장음표시 사용
1쪽
Amplissimis, Prudentissimis irtute , doctri-
Di ictuum Hectoralium, pinossitii, Sto pena e
Eadeberga Praefectu integer ras,
vetustioris Dresdae aequissimo &dignissimo
Dominis Fautoribus, s Amicis meis debito obsiervantia. . cultu, promtos o ciorum observiosemper prosequendis
2쪽
pientissimus&gloriosissimus pulcherrimi hu- ς universi Structor dc Fabricator Unicuiurei creatae, ne quid facili & spontaneo motu ad interitiam festinaret, conservandi sui desiderium, juxta & facultatem indidit . Quippe simul atq; natum est animal, ipsum sibi conciliatur & commendatur ad se conservandum. Hugo Grotius do tisi tr. de jur. bessi spurc. c. a. n.'. arcetq; ea, quae Naturae suae interitum minari vi- centu A Hanc facultatem ut homines omnium animantium
facile principes tanto felicius exequi ponent, superaddidit illis instinctum ad vivendum in societate civili, in qua adunati mutuo ossiciorum commercio iuventur, & hoc ipsi' vita nostra ad omnem festunae casum instructior, contra subitas hostium incursiones, belluarumq; insultus munitior sit. Fac enim nos singulos, Hirpi Senecalta. s. de benes e. 1I. qvid sumus t Praeda animalium dc victima ac vilissimus oc facillimus sanguis. Quae-eunq; vaga nascuntur actura vitam segregem, armata sunt; hominem imbecillitascingit. Non unguium Vis non dentium , , terribilem Eieteris feeit. Ideoq; voluit Naturae Auctor nos singulos esse,& multarum rerum ad vitam recte ducendam egente quo magis ad colendam societatem raperemur . Gros iis pro legem. add inrct. &in universum benE, tranquille,&feliciter viverepossemus. Hic est finis ultimus, cujusq; civitatis. Et ea d mum Societas civiliter beata erit , si omnia societatis membra
ad hane meram suavi animorum concentu conspirent.
f. 2. Postquam a. genus humanum a primogenita justistia, qua id D EU s Hornaverat, ut ad regulam divinae mentis congrusret, diro norribili plapsu defecit, leplorandam Tectuum inordinationem sibi attraxit, adeo ut quilibet effreni mentis impo--- tetitia agitatus in malum ni agis, quam in bonum pronus sit. habendi cupidine prurire, &ut paucis multa
3쪽
t plectat proximam laHere &-ingenio Iuria no hihil alienum est. . Quoipsses &stabilis societati aliqva compages speranda haud erin Ns autem Societas civilis sin suo defraudetur, sed his malis obvietur necesse est, ut sit summa
diq; relatio resultaret. In qua tVrmam. ivit is ellentialem com
sistere nullum est dubium. g. s. Haec summa potestas in Civitate utiq; non est ocios , sta est ipsumagendi principium sese, quoties opus est, ςxserens, instrucia prudentis architectonica. tqti communitati praescri bens certas leges ad quas omnes actiones suas, omnia societatis membra tanquam ac fixam mensuram, certasq; regulas conso ment, ut quilibet intelligere possit, quid pro ossicii& conditionis suae ratione facere aequum sit& postmodum ipsa aequitas &concordia inter Socios conservetur & optata beatitudo obtineri
Maiestas civilem beatitudinem in Civitatem introducere adspIrat. Quae inferendae sint circa actiqnestiumanas, hae auinini pia sint multi pro cassii m Isietate infit lax, pl. ut Legislator omnia legibui sui: comprelistae r inst. Sura. S. V. opuscliabet enetalitat x fin e loqvi intentum a s ue uinent de Dctis singularib iis individui ficisci ad sin aulas qualitat Mircumstantias iudicium ferre possim tui; an
praeceptor meus hono tisiimu, Exerc. r. θ. i. reas. 6. De hac Iuris prudentia, quoniam paucula hic disserere, in ejus naturam penitius introspicere & industriam meam pro modica ingenii facultate exercere sententia sedet, operae pre
4쪽
Obuli aeqvis citione aliquid praemonere . vi S. 7. Notabo tamen non omnes significationes, sunt enim
plures, sed poti ores sal te m. sumiter i. pro actu dc Jussu, qui justa praecipit. Unde divisio juris in Naturae, Gentium de Civile I h. . . a. 'rula bitIi, quo principia applicamus, quae si practicata sunt ita spe dicitur prudentia . sive pro arte dc doctrina juris. Eo respectu jus & Iurisprudenria synonyma sunt, Celseq; a aequi boni. . Dicitur autem ars quia praeceptis, iisq; sininitis includitur l. a. f. d. I. re L & sic in artis formam redigi potuit. Cum enim omne scibile artis & ordinis capax sit, cuta, Medurisprudentiae denegandum suisset. m. D. rari pi H e D Li o Diff. de Areipia ruris A ry.i f. S. Hi praelibatis, accingor ad definitionem. Et dico, quod Ars juris sive Iurisprudentia sit Ius generalitur positum adacti nes in civili societate obvenientes applicandi priademia, ut a quum ab iniquo discernendo justitia in iis servetur. Nulli si Dn.
