장음표시 사용
2쪽
ORATIO, HABITA IN PRINCIPIO Academiae Sabulonetanae, tam graecae qua latinae ab Illustrissimo Priocipe UESPASIANO GON ZAGAt in Sabuloneta sua nuper a te: condita, nuper institutae.
Uo D faustum, felix, sortuna tumq; st, Illustrissime & Excel lentissime Princeps UESPASIANE Gon Zaga, VOSq; cete- :ri, quicunq; adestis, auditores
praestatissimi, hodierno die, qui est dies sestus Diui Nicolai, scholarum protectoris, S discipulorum patroni:& id e . quoque dies natalis felicissimi Principis nostri, in GV
Vtroque eorum nobis, ut speramus, bene fauente, Sadiuuante aggredimur, Nauspicamur exercitationem studia literarii, & Academiae nouae tam
graecae, quam latinae. quam sapientissimus Princeps noster post aedificationem pulcherrimi huiusce oppidi sui, ad frequentationem& ornamen- . tum illius sapientissime excogitauit: θ excogitata pari sapientia, sine ulla cunctatione ad principium effectuimq; perduxit. Quamobrem nOS quoque quibus idem Princeps muneris huius curam, &A ii .
3쪽
administrationem, hoc est pra legendi, ' docendi onus domandauit: hoc ipso sacratissimo die. hac ipsa musis humanioribus dicata sede, verba facturi 1umus, de de mirabili oppidi huius aedificatione,& de sapientissima studii literarii institutione, dc
una cum his etiam depraestantiit imis,i & maximis laudibus illius, qui utriusque rei tam praeclarae nobis auctor extitit. Quorum trium dicendorum quamuis Vnu ira quodque per seipsum si ita sera xti fertile ad dicendum, ut ex eo una vel bene longa dc iusta oratio fieri post it: attamen ipsi nos ita moderabimur , dc ex ingenti copia no nis te lectissima
quaeque capiem US, Vt Orationem facturi simus, quantum per aetatem licebit, de tempori huic,&loco, di perionis audientibu accommodatam. Itaque vos omneS etiam atq; etia oro, de obsecro,
praestantissimi auditores, ut mihi dicturo hodi.
benignas aures vestras praebeatis, de ea quae dicturus sum diligenter, de attente audiatis. Ex eis enim Vt spero, magnam omneS capturi estis & voluptatem,& utilitatem. Sed, antequam accedo ad dice-
dum de iis, quae proposui, necessario mihi praefan
dum arbitror, non debere quoquam vestrum ad miratione assici, si haec oratio nostra non tam so lassis erit ingeniosa, quam sperabatur, nec tam artificiosa, quam optabatur, nec tam firma memoria recitata, quam eX pectabatur. Non enim adsunt in
nobis amplius ea bene dicςndi subsidia, atq; adiu-
4쪽
metua, quae sollebant, non acies ingenii, non per aspi caci tas men ii s, n o n i n tegri tas ien suum, ii o n si r- .mitas memoriae, no denique quidquam aliud eo rum, quae ad Orationem bene praeclaret facienda.
requiruntur. Haec enim Omnia, halc, inquam, omnia, s no omnino, at certe magna ex parte abstulit senectus haec, quam videtis, iam pene decrepita, ct ad cursus sui finem breui peruentura. O senectu tem humanae naturae depopulatrice. nunc re ipsa experior, verissimum esse illud, quod a sapienti iasmo poeta dicitur. Omnia fert aetas, an inam quoque . hoc est, ut ego interpretor, ' ingenium, &mentem , ct memoriam , ct reliquas omnes animi facultates. Quod cum ita sit, nemo vestrum mirari debebit, si oratio nostra non erit talis, qualis ante
fuit. Non enim est eadem aetas, nec eadem facultas,
lis de senectute; veniamus ad id, quod primo loco propos tum fuit dicendum ; hoc est, ad mirabilem oppidi huius aedificationem. In quo condendo illud mihi ante omnia maxime admirandum vade tur, quod ubi nunc est Sabuloneta noua, hoc est, ubi nunc sunt tot nouar, & pictae domus: tollatae,&stratae viae: tam ampla, ct spatiosa platea :& tam multa alia oppidi huius ornamenta; ibidem ante trCS anno S, praeter arcem, ' pauculas quasdam
domos; nihil, ut audio, fuit aedificati . sed tantum modo fossa ingens aquis, ranish; plena, ct circa
5쪽
fossam loca inculta, herbis, dumish; obsita; quae aspicientibus tunc quiduis potius, quam oppidi
aliquando incolendi fundamentum, ac sedes fore videbantur. Ac talis quidem nunc, hoc est, tam pulcher, tamq; visendus est aspectus sabulone tantsoli tam repente mutati. & talis tunc, hoc est, tam horrida & inculta erat facies eiusdem sol ante qua
