ad denuo culcata tertium subjiciebant prel0, ε) qu0dque inde exprimebant liquoris, v0eabant l0ram. β)Pro aquae Vel O p 0rtione, qua macerabantur vinacea, etiam l0rae complures exstabant notae; at ne optimae quidem ejus potus notae firmitatis laus tribui p0terat. Itaque id p0ti0nis genus nimimi erat pretii ad praecipue servis et operariis hieme, qua opera gravi0ra intermittebant ut, praebebatur pro vin0; q) l0ram igitur, quamquam vinum jure diei D0n p0sset, Plinius numerat inter vina operaria, quorum tria ex8tarent genera, ') vinumque familiae voeat Cato') Nec non mulieribus, quas priscis quidem temp0ribus vinum bibere vetitas fuisse aecepimus, ') uti licebat ea l0ra.' ')Rursus R0mani nihil habebant antiquius, quam ut dulcedinem atque vires Viniquacunque ratione augerent Fieri igitur Solebat, ut uvae lectae, priusquam calearentur, aliqu0t per dies in cratibus exp0nereritur S0li, Τ) qu0 evanescerent elementa aqu0Sa eti) Varro R. R. l. 5δ. ) Culo R. R. 23: Tortivum mustum circumcidaneum suo cuique dolio dividito, additoque pariter. ) Col. Xll, 36 : Mustum tortivum est, quod post primum pressuram vinuceorum circumciso pede exprimitur. cr. Plin. XIV, 19, 23 et 20, 25. ') Varro R. R. l, 54. Col. XII, 40. Varro de ita p. R. ap. Nonium s. v. murrhina. cf. Non.

S. V. moriola: , , moriolam nominabant, quum ex uVis expressum erat et ad solliculos reliquos et vinacea adjiciebant aquam . Pro moriolu autem l0riola scribendum esse videtur. Dioscorid. V. 13. Galen. Vt, p.

ξευτερι ας, i. e. vinum secundarium. cf. Geop. l. l. Di 0sc. l. l. Galen. l.l. Hesychius s. v. Θευτεριναρ. Ductum est ab illo vocabulo nostrum Lauer, quo eundem potum significamus nique Romani.

y) u. N. XlV, 10, 12: Tria eorum genera: Decima parte aquae addita, quae musti expressa sit, et ita nocte ac die madesuctis vinacris, rursusque prelo subjectis. Alterum, quomodo Gra0ci factita-Vere, tertia parte ejus, quod expressum sit, addita aquae, expressoque decocto ad tertias partes. Tertium est saecibus vini expressum, quod saecatum Cato appellat. Nulli eX his plus, quam anno, usus. es. Diosc.

V, a 3: χρω ὁ ε αυτ ρ έντος ἐνιαυτου, ταχεως γάρ ἐξίτηλος γίνεται.

Omnes mulieres.

Φ') Varro de vita p. R. L. l. ap. Nonium: Antiquae mulieres majores natu bibebant loram etc. hy) Plinius XlV, 9, 1s.) uviis cum ad sinem per septem dies in sole siccari vult, Columella vero Xll, 27) per triduum in sole expundi et quarto die meridiano tempore uvas calidas proculcari dubet. CLGe0 p. Vll, 18: τρυγγησαντες ἐπὶ βοτρυν ὁιατιθέντες υπο τον ξλιον εως αν απασαι αποσταφιδο- θωύι, μετα δὲ ταυτα ανελο μενοι εἰς αυτο το καυμα μετακομίgουσιν εἰς πην ληνον καὶ εωσι το λοιπον τῆς ημέρας και την νυκτα επιουσαν c λην πατουσί τε προς ορθρον.