De curandis hominum morbis, epitome praelectionibus academicis dicata

271쪽

ut vapor ascendit; aut limpidus per membra, ut lintea vix tingat , distillat ; nunc ut crassum , viScosum , frigidumque gluten superficiem urentem obducit ; vel mora siccatum , hanc ipsam , quasi matulam urinae, sedimento mucoso, spissiori, ac interdum arenoso, conspurcat; nunc odorem hic latex naturalem seu

proprium , cuivis homini distinctum , conse

Mathmox specifcum , acetosi urtuosum , cadaveroslim spirat, ac princeps contagiorum

vehiculum constituit Sapor hic vix notabilis ; ibi salsus, amarκs, aut sus ulcis ac melleas apparet. Ob tam varia, nec hucusque satis pro materiae dignitate examinata principia , sudoris quoque color nune, pallide flamescens , nunc lacteus, vel croceus, sanguineus , ae interdum subviridis , caeruleus, aut ater occurrit . Nunc vero partem modo unam sudor,

vel alteram humectat, aut ex latere modo uno exprimitur, nune ex cute universa propullulat p et hic, istius ex vitio , illic , Visceris consensu, vel alterius ut morbi umptoma , nunc prorsus sine febre , nunc eadem, Vel continua, vel intermittente periodica, vel hectica stipatus , modo quovis sine fructu , modo criticus, atquecin isto moderatus , in illo copio-σus, colliquativus prorumpit . Sub coelo ar-

272쪽

dente humidoque en demicus quasi sudor est , ae interdum epidem ice per provincias cum periculo , fere pestis ad instar, grassatur. Vel sub ipsa sanitate, certorum cutis hominum foetorem insignem continuo exspirat. f. 472. De sudore sebrili, vel symptomati co, qui sub continuarum principio, ve inutiliter, vel manifesto cum damno, profunditur; aut qui intermittentium paro xysmos , non febrim ipsam, claudit, vel critico , qui mo bi sub fine, rarius, et per artem, contagiosarum sub febrium initiis, expellitur , iam diximus *f. 5. 16. 35. 83. 87. 88. 9 I. 9q.

97. ICO. I S. I 86. 323. 33I. 332. ; et cui pellis cum visceribus, potissimum abdominis, et cum utero, conse=rsui subjaceat : exanthe

matum Lib. III. , ac impetiginum Lib. IV.

satis docuit historia. Hi ne pauca de sudore di cenda supersunt, quae secundarium non magis quam primarium cutis morbum respiciant.

Sunt, quibus urinae copiosius, quam aliis, Sunt 3 quibus alvu S frequentius in die, sanissimis ii, solvantur. Sic et cutis in multis abunde transpirat, facilesque sudores sine virium jactura , et quin morbum adesse dic

273쪽

anus, per propriam naturam contingunt . His axillae , pedes illis , continuo , quin eX sup - pressi hic locorum sudoris phaenomenis ad praevium in humoribus vitium concludere mox liceat 373. ) , madescunt . Sed quemadmodum aliarum organa secretionum , nune a stimulo aut sibi ipsis admoto , aut visceri a disti adhaerente, agitata functionem, cui prae- Sunt, accelerant, pervertunt, aut protinus suspendunt ; nunc vel ob virium propriarum defectum, vel ob causae deprimentis, longinquae actionem , moae tardius parciusque absolvunt , aut deserunt , mox impulsui humorum resi-atentiam non ponunt, ac laticem susceptum , ners ut cribrum, transmittunt ; sic et cutis , zerte saepius ex consensu , Vel morbi non sui levicta imperio, sed interdum vel nisu , vel nertia sibi propriis , a sudore copioso velabique , vel certas ad partes inundatur . Ve-um est, et a ricordis vasorumque vigore adauato , et a Stimulo per consensum in pellemcto minante , sudores moveri ; sed nulac , subntenso febris inflammatoriae impulsu , haec psa sudoribus siccisSima resistit ; nunc, absene stimuli cuiusvis in soli si indicio , hoc organum vel sponte mollescit, ac proprii humoris delectatur in balneo. Nemo est, cui, vel stra'

