Antonii Bononii Pontremulensis i.c. Oratio de pace ad populum Guastallensem

11쪽

diuinis eam laudibus non efferat Z Quotus quisque est , qui illius laudes se consequi posse confidat nullius quidem certer tanta est ubertas ingenii, nulla dicendi tanta Vis, tantaq; copia, quae eximias rei tam dulcis, tam iucundae, tam salutaris laudes aut percurrendo dicere, aut dicendo percurrere, valeat. Pax porro, quippe quae se grata pueris, accepta adolescentibus, iucunda viris, dulcis senibus, delectabilis omni aetati, omni sexui , omni ordini, est tale, ac tantum bonum, ut quemadmodum

Diuus Augustinus, augustissimus sacrosanctae Ecclesiae Doctor ait, in rebus creatis nihil gratiosius soleat audiri, nihil delectabilius concupisci, nihil utilius possideri,

cuius quidem ea est iucunditas, ut non solum ij, quibus natura sensum dedit, verum etiam ipsa tecta,& agri imeari, oc ipsamet terra, in qua pax residet, cum ipso coelo, Vbi praecipuum est, & perpetuum pacis domicilium,cerintare quodammodo videantur 3 Illud vero verum est,auditores, pace gentes omnes usque adeo duci,& delectari consueui si e, ut illi tanquam numini erectas aras con .secrare , diuinosq; cultus adhibere, non dubitarint. MVero cum Timotheus Cononis filius, & Atheniensium Imperator acie Lacede monios deuicisset, parta victoria, di pace toti regioni comparata, tanta Atticis omnibus oborta est laetitia, ut multas aras paci uno serer tempore

ipsi Attici extruxerint. Quid e Romani sago, togaque

clari pacem quasi numen aliquod tam religiose coluerunt, ut magnificentissimum pacis templum, quod a Claudio inchoatum Vespasianus exaedificandum curauit, in quo & Hierosolymitani templi vasa,& donaria ab eodem Vespasiano reposita esse memoriae proditrimest, tanto concursu, tam cp frequenti celebritate frequentauerint, ut augustissimum illud templum, quod omniu

12쪽

erat maximum, angustissimum esset. sed quidem,quae

a nostra memoria longissime absunt, persequor nonne vel nostra, vel certe proxima superiore aetateomnis Gal- Iia, de Hispania, atq; tota fere Italia, se pacem venerari,&ca maxime capi, atq; oblectari, ostenderunt, cum in

per duos potentissimos Reges Henricum Galliae, α Philippum Hispaniae Regem sanctissima solidi Ismae pacis faedera icta sent, de percussa Z Tunc enim laetitiaeo ergo indictae sunt seriar, dies sesti acti, ludi publici celebrati.

spectacula exhibita, epulae populo datae, arcus triuphales erecti, supplicationes decretae, viae consertissima hominumultitudine,qui ad sacras aedes confluebant,arctatae, sacrificia solemni ritu ,maximisque ceremonijs peracta atq; gratiae Deo immortali pro tam immortali bono actae i Tunc quasi symphoniaco arris campani tinnitu,& ρο-blice gratulantium vocibus personabant omnia, omnia tubarum clangore, lituorum sonitu, strepitu tympanorum, atq; reboantibus minorum, maiorum qi torment rum bombis quasi tonitruis, subsultante terra, coelo remugiente, percrepabant; tum igneis missilibus cuiusti ibet generis, aliis quidem vi nitrati pulueris recte, alijs oblique, & arcuatim, aliis multiplici, vel flexu, vel gyro

per acra tendentibus, alijs non solum peracrem, Verum.

etiam per terrestre solum serpentium in morem serpentibus, alijs etiam de industria ex aequo loco ad turbam disturbandam in icrram proiectis, mirum quantum spectantium oculi oblectabantur. Tunc denique piceis spiaris Auae ex omnibus turribus cum sacris, tum profanis, ex omnibus aedificiis, vel publicis, vel priuatis dependebant, ardentibus,& crebris luminibus per domorum senestras dispositis, pyrisq; passim incensis, Omnes Vici, omnes viae, omnes platear, omnia deniq; loca tam longe,