conderetur. Quaecum videret S diligenter con sideraret magnanimus Princeps noster, more Veterum heroum, qui fere omnes urbium coditores
fuerunt, nullo labore, nulla dissicultate, nullo sumptu perterritus, statim adiecit animum ad tam difficilem tamq; laboriosam oppidi molem condendam, hoc est, ad opus vere heroicum S diuinum. Nec mirum, quum ipse quoq; ex Alo uisio Gon-Zaga, cognometo Rodamonte, clarissimo temporum nostrorum Heroe, R quasi semideo quodamnatus sit. De cuius virtutibus, quiae sunt innumerabiles, ct ad miraculum usque incredibiles, qua uis vertissimae sint, alias dabitur nobis dic ecli locus. Nunc ad filium reuertor, qui cu applicuillitanimum ad tam nobilissimum opus peragendum, id, quod lusceperat faciendum , incredibile dictu est quam breui temporis spatio quanta omnium
admiratione perfecerit. Nam cum videamus multas priuatorum domos, ea Sq; non admodum magnas, vix interdum octo uci decem annis costrui,
apses quod miraculi cuiusdam instar est) tantam
6쪽
oppidi molem tantum domorum numerum, nopluribus quani tribus annis absoluit. O absolutio iaDem admirabilem, o celerata tem incredibilem, sed . . nihil admirabile. videri debet in sapientissimo coa ,1 ditore nostro . Ipse enim omnem laborem diligoiatia, omnem difficultatem industria, omnem sumptum liberalitate sua superauit:& his virtutibus oppidum hoc talia celeriter, tamq; repente condidit, ut non ab homine aliquo mortali; sed a deo quopiam caelesti conditum fuisse videatur. Ac celeritas quidem oppidi huius condendi quamuis v alde admirabilis sit, nihilo tamen admirabilior fuit, quam nunc est ciui dein conditi vel pulchri tudo, vel communitio, duo maxima conditorum oppidorum ornamenta. Nam quod ad pulchri tudinem attinet, si diligenter inspiciamus, ct et gantem domorum conitructionem, ct directam viarum latitudinem, θ quadrilateram plateae amplitudinem , & aliarti partium dispositionem atq; ordinem, quo nihil pulchrius cerni potest. Quod autem spectat ad communitionem, si rursus eadediligentia consideremus & profundam fossarum altitudinem, & excelsam aggerum sublimitatem, S inexpugnabilem propugnaculorum firmitudinem ad propulsandos quoscunq; hostium impetus idoneam : si, inquam, haec omnia diligenter cos deremus , prosectb reperiemus, Sabulone tam nostram ct pulchritudine aedificiorum, di firmitii-
7쪽
dine munitionum omnibus finitim Is oppidis longe esse anteponendam, sic, ut tanquam tot inter re liqua sidera clarissime praefulgeat. Neq; vero his duabus oppidi tam pulchri taq; muniti laudibus quidquam cedunt illae aliae nihilominus aestimandar, qu bd habitatoribus illius vel nihil omnino,
vel certe non multum est timendum; necabannona caritate, propter agri sertilitatem; nec ape
stilentia, propter caeli salubritatem; nec ab iniustitia, propter Principis aequitatem; nec a crudelitate, propter eiusdem clementia; nec deniq; a multis aliis malis, propter copiosam rerum bonaru multitudinem. Ex quibus omnibus facile mihi vi deo i posse concludere, Sabuloneta nos habitatores pr.e aliis finitimis habitatoribus, merito dici posse laustos ' fortunatos: quippe quibus contigerit, Vt tapulchrum tamq; munitum oppidum incolerent, dc a tam iusto tamque clementi Principe gubernarentur: & vicissim Principem ipsum quoque non minus dici posse beatum de selicem, ut pote qui in μι- - tali oppido, hoc est, tam bonis omnibus affluenti dominetur, de subditos habeat tam fideles, de Prin cipiς sui dicto tam audietes. Quin etiam illud ad
dere non vereor, Romam nouam cum Sabuloneta noua, de Romulum conditorem cum Uespasano conditore non iniuria conserri posse. Nam, quemadmodum Roma noua tum, cum primum condita est, parua erat, muris eius magnitudinem
8쪽
Palatini montis non excedentibus, ' Capitolino monte non dum ad urbem addito: sic Sabuloneta
nuper condita non magna est, hoc est, non multo minor vel maior, quam Roma noua. Et rursus, .
