Scholia vetera in Lucanum : e codice Montepessulano

5쪽

In M. Annaoi Lucani codice, qui e Buherii bibliotheca in bibliothecam scholao

medicorum Montepessulanae translatus eSi cuiusque auctoritati ab Oudendorpii indoaetate plurimum editores Lucani tribuerunt, extant pauca quaedam scholia foliorum marginibus aspersa, alia quidem atque ipSa carminiS uerba, eiusdem tamen saeculi noni manu exarata. Quae scholia cum Doruillius, qui in Oudendorpianae oditionis usum olim contulit illum codicem, neglexerit prorsuS neque nostra aetate Stetn-hartiuS, fortasse poetae carmini magis quam commentorum relliquiis intentus, in disceptationem uocauerit, ante hos duo annos, cum ipse Montepessulanus liber insigni eorum liboralitate, qui et in Franco-Gallia et in Borussia reipublicae praesunt, Mimelam, ubi tunc temporis degebam, mihi transmissus eSset, deScripta enotataque iam publici iuris sum facturus. Neque uero rerum quae in iis contineantur grauitaS neque uerborum quae in iis insit diligens aut docta explicatio ut ederem me mouebat, sed illud Spectabam, ut Scholiorum Lucanianorum historiae a C. Fr. Webero incohatae, ab Usenero eommentia Bernensibus' et sadnotationibus' quae sunt 8uper Lucanum' propediem edendiS magnopere promouendae incrementum quantumlibet asserrem. Iacet enim ea litterarum antiquarum pars mirum quantum neglecta ac deSerta, ex quo Weberus e compluribus libris manuscriptis Scholia in Lucanum collecta a. MDCCCXXXI edidit. Qua in ro illi uiro de Lucano optime merito incommode accidit, quod ingenti scholiorum farragine obrutus paene atque oppreSSUS 3ntiqua et recentia non satis dignouit et Vossianorum codicum auctoritati nimis SubtraXit. Illud enim iam initio disputationis meae affirmare possum scholia a Webero collecta non referre imaginem nedum Sanguinem et nervos adnotationis Super Lucanum' nec antiquissimi commenti in Lucanum, quod a Vacca quodam eSSe Scriptum Weberus ipse ostendit: neque in iis quidem scholiis, de quibus dicere coepi, Vaccae commentum, sed fortasse disiecti grammatici ut ita dicam membra agnoScentur. Sed uideamus rem ipSam. Scholia in margine libri Montepessulani ascripta magnam partem Sunt mil illa, ita tamen ut aut aliis scholiis adhibitis aut ubi non cum aliis faciunt facili

6쪽

plerumque coniectura Suppleri poSSit, quod Saeva barbaraque ligatoris manu cum

chartae ipSius parte praecisum interiit: ut 1 7 108 598 604 11 70 225 406

m 202 281 586 1111 14 34 45 47 57 59 71 87 99 114 126 810

v1 427 689 vm 180 407. Pauca negotium praebent medentis manui: ut 1 473 11 70 111 202 1111 769. Explicantur terrarum urbium gentium fluviorum montium nomina in scholiis 1 404 Varus, 473 Meuania, 580 Campus Martius, 11 46 Cannae, 50 Massagetes, 138 Caudinae furculae, 401 Pisae, 406 Crustumium, III 199 Strymon, 205 Pitane, 281 Arimaspe, mi 10 Celtae, 21 Cinga, 23 Hiberus, 63 Nabataea, 71 Calpe, 83 Pyrenaeus: ad mythologiam aut historiam spectant scholia 1108

Ar8acidae, 122 piratica proelia, 544 Phye8teae Mycenae, 552 Phebani rogi, 575 tela Lycurgi, 665 Orion, 11 70 Marius, 221 Sylla, 578 piratae, mi 4 Afranius et Petreius, 57 ueetor Helles, v 477, VI 40 castella Caesaris, 303 P. Sylla, 311 Scipio,

