De consolatione Ciceronis [microform]...

11쪽

minuendo composuit. Scribit enim Attico XII. 14 rQuod me ab hoc maerore recreari ris, facis, Domnia e sed me mihi non defuisse, tu fessis es. Nihil enim de maerore mimiendo scriptum ab ullo est, quod ego non domi tuae perlegerim. Sed omnem consolatio em incudolor. Quin etiam feci, quod profecto ante me nemo, ut ipse me per litteras consolarer. 7 Quem librum ad te mittam, si descripserint librarii. Agyirmo tibi nullam esse consolationem salem. Necesse est autem, ut Consolatio perexiguo sit temporis spatio absoluta. am eodem mense Martio

ut jam consectam eam Cicero significat . Epp. ad Att.

geschrieben. In errorem ille inductus est satis ridiculum, quo Cicero noni sibi ipsum Consolatorias epistolas scripsissct commentus est, falso accepto litterarum vocabulo, quod non nisi epistolam significare posse putaret. Sed notio hujus vocis latius patet. Nam omnia, quae scripta exstant, litterarum non in contineri 9ssunt, velut de Divin. II. 1, 5. Graecorum de philosophia litterae commemorantur, et de Nat Deor. I, 4. legimus: ipsius reipublicae aussa philosο-phiam nostris hominibus explicandam putavi, magni eristimana interesse ad laudem ivitatis, res tam graves -- Latinis etiam litteris contineri nec non Bruto 7 27 tamen ante Periclem et Thucydidem, litter nulla est, quae quidem ornatum aliquem habeat. Caeterum eodem litterarum nomine Cicero de Consolatione quoque Epp. ad Att. XII. 28. utitur: Quod me ipse per litteras consolatus sum, non poenitet me quantum profecerim quae verba telandus recte vertit: , D s ichbei meinen ueher und Ausarbeiiungen Tros gestichi habe, gereuet mich nichi. Cons. Tusc. II. 2, 5.8 Goerenetius quidem putat Ciceronem dudum sibi collegisse materiem librorum edendorum Introd. in lib. de Fin p. XII. , sed contra eum bene monuit Car. Belerus ad Cic. de Oss. III. 2 4 Perridiculi videntur, sui non ve

XII. 20. In quo libro componendo quamquam id

maxime secutus esse Cicero videri potest, ut se ipse consolaretur, id quod saepius ut sinem ejus indicat: tamen nescio an aliud quoque accesserit consilium. Quod enim fuisse quosdam supra ostendimus, qui Ciceronem pronun Harent siliam lugentem ratione sese gerere minus digna Viro gravi, quippe cuius esset, ab omni perturbatione animum liberum servare id eo nos diicit, ut Ciceronem hunc librum tanquam animi firmitatis et constantiae testem edidisse suspicemur. Cui coniectura non est a tur Lactantii testimonium, qui

Insiit. I. 15, 21 se ait nihil animi aegri in Consolatione invenisse, cujus loco quodam allato, fortasse, inquit, dico aliqvis pro nimio luctu delirasse Ciceronem. Atqui omnis illa ratio et doctrina et exemplis et ipso loquoi/di genere perfecta non aegri, sed conflantiannimi ac judicii fuit, o haec ipsa sententia nullum pro fori indicium dolaris. Neque enim puto, illum

fam ruris, fam spisse , fam ornas scribere posuisse, nisi luctum jus et ratio ipsa os consolatio amicorum o longitudo temporis miligasses. Immo Cicero ipse Epp. Att. XII. 40. Se genere scribendi usum esse testatur, quod nemo objecto animo facere posset. IIaec verba simul ostendunt, qua in re quaerenda sit Ciceronis constantia, quam gloriatur a se in Consolatione Ser alam esse. Eam enim non res, quae tractatae in ea scriptione sunt, sed Scribendi genus et elegans et

reeundantur sui ingenioli dificulter et aegre parturientis sterilitate metiri studia hominis facile laborantis, qui ipse de phia losophieis suis haec scripsit ad Atticum XII. 52: απογραφα furit minore labor esturit Verba tantum iners, quibustibundii. o. ronovis interprete tantum verto de Graecis μ

12쪽

copiosum retulerint. Nihilominus Ciceroni iactare licebat, naturae serim aliutisse, ut magnitudini med et hae doloris magnitudo concederet, quae Verba extant

Tusc. IV. 29, 3 Quando editus hic liber sit, certo definiri nequit, quum luculenta nobis desint hujus rei

testimonia. Statuendus tamen est ante Tusculanas, quae exeunte anno 708 inchoatae sunt et sequente anno ante Caesaris necem prodierunt, divulgatus esse,

quum in illo libro sit jam satis notus respiciatur Quomodo exceptus sit, pariter incertum est atque tempus editionis, nec scimus magnum ne tulerit an exiguum plausum in una enim de hac re judicium non certam

quandam nobis dat notitiam, extans illud de Di in. u. a. ubi haec legimus id ego de Consolatione

di canis quae mihi quidem ipsi sane aliquantum mede ture caelerit ilem mullum illam profuturam puto. Quibus ei bis nemo non idet spem Otiu Suce Sus,

quam successum ipsum significari Quod igitur Baehrius in libro supra laudato hoc quoque Opus magna cum approbatione acceptum esse scribit, id unde habeat vir diligentissimus ignoro.

