Solemnia creationis philosophiae doctorum D. V. Martii a MDCCCXXXX ... nuntiat Mauritius Guilielmus Drobisch

6쪽

Quum nuper eum amiela qnibusdam eonvenirem, et tolloquium ad solemnia

mecularia artis hpographicae hoc ipso anno rite celebranda verteretur, in bibliothoen Sonnius Lipsiensis asservari librum eoinperi, non gnium rarissia inurii, verum etiam in historia typographiae, tum Germanicae universo tum prae caeloris Lipsiensis, memoria dignissimum. Est vero hie liber Io xxis Vii MAXM, EGERAM, arithmetica mercatorum, germanice Scripta, quao nnno saeculi XV. octogesimo nono in hac ipsa urbe in publicum odita vetustissimus est libor nrithmetiens patrio formone typis exscriptus. Iam hortantibusninicis, ut eius libri nceu ratiorem notitiam mihi comparare et do dignitate, quae, temporis quo prodiit ratione habita, hi concedenda sit, sententium meam exponere et in publicum emittere velim, ad voluntatem eorum eo libentius moeon ratinui, quo certior post breve examen lactus Rum, librum istum non solum typographicae Eed etiam mathematicae saeculi XV. artis utique insigno emo monumentum, et quo magis gnudebam, quod linc materia, animum ad recentioris matheseos simul ntque artis typographicae primordin revertendi datus mihi esset impulsus. Neque res tam exigua est qunm primo obtutu esse vidotur. Perpauci enim restant libri mathematici, in primis arithmetici, quorum auctores illo saeculo florerent, et quod ad arithmeticam mercatorum attinet, nullus, quod nos sciamus, ex sint scriptor Germanus e saeculo XV. priniisque X I. docenniis no Adamo Risio quidem excepto , qui copiosioremotus urtis explicationem nobis reliquerit. Rem igitur alacriter aggressus, ut eomparatione instituenda iudicium meum quodammodo eGrmarem, quam ni ximam librorum mathematicorum, praecipue nrithmeticorum, medio aevo scriptorum copiam conserre studebam. Quo tamen in opere, quum tempus urgeret, in bibliothecis Lipsiensibus subsistere coactus sum; quod licuit etiam, quum bibliotheea Univorsitatis a. Paulina satis largam vetustiorum ex arithmeticis, geometricis et astrononiicia disciplinis operum collectionem possideat, nee non hi bliotheca Senatoria eomplura mihi exoptatissima suppedituret, denique, praeter pauca quaedam ex meis libris, etiam privatorum quorumdam, qui mihi bono vellent, libri ad manum essent. Ita contigit, ni praetor Bo thium, inter recentiores, o Raeculo X. Gerberii, B saeculo XIlI. Ioannis deSaero Boseo et Iordani Nemorarii, e saeculo XIV. Thomao Bradvardini et

7쪽

Ioannis de Muris, o gastellio XV. Georii Plirbnchii, Ioannis Bogioluontani, Fratris LMeno do Ilii rgo Snneti Sopulcri s. Pacciolii), Iacobi Fabri Stupulonsis, , rogorii Rei schii, o saeculo NI l. Martini Silicii, Iodoci Clichio si, Christ i,hori ni idoliti, Ineobi Eoobolii, Adnitii nisii, Michaelis Sti selii, Ioannis Seheubolii, Hieronymi Cardani, Νicolai Tni inteno, Geminae Frisii, Christerni Morsinni, loannis isti leonis, Petri Rumi, Christophori Cinvii aliorumque, uti

inquam, inlium virorum opera inspicero et inter se comparare mihi cone sum esset. E scriptoribus historiae et litoriiturno matheseos Wallistum, Heilbron-nerum, P eid lorum, Scit ei bellum, Murhardum, Montuclum, IIuttonum, D lambrum, Librium, Chaslesium in promtu sui-e, Vix opus PSt, ut Commemorem. Non possum, quin, priusquam uil rPm Reeedum, ex hoc nypnrntu meo, in quo comparundo Excellentissimus et Doctissimus GEnηDoavitis, Bibliothemo L nivorsitatis nostrae praeposituK Supremus, qui e erat insigniη eius orgii me benevolentia, indefesso studio mo adiuvit, qua dum in lucem protraham, quae hactenus vel omnino latuiουse vel non satis nota fuisse videntur. Ad illa haee