350 aequoreus Achilles, 354 pharetrae Herculis, 357 Echioniae Thebae, 365 Nessus, 368 Phoebus, 376 Pitare88us, 392 Lernaeae patude8, 427 Dodona. Ad grammaticam pertinent I 228 tenebrae, 604 ancilia, 625 omentum, II 50 Ma88agetes, 89 mapalia,225 coitur, 364 suppara, m 586 aplu8tra, 756 naualia, III 15 arcus, 380 murra, 439 uari8, 800 signifer, v 27 comes, 228 heu, 396 iurantur, VI 179 8trido, 679 cerastes, 689 strii, VII 855, Vm 180 arctophylai, X l87 fastibus. Quorum Soholiorum nonnulla ubertate uerborum adeo carent, ut glosSis inter lineas insertis sint simillima, alia tenui quodam dicendi genere, ut fere decet grammaticOS, incedunt, e reliquis nec affluit ullum uerborum copia nec breuitate laborat. Atque illud quidem primo statim aspectu docemur extare in libro Montepessulano non Soholiastae cuiusdam adhuc ignoti commentum sed Scholia Singula, quae utrum caSu et temere sint conflata an ex uberioribus scholiis decerpta et delectu ad quamlibet rationem inStituto aSpersa, uidendum erit: itemque erit quaerendum, utrum medii aeui Seholasticus quidam hinc illinc collecta aut excerpta asperserit an referant antiquioriSet peritioris manuS ueStigia. Ad rem ipsam accedo. Atquo disputationis initium inde capiam, ut earum rerum quae ad aetatem qua Seholia Orta Sint definiendam pertineant adcurata per- uestigatione quasi gradibus quibuSdam ad ipsam aetatis definitionem peruenire adgrediar. Codex ipse, ut Iasseus, uir eiusmodi rerum peritissimus, beneuolentissime me docuit, Saeculo nono eSt Scriptus, quod hic pluribus demonstrare non attinet:

neque eodem auetore manuS, quae Seholia adiecit, inferioris est saeculi habenda. origo autem ipsa Scholiorum altius repetatur neceSSe eSt. Nam CuiUS manu eXarata Sunt Seholia, eundem eorum auctorem non fuisse clarissime apparet. Plurimi loci Sunt corrupti: litteris aut male pictis aut iam evanescentibuS aut uerbis parum intellectis grauissima inrepserunt menda. Pauca apponam. Scribitur 1 108 Arse

pro Ar8ace, Silur pro Silvii, 404 edigustinis pro em Ligustinis, 1111 57 fr&srupro fretum, confixo fratro pro cum Phriso fratre, VI 42 go gas pro gyru8. Accedit altera res. Compluribus locis uerba carminis Lucaniani inrepserunt in Scho-

7쪽

liorum ordinem et coniuncta cum iis Sine ullo Sensu perscripta sunt: ut IIII 57 63 et 116. Quorum locorum priorem Sic adponam ut in codice Scriptus eXtat: .... leetor helles. hello oni. . . . te deuehebatur. Unde in mare

. . . . Psa hellespontiacu dicitur Dyssu aut confixo fratro. Postqua. . . . Cep sol in arietis signo 00. dicit . . . . d martias quando initiu uoris . . . . do piscibus in ariete transit. Atq;.... i duo ἴ equinoctia librq ot arixis.

. . . . Ud dΓ qt 'i' VIII aprilis. Soloro

. . . . de eo signo in quo sol morat dubi

Vt uirgilius aut uid& aut uidisso

s . . . P nubila uultum.

