장음표시 사용
11쪽
Quo magis veritati consentaneum est illud recentioris philosophi placitum rhomine natura serrari in conditione perpesu belli omnium eontra omnea. En philosophialti philosophiae repugnantem, quarum ut altera pulcri, sic altera veri sese specie commendare videtur Ecquis nobis hunc nodum solvet Iterum ad Socratem revertamur, Philosophiae parentem , qui quia discere amorem homine oportere overat amandi disciplinam prosessus est. Latent quidem in homine optimarum virtutum semina, sed nisi irrigentur et oveantur , corpore oppressa latent aeternumque latebunt. Et quemadmodum in rerum natura Ulla calore ac Iuce et crescunt et emorescunt suoque tempore fructus serunt arbores, at hominum animi amore, tanquam sola, illustrari et oecundari debent. Amor amorem parit id qui fiat, ainandi disciplina Socratis docemur. Est autem discernendus verus amor ab amoris vana specie, quae Orpus quaeque orporis sunt, res terrestres solas spectat et cum amore vero, quamdiu vivimus inque hae terra degimus, de imperio certat. M isto amore terrestri vana pariter et inanis philosophia nata est, quam eram esse eredunt vitaequo magistram ac ducem sequuntur mortales. Ea non quid Pulcrum , verum , bonit in curat ac rogat orpetuo, sed quid commodum,
quid jucundum . quid utile. Sophistarum arte do homine rebusque humauis disputat, neque abest facundia dictis. Non facile ea qualis sit cognoscitur.
Nam nec unus idemque ei vultus est, nec sorma eadem. Nunc Sirenum V e cantat nunc eae Ignaviae artes agit, nunc Nestoris sapientiam
dulcemque eloquentiam imitatur, nunc religionis ipsius personam sustinere sibi adrogat ipsamque similiter amandi disciplinam se tradere gloriatur, ab eodem principio, ab amore scἰIicet sui, rem repetens a Non temere satia creati estis, o mortalest sic nos homunciones adloquitur sed eo quidem Deorum consilio ut vitam viveretis quam felicissimam vereque vitalem. Sequimini naturam et quo natura ducat, advertite. Haec autem ut utilitatem praecipuo sectemini, vos adhortatur , quae et optimarum quarumvis rerum inventrix et artium scientiarumque magistra et optima dux vitae rerumque omnium et principium et sinis et summum , quod quaeritis, bonum. Utilitato enim omnes res humanas metiri, ad eam quaecunquo cogitatis et facitis dirigero, hanc colere, hanc rebus quibusvis antepbnere decet. Utilitas urtes et scientias humanas invenit, excoluit, perfecit. Haec disciplinarum do trinarumque et rationem docuit et modum. Haec academias condidit et univer-
12쪽
prima, sive ultima ipsaque adeo academia componenda est. Ac si ea potissimum laudanda sit doctrina, quae tanquam doctrinarum mater et parens a primis inde initiis ad ultimos usque fines res deducat unoque principio rerum et Origines et eventum complectatur, quam tandem majore laude celebrabitis prae ea, quae ab ipsa, quam pollicetur, utilitate commendationem habet maximam. nEx hac sui ipsius laudation intelligimus , eam nec parvi aestimandam esse, nequo exiguos fruetus proinittere. Quapropter lubet, periculum sacere ejus eamque interrogare et Perquirere, quid ex ea ad veram institutionis eademicae cognitionem proficiamus. Ad quam quaestionem quid ipsa respondeat, vos si aveatis scire, audito eam diserte ac probabiliter disserentein et Academias quemadmodo utilitas condidit, ceu doctrinarum quarumvis seminaria, ac theologorum, litterat rum, jureconsultorum, medicorii in ossicinas, ita in omni academica institutione, quid utile, quid non ante omnia ae praecipue curandum est Linguae Latinae . ut ab ea incipiamus, quae eruditiovis Principium vulgo habetur, ea susscit notitia, qua opus est ad professorum scholas cum fructu adeundas; quarum lurtinue ut Patrio sermone habeantur, in votis est Graeca vix nisi theoIogis