Chronographia regum Francorum

401쪽

GIIRONOGRAPI IA REGUM FRANCORUM. 88s

tatem non habebat fuitque ibi utriusque partis ingens et atrox pugna in qua tandem Petrus fuit victus et

apud Moncellum, ut se Salvaret, Solum cum quadringentis Servientibus fugere compulsus est. Deinde malis omnibus e circumventum prospiciens, penituit Specialiter ob injustam necem dicte uxoris sue legitime et destructionem populi sui, in tantumque indoluit maxime ob degarnisionem victualium hujus castelli de Moncello in quo erat, quo deSperare Cepit. Itenricus misit ad Petrum quod se acordaret et ipse haberet bonum ducatum vel aliam dominationem pro

Suo statu Petrus celare se fecit et capitaneus ad quemcumque tractatum intendere noluit. Deinde Petria cum quinque alii quadam nocte valde obscura recessit de castello, et descendens venit recte ad locum

ubi Petrus de Villaniis speculationem faciebat in ordine vicis Sue, qui per corpus arripuit Petrum. Petrus voluit eum percutere, sed ille de Villaniis fortiter se dessendit et Petrum cepit per medium COPPOriS, quumvis sibi offerret terras, civitates et pecunias, Si ipse vellet eum dimittere sed prefatus de Villaniis nichil omnino facere voluit, ymo duxit eum ad suum tentorium et mandavit enricum qui ocius venit. Et Petrus asimenricus alter alterum proditorem apellave runt. Ille autem de Villantistenrico tradidit Petrum hac conditione quod redemptionem ejus sibi debuit juste persolvere. Et enricus percussit Petrum dedaga sua in facie et Petrus cepit eum quasi ad luctam et Subter se prostravit; Sedieraricus alieno auxili de- Super fuit positus, qui mox de cutello scidit guttur ejus Et postmodum fecit eum decollari et caput ante

402쪽

abo IIRONOGRAPIlIA REGUM FRANCORUM.

Moncellum portari, quo viso, ilico se reddidit; et post ante Sibiliam et omnes alias civitates que reddiderunt semetirico dempta Sibilia; et ideo fecerunt ante eam obsidionem teneri, usquedum ipsa se reddidit.

Porro Rarolus Francorum rex, inmispania mandavit pro Bertrando qui Bertrandus quando reddita fuit Toleta, remeavit in Franciam; et causa quare ipsum accersivit fuit quod Robertus Canole, miles Anglicus, in Franciam infinitos duxerat Anglicos precepto regis sui. Et inter veniendum, Bertrandus super Anglicos in Lingua coitana cepit castra de Brandorine, aintrare, Monpaon et Martena et in Petragoricesio cepit unam fortem Anglorum abbaciam. Bertrandus venit Parisius ad regem et rex illico fecit eum conestabularium, domino de Fiennes eidem offi

Bertrandus, deuehen et oliverus de Clieonio ac alii cum iiij milibus pugnatorum prosecuti Sunt a- nole, Thomas de Grandisono, mile Sabaudicus, ocius ejuS fuit captus et castra etiam capta sunt de Boilli et Vecoux et inde abiit ad Sanctum Maurum, Spoliavit et incendit ac recessit et in Pessieram SecesSit Bertrandus post eum duxit Sio et eamdem Bressieram cepit Ilispani autem ceperunt comitem Panebrosii. Carentovet ante urbem Pictavensem Francos duxit, Johannes de Chundo miles, inde exiit et Francos vicit: Sed Aymericus, scutis ei Carentovet, Chando occidit, de Anglicis militem strenuissimum ac famosissimum

in armis sui temporiS. Bertrandus et Clichon Monoanioue ceperunt et Plures villas, castra et monasteria forcia. Duces vero Bituri-

403쪽

censis et BorbonienSis ac Beri Pandus ceperunt fortissimum caStrum Sancti Severi, anno Domini, coeSeptuageSimo Cito vero poSt ceperunt castrum de

Angulo, et post iiis' bastra de Chauvegney et inde Pictavis perrexerunt que se reddidit villa et castellum, anno quo Supra, prefatis ducibus Bituricensi, orbo-niensi et Bertrando. Deinde castra Sancti Muciani et Fontena reddiderunt se, ubi venit dux Burgundie; et exin Rupellam adierunt que reddita Si eis. Postmodum ceperunt castrum de Benon vi assultuum quo facto ceperunt Sugerias magna sic in qua domina erat. Deinde dominam Borbonii, matrem prefati ducis

Borboniensis, a capitaneo de Brou pecunia non Odica redemerunt.