Do fonti s Consolationis.

Fragmentorum, quae Consolationis servata nobis

sunt, in editionibus Ernestiana et Schuetaeiana primum locum obtinet, quod est ex Plinii Praes repetitum, quo Cicero in Consolatione Crantorem secutus esse dicitur. Hic Crantor Solensis Platonis erat philosophiae deditus, qui praeter alios libros Consolationem quoque sive de luctu περ πενΘου, scripsit, compositam illam ad Hippoclem de liberorum morte consolun dum. Commemoratur hic liber a Cicerone Tusc. l. 8, 115. HI 6. 2. V. 37, 10 7 et Diogenes aeritus IV. 5.

ptum non magnum, Verum aureolum, et ut Tuberoni Panaetius praecepisset, ' ad xerbum ediscendum non Superstes esse minus aegre ferremus, in et Ciceronis

esset Consolatio servata, et Plutarchus in Consol ad Apollonium accurate Crantoris sententias semper distinxisset ab aliorum philosophorum placitis. Qt qua quam ipse Cicero secutum se esse Crantoris librum consessus est, ejusque ex rivulis suum hortulum irrigasse non negavit, tamen minime inde essicitur, huncce Λcademicum solum fuisse, quem Cicero imitaretur Quod qui statuerit, meque salso conjiciat atque is, qui ex verbis Ciceronis de Ossiciis: Panaetium sequor colligat, Panaetii in iis libris vestigia eum anxie legisse, non adhibito suo ipsius judicio. eque recte is interpretetur erbum sequi, quod Kuehnero interprete in I. I.

p. 90 Cicero ea significatione usurpaxit, ut esset mmm maxime auctorem ob oculos habere et ad eum suum imilandi studium componere, me tamen eum convertere. sed ejus eae sententiis atque decretis an-lum delibare, quantum ad rem ac consilium Suum ma-aeime facere rideretur. 0 Etsi igitur multa ex Cran-9 Tost Cicerone in Acad. IV. 44, 135.10 Handius in libro: Urse und ruber EneykIoptate Vol. XVII. . 228. dicit: Da Verfahren, desse er Cicero'

sicli ei de Darstellun de Cerschiellenen Schulansichte bediente, a nichi ortliche t bertragunt interpretatio), On-dern in meh selbstandige Verarbeltun des egebene StU-ses, it ingestigiem igne Urtheile. Ernaniit dies sequi. omnium maxime autem huc pertinent ipsius Ciceronis verba, qui de Off. I. c. 2. sequimur, inquit, hoc quidem tem-r ore, et hac in quaestion potissimum Stoicos, non ut interpretes; sed ut solemus, e fontibus corum, judicio, arbitrioque nostro, quantocumque modo videbitur. hauriemus.

13쪽

toris Consolatione se in suum librum recepisse ipse testis est Cicero tamen ut usus in Ocabulo sequi conspicuus, ita ipsius Ciceronis testimonium alibi prolatum obstat, quo minus ab eo Scriptores, qui de eodem argumento eX posuiSSent, neglectos esse Statuamus. Legimus enim

Epp. ad Att. XII. 21., qua se defendere ab iis studet, qui ipsum luctui nimis deditum esse clamitaverint, haecce Neque tamen progredmr longius, quam mihi

doctissimi homines concedunt e quorum Scripta sumia, quaecunque sunt in eam sententiam non legi solum, quod ipsum era fortis aegrosi, accipere medicinam,

sed in mea etiam scripla franstuli, quod afflicti effracti animi non fuit. Jam quod idem XIII. 32. quae data est Kal. Quint. a. 708 Atticum rogat, ut Dicaearchi περὶ υχῆς utrosque sibi mittat, ex eo fortasse licet colligere, ejus quoque philosophi placita Ciceronem in Consolatione non praetermisisse. Quaesiispicio eo ideri possit probabilior esse, quod ipse

Cicero, quam lubenter jus iri rationem haberet, significavit delicias suas eum a pl=ellans Tusc. I. 31, 77. Neque tempus ad ei satur. Nam quamquam Consola tionem mense Martio scriptam esse supra demonstrnvi mus, tamen licebat Ciceroni ortasse ad mutanda quaedam vel ad amplificanda eodem jure Dicaearchi littoris uti, quo XII. 20. pariter illa post absolutam Consolationem ad Atticum data scripsit Velim me facias ce florem proximis lifferis, Cn. Caepio, Serritiae Clavdia

pater, irone patre suo naufragio perierit, an mortuo. Porsinens ad eum librum, quem de luctu minuendo scripsimus. Usus autem illo Dicaearchi libro sit ejus sententius de animo propositas non ut probaret, sed ut refelle rei it . 12x me Dicaearcho cons. Tusc. I. 10, 21. II, 24. 18, 1.22, 51. 31, 77. IV. 34, 1.