et litteratoribus onvenit et illis quidem Graeca Hebraica, caeteris quantur requiritur ad nonnullarum vocum , quibus in scientiis quique suis utuntur, intelligentiam. Cur igitur pueri quinquennium his litteris in Gymnasio insudarent Propaedeutica quam compendiosa magisque fructuosa sorent, quando unam nudirent utilitatem l Quid i athesis, quid logica ad theologiam, ad jurisprudentiam attinent, quarum illa ex fide et codice sacro, haec ex lege scripta omnis pendet Medicum quid litterae veteres, philosophiae quid juvarent studia, cujus tota ars experientia nititur quique morbos non eloquentia, sed remediis curaturus est. Bolanice vero et hymia et mologia contentus sit harmaceutica, i. e. plantarum animaliumque eorum cognitione, quorum in eodico pharmaceutico fit mentio et paucorum animalium praeterea, Uuorum maxima est cum homine similitudo simiarum praecipue: nam imia quam similia turpissima bestia nobis. Me de propa euticis. Sequuntur reliqua quarumvis doctrinarum studia in quibus eum virtus actione constet ut practica sint, inprimis enitendum
est Theologus igitur concionari potissimum discat a pravos populi mores
13쪽
emendare, jureconsultus caussas agere, medicus praxin medicam sacere, litterator grammaticam pueros docere neque oleum et operam perdant, sive metaphysica, sive theologia naturali, de quibus num sint, nec ne diu multum iu disputatum est et adhuedum disputatur, sive astronomia, sive litteris Orientalibus praeter ebraeas olendis, sive studii philosophicis, politicis, oeconomicis, historicis, quae theologum vel jureconsultum non laetent. Et uti eum scientiis mathematicis et physici litterae humaniores nil commune habent, ita tuto has negliget philosophus, neque admodum desiderabit aut metaphysicam , aut historiam hilosophiae quemadmodum litterarum doetor acile earebit omni illo adparatu scientiarum, quae in Gymnasiis non traduntur . empore vero et otio quam intemperanter abuterentur, qui ante omnia in studiis praxin noti cogitent, vel medicorum monstratur exemplo, quibus in theoria versantibus omnis natura cognoscenda est tam corporum inanimatorum , quam animatorum lassilium plantarum animalium : quao ut ipsa infinita est, si ab arte facienda mentem inprimis avertit, quae neque cognitionibus istic, nec contemplationibus , sed usu et exercitatione discitur no Praeclaram vereque practi eam philosophiam, quae vita in nobis longam, artem brevem effecisti Quam urta, quam habilis seientiae supellexi e si sequeremur ducem, tuis si obtemperaremus praeceptis, neque tanta indageremus scientiarum pompa, nec tam longo et tortuoso studiorum ursu, nec tam sumptuosa disciplina neademica ipsaque sorsitan non indigeremus acadsemia siquidem pra staret, propaedeutieas disciplinas e domi discere, vel in Gymnasio, et academiarum Ioco scholas fundare practicas theologorum . e Trajecti, ureconsultorum roningae litteratorum Lugduni, medicorum Amstelodami, quo loco et opima aegrotantium aeges et mira uoso nitorum, amplitudo qua qui lem ratione quantopere arsimoniae consultum fores,
Habeti AAt eademiam ad utilitatis studium conformatam, aut potius habetis eam philosophia utilis ac Pragmatica prorsus sublatam. Nempe in hac inquisitione aliquid mirum nobis evenit qui duo ea philosophia quaerentes et investigantes institutionem academicam, quo tempore eam adprehendisse arbitrabamur, ecce fugit indignata sub umbras
Quandoquidem igitur nulla nobis spes relinquitur , Me ut hac eam via
14쪽
II inveniamus, eos nobis supereat, quam ut eo revertamur, unda digressi sumus atque ad Socratem eiusque philosophiam et parvam amandi discipli
Tantus est innatus in nobis ognitionis amor et scientiae, ut nemo dubitare possit, quin ad eas res hominum natura, nullo emolumento iuvitata.