1. Tea Iua Arithmetire Communis: qui pro mπψὶeris fere cunetis in omnmfis, ordinarie solet lexi, correctus corroboratumque , perlucida quadam atque prius non lubita Commenlucione , ia Conrado Norico I artium liberalium , Aeredemis Linfensa Magmtro, summo labore et diligentia, ori uri

Ad sinem huius libelli logitur epistola ita inscripta: ,, Spectabili et eximio suculiatis urtium: Acadomis Lipsentis: Declino venerabili septem artium liberniium Magistro utriusque Iuris Baccalario domino Malo I efffer de IVerdere,

preceptori suo presentitissimo Conradiis Noricus se rumiliarem oli ert. Narrat nuctor Originem opusculi his verbis: secum nuper Ox quadam salubri institutione nostro insignis Lipsensis academio tu ipso non minimus et serutilum tuum:

Secundum Matrieulam ordinis Philos. Lips. Conradi Norici nomen integrum erat conradian Tockler s. Dockler aerius Tuckler de Νuren berga. Admi sus est bam calareatidias anno I 494 sub deranatu M Conradi Coel dicti in pinae, ni agistrandua anno 10 l, sub decanatu M. Mart. Mori dorn de Ilir pore . Anno Sua seni. hib. sub domnatuis Νixti psen, r de werdea lacultas instituit omnes lectionea legi gratis, ad quas dei u- avit magistros Ioctores sub saeuitat in expeti si in mathematicu et , , spharra naturali εAl xandor Mathematicus, in arithmetica generali et munica , , Conradux Dockior de Nilrnis berga electus e t. . ccepit ille 40, hie Isi florenon. Sine dubio hac Dyportunitate data, Docklerus , . arithmeticam crini mutarn suam pdidit. Annin itis quentibus Conrudus noster etiam nil lectiones de Perspectiva, spliaera naturali, theorica planetarum et Euclide deputatus est.

8쪽

qualituis indignum: ad has Iectionen que introductionis modo ad mathemati- eam Eonducunt, promtiim diceres, profecto ingenΗ lithor meis humoris iii pontus etc. . Exitus epistolao hie est: si Vule ex Liptia Sole in tereia parte aquariss Anno salutis 1503. Cotilinoniatio in titulo textus commemorata R paratum hunc titulum habet: Commentaeis Arithmetiee communis a Conrado Norico artium liberalium: academis Linmensa Magistro modo introductoriuquedam in Mathematicum in splinam ibidem publice legentis feliciter incipit.

Pri emissa est praelatio, in qua ficientia mathematica in prohibitam et con-eessam dividitur. Ad hanc arithmotica, musica, doctrian do ponderibus, geometrin, perspectiva, Rxtronomia reseruntur, de illa, uii pne erat, lucet nuctor. Cneterum idem vult, hoc opusculum introductiorum esse, quo lecto , quiuis levius in Arithii totienin Bohecij niquo aliorum tiscondoro quent. Consint commentatio cum indico e duodecim, textus e tredecim soliis integris. Liternogothicae sunt et eleganter excusae. Signum impressoria Martinum Laniabe

gitim prodit. 2. A orithmis linealis numerationem Additisnem Subtractionem Duplationem Mediulionem Multiplicationem Divisionem et progressionem una eum reorude Tri perfringenae. Compendium nrithmeticoη calculatorino, cuius nuctor, fiscundum Itierns dedicntorias, Henricis SIromer Aurbachensa; compositum est o septem foliis formas quaternite; is impressum lima per Baeculurium Martinum La aberes

rino minoriis.