Νeque argumentum Dicaearchi libelli alienum ab eo fuit consilio, quod in Cons. Cicero sequebatur, id quod insta ostendendi locus erit. Praeterea constat Ciceronem ad stabiliendas suas sententias aliorum opiniones dat occasione lubentissime perstrinxisse. Tamen haec suspicio ut prorsus abhorrere a Verisimilitudine non videatur, tamen non multum ei ipsi tribuerimus, quum non minore probabilitate Odois Schuelgius conjecerit, Dicaearchi clibro. Tusculani. Ciceronem adhibuisse. Contra non dubitamus, quin Clitomachum Cicero respexerit. De quo Clitomacho haec extant Tusc. III. 22, 54, Legimus librium Clitomachi, quem ille eversa Karthagine misit consolandi caussa ad captivos tres svos o in eo est disputatio scripta Carneadis, quam ei ai in commentarium retulisse. Quum ita positum esses,ridori fores in aegritudine sapientem patria capsae quae Carneades confra diserit, scripta sunt Erat autem Clitomachus Carneadis auditor et successor in Academia. 5 eque veremur, me nimiae in On-jectando audaciae accusemur, Theophrasti quoque librum, qui ἈαλλiσΘἐνni xi περὶ πένθους inscribitur, contendentes Ciceronem consuluisse. Hunc autem philosophum refutandi materiem dedisse, ex iis efficitur, quae Cicero de e Tusc. III. 10, 21. refert: di igitur in eundem et misereri et inviderer nam qui dolet rebus alicujus adrersis, idem alicujus fiam secundis dolos ut Theophrastus inferitum deplorans Callisthenis, sodalis sis rebus Aleaeandri prosperis angitur, itaque dici Callisthenem incidisse in hom/nem summa potentia summaque fortuna, Sed ignarum,

13 Cons de Clitomacho Diog. Laert. IV, 10 sed Tauch n. I. p. 206. o Schueletius in Lex. Ciceron Tom. I. p. 138, qui neglexit locum Tusc. V. 87, 107.

14쪽

quemadmodum rebus secvndiculi conveniret. IIaec nostra suspicio ut per se non idetur improbanda esse, ita firmatur eo, quod a Plutarcho quoque in Cons. ad Apol. p. 104. D. Statim post Crantorem Theophrastus commemoratur. Ad hos nescio an Λlcidamas accesserit, qui teste Cicerone Tusc. I. 48, 116. rhetor anfAqvus in primis nobilis scripsi laudatiornem mortis, quae conflabat eae nomeratione hun anorum alorum. Cui rationes eae, quae exquisitius a philosophis colliguntur, defuerunt, ubertas orationis non ostia i , Ubi autem ejus respiciendi opportunitas fuerit, ex eo apparebit quaestionis nostrae loco, qui est de argumento Consolationis. Eandem ob caussam Hegesiam quoque Cyrenaicum puto a Cicerone non missum esse quod ut Statuam locus facit Tusc. I. 34, 83. quo haec legimus: A malis ρgaur mors abducit, non a b0nis, rerum si quaerimus. Et quidem hoc a Cyrenaico Hegesia sic copiose dispu- fatur, Dis a rege Plotimaeo prohibilus esse dicatur illa in scholis dicere: quod vili his avdilis mortem sibi ipsi conscii erini. - ius autem, quem dixi, Hegesiae liber est Ἀποκαρτερῶν, in quo a ita quidam per ined/am discedens erocatur ab amicis quibus remon dens vitae humanae enumera incommoda. 6 Consessus autem Cicero est locis post allegandis, se itam humanam in Consolatione deplorasse. Neque dubito inter eos, quibus in libro suo componendo Cicero non minimum tribuerit, Aeschinem quoque referre, qui a14 Conf. de eo praeterea Tusc. V. 9, 2 et 25 30, 85.

et de in V. 5, 12 cum ocreneti nota. 15 De o. quae scitu digna sint, collegit avis ius iunota Tusc. i. l. Subjecta. 16 Cons. Val. Maxim. VII. 9, 3 Dictus autem est auctore Diogene Laertio πειGιθαναTOS.

quibusdam habetur dialogi auctor de morte scripti.