13쪽

flata testi convcesa fit,ut noctis ipsius tenebras,vel lac tur. ita clariores, non immerito dicas fuisse. Quid multa agi, & villae suos ignes nocturnos, suas faces pyrasq; ha-ebant, quibus eam, quam ex hac pace perceperunt, lς-titiam claram facerent, S testatam apud omnes relin querent. Iam vero pacem bonorum Omniu parentem cuiq; Reip. siue illa ab uno, siue a paucioribus, siue a po puto regatur, per quam necessariam esse, nemo est, qui possit ambigere. Enimuero illa suum locum in Repub. obtinente, omnia suum statum tenent, ibi namq; artifi- ς eam, quam nouerunt, artem exercentes sibi,&lib ris si s victum parant, cepe dc diuitias comparant, in pes alienis adiuti opibus suam sustentant inopiam, quiniiserrima affliguntur sortuna, aliorum sortunis subi uantur, boni honore, & praemijs, mali dedecore, & potanis assiciuntur, bonae artes coluntur,excoluntur litteris adolescetcs, ad Christianam religionem pueri an stituun riit , pupilli, & viduae suis non destituuntur auxilijs, omnes omnino ciues, S inquilini, vel in maximo negotio sumino otio,& Optata tranquillitate perfruuntur. Neq; vero pax intra murorum ambitum,& urbium pomoe ria ita se continet, ut etiam foras, & in agros non excul'rat, nam ea vigente aruum solum non uno solum, verum etiam multiplici s ulco seritur, arbores, quibus vites adhelescant, ponuntur, saepe etiam in quincuncem di si nuntur, vetera cuiuslibet generis arbusta, quoad eius fiexi potest, conseruantur,&noua etiam Ponuntur, seu

cteta suis onusta fructibus conspiciuntur . quid quod e

prata rident,flores vernant, ct saepenumero etiam perennant, gemmant vites, & Vuam producunt, quae ex protuberante gemma erumpens sese ostendit,& terrae succo,

solis p calore augescens, primum est peracerba gustui,

14쪽

deinde maturata dulcescit, atq; it paucis complectar,

omnia segetibus, pratis, vineis, arbustis, hortis, virida-rijso; a deis laeta apparent, ut aspicientium oculos sine se-tietate delectent, S non consitiones modo, sed etiam insitiones, quibus agricola nihil inuenit sblertius, suam oceam non mediocrem delectationem habeant, ut mirum

non sit, si ille cecinerit. l .i arua colat, po candida primn UI 1exit aratores f. b 1 a cAruia boueF. Pux aluit vires, o succos conditi et O , . Finderer ut nato resa sine a merum.

Pax, auditores, est bonum eiusmodi, ut nihil earum, rerum, quae naturarconstant sine illius adminiculo sta re, de conseruari pollit. Atq; Vt rem paulo altius repe. ramus, fuit quondam communis eorum, qui se totos naturae contemplationi tradiderunt, sententia, quondam fuisse quandam molem, S aggestam, atq; adeo indige

stam rerum Omnium congeriem certa forma, ac specie Catentem, in qua omnia ita confusa erant, ut grauia lovibus, leuia grauibus, humda siccis, sicca humidis, fri. gida caliciis, calida frigidis infesta essent, aliam natura aliam sibi contrariam non expellere selum,uerum etiam prorsus delere niteretur; hanc confusionem, pace firmiter constituta, sublatam fuisse, cum piaepotens ille Deus sita omnipotenti virtute siccit, ut quae leuia essent superiorem partem, quae grauia inferiorem capesserenti Acoelum admirabili celeritate conuersum , haec omni Complecteretur, cum iussit acrem ab aethere seliinctum , illa usq; ardore temperatum frigidae atq; humidae naturae circumfundi, telluremque suis examinatam pondcribus in media mundi parte consistere,& in ea montes extolli