s. suci quodvis praesarum opusci absolutum ainis fundamentis; Ii, & juris per foeta stient i ad veris&genuinis prin-eipiis proficisci debet. Immri Gebb. iv fat. adtract. de princi, is. Sand quanam Iuris principia sint,ae qualia in ipso artis velut limineThemidis alumnus ut cognoscat,haud parum refert. M UAE . de Uu s co pN Non enim talis Iurisprudentia nobis curae cordiq; est, quae tantum circa supersciem legum de Verboria in corticem occupa ta est, nec quae absq; solido legum in te lectu fori quaestiones &praxincrepat, sed illa quae tam veruba legum, tum vim & pote statem juxta dc usum callet. Quae quia absq; principiis su is esse non potest, ita nemo aliquid la dabile in hac i psa arte tentare poterit, nisi super principiorum horum aceu ratio te cognitione seientiam suam superstruxeris. . Agedum prius est ut Naturam Iurisprudentiae a formati ejus rat ione, fine,obje isto & mediis vobis sistam. His pera ctis de principiis eius aliquid videbimus. g. ii. Iurisprqdentiam, utpote disciplinam practicam ex lege
methodi analyticae rccte auspicamur a Fine . Practicae enim di--i dati . . . p Λ 3 sciplinae,
5쪽
sciplinae, linem habent το agere , sinis autem ostiolii, iri principium dc extra deliberationem positus Ari .a. ἀυ. ide5 a fine progrediuntur ad media, quibus iste finis obtinetur dc in subjectum introduci potest. f. n. Finis est vel internus vel Externus senternui ea applic eio Iuris ad facta singularia, &ICti prudentia, qua ICtus est, i legum interpretatione & applicatione consistit. l. a. d. o. I. ICtus enim quatenus talis ipse legem non condit, sed con ditas dc latas accipit. Et ICtus ossicio suo satj it s noVi et vj dulatum. Non autem requiritur in eo, ut sciat, quare sit latum, an benE sit latum vel non. Ratio est, quia Iurisprudentiae principia sint leges ; quarum LI Politica probat, dc de quibus non est ICti, quatenus talis disputare: l. ra. t. qta re a qvibus v --xumisii, Besolae in comment. ad F. ιι. d. I. re I. Et alias princ ia
in null disciplinatas Metaphvscam excipias mstasirnu tuta sed pro veris Praesupponuntur. Ex. gr. ICtus de facto interrogatus, recte respondet, quod fur sit laqueo suffocandus, qVia ipsi tali, lex est lata ; De ratione autem legis interrogatus, cur ioc μω, recta respondet , haec ad me non pertinent. m. Conting. notiis ad Lampad. Politici vero partes sunt, non saltem legem condere,sed etiam inquirere, an mores Civium adeo effrenes snt, ut non aliter a furto absterreri possint, nisi. per poenam.