Quem dialogum quamquam Cicero nunquam Commemoraxit, aliquot tamen Tusculanarum loci redolent, quos nunc solummodo indicasse sufficiat. Cons. Aesch. c. . cum Tusc. I. 37, 90. ubi quum a Dracone et

Clisthene ab Aeschine laudatis et a Camillo, cujus Cicero mentionem facit, discesseris, utriusque eandum prorsus sententiam lacile cognosces. Cons. praeterea

Aesch. c. 7 et 14 cum Tusc. I. 31, 6 et 47, 112: Aeschc. 10. et Tusc. I. 47, 11 3 et 114 Aesch. c. 14 et 16, et Tusc. I. 11 et 34, 82 et 83. 37, 90 Aesch. c. 17. et Tusc. I. 28. Accurata lectione similitudinem quandam inter Aeschinis et Plutari lii, seu mavis Crantoris, librum intercedere apparet id quod non mirandum est, quum et Aeschines vel qui alius est dialogi scriptor, et Crantor

suas sententias ad Socratem referret.

Λ ne Latini quidem desuerunt, qui luctu se Uperiores esse lilueris demonstrassent. Quorum in numero sui Q. Fabius Maximus, qui mortui filii laudationem scripsit ad leniendum luctum animumque consimandunt omnibus philosophorum consolationibus efficaciorem a Cicerone judicatam. Cons. yttent, a Plut. Cons. P. II. . . p. 700. d. xon Rus autem laudationem it non neglectam in Consolatione esse suspicer, locus me movet Cic. in Cat. Mai. 4, 12 quo,

mulla, inquit, in eo viro Q. Fabio praeclura ridi, sed nihil est admirabilius, quam quomodo ille fili mor-lem fulti, clari risi et consularis in manibus lam Iulio, quam quum legimus, suem phil080phum non contemnimus uic dialogus si ann 708 conscriptus est, cujus temporis indicia ii, quaedam extant; mon17 Cons. Handius in libro supra laudato P. 236.

15쪽

iomero hariolari videtur, qui eius usum quendam in Consolatione suisse arbitretur, praesertim quum idem Q. Fabius Tusc. III. 28 70. praedicetur eiusque se in Consolatione rationem habuisse Cicero testetur. Hi sero viri fuerint, quorum scripta in eodem atque Ciceronis Consolati argumento Versarentur et quorum rationes in primis Ciceronis interesset cognoscere, quippe qui Omnia legit et in suum librum transtulit, quae essent de luctu scripta. Sed alii quoque,

elut poetae, quomim versus notum est Ciceronem

Philonis exemplo saepissime disputationibus loco suo adiunxisse, ne quo ornament in hoc quoque genere careret Latina oratio, ' aut laudati fuerint aut vituperati. Quorum aliquot locos quum ex Tusculanis norimus pariter illos in Plutarchi Consolatione allatos, non dubitamus, quin eos Cicero et Plutarchus Craniori debuerint. At alii praeterea, qui ut non singulos de hac re

libellos ediderint, tamen passim de ea suas sententias aperuerunt, non videntur non consulti a Cicerone esse, velut Socrates, cujus saepissime est in Tusc. mentio injecta, ' et Plato, quocum errare Cicero mavult quam cum aliis recta sentire.

pote caussae doloris inquirere debet. Ut enim medici

caussa morbi inventa curationem in entam putant, ita is quoque, qui luctu laborans ex eo se malo expediri vult, necesse est ejus ut originem satis cognitam habeat. Haec ratio ut omnem debet consolationem praecedere, ita inita est a Cicerone. 20)De morte autem sententiae omnes ad haec sere genera possunt re Ocari. Fuerunt enim, qui mortem totius esse hominis interitum censerent, suerunt, qui morte animum a corpore nonnisi discedere contenderent, ille ut permaneret tamen sti Contra Stoici quidam a usuram homini largientes tanquam cornicibus diu mansuros animos dicebant, Semper, negabant. Qui animos mortales esse credebant, Epicurum maxime et quos secutus ille est, Democritum et Leucippum, auctores habebant; qui animos immortales esse staturbant, hi inprimis cum Platone faciebant. Quam igitur harum sententiarum probaret, significare certe Cicero debebat. Iam is, qui non prorsus ignarus est philosophiae

Ciceronianae, vel non lecta consolatione lacile concedet, Platonis eum in hac quoque re vestigiis institisse; id quod declarant verba Consolationis Tusc. I. 27 66. allata: Animorum nulla in ferr/s origo inveniripotest: De argumento Consolationis. Qui morte hominis cuiusdam sibi cari in gravem

dolorem conjectus rationes circumspicit, quibus se consolari queat is ante omnia in ipsius mortis naturam ut-18 Tusc. II. 11, 26. 19 Cons. I. g 71. 7. 99 100 102. III. 10. l. 6. 56 77. IV. 63. 80. V. 10. 26. D. M. M. I. 97 108. 119.