rapiatur videmusne ut pueri ne verberibus quidem a contemplandis rebus perquirendisque deterreantur 7 Ut pulsi requirantis aliquid scire se gaudeant 7 Ut aliis narrare gestiant Ut pompa, ludis inuo ejusmodi spectaculis teneantur ob eamque rem e samem et sitim perserant 7 Quid vero qui ingenuis
studiis atque artibus delectantur, nonne videmus eos non valetudinis, nec rei familiaris habere rationem omniaque perpeti, ipsa cognitione et scientia raptos et eum maximis curis et laboribua omi'ensare eam, quam ex discendo capiunt, voruptatem Pn Haec praeclara Tullii verba nobis natura inesse eognitionis amorem et scientiae testantur idque revera in pu oris animadvertimus, in quibus ut in SPeculo natura cernitur Bono igitur nobiscum actum est, quod institutionis habeatnus sontem a principium in animo ipso positum. Sed qualis tandem sit ille amor, nondum probe tenemus puerisque an boni auctor, an mali sit,
haesitamus. Nostra vero Hurimi interest, ne verba nobis dare patiamur neve in ideas conversa mente, homines nobis fingamus , quales nee sunt, nee suerunt. Itaque pueros sane cognitionis amore et scientiae duci videmus, sed caveamus, ne nimis magni uce de hoc amore sentiamus. Curiositatis hoc magis est et rerum novarum studium , quam seientiae et
cognitionis. Quaeritant quidem, ne interrogandi quaerendique sinis est, sed semper novi quid ab una re transsilientes a alteram et siquid sive audiendo seu legendo didicerint, quam elato sunt animo , quam superbiunt, quam supra alios se efferunt eosque despiciunt, ut Mantismi huius praesertim aetatis eorumque, qui aetato licet adultiores, ingenio tamen et moribus puer reserunt, esse videatur. Cui puerorum recens ex Gymnasio prodeuntium Pedantismo mederi academiae cives otiantur noviliorum commilitonum initiationo, de qua, uti de aliis juniorum medicorum remediis, , eo, quo solebat modo adhibitum, dubia res est, utrum malo, ut oppugnando destinabatur , mitius sit, an eius.
Quid igitur qualisque sit ius a Tullio et ratus puerorum cognitionis
15쪽
amor et scientiae et quam parum ni academicae institutioni conveniat, perspicitis. Quis enim sanae mentis dicat , aut habeat academiam quoddam quasi pedantiam sein inarium ΤSi hercle disputando ac perquirendo non multum hucusque profecimus
Axi neque e longinquo portum . quo tendimus, video. Nec tamen despera dum est, duce et auspice Socrate Euri Dimirum nec latuit iste uerorum pedantiamus neque idoneum ac suppa pedantiam remedium Xenophontem legentes, Praeceptoris recolentem memoriam , hi vis ostendimus ueros, aut adolescentulos vanos, superbos , adrogantes suaque tumidos et instatos scientia. Horum animos sermonibus suis purgare, emendare, corrigero et a pravis opinionibus liberare studebat, ostendendo, eximia ea, qua pollebat obstetricandi arte, quam nihil scirent nihilque ingenio parerent, qui sese mira scientiae prole gravidos credebant, ut ipsis acciderit idem, quod in sabula
Parturiunt montes, nascatur ridieuluo inuo.
Sic in juvenum antinis pudorem concitabat et dolorem salutarem quibus qui sibi prius placebant mirifice , jam displicebant vehementer, animulae
suae turpitudine ingentiquo tenuitate , tanquam in speculo, conspectis. Nunc non ictam a semet ipsis flagiem sui ut solebant, admirari, diligere, venerari, sed tanquam e somnio evigilantes , se ipsos, qualis essent revera,
cognoscere, neque aliis se praeponere eosque Contemnere, verum ex tanto
quo tenebantur, morbo convalescere denique coeperunt. Hoc est illud Apollinis Delphici oraculum: Mea οὐδum, ex cujus tanquam cognoscendi sapiendique initio, ex cujus, inquam , recta interpretatione innis hominum scientia rite existini abitur omnisque juvenum institutio pendet. Ab hoc oraculo ipse philosophandi amandique initium duxerat Socrates. Nimirum a se ipso cognoscendo, emendando, corrigendo auspicatus erat juventutis erudiendae munus. Haec ei fuerat ad tantum opus legitivia praeparatio et initiatio. Nec facilis labor erat: nam vitiosus erat Soerates et libidinosus gonioque indulgendi cupidus Tali antino ingenerandae erant ἐγκράτεια, ἀνταρκεια, υτρκρατορία addiscenda omnibusquo aliis robus anteponenda virtus. Sic ipse e tenebris opinionum ad lucem veritatis evectus,
16쪽
germanus sortitudine, pro ea mortein oppetere, non recusa it.