hanc satis severam. s. 13. inde ICtus differt a Iudice. Iudex en m a Warad facta ipse non applicat sed a ICto applicatas jubendi si in ptat-ltς ςταvtioni malle 's . exerc. t. q. a. n. lo. Item a JCto differt advocatus. ad cujus ossicium pertinet. pro alter istac sanatice stere scum partis pandere, meritaq: causamn alligare. f. π.Zprocur. n. a. Et haec quidem munera docendi causa quoad exercitium dc formalem conceptum sunt distincta. Propterea non multiplicantur habitus. sed quantum habitum concernit , sunt connexa , ut nemo ad unum instructus esse
possit, quin sinul ad alterum si idoneus. f. i . Finis externus &Ultimatus est Iustitia. Q in majesto civilis intendit ut legem serendo Clusin interpretando, i
6쪽
s. s. Iustitia est vel universilis res particularis. IIIa est con
Herio seu conories omnium virtutum quatenus illis respectum superaddit ad aliud suppositum m Vin Do . ingenere . Haec st quae aequalitatem inter partes conservat & bonis & malis externis aequalitatem essici t,nec plus nec minus accipit, aut attribuit Vam debetur Ars.f. Eth. n. s. i5. Utra Iurisprudentiae finis sit mutentionis serram utrinq; trahunt Dd. unumquemq; sensu suo abundare faciles si miri. Nos stabimus a parte eorum,qui particularem pro ejus finei
amplectuntur. inippe lurii rudentia illa sibi stitia pro Bahabet quae injuriae contraria est, adeon; particularis & habitus respectivus est. Excell. m. D. Suevius Praeceptor metu singulariter de venenundus Velit. r. θ.I. 's. V. Commendar&passim de ipsa ricis la Iurispoidentia .imitum aliarum actiones ec obedientiam eam erga omnes le- ges; Non tamen id principaliter agit, ut hominem virtuosum sistat, in quo munere Philosophus moralis sudare debet, sed percosequentiam & ratione materiae, ne iis contempti) justitiae particularis finis impediatur. Sic Ictus non decernit de adultero, quatenus eju) actio fuit vitiosa & contra temperantiae repagula prorupta Sed quatenus per intemperantiam alienum thorum
violavit, familiam falsa prole, Civitatem adulterino cive coinplere sceleste intendit. I. i8. Dictum fuit indefinitione Iustitiae particularis, quod illa tribuat, quantumcuiq; debetur. Debetur autem alicui .aliquid vel simpliciter, qua proprium ejus dominum, vel aliud jus in re vel ad rem habet. Vel quia quocunq; modo personam ex facto suo habet obligatam. Altero modo secundum quid,
quatenus sc. res non est propria sua, nisi quatenus est totius, cujus homo pars est. Etenim quae rorius sunt, quodammodo sunt Partium. m. D. Hahn. ad π. I f. p. ιδ. Hinc a diversa debiti valitate Justitia alia commutativa, alia Distributiva. Quarum utraq; est Virtias. Haec in rerum communium & publicarum distributione : Illa in rerum privatarum commutationibus , contractibus & civium factis in genere versatur, in quibus
homini injuria fieri potest. Ita se hominem gerere utraque dicti-
7쪽
rant:' Haec ne de praemiis; Illa de rebus externis plus sibi vindicent; Haec de oneribus ;i illa de damnis L poenis plus alteri re
linquat, quam aequum & justum est. f. iq. Quae duae species in eo conveniunt, quod utraq; respiciat debitum aliquomodo,quatenus per eas alicui redditur,quod suum est. Deinde quia utraq; aequalitatem constitui . Differunt vero ut dictum, in diversa ratione debi ii quam respiciunt. Commutativa propriam & praecisam rei ad rem : Distributiva pro pertionalitatem remotam respicit, consistentem in aptitudine . personae. Heinr. Zae adiit. de Ioe J. Hinc in Commutativa talem aequalitatis proportionem deprehendere licet, q valem Mathematici deprehendunt in Arithmeticis; In Distributivata talem, qualem ipsi demonstrant in arte Geometrica . Vid. Hosenei tu dogr. Ciri in hunc Deum. Porro ut natura cujusq; Iustitiae paulo maniteitior Iese nobis siliat, in ejus consideratione adhuc paulum immorari prolubium est.
