Elegantiarum Laurentii Vallae libri 6, carmine perstricti cum breuissimis iisdémque doctissimis scholiis. Ioanne Roboamo Rauerino authore

41쪽

Numerus cardinalis.

Distributi-

uus.

Multiplica-

ELEGANT. ter non Ῥariatur: pluraliter , ero declinatur, millia millium, nillibus, c. dinde Mide homines , per substantiuioe adiectivi concordantiam dicimus, σ Miste hominiου, per regimen substantivi.

De N umeralibus. Cap. O . Distribuit numerus, multiplicat,ordinat,aut fit Praecipuus,proprium nomen de cardine ducens. In d, g multis:aliis, i vertitur in d. Congrua post centum nonnullis syncopa detur.

Numeri1peciessunt quatuor,nempe Cardinatu,Disb Lbutivus, Ordinalis π Multiplicativus. Carinatis autem numerus, esipraecipuus numerus, a quo caeteri oriunturi Ῥnus,dus,tres,quatus quinque, σc. Ordinalis eΗ, quo ondinem seriemque rerum notificamus mirimus cundus,tertius,quartus, σc. qui significat stimum ex numero, Ῥt centesimus id e L ltimus ex centum. Quadragesima tamen,quadraginta dies importat, π non Pltimum diem. Notandum e F etiam, hunc numerum at

quando I copam pati,*t Ducesimus,pro ducentesimus. Distributius numerus esi, qui pluribus aliquid diuidit: singuli,bin terni,quaterni, iceni, π duceni, a stimii σ triginta. Nam in his,g in o mutatur. Nomina Ῥem distributiva, supra centum onmpantur: Tt duceni, producenteni treceni,pro trecenteni. Sed in ra centum non

patiunturon pam. Considerandum αἱ praeterea, haec nomina raro singulariter , nisipro primitivis, apud poeta s,reperim: Ῥt Virgibus, Septeno gurgite, pro si temguroribus: sed plura iter nominibus quibusam heteroclitis pro carinali numeros fime iunet, aint binas hi ras dicimus, non duas Menus. Multiplicativus numerus e Liui multiplicationem rerum denotat; τι sinist

42쪽

LIBER III. 39plex, duplex: diei simplus, duplus: Ῥel , Hus, binarius . Nam Multiplicativus tres habet terminationes,

nempe sex t simplexilus, is plus: arius, ut ,

De Litera. Cap.IO . Litera,b,c,d est:pluralis epistola fiet: Distribuens numerus pluralem semper habebit. Litera in singulari numero, e si elementum: Ῥta,

e,d,σc. In plurali ero epistolam sitnificat: nisi apud poetas, ud quos singulariter pro epistola aliquando p

nitur : Ῥt Ouidius, Quam legis, a rapta Briseide littera. Ῥenit. Notandum eti insuper, literas in plurali distribu riuis nominilus iungi: Dedi binas literas π no duas,

dicimus. De AEdes. Cap. Ios. Est aedes templum primo numeroque secundo: Sed signare domum tantum pluraliter inquam.

AEdes insingulari numero,atque adeo in plurali templum significat: pluraliter vero tantum domus est pria ta: nde duas, tres aedes dicimus, pro templo: sed binas, ternas aedes, pro priuatis domibus: Ῥnde AEdilis: id ME, AEdiIii. templi custos: AEdisico,quod en proprie,domum con- rizdifico. struosed ad adia transtem ore E.

De Liberi. Cap. Ios.

Non dicas primum pro natis liberi habere. Liberi liberorum pro filiis,etiam si ni fuerit, tam tum pluraliter declinamus . Neque distributiva huic nomini iungimus: duos,tres liberos, Latine dicimus,s non binos,ternos liberos. Aliquado tamen Liberum apud Quintilianum prosilio singulariter reperimus. De Hortus. Cap. IOI.C.iiij.

43쪽

ηo ELEGANΤ. Hortus,holus defert:horti su ni arbore pleni. . Ηortus non heteroclitum, in singulari, atque adeo in plurali pro hortis holitoriis, id e F holera producentibus, ponitur: Horti vero pluraliter tantum, locus en arbor bus consitus, oluptatis gratia: σ tunc dis, ibutivis iumoremus: π binos hortos dicemuitro locis amboribus comlitis. duos Ῥem hortos,pro hortis holitoriis. Odor. Cap. Io8. Res sed odoriseras pluraliter effer odores.

Odor in singulari π in plurali numero quid igni

re notum e hin plurali Nem,tantum odoramenta, euros

odoriferas significare dices: sed raro disti lutivis iungia

tur: binos,ternos odores,Gro dicimus. De Commeatu. Cap. IO'.