Ecce, quam profitebatur Socrates, amandi disciplinam nobis quaerendo invenisse videmur necdum tamen eam adplicuimus ad institutionem acad. micam, ut num ei aliquatenus congruat, cognosce Iuus. Plura sunt institutionum genera ut plura sunt ingeniorum genera humau rum. Est institutio prima, primo vitae tempori apta inlautibusque qua sari discunt et scribere et logero et numerare. Me institutio insantilis hominum vulgo adcomtriodata est ac sufficit, qui manuum opere durisque Iaboribus victum quaerunt utilissima profoeto classis civium cui quod litterarum studiis indulgere possint eruditi debetur. Est institutio altera, puerorum ingeniis apta, quae et grammatices docet et Iinguarum et historiae aliaruriique scientiarum et eluenta et artium, qua quidem puerili institutione reliquorum praeter eruditos civium animi ad vitae civilis munera obeunda
Est denique ulti ina aque academim institutio, doctis eruditis solis propria , qua ad cultum hia manitatis informantur ingenia hominum. Ad hanc requiritur non tantum linguarum veterum peritia, verum inprimis animus requiritur Musarum et sapientiae amicus. Nam hoc nomine potissimum ab omni reliqua institutioue dissert, quod uti caetera institutionum genera utilitatis maxime causi existunt, haec utilitatem non aspernatur quidem, sed earn ne Solam , nec praecipuam veriatur, verum ad ultiora tendens, quod pulcrum, Verum, honestum est, inprimis quaerit. Nani cum plerique hornines vel quaestus causa, vel voluptatum corporearum, vel famae denique scientias sibi expotunt, nonnulli sunt, pauci sateor, qui scientias instit, non quod utiles sunt, sed quod pulcrae, bonestae, praeclarae cumque vulgus hominum ipsas ancillarim loco habent, quarum nempe ministerio utuntur ad cupiditates suas; hi loco amicarum colunt, quibuscui matrimonio honesto conjungi cupiunt. Quicunque eo est animi sensu, is est, quem quaerimus, acadetulas civis,
ad hanc nostram institutionem natus et sactus Ardet in ejus pectore divinus ille ignis amoris , quo innaminatur, quo incalescit, quo ad Praeclara quaevis incitatur, quo nihil non suscipere , perferro , pati velit , sive laboris. sive taedii, sive molestiae. ut compos tandem fiat votorum suorum.