.ro. servatitari; Distributiva aequalitat m circa distrj si nem rerum,quatumcunq; de illis debetur alicui.quatenus mei labrum cietatis est. Et res non aliter Iustitiae huius obiectum constituunt, nisi uini tribuendae sub ratione ea, quod praemia publica sunt, aut imponenda , tanuvam onera publica public'
civitatis nomine. . Ut praemi im vel onus. quod ante totius Civitatis commune erat, nunc quisq; suam accipiat partem,qVate'nus persona sua principalitatem, locum, dignitatem & respectum in Civitate habet, vel quia tale vel tale membrum societin iis est, juxta proportionem geometricam, quae sicut illa non attendit alaequalitatem differentiarum sed rationum . . Ita Iustitia haec in distribuendo unice respectum habet non ad mutuam εγqualitatem rerum inter se, sed ad dignitatem & principalitatem personarum quibus aliquid tribuendum. l. t. C. de quibus mun. σρr .se licet exim. ι L C. de muneribus p 'trim. ι ι . C. d. sept. Huc specta set certi gradus honorum 6c ossiciorum atq;. persis narum ιι . f. t. F. d. muneri Et hon: Contributioncs & collectaeqvasqvis subire tenetur nisi sit excusatus. m. D. Ha . in observ. ad I f. p. aa. Item usus hujus Iustitiae est in productione
testium,qui saepe ultra montes producendi sunt sua iubμ. prod
8쪽
centis competentibus Lit. C. d. tesiburi sic in illis negociis civitibus ubi res privatorum pluribus communes veniunt distribuendae, haec Geom. proportio attenditur . Ut in Contractu societatis. In L. Rhodia de jactu. Inconcursu Creditorum I. 6. Co
mori aruri jussici posita. In deductione Falcidiae S. I. I. d. leg.
s. ri. Iustitia Commutativa servat aequalitatem circar rum Coismutationes&contractus, quantumcuiq; de illis debetur, quatinus privatus est & dirigitur arithmetica proportione . sicut enim arithmeticae proportionis haec natura impliciter observet numerorum inter se distantiam; Ita & Isestitia Commutativa medium dc aequalitatem quaeritis sola di s d quantitatis ad quantitatem, quae commutatur, &si res rei, factum facto, datum reddito congruit, tunc obtinuit, quod debebat. Pro objecto habet commercia & quaevis facta moralia , quae inter singulos & privatos, quotidiana vitae consuetudine intervenire comperimus. Facta cum Clarisi. Dn. D. Thabore is
pari. Elem .s. θ.aδ. dist. in licita & illicitata. f. G. Facta in se licita sunt, quando duo vel plures de re vel secto honesto dclegibus non prohibito consensum suum in te P unt, ei imq; vel expressum, ut in Contractibus, vel praesumptum, Vtin quasi contracti ias. Et tunc demum omnia justEsunt celebrata, si contrahentes aeqvalia habentia. Quae aequalitas licet non ubiq; ob incertam renim stima tionem exacte & ad nussim observetur, Nihil ominus tamen Iustitia conrivet
d modicam laesionem permittit. Partim ne exnimio servandae ex 'aequalitatis madio contractus semper rescindantur , partim ut on contrahentiumincuna exsuscitetur, qui quodammodo laesi di- Hua n ι .scant cautius mercari. l. a. C. de furtis. Modo tamen fraus absit, sic enim patitur quis justam negligentiae suae poenam. l. aos. F. Quod si autem dubium nobis occurrat sitne aliqua tot
rabilis aequalitas, ita ut sine evilenti laesione nostri animus nostrin eo acquescere non possit Iudicis integritatem implorare solemus, dc ab eo restitutionem medii petimus, quod fit lucrum
plus habenti detrahendo, & minus habenti adjiciendo , ut tan-B dem
9쪽
Aem pulchra at valitatis ratio conspiret. In Ita piau ta. Q.