Postea villam Sancti Johannis Angliaci necnon Santonus in Pictavia et castrum de Bonii ceperunt. Ad ChiZecum autem Bertrandus et Socii ejus, Cum Sexcentis pugnatoribus, iter tenuerunt et duces Biturie, Burgundi et orbonii in Franciam reversi sunt;

dominusque de Clieonio, oliverus, Ruppem Guidonis obsedit. Anglici vero de Nyor et de munitionibus

convicinis usque ad octingenturum lancearum et ducentorum architenencium sommam, induerunt se de tela alba Super armaturas sua et desuper telam, rubra cruces sua habebant confictas. Et tunc er-trandus ordinavit quod, quando PS esSent congregati, altissime proclamatum fuisset quod lanceas in terram jactarentia et hastas acciperentur. Cuju Proclamationis causa Anglici confestim lanceas suas projecerunt

in terram. Et in hoc aciendo Anglici qui retrocederant Francos amiserunt unum ictum et turpiter retro-

404쪽

3s cnRONOGRAPHIA REGUM FRANCORUM.

cedere coacti sunt et per hoc fuerunt victi et mortui, exceptis iiij' qui ad redemptionem positi fuerunt et

eodem die castrum de Chi Zeco, ordinatione Bertrandi sui captum quia, sinii certamine Supradicto, Bertrandus et sui albas vestes Anglicorum tulerunt indueruntque, et Si proclamando strictum Georbium procedentes, intus intraverunt. Deinde castrum de tortadeuntes, sine assultu fuit cito captum. Post ceperunt avray, Gerassa et Lesignen ac dimiserunt Alanum de Bellomonte pro senescallo in Pictavia. Exin apud Pontorsum, versus Montem Sancti

Michaelis juxta Abrincas, eptrandus abiit et inde Britanniam hostiliter intrans, taliter eam contrivit quod ducem inde fugavit in Angliam et multa forcia se reddiderunt ei. Postea Bertrandus ad regem Parisius venit et inde recedens unacum duce Andegavens ad fortalecium de Beruaderi versus Lemovicas abierunt: sed Anglici inde fugientes, intus ignem immiserunt, exin ad Conducum qui post plures assultus se reddidit. Anglici qui recesserunt de Conduco, ad Bergeracum abierunt, qui etiam post plan es assultu se reddiderunt. Desuret leniter se reddidit et etiana Sancta Fides post reddidit se Berdurat de Lebret cum xxx Septem castellis et clam dominus de Duras sed cito recessit. Post Chasleisson et Angeliet reddiderunt se et eciam Sanctum Maliarium. Et post epirandus ad regem venit Parisius. Exin in Aequitaniam reversus, ipse obsedit in Aequitaniam Novum Castrum et fortiter impugnavit, Sed non ex Pugnavit, egrotavitque et ordinavit se ut bonus Christia-nu et regretavit uxorem Suam et regem Francie, Deum

405쪽

obnixe rogans ut meliorem conestabularium quod ipsemet non fuerat, sibi vellet sua gracia conferre. Et quam cito ad noticiam devenit Anglicorum quod Beetrandus moriebatur, ad ipSum humiliter accesserunt et se reddiderunt ei, prefate munitionis sue Novi Castri claves quas secum attulerant sibi offerendo ac iradendo, et sic dicendo quod habuerant maximum

honorem detenuisse se contra eum et suos assultia Sexpectasse. Et mox Bertrandus patam conestabularistus Franci ad portandum regi Francie Parisius, tradidit Ludovico de Sacrocesare, marescallo Francie, et ibi spiritum suo reddidit Creatori, flos milicie, si Penui latis, honoris atque fidelitatis portatus fuit inde ad Sanctum Dionisium in Francia, et per extra villam de Parisius, eo quod non videbatur bonum esse ipsum portare per PariSius, propter lamentationem et merorem populi ad intumulandum ibi ad pedes tumuli dicti regis)arosi, non obstante quod ipse apud Dynant

suam elegerat sepulturam Arma ejus fuerunt sculum argenteum ad unam nigram aquilam duorum capitum et unum baSionem Pubeum.