altius, attolli colles humilius, deprimi valles, & plurima

15쪽

camporum longe latesii patentium aequora,&aliam atq;

aliam planiciem extendi. Ex quo iactum est, ut tinguiala quaeque clementa non modo non repugnent, sed ad . mirabili quadam ratione inter se consentiant, nobisq; documento sint, hanc sanctissimam pacem internosco. Ii, Sc conseruari debere. Quod s, dum in coelum suspicitis, ad cflestes illos orbes animu, cogitationem .ma uertatis, cognoscetis profecto, eos quasi pacis isdete ita aptos inter se,& coniunctos esse, ut alius alii ad suum cursum peragendum impedimento esse non queat. Si verb quadripartitam anni temporum varietatem rcspiciatis, facile perspicietis illa varietate nihil esse comunctius, & quatuor anni tempora pacem tantopere tueri, veveri aestas, aestati autumnus, autumno hyems succedat.

Sed quid ego in elementis, & orbibus c testibus, atq; in ipsis anni temporibus vim pacis vobis spectandam pro

pono nonne in nostris tum animis, tum etiam colo. ribus, quata si illius vis, experimur,cum duae animi par res, ea nimirum, quae in ratione, x ea quae in appetita posita est, ita inter se consentiunt, ut ratio imperet, ob temperet appetitus,& humores, quibus nostrum corpus temperatum est, usque eo pacem inter se seruant, ut itilius sanitatem, salutem P conseruent Omnia silicet, ut sui conseruationem nimium quantum appetunt, ita incredibile dictu est, quantum expetant pacem omniurerum conservatricem , & ad optimum uniustitiusquGbonum pertinentem. atqui cum in rebus publicis, & c uitatibus genus quoddam selicitatis sit, diuturna, conis stantiq; pace potiri ,propterea nihil non tentandum, nihil non agendum, quiaeetiam omnia vincenda, Δ pem uincenda sunt, ut vel pax amissa reparetur, uel seruet integra, ct vires acquirens in dies magis augeatur. Quo D cir

16쪽

estea summis in Coelum laudibus efferendi sunt illi vel

Principes, vel rerum publicarum moderatores, qui summos, medios, aio; imos ita regunt, ut nullus excitetur tuis

altus, nulla cooriatur perturbatio; si quando, ut ac solet, fit, ut primores inter se dissidentes vulgus in partes

di lcindant, primo quoq; tempore accurrunt, ut hisce annmorum diuotlijs occurrant, atque sua auctoritate eos vel placant, vel etiam compescunt, ne huiusmodi ignis tanquam violentis ventorum flatibus abreptus vicinis tectis

adhaerestat,& totam depascat rempublicam, &lciuita tem. Pax, vel etiam pacis nomen liquidissima quadam voluptate animos hominum persundere solet, quam qui . dem sepe votis nuncupatis expetunt, tam ij, quibus salus, quam is quibus gloria carissima est, victi dico,& victores. Hinc Annibal ille Poenorum dux, & totius Italiae pacis disturbator, crebris id usurpabat sermonibus , certam pacesti meliorem esse, quam siperatam victoria im&Cicero alias dicebat, se qua uis iniqua conditione pacem optare, ilias pacem, vel iniustam iustissimo bello esse utiliorem, alias etiam eandem vel iniquissimam , quamuis iusto bello, anteferendam. Et sane nullus est modo sanus sit,& bonus,quem belli sus pii, victoria etiarelata, non p niteat. Etenim si in hanc partem aspectum refert, conspicit exhaustam plebem, nullam latmὰ nobilitatem, priuatos luminibus senes, orbos parentibus liberos, sunestas domos, relictas viduas,constupratas virgines; si in illam , vastatos latrocinijsq; infestos agros, disturbatas domos, direpta templa , deiecta m nia , atq; ut strictim comprehendam, de suo statu detrusa omnia

tali tanta I animi molestia intuetur, ut quando tot,tam teque mala victoriam excipiunt, luctum potius, quam vo