9쪽

α ἐωr der .eys m. σι fagangen, me dann natauolgeaden cataragi in derusreed seu en plata jantali, xymmuta inrt anxenen. Ad finem: Gedrue tetu Autipum, dures mynrita Stoner, Anno M.DaLV. Iar. Centum et triginta novem folia formae octonariae minoris. In sequentibus libria certo editiones, quibus utebamur, hactenus ignotae

fuisse videntur.

malici de integro et fracto numero: ac rarus proportionibua eorundem contractibus is feruientibus. bene emendulua per Baecalaureum Barthol meum Sehobet In forentinino Gymnus O MI sens ad monetam nostram nuper recti Malus. In caleo libelli E sedecim soliis Armas quaternao compositi: Impressum Lyραφα per Baceamureum Martinum Nerbipotentem Anno domini 1510, litoris gothicis. Seheibolius ') editionem huius opusculi Francosordensem laudat. Prima capita de numeratione, additione meterisque rationibus arithmetices communis verbolenus e Purbachii elementis arithmetices descripta sunt' )

Rechevi naingen, mus a ch I vnd Iegliche han tangen, Ieselliaehrechen lerneu mage, xum millen He gebesfert On xu sinentem g triliat. 1518. Computus hie neobi Gebetia innotuit quidem bibliographia matheseos, sed serioribus oditionibus.

Ilaec quoquo libri notissimi editio literat omim matheseos vigilantiam effligisse videtur. Est igitur inter editiones annorum 1522 et 1548 intercalanda ' ).

Einisit. tur maIhem. Bite1rehenninisa. XI, 3 2. i Caeterum de hoe Lachero vid. Meatneri Gesel 19 der nauema I. I, 302. '' Possessor hujus libri est bibliopola honestissimus Salamo Histet, qui etiam aerioris temporis opusculum arithmeticum meeum communicavit, quod eatalogi quidem eommemorant, sed litulum in dialectum Germaniae superloria convertunt. Genuinus titulus hie est: Fin Me Re rena Boeeε, I, alter Mepmanah delinge, Me de anfangendo Seholera, mreli Franeiseum Erosser, Vpi ve init Ibte tredder Greuerehent, eorrigeret, undemii Reblaering der 32. BUehistexe eI Mormehree. GryEfaeotri Greli sana mitten geouehi vada soristat, fir lo22. Sexaginta quatuor folia formae octon. min.

10쪽

treisu. 1545 Nonaginta duo solia somne quaternariae. Commemoratur quidem haec arithmetica in eatalogia, sed ita, ut nemini eorum fuisse videatur. Attamen, neque no reliqua egregii non minus quam modesti nuctoris scripta, ad quam respiciatur dignissima eat. Non golum enim terminologiarii algebraicain ad patrium sermonem revocare, verum etiam, quod maioris est, exponere studet, rationem algobraicam die Cosab dissiciliorem quam regulam salsi, euiua usu illius cognitione supersedere computatores eonnbantur, non isse, multo mai rem vero et vim et ambitum habere. Iam vero quum his rarioribus libris gaudebam, tamen etiam alii in d siderandis relicti sunt, quorum desectum aegre tuli. In quibus nonnulla Lis Psiensin, nempe haec:

2. Algori fimus de integris, minutiis ex aribus ac proportionibus, cum amnexis de tri, futii aliisque regulis. Lipa. 1507. Opus a Chaslesio in historia geometriae p. 567 et 639 versionis germanicae cuntiim. 3. Algoriumus linealis cum pultaris condi ionibus Regia tetri ote. auctore Bulliatauro Lichl . Impressum iapeia per Melchiorem Glterum. Anno 1513. id. Mea aeri Grata. d. Mathem. I, 85.

Praeteren

recontioris temporis. '