quemadmodum Romulus Romam in montibus excavatis, sic Vespasianus Vespasianam suam infossis terra repletis codidit. Nec quisquam vestrum iretur quoa dixi, non Sabulonetam, sed Uespa- sanam a Uespasiano conditam. Cur enim non, quemadmodum a Romulo Roma, a Uitellio Uitelliana, quae non longe hinc abest, sic etiam a Uespasiano conditore Vespasiana condita nuncup ture Certe ego eam, quod ad me attinet, sic appello, idq; etiam testor Epigrammate quodam a me nuper composito in hanc sententiam. Haec est terra sui auctoris de nomine dicta Sabloneta prius. Vespasiana modo. IRomulus ut Romam in saxis, ita Vespasianam Siccatis posuit Vespasianus aquis. Ac de oppido nostro tam condito quam condendo satis iam multa diximus. nunc superest, ut pauca etiam dicamus de institutione stud n literarii, x de sapienti stimo eius institutore, quo in studio &Academia noua instituenda, scut& in oppido co-dendo prudentissimus institutor noster imitatus est Romulum, hoc est, Heros Hero cara, & conditor conditorem, S institutor institutorem. Nam, quemadmodum Romulus post conditam Roma
9쪽
suari, statim de ea frequientanda, ct hominibus te plenda cogitare coepit, sic Vespasianus post con-lditam Vespa sanam suam idem fecit, sed longe aliat
ratione quam Romulus: atq; , ut. mihi quidem vi- .detur, multo iustiore. Non enim, quemadmodqRomulus, m ulieres alienas rapuit, & Aselua pe-iruit, quo Confugerent malefici & scarii homines non tam ad habitandum, quam ad impunitatem steterum suorum co n seq u en da m: sed gymnasum literam si, Academiamq; novam lustituit, quo co uenirent pueri totius ditionis suae & finitimarum regionum ad literas lati nas graecasq; discendas, Ni ad omnem humanitatem percipiendam. Sic enim
sapiens ille sapienter cogitauit, non satis esse,s oppidum suum. , quamlibet pulchrum & munitumi condidisset, & conditum trequentasset quamlibet numerosa imperitorum multitudine: led s ipsum
quoq; ' studiosa discentium, S docta docentium
hominum frequentia nobilitaret. Haec enim demum est vera oppidorum aedificatorum S urbiuconditarum frequentatio ct celebritas. Id quod effecisti, quantum in te fuit, Princeps illustrissime
S Excellentissime. Iam enini Couersa oratione ad te, non solum de te, sed etiam tecum loquor. Tu, tu, inquam, id iam effecisti, quantu in te fuit: primum excogitata tam sapaeliter hac Academia notaua: dcinde eadem nobis tam celeriter instituta: &postremo etiam exornatal& instructa rebus omni
10쪽
bus ad bene docendum distendumq; pertinensibus, sic, ut iure optimo dici & appellari possis nomodo novi oppidi conditor, perfector,& freque-tator; sed etiam nouae Academiae excogitator, institutor, R exornator. Pro quibus omnibus tam .
praeclaris virtutibus laq; laudabilibus actionibus tuis sutiam ad id, quod postremo loco mihi dicedum proposui, accedam equidem valde cupio te, ut debeo, comendare, S reliquas singulares, praestantissimasque virtutes tuas commemorare, sed limpedior pudore & modestia tua. Vereor enim vopraesens a praesente, Princeps a subdito, benem exitus a beneficiorum memore, quamuis meritas &debitas, laudes tuas audire possis. Nam, quamuis laus virtuti, tanquam suum ac proprium praemiudebeatur, ' virtutem tanquam umbra hominem, in sole incedentem vel inuitum sequatur: tu tameni conscientia recte factorum tuorum contentu S, &r
nullum aliud virtutis praemium nisi virtute ipsam quaerens non cupiditate laudis, sed amore virtutis recte facis. Qiod quanquam ita sit: tamen, que -i admodum Traianus illeioptimus S sancti si unus: Princeps Romanus pulcherrimum illum C. Pliniit Secundi Panegyricum laudes suas ad caelum tot lentem libenter audiuit; sic tu quoq; oratione no stram praeclara rerum tuarum pinxco usa celebrantem, quamuis PanegYrico illi non coparandam tamen, qualiscunque est, no latuitus audire debes.