luptatem ex ipsamet victoria percipiat. Atqui in bello, sepe

17쪽

saepe fit, ut utraq; pars, magnis illatis,&aeceptis vuIoe

ribus, intereat, & victi simul cadant, S victores; hi quasi serpentes, qui,elephantos dum perimunt, pereunti iliti non secus atq; elephanti, qui, dum concidqns, ipso serpentes occidunt. Pax ampliu , Mirpe quae propin quum propinquo, ciuem ciuit hospitςm hopa ti, de omnino hominem homini conciliat, est in rep. id ipsum,quod in corpore humano sanit/s, Ut enim haec humorum, Mqualitatum, ita illa multorum animorum proportio est, temperies. Quapropter non facile dixerim, quibus,&quam multis laudihus cumulandi sint ij principes, qui,

quemadmodum prudentes medici sanitatis gratia medicamenta lenia primum adhibent, atq; iterant, suae si minus prosint, acria proserunt, putriaque membra prRGedenda censent, ut sana conseruent, ita ipsi Inoodos principio mites ineupt,repetuntq;,si sorte *d Njnpacesmicq serant, qui si minime proficiant, protervos inRSua.me i bra putrefacta praecidi iubent, ne rei quum cOIpys In Scianr, id quod iam priscus obtinuit mos,ut ille, cecinit.

inia Tu regere imperio populos Aoreane mememo, Nae inibi erunt arte sacrs imponere morem

i. i u Parcere subiectis, o debetiare seperbos. , 2 io Haec sancta pax religiope christiana, eaq; c tholica ,

sine cuius adminiculo regna stare no queunt, quam ma xime coalescit . . Hinc videmus, eas regiones, & prouincias,in quibus ipsi floret, maxima pacis tranquillitate florere, S contra in quibus eadem cecidit, eas hoc tam aluxari bono excidi fle. Atq;i ut caeteras missas . faciam, quis est, qui ignoret, Italiam, quae catholicam religionem ς ste, integris icolit,& inuiolatam cohscruat, in tran

. quilissimas' cc versari, si qua bella excitaxa sunt inibi uatim quasi diuina manu fuisse restincta, Hispaniamque, quippe

18쪽

quippe quae illam non modo integram,incorruptantque in

se retineat, verum etiam alibi retinendam suis armis,ac potentia curet, securam admodum,& quietam exitare,

ob eamq; reni in summo rerum esse fastigio Z Quotus

quisq; est, qui nesciat, quantas calamitates, tanto bono

ob spretam religionem amisi O, passa sit Gallia, quantas Belgium , quantas Anglia,& Scotia, quae ambae etiam num miserrimae sunt, quδd a Sanctissimo Romano Pontifice deici uelint 3 Et quem 'praeterit totam pqne Asiam, S: maiorem Asicae parte is, ob amissam teligionem, pace destitutam miserrima disgi fortuna, ni enon duris. sina,& tyrahnide, K: seruit 'e premi Neminem fugit Greciam omnibus excultant disciplinis, maxim si firmam opibus, praestatissimis affluentem ingenijs, & muleis ciuitatibus libetis florentem, quδd se ad sacrosanctae Ecclesiae Romanae ritus conse mare noluerit, nunc promst, desermatam, atq; de pacis possessione deiectam omnem cultum, omnem doctrinam, opes, ingenia, libertatem, veram deniq; vitam amisiste Iam vero mecumo respicite, in quas aerumnas inciderit Germania,& Boemia,ubi bello saeuiente, ecce,proh dolor,acerba venerandarum imaginum deiectio, ne satia templorum spoliatio, miseranda domorum direptio, iniquistima religioserum sedalium e suis c nobijs, & collegijs expulso, violenta

sacrarum virginum constupratio, indignissimae bonorucςdes, iniustulimae catholicorum proscriptiones, nubilium, vel etiam acerbatum virginum raptus, matronarum dedecus, morientium ululatus, incendia, ruinae, a

stitates, ut ad deplorandam illarum calamitatum paris, cum Lucano iure optimo videatui dici posse, i ii qNobilitas cum plebe perit, laten vagatur Ensis, ct a nullo reuocatum e pectore ferram :SIM