20 Tusc. II. 1, 2 qui non imodo quia necesse Si mori, verum etiam, quia nihil habet mors, quod sit horrendum, mortem non timet, magnum is sibi praesidium ad beatani

vitam Comparat.

21 Tusc. I. 9, 18. 29, 1. et Plut p. 121. καὶ ἐκ του-

των ων λογιον τοιουτο τι λογίζομαι συμβαίνειν, υτ ο θανατος

τυγ2ανει ων, - ιιοι δοκεῖ, ουδε αλὶ χ δυοῖν πραγματοι δια- λυσις, τῆς φυχῆς καὶ του σωματος ἀπ ἀλλήλοιν. 22 Alias aliorum Stoicorum sententias avisius refert nota loco Tusc. I. I. 77. subjecta.

16쪽

nihil enim est in animis mixtum atque concretum, aut quod o ferra altim ut v fctuin esse rideatur: tha

enim tabesuris nihil inest, quod vim memoriae, mensis, cogitationis habeat, quod et praeterila teneat, et futura prorideat, et complecti possis praesentino quac sola dimna sunt nec inrenietur unquam, unde ad ι minem renire possint, nisi a deo. Singular/s est g/tvr quaedam natura atque is animi se juncta ab rasmifalis notisque naturis. Ita quidquid est illud, quod sentit, quod sapit, quod ruli, quod riget, caekste et

distatim esto ob eamque rem aeternum s/ necesse est.

Nec vero deus ipse, qui intelligitur a nobis, alio modornfelligi potest, nisi mens s0lula quaedam et tibera, segregata ab omni congregatione moriali, omnia en-f ns et morens ipsaque praedita motu sempiterno. At non suffieiebat ad se consolandum Ciceroni ei suasio, morte filiam non esse extinctam, sed multum etiam jus scire intererat, qualem ea post moriem vitam degeret Certum autem liabebat, scelestos homines post mortem poenas dare vitae male actae, contra Eregios, riuum mortui essent, egregie actorum

praeclaris praemiis rui. Cujus ille opinionis eo

progressus est, ut liomines de genere suo Optime meritos in ipsorum numero deorum poneret, neque hoc

honore Tulliam suam indignam iudicaret Hoc Lactantius testatur, qui Inst. I. 15 16 sqq. M. Tulmus,

inquit, sui non fatuum perfectus orator, sed et/amphιlosophus fu/I, siqu/dem solus aetas Platonis imAtator, in e libro, suo se ipsum de morte Usae consolatus est, non dubitari dicere. deos, qui publice colere itur, omise fuisse. Quod ipsum festimonium eo debet gravissinium judicari, quod et augurale habuit sacerdotium, et eosdem se colere venerarique fe- statvr Itaque infra paucos versiculos duas res nobis dedit Nam dum imaginem filiae eodem se modo comsecraturum esse projileretur, quo illi a veteribus sunt consecrati, et illos mortuos esse docuit, et originem

ranae superstitionis ostendit Quum ero. inquit, et mare et feminas complures eae hominibus in

deorum numero esse idcamus, Ct Corum in urinbibus atque agris augustissima templa Encremur asscntiamur eorum Sapientiae, quorum ingeniis et inventis omnem Ditam legibus ct institutis excultam constitutamque hascinus. Quod si ullum unquam animal consecrandum fuit, illud H octostiit Cadmi aut Amphionis progenies, aut Tyndari, in caelum tollenda fama fuit, huic idem honos certe dicandus est Quod quidem faciam

teque omnium optimam doctiSSimamque approbantibus diis immortalibus ipsis, in eorum coetu lo catam, ad opinionem omnium mortallium consecrabo. Locis simili sententia conspicuis,quorum Lactantius laudaxit de Nat. Deor. II. 24. III. 19. de Legg. II 8. Tusc. I. 12. adjici possunt ex epistolis ad Atticumdatis XII 18 19. 20. 22. 23. 27. 29. 30 31. 33. 36.38 41. 43. 49. XIII. 1. 2 3. 33 et aliae, quibus sano se Tulliam celebrare veli significat amicumque rogat, ut ipsum in exsequendo hocce consilio adiuvet.

Ny Iusto severius do hac ro judicasse videtur Wielandus Vers. Epp. Cic. vol. V. p. 419.