17쪽
Quodsi igitur, quod primo in omni institutione quaeritur, indoles qualis
esse decet huic nostrae academicae institutioni apta, nobis indaganda sit, indolem laudamus ac celebramus amasoriam: id est amoris veri, divini capacem. Non terrestrem cogitamus terrestrium voluptatum , qui Cereris, Bacchi, Venerisque cultu satiari cupit, sed eum, qui ut ipse immortalis est, ita V nerem colit Uraniam hujusque vera pulcritudine capitur. Haec ipsa est ad
scientiarum mysteria initiatio, sine qua nec matheseos juvabunt, nec humaniorum studia itterarum quorum illa menti nostrae verum conspiciendum exhibebit, nec tamen ipsi quatit simus, quo loco et numero habendi, quam parri, quam 'gni, quam leves, quam graves, docebit nosque veraeesveritatisque et amicos et cultores non magis, quam ea si careremus, essiciet rhae vero tam parum animo prosicient nostro, ut pulcrum in libris venantes et mirati, ipsi turpes prorsus simus et turpia sequamur. Itaque institutio perpetua ad amorem progressio est, cuius vi divina sensus internos excitaro dormientes atque e morte ad vitam evocare oportet. Hoc modo Socratico de institutione academica disputando, hujus nobis noti nem magis magisque informare ae perficere videmur. Scilicet non illud duntaxat quaerimus, docti ut fiant et eruditi artium scientiarumque studiosi, verum homines ut fiant, vere humani neque patriae prodest ex hac ossicinamuItos quotannis prodire verbi divini ministros, caussarum patronos, medicinae doctores , sed prodest plurimum, prodire viros juvenes, vero ingenii animkrue cultu commendabiles. Eam quidem fuisse majorum nostrorum , virorum prudentissimorum mentem in condenda academia, vel exinde ieet suspicari, quod non singuIassundarint singularum doctrinarum scholas, sed unam volueritit, quae omnes iugenuas artes quas ad humanitatem Pertinent, tanquam cognatas et cominmuni vinculo iunctas, complecteretur, academiam. Hactenus nobis communem quandam studiorum arasse videmur sive isagogen, sive initiationem, constituentes a definientes res en illam
Socraticam ejusque vim in disciplinas commonstrantes cujus quanta sit efficaeitas ad studia etiam propae utica juvenibus commendanda Brugmansit, vim summi exemplo didici, quo docente tantus erat juvenum et virorum tum doctisvinorum, tum clarissimorum theologorum, medicorum , jure-
18쪽
nfluuorum concursus, ut omnem serme academiam in propaedeuticis adm dicinati versari, credidisses. Neo mirum. Vir magnus erat Brugmansius praeclaram naturae scientiam ardens erat disertus; nam pectu eat, quota diserturn Dein Verum caveamus , no iterum decipiamur, atque auditorum numero nostrae sive doetrinae, sive disciplina computemus praestantiam. Nam amor verus minus ardoris quodam impetu , quam constantia ae stabilitate dignoscitur, ne suseitare eum sumeit, verum firmare oportet ac magis
Ecce igitur Ohis academiae civibus de amoris non tantum ardore verum stabilitate inprimis ae eo tantia eortamen propositum lCapiuntur juvenes pulcritudine, gratiis, veneribus teque in alias semper aliasque involant scientias, ea praesertim, qua novitatis gratia maxime ipsorum ingeniis juvenilibus lacent. Sunt hae amandi disciplinae initia prima necdum verus amor hic est, qui puleri tantum specie tenetur et
quemadmodum qui vere amat, non eorpus pulcrum amat, sed animum pulcrum, sie scientiarum amator non tam scientiarum sormis quam vera ipsarum Pulcritudine capiotur i. e amabit eas eatenus quatenus, verae sunt hoc autem ecquid aliud est, quam amare erum. Quo amore qui ducitur, eum non insanire, sed sapere iuremerito dicimus. Nam quemadmodum vagus illo
amor Polmathiam aliquam , aut polyhistoriam parit, quae scientiae aut
praeluxa quaedam, aut umbra, sic stabilis constans demum parit orientiam. Quid autem sit verum illud, quod amare cunctisque rebus Praemuere docet, quaerentes, denuo in medio orationis cursu interpellamur omplurium sapientum vocibus quorum aIi omnia suere, nihil eonstanter inanere alii homines nihil scire, opinari omnia, nullamque esse veritatis aut notam, aut eriterium elamant Scepticorum hoc placitum est, quod si audiamus, ex veri amat ribus amatores opinionis facti sumus. Sieein nos opinionem ut stabili constantiquo amore prosequamuT, Socratis tanquam oeo moneremus Bona verba quaeso Eorum haec vox est, qui propter ipsam amoris inconstantiam, caussa veritatis prodita, repulsam tulerunt. Non desperandum est, ne ignaviae indulgendum nam uilua amor sine labore sine molestia sine certamine. Quod certamen amoris