19쪽

' Stas eruoν in templis, multa rubentia e eLubrica saxa madent , nulgi sua profuit aetas. Hinc porro cognoscant omnes ciuitates, si situm statum tenere velint, quam necessarium sit, hanc sanctam religionem retinere,& sanctissimis Romani Pontificis pedibus se se sit bmittere . Hinc discant reip., si floren tes esse cupiant, religiossis homines, qui ut alijs dent vitam, lacris ipsi immoriuntur chartis, extra s uos fines eij

ci non oportere; Hoc sem Der cogitent, religionem neglectam, aut prolapsam, vel florentissimas resp. secum

usque traxisse, hominest temeratae religionis poenas d diste, ut haud vane profanus ille vates cecinerit. Θ, multa negleri dederunt Heseriae mala luctuosae. sed ut unde digressa est,co reuertatur oratio, pax, ipsa non victo selum , sed etiam victori honesta, utili , tuta est. nam quid est honestius, quam cum victoria a prope in manibus habeas, pacem non denegare ' quid utilius, quam pace candida, quae ultimus belli finis est, frui t quid deniq; tutius, quam timere incertos belli cuctus, S Martem comunem, qui cepe spoliantem,&extiu antem euertiti 5 perculit ab abiecto, euitareit Quare minem esse arbitror, qui dum mens illi integra sit,

tum dum pace commutet: siquidem, illo urgente, libericum magno parentum luctu cadunt, & parentes cu non paruo liberorum damno,& dolore mortem oppetunt,& perispe, quod ad augendum dolorem plurimum valet, parentes filiorum, &yicissim filis parentum mortem videre coguntur; hac autem florente, silui sunt liberi parentibu , salui parentes liberis, salua deniq; omnibus omnia: unde optime Silius.

Pax optima rerum,

quas homini nouisse datum o una triumphis

20쪽

innumeris potior.

- Quamobrem Crarsus Lydorum Rex propterea pacem bello praetulit, quod in pace liberi parentes, in bello contra parentes liberos sepelirent,&Antoninus non minus re, quam cognomento Pius, cum pacem bello potiorem haberet, celebratissimam illam Scipionis sententiam,ve semper in mente, ita saepe in ore habebat, subinde dices, se malle unum seruare ciuem , quam mille holles pc dere. Sed quid ego extera in medium affero, cum d mi, quae proterantur, habeamus t enim uero quis pluris pacem facere potuit,quam optimus Princeps vester FERDINANDvs is enim vos omnes amans, ut benignus pa--ter liberos, ob eamq; rem non tam suam, quam vestram

ipsorum tranquillitatem ante oculos habens, cu abhinc, duos annos, & septem menses, tumentibus in dies magis ob Padi innundationem negotijs, res ad arma spectaret, atq; cxistentibus, hinc Guastallensibus, S: Mantuanis, illinc Regiensibus, & Mutinensibus, nihil propius

esset, quam ut ad manus veniretur, omnes illos impen- dentis belli tumultus, sua incredibili sapientia ita seda- ..uit, ut omnibus dissidioru nebulis prorsus discussis, tranquillistimet pacis serenitatem reduxerit. Pace autem tu bata, quot turbae, quia: iurgia, quae seditiones excitantur quibus damnis domus & familiae, quibus incommodisi Resp. & Ciuitates, quibus malis Regna, & Prouinciae noassiciuntur Hoc ipsum cum animaduerteret ridericus Imperator grauissime in eos animaduerti iussit, qui pacem turbassent,&vt pacis amantissimus erat, ita suis sanctionibus varias poenas in pacis violatores constituit,quas in praesenti recenserem omnes, nisi vererer, ne vobis,qui

me vestra praesentia cohonestare haud grauati estis, m lestus essem. Neq; vero ab hominibus Llum, verum

C etiam