Est primo numero discessus quod dat in atus Commeo: sed publicam annonam designat utroque. Commeatus 'gulariter tantum facultatem recedendi significat: GPetis commeatum,id e F facultatem. Insi gulari ero π in plurali, nona publicam, maliquando priua tam significat: t Cicero,Iam commeatu Nn Maio Cr publico prohibeamur. De abusu pluralis, pro singulari. Cap. HO.

Ad te,tu,non Vos:de me,nos, aut ego,dicam.

Quoties de nobis ipsis loquendum fuerit, singulariaut plurali numero uti poterimus: Ῥt Virgilius, O Meliboee, deus nobis haec otia fecit: Nanque erit isse mihi semper deus. Vbi ero ad Ῥnum tantum firmo noster diraeitur, singulari tantum tendum en: Ῥt, Pater noster,qui es in

cuilis De Quaestu. Cap. VI. Questus pluralis tantum, signato querelas

44쪽

, LIBER III. Arsed lucrum numero Quaestus designat utroque. Quesbusine diphthongo, a Ῥerbo deponenti queror, in querimonia: caretque singulari numero . sed quaestus cum diphthongo a quaero, ειε quodvis lucrum : π tunc

trunque numerum obtinet. De Scala & Pondo. Cap. Ita. Vix retinent numerum Scalae Pondoque priorem.

scalae Pondosingulari numero carent. Quid a tem significent alis notum e LDe numeris. Cap. Us. Est praeponendus numerus minor,vltra viginti: Et citra centum, medians si copula detur.

Quando duo nomina numerali mediante coniuncti ne Et, Asimili, cohaerent, Ῥltra Ῥiginti,'citra centum,minor numerus praeponitur: Ῥt, Plato no cr octogesimo anno scribens,mortuus e F. sed citra iginti, σUtra centum, maior numerin praefertur: Ῥt, Leontinus Gorgias centumst eptem compleuit annos. Si em sine iunectione conueniunt, maximin semper numerus pro ponituri thAnno Domini millesimo quingentesimo qua dragesimo. Quam natura numerus ante Ῥiginti, posimille etiam retinere Ῥidetur: Ῥt, Decimotertio, decim quarto anno. Et mille quadringenti amni. Adhoc subii ciendum e F, particulas unde Duode, ante decimum queniue numerum, ferre unum, duos numeros:

deuiginti, id eti novemdecim: Duodeviginti, id e Foctodecim. De Domus. Cap. II . Est locus ille Domi patrius, tectumque Domus est. Domus secundae iv, quartae declinarionis, domi d

mus ingenitrio singulari facit. sed domi locum signisi

45쪽

4, ELEGANT.

eos, sex totum adiectast, nempe Meae, Tme, suae, N

prae, Ves,ae,σ Alien 'iungitur: Sum domi meae: He hin loco ubi domus con rusti ecl. Domus , ero genitivus quartae declinationis,aedificium ipsum denotar: Ῥt, cendo superiora domus.

De coli positis a Quis&aQui. Cap. Hs. Quaerens & referens,infinitum,geminata, Postremas partes persaepe in cunque resoluunt: Mobile quod dicas,quid fixum,Sc soluitur in quo. Incertum ouisquam, sed certum dicito quidam.

Quyndo Relativa, Interrogastiua π Infinita geminaritur, posteriorem partem in cunque resoluere possunc, Qualisqualis:iden,qua cunque. Vbi Ῥbi,Ῥbi que. Quicquiriquodcunque. Differunt tamen Quicquid σQuoacunque: nam Quicquid ubstantivum eti, Quodcunque, iecitiuum: Quiriuid boni, σ quodcunque bonum, dicimus . Quid Ῥem, aliquando refluitur in quo: Ῥt Cicero.Quid enim erat Scipio egens mei 'id en, in quo. Notandum est praeterea, Quidam, certam significarepersonam: Aliquis ero,Qμ quam: Quispiam,

incertam.

De affinitate Genitivi & Ablativi. Cap. iis. Ponitur in easu pars proprietasque secundo Et sexto vitii aut laudis si mobile detur: Hoc tamen in quarto quadoque Srneedoche habebit. Pars π proprietas, ingenitivo Ῥel in ablativo o si cum adi liuo laudiue Ῥel Ῥituperis, eleganterponum tur: vir magnae aut horitatis: Ῥel, magna aut horis te. Aliquando tamen in accusativo casu per Onecdochen

apud poetas leguntur: si Mulier aba dentes,spoliata

lacertos.