274쪽

gulis modo leviter obtecto , matutinis sub horis, sine febre, et quovis interno sine stimulo, sudores non interdum sat largiter prorumpant , diversum a naturali odorem manifestent, et novas quasi corpori vires , et pridie ignotam animo hilaritatem concilient. Alii sine causa evidenti, sine febre, sudoribus potissimum nocturnis per menses diffluere, ac macie, debilitate , in app tentia multari cernuntur. Mutuum renes inter et cutem, vel apud sanissimos, secretionis commercium existit: ac minorem illorum actionem, istius mox functio adaucta, non modo per vaporem invisibilem, sed et per sudores, sub eadem positione, faciliores, ac vicissim, supplere consuevit. Vel ipsi, quos criticos appellant, Susiores, saepe cutis solius actione, sine stimuli, uel debilitatis febrilis augmento, sine quovis longinquo consensu, quin praevio sub ca- lloris decremento , copiosi ex cute distillant; ae sicut febrium plurimarum in pelle prima lsensatio ae forsitan origo est, si e et criticos sudores aut levis in ista horror, aut pruritus, aut certe singularis tractabilitas et mollities , cum pulsu molliori ac undoso praecedunt quae singula sat clare manifestant, hanc paro' tem corporis tam late expansam, tam sensi-

275쪽

lern, totque Vasis ornatam, non servile ut co- rion, sed frequenter vi propria , humorum nunc undas repellere, ac Vaporem , sudores arcere; nunc aperto illos sinu suscipere , ac in corporis vel beneficium, vel certam perniciem, hos ipsos uberius profundere. 3. 47ῖ. Sed ipsa causarzm , quae cutis se- Cauiae cretionem adaugent, Vel immutant , natura ,

haec f. 7 a. ulterius illustrat . Ac primo

quidem , quaecunque Vel in sanguinem delata, vel irritationis localis imperio, corii vasorumque in fluida contenta impetum adaugent , nisi maiori, quam par est, stimulo agitentur, aut in extremis vasculorum ostiis obstaculum resistat : ea secretiones in genere ,

atque, nisi frigus e. ternum, quod ubique non facit, hoc impediat, sed tepor gratus ad

recipiendas cruoris undas vasa cutis disponat, alque Vel iccus vasculorum extremitate9 eX- stimulat, vel humidus relaxat , sudo ris illam promovere pernoscimus. Secundo , quae corpus

humore tenui aquoso locupletant , quin hic ipse vel ob cutis a frigore , a densitate majori resistentiam , vel ob salinam forte liquidi naturam, ad renes, quibus haec magis favet, potissimum dirigatur, aut in tela cellulari sub

276쪽

culanea, anasarcae Sub specie, restagnet: ea , sub conditione corporis ac atmosphaerae vix exposita, ac imprimis sub urinae alvique excretionibus moderatis, aut tardis, transpirationis sudorisque augmentum producunt . Quae tertio, principia in sanguinem deducta, vel obvolatilem, qua pollent, naturam, vel ob indolem incognitam , sub eodem rerum Statu aut majorem cum pelle affinitatem alunt , aut vasorum eXhalantium extrema potissimum

assiciunt' ea, licet glandulae Sudoris non praesint secretioni, istius tamen , cum nihil est quod obsit , incremento prae aliis favere videntur. Quarto Vero , quae res internae Vel proprio contactu, vel actione longinqua, contextum cutis relaxant, aut nervorum in istam imperium refringunt: illa non minus, ac ea , quae exterius admota hunc ad fitiem conspi rant, cutis rivulos aperiunt, aut potius vitali, qua in sano homine clauduntur , custodia privant. Hinc vel solus musculorum motus, cutis frictio, irritantia quaecunque, vel excitans animum viresque cordis pathema, vel febris ,

Vel auctus atmosphaerae calor , transpirationem , et cum singula conspirent , sudores accelerant. Hinc vel solus iam potus copiosus,

vel caloris insimul principio suffultus, tam sa-cile

277쪽

cile per cutem, nisi frigore vel aliter contractam, nunc Vaporum sub forma , nunc in guttulas collectus, mox diffluit . Hinc superaddito huic potulento volatilis, aromaticae naturae medicamento, eo certius, si modo atmosphaerae non reluctetur conditio, sudores proliciuntur. In genere, contagia non pauca, Variolosum imprimis f. 33 i. ), prae aliis morborum cauais, aut cutem ipsam invadunt , aut in illam ex longinquo dominantur: ac non raro, quin illorum aut in Vasa impetus , aut deprimens in nervos actio id ipsum ubique em cere videatur, sudores expellunt. Hinc demum ipsa fluidorum a vasculis culaneis, ob caloremeXternum, ob laxitatem, ob circuli sanguinei ad viscera impedimenta , vel ob spasmos internos, receptorum multitudo, ac eorundem a potu copiosius assumpto tenui tali , aut iterum illorum a contagioso, vel et purulento principio mutata conditio , vel arcte circumfluens aut partis , aut corporis' totius Vapor atmosphaericus, aut propriuS, vel congestus in primis viis, ac abdominales in ner- , vos agens saburrarum putridarum fomes , vel inhaerens vento meridionali incognita nervisque inimica potestas , vel f hris e des j. 83. , iataphoreticae intermittentis f. 35. I ib. V. C