13. Facta illicita sunt , quicqvid Iuri fit contrarium, volu tate solius laedentis parte pes era invita hinc aliat e generis fincta Aristoteli dicuntur re: ναλλαγιι αγ α-συ .F. Eth. I ) prove niunt, quando quis ob proprium commodum,iram ac libidinem
implensam, alium publice vel privatim laedit, seq; per hoc
laeso ad poenam obligat. l. o. g. r. io O. U A. Hinc notabilis oritur inaequalitas. Laedens constituitur in lucro, quatenus ex :gr: effreni suo affectui relictust ulciscendi. libidine animum explere voluit, voluptatem sentire & ita plus habere dicitu . . Econtra laesus longe inseriori conditione positus est, sensit damnum,ex damno dolorem,& non habet scit. vitam, quam ipsum habere par erat. Cum autem hoc ferendum non sit, Iustitia praesto esst; ut haec inaequalitas corigatur totam rem ea propo tione . qua simpliciter mutuam rerum inter se distantiam diri
git, ad aequilibrium revocat: Illi qui plus habet aliquid dere hendo & illi qui minus habet adjiciendo ; aut quia hic vitam amisit, ille eam nunc habet, tantundem ipsi auferendo, cum lias restitutio medii obtineri non possit f. r . Quod primo in irrogatione poenarum attenditur est delictum & poena Hom. d. Ps. Contam. Non possumus autem poena certi esse num illa delicto aequalis sit nec ne. nisi prius prinsedat actus aestimandi de istina, Dn. M aei Prof Jenens in sing di .d h. V. G. Hic actus aestimationis peragitur, si ex
significet nihil aliud quam aliquam circumstantiam & qualita- tem,quae delicti substantiam ejusq; aestimationem ingreditur, il- η lud i vel exauget vel immimi. Dn. D. Hahn. in obser . ad mes deI. σ I. n. it. Porro videndum an ad actus alicujus injustitiam. quo veneralis causa delictorun est, etiam aliud vitium accedat . puta impietas in parentes, in humanitas in propinquos, ingratus animus in beneficos, inobedientia in Superiores, ubi valde auo ur delictum di crescit proportio ruenx, Nam secundum omne;
10쪽
ilia, pisticidi ut grav;us est delictum homicidio simplici. Item ad sommensurationis actu 1 .pertinet ,
siare magnitudinem poena non duci abstracte sed in ordine
ad patientem. Quippe eadem poena pauperem onerabit, divitem non onerabit. Et vili ignominia leve erit malum, honorato prave. Grat. Z l. sic suspendium est genus mortis ignominiosi limum&vilissimorum hominum, Idedereri quod deli ctu moplebejus sispendio enecatur ; Nobilis dec piratur. BerL p. r. concl. - . n.Π. Nam haec poena concretive sumpta ad nobilem, inclusis caeteris malis aeqvalis omnino est,& in partem poenae cedit, quod nobili amplius de dignitate decedit. Cum econtra plebejus acerbiori quidem poenae cervicem supponere Cogitur , coetera tame ejus in amittenda dipnitate jactura nulla est aucta
sane no nullsim aestimabilis.' .Las. Quod huc usq; de aequalitate delicti de poenae dictum, ita se habet, nisi majestas Civilis uni atq; alteri propter suadentem aliquam circumstantiam, ait o facere Hlit,inlus se. Othctis, quibus letas Civ. certam aliquam poenam determinarum. Ut liberare aliquem a suspendio, poenam aliam in alteram coinmutareta: Quippe magistratus legis auctor, cum posset legem totam tollerὸ laec enim natura legis humanae est ut a voluntate humanaependeat non in origine tantum, sed etiam induratione Grat laudato tr. t a. e. ao. n. a . Ita & Vinculum ejus circa personam aut factum singulare relaxare , manente de caetero lege, ipsum nihil prohibet. Hel p. a. q. δε n. . . Gebbarin deor rincipi uris cone T. n. 2o. I. r6. De fine Iurisprudentiae ha ctenus paulo susius vidimus; nunc objectum sub styli acumen succedit, in quod ICtus vult operari de finem suumintroducere , Hobjectum autem vel estimateria veIsorinale . Materiale sunt actiones Civiles s. ne- socia civ.qvieTheologis atq; Philosophis communes sunt. Con- in .d . delet. . s. Formale vero, quod ex fine aestimatur in disci pli nis practicis, sunt eaedem actiones civ.f omnia negociata. quae inter homines aguntur, non qua talia, sed quatenus in iis quaerit te, quid justum , quidve injustum, an aequalitas aliqua