Eodem anno Richardus, rex Anglie, misit,alesium Thomam de Bauquighehen, avunculum Suum, fratrem patris sui, cum multis hominibus armorum Ilio comes et sui Anglici menSe augusti, venerunt in Arihesium ubi multas villas combusserunt et ad redemptionem posuerunt et inde per Cameracesium in Viromandiam abierunt versus Remis et versus Cathalanum ac inde abierunt in Britanniam dampna per regnum quam-

406쪽

plurima lammis, cedibus et predi atque redempti nibus faciendo, absque hoc quod aliquis debellaret

quoniam Larolus, rex Francie hoc expresse inhibuerat unde Franci valde contristati fuerunt. Quibus sic transeuntibus et hostiliter regnum va tantibus, interim obiit idem exinarolus in Suo hoSpicio de ea ui super Maternam fluvium, in menSeseptembris, xxs' die, videlicet die Sancti Mathei apostoli, diei hora decima, qui sepe duabus horis ante Suidecessum vittavit populo fouagia de quibus mencio Superius facta est. Insuperque coegit Subjecto SuoS, tam in regno quam in Dalphinatu Viennensi, favere parti Clementis et eidem obedire et non Urbano, qui ambo de papalia contendebant; eo quod, ut Sibi relatum extiterat, ipse Clemens erat veru SuccesSor Petri: quia tamen ignorabat quis eorum jus haberet in pa-patu resserebat se concilio generali Super hoc faciendo',

sur labie de Ieariri Mercior, p. 8l, et E. Petit, linei uires de Philipperio Grili et Ue Ieari aris-Peur, duos de Bouryostne p. t 8 . . Chartes V mouru a Boaute-sur-Marne teri septembre 38θ. Pota te recit de se dernior moments Vol une relatio decoU-Verte par M. auroaura lices et aetruit des nuntisoriis de loBibliotheque nationale, t. XXXI, 2 a partie, et Notices et aetratis e uelque munuseriis lotin il la Bibliotheque nationale, i. I, p. 33 j et uno doctaration ossiciello dii ro mourant, publie par Raynaldi, et out recomment par M. N. Valois Levole de Charies Vcti debit curarunc schisme, extrait de Inntiuire-Bullelin de a Soci te de V istoire ce France, anno l88 , p. 2 i. J'violatera que M. S. Luce a propos toti recomment 'attribuo a Philippo do Muigieres la compositio du recit publio par, Ilaureau L C-- respondunt LXIV annue, p. do j. Quant ara suppressio desmuages, lecto la prononea par uno ordonnanco celebre Remefl

407쪽

ac Stantibus notariis propter hoc evocati S inStrumentum Super hoc requisivit'. dic de regina, uxore sua, scilicet Johanna de Bor-

bonio reliquit duos filios, videlicetiarolum delphi

num Vienensem, tunc annorum xij et Ludovicum', comitem de Valesio, annorum octo, et unicam filiam nomine atherinam; sepultusque est cum maxima honorificensia, lamentantibus filiis et fratribus suis et aliis, in ecclesia monasterii Sancti Dionisii in Francia, cum alii regibus Suis predecessoribus, et positus in Sua predicta sepultura quam ibi preparaverat'. Temporibu cmu regi quedam perverS CODSUE-

decordoririctrices des rota de France, t. VII, p. Tiss). Malgre opinionde M. Ηaureau Notiees et aetrait de quelques munuseriis utilisceri Bibliotheque notioriole, i. I, p. sis qui pense contre M. LOui SFinota Bibliotheque de Eeole des hortes, anne l88s t. L p. 6 ia 6T, La cerniere ordonnetrice de Chartes V que coit ordonnanee etait demeiare secrete, e crois queda demonstrationi M. Finot