Locum infra restituam et emendabo. Nunc addo, quo rectius de re ipsa po8Sit iudicari, in libri Montopessulani scholiis uerba Lucani uulgo non praeponi Sed signis quibusdam aut lineolis additis, quo Sint referenda, indicari. Itaque corruptelis eius loci quem supra perscripsi sit ueri simile scholia libri Montepessulani descripta esse e libro Lucani manuscripto, in cuius margine commenta quaedam eXtarent ita quidem Scripta, ut quae uerba poetae essent explicanda, ut in Scholiis fero fit, anteponerentur, deinde lineola recta aut puncto Seiunctae eXplieationeS Sequerentur. Illud quoque coniectura adsequi possumus in illo libro scholia ad unum locum pertinentia continuo Ordine, interpositis poetae uerbiS, exarata fuiSSe, quod et loco Supra prolato et infra adnotatione critica satis docebitur. Quae cum ita sint, haud temere affirmabimus saeculo nono descripsisse librarium quendam illa de quibus agimus scholia e codice, in quem aut Saepius deScribendo aut inscitia neglegentiaque librariorum aut propter characteriS genuS minUS iam notum haud pauca inrepserant menda. Quod archetypon utrum ad Septimum Saeculum an ad Sextum referendum sit dubitari potest. Nam de octauo saeculo qui cogitet neminem credo esse futurum; adeo ea quae iam proferentur ab illiuS Saeculi ingenio ac moro abhorrent. Quod enim ad scribundi scientiam, qualis in Scholiorum uerbis agnoscitur, uides scribi in libro Montepessulano per e Simplex

8쪽

hyberum, ii hymbres. Sed talibus rebus nihil proficimus ad scholiorum aetatem desiniendam, etsi constat i pro γ in uocabulis graecis praeoptatum esSe a uiriS Saeculi quarti quintiue eruditis et bene litteratis et e pro ae in bonis iisque antiquissimis libris saepius ante uocaleS quam ante ConSonanteS litteraS admiSSum eSSe.

Neque iis locis quicquam proscitur quibus h aut omittitur ut 11 50 felliti 1111 23yberus, 380 umor, V 229 abere, V1 365 ercuti um 954 ero aut additur ut mi 2l his, Tl hymbrem: neque iis quibus scriptum extat filo, IIII bi philoctetae, vi 354 paphiam, um 458 neque iis quibus bene scribitur quattuor, Π 70 emilio,11 70 inposito, I 575 inpositum, 665 septentrio, m1 71 uenundandum, 126 irritus 1111 46). Multo plus tribuendum est scripturae quot pro quod Im 58 opidum, II 406 ut saeps in optimis libris: Metridatem 11 70 cf. Π 578 ut in titulomusei Campani MITREDATIS est C. I. L. 1065, dioessit pro diseessit 1 544 cuius generis sunt in Mediceo Vergilii A. 11 61 2 sucitat, in Palatino Bucol. II 64 laetua,

in Romano Georg. II 496 dicordia: Theocles pro Etheocles 1 552 ut Reethaeu8 pro eohtheus in Bobiensi comm. in Cic. orr. 137, 5: Minterne tum II 70 ut auge

ianis pro pompeianui Ιm 47: quae Omnia SeXtum Septimumue magis redolent Saeculum quam Octauum: atque cum optimorum librorum eorumque antiquissimorumconSuetudinem prae Se ferant, tum uulgaris linguae aperta habent uestigia. De Scriptura uocabuli quod est haec briatteola, huius bratteolae' pluribus disserendum est, quia lexieographoS minus recta asserre uideo. Etenim Forcellinius, ut alios taceam, Scripturam bracteolad meliorem existimauit et s. v. bractea addit: scribitur

et brattea, sed minu8 reete' haud dubie Secutus Pierium, qui ad Verg. Aen. VI 208 docet, eos qui bratteo' duplici TT Scripserint deceptos eSSe eo, quod in characteribus Langobardicis C et T litterae eadem paene forma figurentur. Litteras C et

T SaepiSSime errore confusas esse et mutatas notissimum est. Sed quod ad uocem haec brattea iam Lachmannus comment. in Lucret. p. 253 sq. monuit uidendum eSSe, ne barbaram eonSuetudinem Sequantur ii, qui scribant braotea ut mactea blacta Actiu8 Acti8 auctumnus aretus faretus mulcta. Nam in Vergilii Aen. VI 209 Romanus et Mediceus exhibent bratteo quos WagneruS in orthogr. Vergil. non curauit, neque aliter exemplaria Martialis um 33, 6 1X 62, 4 itona in Prudentii περὶ στεφ. X 102b brattealis, XII 49 bratteola8, Bambergensis Plinii XXXm q. 51XXXVII. qq. 105 106 brattias brattea bratteis, in Iuuenalis sat. XIII 152 Pithoeanum eXemplar bratteolam, grammaticus Elchfeldii p. 444 brattea; non brattia.'Adde quod Lucretii quadratas 1v 727 praebet bratteaque pro bratteaque, PariSinuSR Ouidii A. A. 111 232 brattea, BRΑΤΤIARIORVM inscr. 406T Oreli., sed BRACTEARIVS et BRACTEARΙΑ in insor. 4153 Oroll. bratteatas denique Bambergensis et Reichonausensis Martiani Capellae 1 76 quos Eyssentiarditum meum Secutum e SSeuellem. De exemplaribus Arnobii apud quem opp. VI p. 20b uox briatteola'