17쪽

Immo XII. 37. haec legimus: Quod me a maestitia

tirocas, mullum levaris, si s0lum fano dederis. Multa mihi εἰς ἀπο Θίcosset in meruem reniunt. Felicitas autem, quam morte Tulliam adeptam esse Cicero credebat, eo major appareret neceSSe erat, quum comparata esset hominum tritissimae sorti, qui humanis se itiis contaminaxissent et se totos libidinibus dedissent. 5 Huc reserendum fragmentum i- detur a Lactanti III. 19. servatum Nec enim omni bus iidem illi sapienses arbitrati sunt eundem cursum in caelum patere. Nam illis e sceleribus contaminatos deprimi in tenebras atque in coeno acer docve runt casio aulem, pur03, integros, inc0rruptos,

bonis etiam ludias atque artibus evolitos, eri quo dam ac facili lapsu ad deos, id est, ad naturam visimilem perrolare. β Quae orba qui cum iis, quae in adnotatione e Tusc. adjecimus, contulerit, non ignorabit, qui sapientes homines sint intelligendi duas

esse ias statuentes animorum e corpore excedentium. Iam vero quamquam Cicero divinum suum Platonem sequens animorum de immortalitate persuasum

sibi habebat, id quod magna pars Tusc. libri I. osten-25 Tusc. 1. 30, 72. 26 Similia dicit Plut p. 120 Tusc. I. 30, 72: Da enimeensebat Socrates), itaque disseruit, duas esse ius duplicesque ursus animorum e corpore excedentium. Nam qui se manis mitiis contaminavissent et se totos libidinibus dedissent, quibus eaeeati et domesticis vitiis atque flagitiis se inquinacissent, Ne republica violanda fraudes inexpiabiles concepissent, iis devium quoddam iter esse, seclusum a concili deorum; qui autem se integros eastosque servavissent, quibusque suisset minima eum corporibus contagio seseque ab his semper evocassent, essentque in corporibus humanis vitam imitati deorum his ad illos, a quibus essent pro Deli, reditum uellem

putere.

dit π) tamen a verisimilitudine vix aberremus Ciceronem conjicientes in Consolatione eorum quoque rationem habuisse, qui animum simul cum corpore interire Epicuro maxime et aliis, Vel ut Dicaearcho, concederent αβ Hos quoque non habere, cur hominem mortuum lugerent, significaverit certe, id quod probabilo reddit Tusc. I. 11. ubi, si cor, inquit, aut cerebrum est arimus, certe, quoniam est corpus, intersis cum reliquo corpore si anima est, fortasse dissipabi ros ignis, eaelinguetur: si est Aristoxeni harmonsa, dissolres r. iis sententias omnibus nihil post modi rem perlinere ad quemquam potesse pariter enim cum vita sensus amillavre non senisensis autem nihil es vllam in partem quod infersit. Et ibid. 34, 2 legimus Mali vero quid asser ista sententia fac enim sic animum inferire, vi corpus num igitur aliquis dolor, aut omnino post mortem sensus in corpore est 'nemo id quidem dicito Di Democritum insimvla 'Acvrus e Democrasci negans. Ne in animo videm ig/fur AenSus remanet ipso enim nusquam est. Ubi QAfur malum est quoniam nihil fortium est, an, quoniam ipse animi discessus a corpore non sis sine dolore 'ti credam ita esse, quam es id erigvum et falsum esse arbitror et sil plerumque in sensu nonnunquam etiam cum voluptate solumque hoc ere es qualecumque est. 9)27 Wiolandus Vol. V. p. 45. , Cicero in in seinem ganeten Leben ni s star an dem Glauben d a de menses. liche eis gοttverwandier und ais usivergunglicher atur ei, ut jetzt.28 Hanc viam ingressus est certe Tusc. I. 34 sibique eam maxime probari ibidem II. . indicat. 29 Cons. Plut P. 109. et Tusc. a. 49. 2.

18쪽

Spectavit autem Cicero in Consolatione praeter alia id vitae molestias ut quam posset Vividissimis coloribus depingeret mortisque sic timorem depelleret id quod Augustinus testatur, qui de Civit. Dei XIX. . qu/s enim. inquit, v sibi quantoris eloquenliae sumine ilae hujus miserias e Mare uan lamen salvs est Cicero in Consolatione de morte fisae, sicut poluit Et Tusc. I. 31, 6. nec invenimus Solis su quidem in Consolatione os lamentalus quam quum lego. nihil malo, suam has res relinquerer iis ero modo avditis multo magis et ibid. I. 34, 38. in haec incidimus Quid ego nunc lugeam ritum hominum trere et jure possum Sed quid necesse est, quum id