278쪽

Prognosis,

causa, vel demum nervorum, ut ad partes modo quasdam , Vel' ut in con Valescentibus , in debilioribus, somnoque meridiano , nocturno detentis, aut scorbuticis hominibus , sub terrore, doloribus, taxietate, lipothymia, vel

agonia, suspensum, aut vi X non prorsus ablatum in cutem imperium, frequentem, atque saepe nimis in febribus nervosis , contagiosis funestam, sudorum sistunt scaturiginem,

ac loco blandi tenuisque liquidi, humorem alienis principiis, atque ipso interdum sanguine, inquinatum ex pelle profluere cogunt. An sub colliquatiuo , ut appellant , viscidiori plorumque, sudore, cuius a fluxu moX corpL contabescit, ut in urina illorum, quos diabe-ies f. 48o. ) exhaurit, saccharinum , aut nutriens principium per cutem quotidie difflatur P . . . certe chylus aut humor lacteus per vasa cutis cum sanguine circumactus scidoris

acidi in multis rationem offerre, ac sudoris , licet rarioribus exemplis , nunc lactei , nunc mellei, nunc oleaginosi, crγstallini, observatio, id indicare videntur ; atque primam, quae dabitur, haec experiundi nanciscemur occasionem.

f. 47 . Quod sudoris labrilis, symptomatici aut critici , ad prognosin attinet , hanc alibil

279쪽

i in satis exposuimus. Nec sermo hic esse potest de aliorum morborum sudoribus, ut quorum significatio ex illorum natura potissimum desumitur. In genere sudores , sine febris aut stimuli alterius ratione, vel in parte , vel ad omnem supersiciEm facilius , quam par est , prodeunt ea, istarum debilitatem , Vim nervosam infractam, vel obstacula circulationis, secretionum, excretionum aliarum , interna portendunt ; et quo profusius per cutem distillant, aut quo magis a naturali tenuitate , .colore , odore, sapore recedunt , eo majus vel de so lidorum fluidorumque turbis , vel de secreti Omis cui an e vitio, atqua de humorum utilium iactura, testimonium largiuntur. Qui interim ad pedes, axillas , in multis sudor prorumpit thie, licet foetidus ac ingratus, sanitatia non ita, ut incaute suppressus, offendit. Qui sub tabe purulenta, vel alia, profusu S ex cute sudor ruit, hic citum vitae miserandae terminum imponit; aut per frigus externum retentus, di arrhoeam colli quativam inducit.

f. 4 3. Sudori labrili tum symptomatico ,

tum critico , medendi rationem exposuimus

Lib. I. II. III. ). Aliorum , qui morbosqu2Scunque ut symptoma comitantur , medela

280쪽

vel ex tradita istorum , et causarum, e quibus oriuntur, doctrina elucet; vel ex iis, quae alibi dicenda supersunt, patebit. Qui eX contracta cum hac pellis excretione consuetudine sudores nascuntur, hos per artem arcere, jam dicta pericula vetant. Qui interno sine morbo facillus, quam par est, sudores prosiliunt: hos,

illa, quae sudoris habitudinem inducunt , fugiendo , sepositis potu balneoque tepidis , dia-Phoreticis, ac nimiis, quibus cutis mollities

augetur, Vestimentis, debilitate per corporis exercitia, frictiones , balneorum frigidorum , aut simplicium, maritimorum, aut corticis Peruviani , vel salicis albae decocto iunctorum auxilio, correcta, vel unguentis oleosis dissipari licebit. Illorum, qui ex morbis gravioribus resurgunt , Sudores per victum nutrientem , vini haustum generosi , per elixi r Vitrioli , ac quotidianam in aere liberiori et puro

equitationem , vel per navigationem frenantur. Infusum salviae, cinnamomi , cum Vino paratum , quam optime huic fini respondet . Nimios sub aestatis calore sudores superaddita potulentis spirituosi portio liquoris , et quies moderantur. Plures vero , sub coelo calido , ob sudorum impatientiam, gravissimis ab illorum suppressione morbis occasionem deder*nt.