9쪽

occurrit, mihi non constat, utrum bratteolo' an bracteoles' ibi scriptum sit. Papias saeculi undecimi leXicographus, profert brachlea et brachieola, sed ne Ioannes Ianuensis quidem, qui saeculo tertio decimo fuit, aliam formam profert praeter haec

bratea Integra eius apponam uerba: fratea a braco8 quod e8t breue dieitur haeo bratea orum et in plurali numero tamen inuenitur et neutro genere vel dicitur a brate gredo quod lamina auri e8t et inde bratea, teorum: tenuissima auri lamina unde haeo brateola, teole dimi. parua brata. Bratea etiam vel brateola dicitur campanula aurea ηnde brateatus ta tum l. bratei8 ornatu8 Rectam Scripturam gloSSaria quoque uetusta Cangii ostendunt brattea - -αλον πέταλον - bratteum laminia': neque eae 1 r-mao quae littera r' ut saepe in ly mutata originem duxerunt blattea bicitieum blattearis8 πεταλουργος' ad aliam Scripturam referuntur. Itaque bene so habet illud bratteolis' in codice Lucani Μontepessulano eiusque auctoritati magis suffragatur quam Vossiano alteri bracteolia', quod in eo est, et Berotinensi baltheis His quae de uocabulorum Scriptura adhuc disputata Sunt apte subiungi poterunt quae de uocabulorum quorundam forma uidentur dicenda esse. offendat

enim aliquis in formis quae Sunt aptu8tra m 586 et Crustumium II 406. Sed in his quoque scholiaSten artis peritum inueniemus. Nam Priscianus institi. VII 15, 74 p. 350 Horig) docet supiu8tre' quamuis faeicit ablatiuum ab hoc aptu8tri nominatiuum tamen pluralem non 8olum in U, 8e d etiam in iud terminat: et aplustrae enim et aplustriae antiqui protuli88e inueniuntur. Cloero in Arato fr. XXII. p. 522 or.): Nauibus absumptis fluitantia quaerere aplu8tra.

Fulgent Argoae stellis oplu8tria puppi8. lustres protulit Lucretius 11 555 et aplustris' mi 437 eaque forma in ad terminata occurrit in scholiis in Iuvenal. sat. X 136, in Berotinensi libro Festi nisi quod amplustrae ibi scribitur, in glossario Scaligeri πωδtra πτερον πλοίου ως μνιος', in glossis Gothostedi cf. Lind. C. Gr. L. I. p. 312) aplustra ασμαλτος και - ακροντης πρωρας in glossis cod. Parisini regii 7641 amplu8tro et in glossario anglo- Saxonico Brugellano saeculi decimi oplu8tra geredru, geredor, plur. gere dru.' Suo iure igitur scholiasten dico protulisse aplustra', etsi bene scio saplustria' prolatum esse a Germanico quoquo 492 624 688 et a Silio X 325 et a Festo et ab Apuleio.

Lexicis uero inserendae sunt formae hoc aplu8trum' a quo nominatiuo haec aplustres Cicero Lucretius Glossographi his πωδυ ' Lucretius duxerunt, et hoc aplu8tre' a quo haec aplustriad Germanicus Silius Festus Apuleius. At quam salsus est et quam parum doctus ille qui scholia Montepessulano libro aspersit cum scribit ad II 406 Crustumium. Opidum in agro Sabino I' Nonne hoc loco ignorantiae et barbariae conuincitur 3 Nonne in Phocae artis mΙ 7 p. 339 Lind. rectissimo scribitur item urbium nisi quae natura pluraliter esseruntur ut Athenoe Thebae . . Crustumeri Cosae Arpi Puteoli Ostia V Nonne iam Lindemannus