a ram ne post moriem miseros nos pulemus fore,

etiam ritam is ocere deplorando miseriorem Fec mus hoc in eo libro, in quo nosmet ips0s quantum potuimus, consolati limus. Quod autem fieri nonnunquam videmus, qui liberari se a morbo quodam vult, is in contrariam incidat aegritudinem, id nescio an Ciceroni quoque acci derit. Qui mortem in malis non habendam ita inque ea longe inferiorem esse effecturus in justo majorem videtur ita contemptum abiisse ita ut Vitam non amplius statueret bonum esse a Deo homini concessum, sed flagitiorum suorum ut poenas darent homines xi

vere existimaret Cujus animi ut epistola ad Lucceiu in data, 0 ita di agmentum Consolationis a Lactantio allatum testes sunt gravissimi iactantius enim sic scribit Inst. III. 18, 18: Quid Ciceroni faciemus qui quum in principi, Consolationis suae Misisset, luendorum scelerum caussa nasci homines si itera-80y Cons. Epp. ad Div. V. 15.

31 ex verbis: Quendorum scelerum ausa naae homines

τι si ipsum postea, quasi o0urgans eum, qui Vctam poenam non esse putes Recte ergo profatus es errore miserabili veritas is ignorassene se feneri. Haec excepisse videntur, quae apud Lactant. III. 19, 14 ut Consolationis verba legimus es Non nasci An re optimum nec in hos scopulos incidere vitae proximum autem, si nasus sis, quam primum mors e fan

quam eae incendi es gere violentiam fortunae Quibus idem haec addit dicens: Quae sententia ut majoris si auctor, fatis. Silon attribuitur, qui eam Midae regι quo captus eras, Uisisse fertur Hanc de Sileno sabulum in Ciceronis Consolatione locum habuisse, non probabile solum est ut rellius est cum Wol si ortos liber die Tusc. p. 368. suspicatus, sed certissimum Idem enim et Cicero in Tusc. refert, o Plutarchus narrat in Consolatione. Quorum primo loco, qui exta I 48. 114. haec videmus scriptaris orsu etiam de Silon fabella quaedam qui quum

a Mida capsus esses, hoc ei muneris pro sua misssone dedisso scribituro docuisse regem, non nasc homίni longe optimum Sse proximum autem, quam primum

editoros Cic. opp. ut mihi quidem videtur, justo eonfiden . tius hoc fecerunt fragmentum Consolationis Idcirco nati sumus , ut scelerum Poenas luerenius. Respondent ea Cran toris sententiae, quas a Plut p. 115. . tradita statim aiiobis TOPOuetur.

19쪽

τos eri ἐστ πρεiττον His praemissis Midas quaesivisse ex Sileno sertur, quid omnium homini ma

deri, ut ostenderet Cicero, haud dubie Cleobin, Bitonem et Trophonium in medium prodire jussit. Iocinde ad nodum probabile sit, quod et Tusc. I. 47, 113

et 114. et Plut Cons. p. 108. Sequens, ut idetur, Crantorem , t Aeschines cap. 10. haec eadem exempla allegarunt ita, ut Ciceronem eorum verba nonnisi liberius vertisse appdi Cat. Qui nihilo minus mortem timerent, eos Spectare sedgmentum arbitror a Lactantio nobiscum communicatum, quod extat Inst. III. 14, 20 Sed nescio quinos teneat error aut miserabilis ignorali reri. In hac parte Ciceroniani libri suspicior erba suisse, quae ut ex incerto quodam Ciceronis pere desumpta in editionibus leguntur Gladiatores inrisos habemus, si omm

plum ejus prae e ferunt Quod si agmentum ut in

82 Similiter in libris suis Hegesias et Alcidamus versati sint, quos supra ostendimus in vitae malis enumerandis immoratos esse. Neque alienum ab hac Sententia est, quod apud Senecam in Cons. ad Marc. XXII. legimus, ubi, si felicissimum est, inquit, non nasci proaimum Puta, brevitate vitae defunctos eo in integrum restitui.

Consolatione locum suum habuisse statuam, facit quod Tusc. II. 17, 1 et 2 gladiatorum pariter mentio est injecta, ut irtutem consuetudine et exercitatione comparari cognoscatur. Haec autem ratio, qua vita in malis, in bonis mors ponitur, egregie convenit animo, quo Consolatio est composita, quam Cicero Tusc. III. 29, 3 in mediose maerore et dolore litteris mandasse testatur, et ibid.31, 76 in tumore suisse animum significat, quum Consolationem scriberet. Neque ab hac mente epistolae abhorrent datae et ad Atticum XII, 28 et ad Lucceium Div. V. 15. Jam enumerantem vitae calamitates sunt sertasse, qui in primis in tristi, qui tum erat, reipublicae statu deplorando diutius ei satum esse Ciceronem Suspicentur. Cui conjecturae fidem sacer credant verba Ciceronis Epp. ad Div. V. 15. et ad Att. XIII. 28. thos tantum abest ut probabiliter conjicere arbitrer, ut a veritate longissime aberrare contendam. Distinguendum enim est inter epistolas, quas ut ad familiares datas et intimi pectoris testes ortasse ne voluit quidem edi, et inter librum, quem statim, postquam Scriptus est, divulga it. Si igitur Cicero in Consolatione amissam reipublicae libertatem luxisset, haud dubie Caesaris atram bilem movisset. Videmus autem Ciceronem alibi quoque, certe in libris philosophis, hunc locum magna cum cautione tangentem, velut de Nat Deor. I. , quod opus idetur vivo Caesare seras datum esse, scribit: Nam quum olio langueremus , et is esset respublicae latus, ut Cain unius consilla tque Cura grabern&ri , neces8 esset: - philosophiam nostris hominibus explicandam putari. Eratque eo major Ciceroni cautio adhibenda, quod fuerunt, qui eum non tam propter filiae mortem, quam propter rempublicam