46쪽

LIBER III.

De In auro,in aes incido. Incido ser in aes.sed ponis caetera sexto.

Incido,incidis,omnium diectionum ablativos, mediam te praepositione in secum admittit:Ῥ Literae incisee fiunt in auro, in marmore, in gemma, in lapide. Excipitrer tamen M,quod in accusativo casu ponituri t Literae incise intis aes,Cr non in aere. De venustate discordiae Relativi cum Antecedente. Cap. ras.

Vult Reserens proprio bene concordare sequenti: Sed si non proprium fuerit,concordat Vtriuis. Q do Relatiuu Qui, Quae, Quod onitur inter duo

subsianua diuerserit genem, si seque uerit proprii con

cordabit illisqueti: uchi locus in carcere,quod Tullianis appellaturisi 'veroproprin no fuerit, cordabit trilibet: vcvideo anima qui mus, et quod asinus dicitur. De dictione respondente substantivo sequenti & antecedenti. Cap. M'. Est mihi nomen ais Petro,Vel Petrus, utrunque.

Quando Ῥerbum EE, ponitur inter duo μιbstanti ad appellationem pertineti quorum antecedens e F nominatiui casus,siquem in nominatiuo, σ elegantius in dativo casei ponituri E E mihi nomen Petrus, dicimus: cr elegantiu ΕΗ mihi nomen Petro. De Datiuo &Accusativo,sequentibus casum

Relativi. Cap. rio. In terno & quarto,sequitur casum referentis Praecedens. Verum reserens praeponitur apte.

Qusndra relatiuum antecedens in oratione ita ponuntur, Ῥt si eodem verbo regi posirit, et anter in e

dem easu esseruntur: sed elegantius, si relativum praep

47쪽

naturi. Quam Ῥrbena statuo, 6bra esseletantius dicimuσquam,Vrbem,quam statuo, estra ecl. De interiectu huius dictionis Ne dicam. Cap. iat. Si fixum primi casus praeponitur illi

Ne dicam,quarto tunc pones mobile casu: Si postponatur, tunc primi fiet Vtrunque.

Quando substantivum nominatiui casus praeponitur huic complexo Ne dicam, adiectivum quod sequitur, in accusativo casu diceturi, Homo prudes,ne dicam api tem.Si erὸ postponatur, truque in nominatiuo casu p nituri Doctus,ne dicam prudens σsapiens homo.

De Infinitivo vel interiecto, vel postposito. Cap.I22. Praepositos casus infinitivus habebit: Vid1 te ut multos lusisse sateberis apte.

In initivus praepositos ante se casus retrahit, ideoque dicimus, Audivi te, i caeteros, lusisse: non autem, Audiuite,Ῥt caeteri,lusisse: sid, Audivi te lusisse, ut caeteri. Nam tunc facile intesimitur Ῥerbum: Ῥt, Audivi te lusisse, e caeteri luserui uo audi.

De infinitiuo Esse. Cap. Ial. EG petit casus similes: quandoque tamen vult Dissimiles,veluti,Petro licet en magistrum.

Infinitium Esse,casus habet copulare similes . quem esse bonus amicus. A, ero me esse bonum amicum: alia quando tamen diuersos casius su unet: H, Huic licet esse probum magistrum.

De ubi utimur nominatiuo pro Vocativo, vel econtra. Cap. Iaq. Salve candide vir,vel tu vir candidus, inquis.

Quando verbo substantiao Sumesen, aut eius partia

48쪽

LIBER III. As

cipio posito, et ubintellecto, ocativus praeponitur, tunc sequi debet nominativus: Salve tu Ur candidus. his enim facile intelligitur ens: acsi diceres, Salve tu diis enscandidus. Aliter autem plures,ocativi cohaerendi, Sa ue candide σ optime Ῥir. Quod verbum debet sequi ultimum suppositum. Cap. ias. Verbum t upposito concordat proximiori: Hoc tamen in multis nonnulla adverbia tollunt.

verbhm - adiectivum debetsequi Ῥltimumsun situm, Asubstantivum, in persona, genere, σ numero: dic Ego ilium desiis regno, illi de nostra Republica per cunctarus essCr iriper hypo eugma. Adverbia tamen similitudinis σ comparand hanc regula impediunt. quide longiori cocordat erbum: t, o sicum v arui.

Vbi collocandum sit adiectivum. Cap. 126. Mobile praecedens,variantia fixa sequunturi Si non praecedat,concordat proximiori.