10쪽

ad h. l. recte Crust umeri, inquit, grammatico recidendum fuit. cf. Verg. Aen. vn 631. Forma Crustumiae non in usu fuit, sed Crustumerium et Crustu moria. Et Liuio 1 9 affertur Crustumium quod ip8um uereor ne ortum 8it em/eripturae compendio.' In Livii loco laudato non Cru8tumium eXtat, sed Gu8tumini, qua gentilis nominis forma uidetur Sumi nomen urbis ipSius Crustumium, sicut recte ad h. l. Woisse bornius adnotauit. Si leges ponere nolumuS, quibuS plura excipienda sint quam Subicienda, tenendum erit triplicem gentilis nominis formam inueniri: Crustumina tribus occurrit apud Cic. Balb. 25, Planc. 13, Liu. XLII 34 otin inscriptionibus R. N. 5781 5208 5226 3274 in quibus, nam suspectam 5212 omitto, CLUSTUMIΝΑ' est pro Crustumina': eadem forma usi sunt Liu. 1 9 10 11, V 3i, XLI 13, Plin. N. H. XXm 7, 62 et Festus, qui CruStuminam urbem in Tuscia ponit, unde interpretes ad locum Vibii Sequestris infra laudandum de duobus eiusdem nominis oppidis cogitauerunt. Crustumerina 8eee88ione' Varro L. L. V 41 protulit eadem formatione usus qua Graeci Ουστομερινο ' dixerunt quod est apud Dionysium Halicarnassensem et Stephanum Byzantium, quorum ille urbis nomen Κρουστομερία, hie Κρουστομερίον protulit. Gu8tumius' autem dixit Vergilius in Georgicon Π 98 Gυ8tumia pira, pariterque de eadem re cum loquitur Plinius N. H. XV q. 53 sed Crustumina pisu' id. XXm 115 . Iam quod ad oppidi nomen Crustumeri' propter metrum heroicum id finxit Verg. Aen. VH 631, sed Crustumeria protulit Liuius m 42, Crustumerium Plin. N. H. m 5, 9 et Seruius ad Vergilii locum modo laudatum. Crustumium uero dixerunt oppidum Silius VIII 367 Antemnaque prisco Crustumio prior ' et Seruius ad Verg. Georg. II 98 Gu-δtumina pira 8unt eta parte rubentia ab oppido Gu8tumio nominata. . Vides parumconSulte egisse Lindemannum cum Phocae grammatico formam Crustumeri' obtruderet, quae non niSi unius uersus Vergiliani eiusque numerorum neceSsitate coacti nititur. Dubitari nequit, quin illo loco, quo de urbium nominibus plurali tantum numero prolatis agitur, Scribendum Sit Gu8tumeria', quae una forma nominis pluraliter in usu fuerit. Atque in hanc rem cum semel inciderimus, pauca de fluminis Crustumii nomine eiusque forma addam. Μagnopere enim uereor ne CrustumiuS' antiquorum nemo protulerit, sed a grammaticis inuentum in lexica et philologorum

et geographorum irrepserit. In Vibii Sequestris libris est p. 8 ed. Oberi. 1778 Gu8tumium in mare Hadriaticum fluit' neque aliter est in Plinii N. H. 111 15,

20 uuius Crustumium' noque Lucani exemplaria quotquot in editionis futurae USum contuli 11 406 aliam exhibent formam: unum Estense a Spanhemio collatum, quod nullius fere auctoritatis est, u8tumiusque rapat' praebet. Quam formam caue Lucano obtrudas: it0mque noli putare in eo quod in tabula Peutingeriana est RUSTIMUM pro CRUSTIMUII ullum inesse uitium praeter C Uulgaris SermoniS consuetudine abiectum. Eiusdem generis est forma Varum' quae extat in altero Parisiensi Plinii N. H. 111 4, 5, in Oxemplaribus Pomponii Μetae 11 4, 9, Itin. Anton. p. 297 P., in tabula Peutingeriana. Haec hactenuS.