l. Lo document publie par M. Valois montro a quel potu notrechronique est exacto et preciSP. 2. Charios VI naquit lora decembre 368.3. Ne te 3 ars s8 2, Louis avait hvitreus et domi. . Lo dotali de rembaumoment de Chartes V a te publio par P. Guerard dans Inritistire historique potir anne s8 G, publici arta Societ de r isto ire de Fronde, p.ras aras8, 'apres una piece classe aujourd 'hui dans e fonds latin do a Bibliothequo nationale, u' bis fol. 3.5. I 'onterrement u ro a Satnt-Donis se fit lora septembre 38o Les sint railles furent portees a MaubuiSson, et te ciniar Rouen, ii Chartes V avait ait construire depuis longiemps unmonument et Un caveau Le debris duremur furent retrouxes enl862 dans de fouillos executeos fous la directioni rabbe Cochota a cathedrale de Rouen DecouBerte, recorinctissurice et depositioridi coetii cu si Charies Victrista cothedrale de Boueri e meti et

408쪽

tudo, eo permittente, ut dicitur, atque annuente, in regno suo incepit scilicet quod homines armorum capiunt Super populare et precipue Super eccleSiaSticos victualia ad libitum suum absque solutione aliqua que ConSuetudo usque in hanc diem de malo in prius continue augmentaturi. io autem I arolus, rex Francie, Suo tempore edificavit castellum de Creel super Saram MontargiaS, Castellum Theodorici, Vivarium in pia, Montemgaudii, domum de Compendio, Sanctum Germanum in Laya, castellum de Bellaquercu, ac reparavit caStellum de Melloduno. Insuper edificavit Parisius muros Super Secariam Prope castellum de Lupara bastilliam Sancti Anthonii, et turpem quadri alium que S interpolacium et Magnum Pontem reparari ac horologium desuper poni fecit.

Quia vero delphinus non nisi duodecim annos compleverat, Ludovicus, dux Andegavensis regimen regniuSSumpSit ac regens vocatus eSt. Deinde vero, ab ipso regente actus est conestabularius Franci oliverus, dominus de liqonio'. Tunc eciam factus est cancellarius Franci Milo de Dormans, episcopus Beluacen Si Sp.

. I est certain quo locord res religi eux Se laignatent tres vivomon de et abus, alor presque impossibi compectier Eus os dans uti proce S, o releve ne confirmatio de ce ait con-eue dans le termes vivant et u ... ii vi ut aius que Scuier et gens 'armes hevauchon et se logent oulentior fur es ProStros et gen deSgli Se ... v Areli. nat. X-Ari , sol. 2s vo).

. Olivior do Clisson ne stat nomme connetable que par lettres durat novombro 38ss. Lo Religi ou de Salut-Denis t. I, p. 26 a Comme a Cho Onostr hia place a nomination dis connotablue

409쪽

Et eo tunc quedam bone ville de Picardia ceperunt

murmurare, quia cogebantur Solvere omnes dictastaillias et auxilia, excepto fouagio, quod Solvebant tempore Rapoli, regis ultimi defuncti, dicentes quod ex hiis amodo nichil solverent et specialiter illi de Sancto Quini in noluerunt ea solvere. Nam die Sancti Dionisii qua nundine erant in villa, qui commissi erant ad colligendum dicta auxilia, cum iterum ea colligere niterentur, homines ejusdem ille et qui ad

nundinas sive ad forum venerant, O verberaverunt

et expulserunt Sio). Insuper prostraverunt domum in qua dicta auxilia recipiebantur, ita ut in eodem foro

liberi remanerent, absque predictorum Solutione. Interim vero die videlicet martis secunda die octobris ejusdem anni, prefatus regenS, dux Andegaven SiS, concessit delphinoaetatem suam ac conSensit ut coronaretur et consecraretur in regem et quod exinde omnia

fierent per ipsum et nomine ejus, Sic tamen quod ipse regeretur in elate juvenili a ducibus Andegavie, Biturie, Burgundi et orbonii, avunculis suis et quibusdam

fi lodit monseignour e regent aruagie 5 L Labo Ureuro istoire de Charies VI, t. I, p. 35 et 8 de introductiori .

410쪽

aliis clericis et hominibus non suspectis. oc enim publicatum est in Partamento, presentibus dictis ducibus, comitibus Augi, Tancardiville et Sacrocesaris, dominis Couchiaci et de liqonio, novo conestabulario Francie, duobus marescallis, Ludovico de Sacrocesare et Mutone de lainvilla, regina Blancha et pluribus Ecclesie prelatis et aliis.