Adiectivum quum praecedi debent*quisu tintiui, virgo corrupto Manimo. vel corpore. Quando diem postponitur, proximiori tantu substantiao concordax H, virgo corpore, vel mente corrupta.Hoc ipsum etiam oeccere compellunt hae dictiones, Nec, Neque, morram, Vel, similis,dum praeponunturi virgo vi corrupto

corpore, et mente aut, virgo nec mete corrupta,nec compore.Quod idem sequendum enis proprietate Hrtari,

Tibi neq; nocui,nec obfui. e Neq; tibi nocui,neq; iuui. Tres negationes aliquando non plus efficere, quam duae. Cap.r27. Non plusquam duplex tune trina negatio signat, Principium sensus siquando negatio praebet.

49쪽

Tres negationes non plus esciunt,quam iramquum a negatione incipituri Ῥt, Nunquam mihi necprofuisti, nec

obfui id en, Mibi necprofuisti, nec obfuisti nquam.

Neutiquam. Ad haec notaridum en, Neutiquam, Nequaquam,Nec Nequaqua, tum , c Nunquam, simplicem negationem importare, Nec etiam, ideoque Ῥno Ῥerbo contentatum, Nequaqua τeniam.

Nςςuhi- Necubi xero, dupliceῬidetur habere negatione, ideoque duplex et bu postulan Nolo necubi mihi obvius M.

Quot modis iubemus. Cap.ris. Canta,cantato, cantes,cantabis,& ipse Ne cantaueris,& ne cantes,dicito tantum: Non vult personam primam,sed vult alias ne.

Praecipiendo Nel loquendo, quatuor modis Ῥti post mus: si Veni ad me, enim ad me, enias ad me prohibendo autem,modis tantum duobus , Ne Ῥenias, ne eneris uturi temporis ubiunctivi modi. Notandum essinsuper,Ne particulam secundis π tertiis personis sepe iungi: GNe audeas sic loqui. Non ero primis: Ῥt, Non audeam sic loqui.

De negatione adhuc, quod ad elegantiam pertinet. Cap. 22. Si non ,atque nisi subluncta negatio quondam est.

Pon negationem aliquando sequitur alia nexatio, per Si non, atque Nisi: Ῥt Quintilianus, Non esi difficile emaritum Ῥxor occidat, si non esi difficilius t filius p trema Mentior nisi factum e LDe Vter viri, Quis cui. Cap.Iso.' Vtrum damnat uter,sic quis quem,dicito:Verum Neuter,Vterque, modo simili eoniungere nescis. Vter Ῥtrum accusat Latine dicimus. Et, Q μου quem accusat Vterque ero Ἐtrunque damnat, raro, aut In n-

50쪽

LIBER III. 6

quam dicimus. Et, Neuter neutrum accusa, omnino non dicemus. De Prior & Prius. Cap. Isia Personam dicit prior,ac tempus prius insere. Prior Cr Prius differunt. Nam Prior, respicit pers nam Vocatui te prior, hoc de duobus tantum aicitur. Prius vero,tempus inmiti, vocavi te prius id est,praucquam nunc.Idem de Superlativo dicedum est bi multaneum int: GPrimi nos enimus,nos posteriores.

De regimine nominum criminalium & poenalium. Cap. I r. Aut patrium, aut sextum, damnandi verba requiruta Neuter,& ambo tamen sexto dabis,alter,uterque.

Verba damnadi σ accusendi regut crime ingenitivo, ,el in ablativo: Ῥt, Accuse te furti, Ῥelfurto. hinc tamen testatur Ambo, Alter, Vter, Neuter Vterq; ,quae in ablativo tantum cos,uuntum Αα indus emurthan scrile ban troq; 'no, tri que sic de similibus dicimus.

De Impleo & Refercio. Cap.3 3. Dant sextum S patrium, Verbu, nomenque repledi: Sed sextus eum de post haec aliquando Iocatur.

Verba Repledi σ Referrienigenitisu ponsi habet, se epius aflatiuum sine praepositione De , Implevi na

uem 'meto, e de omni gener umeti.quod ita dicem dia eside eoru nominilus , Natiis reserta ini, et ino, et de omni genere Ῥini.Plenu gnati σplenum gratia. De Potior,Potitus. Cap. Isq. Vult sextum potior, toleras quandoque secundum. Potior,potiris, ablativum componse postulat: 4VLEllaria potitus sem. aliquando taram habetgenitivum,sid tantum huius nomini rei: Rerum potitus. Ambo. Alter

Neutero Vterque. Resertus. Plenus.