20쪽

maestum esse calumniarentur. Mons ad Div. IX. 11. mense Martio a 708. scripta, qua Dolabellae gratias agit, quod sua caussa praelia sustineat, adversus eos scilicet, qui Ciceronem apud Caesarem in invidiam ad ducturi tristitia et maerore eum non filiae obitum , sed reipublicae conversionem afficere pronunciarent. Sed nostrae sententiae accedit aliud praeterea argumentum, quod quamquam solum non magni faciendum, tamen aliis conjunctum non negligendum est Solebat enim Cicero libros antequam ederet. Attico mittere ut

suum hic de iis judicium prius amico aperiret Cons..d Ait XII. 49. XIII. 12. 13. 14. 16 18 19. 21. 24. 25. 36 48 51. Immo XIII. 22. scripta nostra,

inquit, nusquam malo esse, quam apud te sed ea lumforas dar quum virique nostrum ridebitur. Iam ero quamquam non extat testimonium, Ciceronem idem, quod aliis libris, antequam divulgaret, Consolationi quoque secisse tamen hoc eo est veri similius, quod et Atticus suum amicum, ut a luctu abstineret, tortatus erat 3 et Cicero XII. 14. hunc solibrum missurum ei esse promiserat. Si igitur in Consolatione suissent, quae ostendere Caesarem posSent, neque Atticum puto haec probaturum, neque ipsum Ciceronem invito amico librum editurum fuisse. Sed ponamus, Ciceronem non consulto ante Attico Consolationem in lucem prodire passum esse nonne e Spectandum est, in epistolis hoc tempore ab utroque amico ad se invicem datis mentionem certe aliquam hujus rei injectam suisse Nonne probabile admodum est, Ciceroni, si in Consolationem Caesari minus grata recepisset, ea ipsius adversarios vitio versuros et ad Caesarem fortasse Etiam exaggerata delaturos suisse, eamque reu 33 Epp. Att. XII. 20 40.

in epistolis significatarum certe Ciceronem suIsso At nihil ejusmodi indicatum reperimus. Sed ne sic quidem Ciceroni materiem defuisse vitae humanae deplorandae, nemo non prosecto sibi persuaderi patietur, qui historiam Ciceronis vitae cognitam habeat. At haec ratio, qua, quod lugemus, in malis non

esse demonstratur, licet omnium sit ad consolandum gra issima, tamen neque unica est neque eandem in Omnes homines vim exercet. Neque Cicero se abstinuit a plurium consolationis generum commemoratione, et ea se omnia in unam Consolationem conjecisso

prae se ser Tusc. III. 31. Dicit autem ibid. 32. alteram in consolationibus medicinam esse, et de communi

conditione vitae et proprie, si quid sit de ipsius, qui

maereat, disputare. Solet enim hominem malis oppressum haud raro uvare recordati aliorum, qui aut

easdem sunt aut similes aerumnas perpessi, neque tamen animi firmitatem exuerunt. Quam consolationem non tibi hoc soli, ab ipso Cicerone non praestantissimam quidem judicatam, sed eam tamen, quae saepe prodesset, in libro, de quo agimus, haud neglectani esse pro certo nobis licet affirmare. Ea autem reseri, quomodo adhibeatur. Ut enim fuleruquisque eorum, qui Sapienter tulerunt, non quo quisque incommodo siectus sis, praedicandum est auctore Cicerone Tusc. III. 33 79. Qua in re Crantoris vestigia secutus sit, cujus quamquam non nominati verba

tradita nobis a Plutarcho conjicio, qui Cons. ad Apol. p. 110. D. poetarum inprimis Euripidis sententias huc pertinentes profert in Cresphonte dicentis:

3. Unum consolationis officium esse, malum illud, quod maeremus, omnino non esse, Cleanthi placuit. CLTusc. III. 31, 76.