plurimis atque inustrissimis verbia sententiisque celebravit vilius, qui r
19쪽
nihil esse in vita magnopere expetendum, exclamat, nisi laudem atque lionestatem in ea autem persequenda omnes cruciatus corporis, omnia pericula mortis atque exsilii parvi esse ducenda; nequo hoc dissimulandum, sed prae nobis serendum trahi nos omnes laudis studio et optimum quemque maxime gloria duci nullam virtutem aliam mercedem laborum periculorumque desiderare, praeter hanc audis et gloriae, qua quidem detracta, quid esset, quod in hoc tam exiguo vitae curriculo et tam brevi tantia nos in laboribus exerceremus nunc insidere quandam in optimo quoque virtutem quae dies et noctes animum gloria aliivulis concitat atque admonet , non cum vitae tempore esse dimittundam commemorationem nominis nostri, sed cum omni posteritate adaequandam MQuibus ininen verbis sententiisque me confiteor, haud pariam eoaturbarici siquidem iee amor Tullii non veritatis, sed audis et gloriae et famae celebritatis amor mihi esse videtur. Virtutis quidem et honestatis hoc loco sit mentio verum utraque tam arcte cui laude et gloria copulatur, ut maluisse videantur , nequo ab altera discernamus alteram de veritate ne verbum quidem. Nobis autem verum sectantibus nequaquam cominittendum est, ut fama nominisque celebritatis amorem sancto hoc veritatis nomino amoris dicamus quod qui iaciunt, gloriae studio ad verum et pulerum et bonum duci homines posse opinantur. A qua quidem opinione tantum ego absum, ut verear, ne hisce famae et celebritatis et gloriae amatoribus idem, quod Regi illi pud Herodotum aecidat qui uxoris suae pulcritudine superbiens, eam nudam servo speetandam praebuit quo facto, indignatio mulieris ipsum et uxore et regno et vita privavit. Cavendum idcirco, ne salsa rerum specie decepti umbras consectemure simulacra ipsique inanem rumorem aucupantes et scientiae veritatisque caussam prodamus et animo ipsi nostro labem inseramus, amnibus nullis
Quisnam igitur sit ille veri amor, iterum iterumque rogamus. An scientiarum doctrinarumve, an nostrae tantum est, quam profitemur, amor scientiae ΤMinime gentium t An ignoramus, illas crebro veritatis tantummodo formam habere et similitudinem, in quibus opinabilia conjecturalia, salsa veris ubique et certis mixta sunt nostrae autem scientiae amorem eum nostri
20쪽
IIamore tantopere confundi atque eonnuere, ut quo ardentius instram diligamus, eo in alia scientias nos faciat iniquioresῖScilicet simulacrorum et histrion im plena hominum vita est, ut crederetis fabulam agi et fraudem fieri mortalibus. Nam quae vulgo feruntur scientiae, non sunt, sed simulaera scientiarum qui scientiarum dicuntur cultores, SaePenumero histriones sunt, eruditorum persona induti. Quae reputans inmemoriam redeo praeclarae vocis Verulamili ad regnum ocimιiarum Pariter, Ogus ad regnum e torum nemini aditum patera, nisi infanti, i. e. i.
qui eodem sit, quo insatis, antini habitu candido, simplici, puro et libero inprimis ab opinionibus praejudieatis; qualis in optimo quoque maximo cernitur. Ab hoc enim quis propius aberat quain illo simplicitatis et veritatis cultor integerrimus Merhaavius, qui, quemadmodum ipse reseri, invitatus
haud semel a viro primariae dignitatis, qui gratia norebat Regis Gulielmi III,
ut Hagam Coinitum sedem caperet fortunarum suarum , declinavit constans.
contentus videlico vita libera, remota a turbis studiisque porro percolendis unice impensa, ubi non cogeretur, alia dicere et simulare, alia sentire et dissimulare affectuum studiis regi , rapi MSuppar Ruhnkenii est de Titi Hemsterhusio testimonium a famae et magnae de se opinionis prope negligens erat, minime omnium curans Plausum vulgi, cui propterea paene ignotus vixit. At quo minus gloriam ven batur, eo magis ad eum sponte veniebat. Quis enim nescit, omnes omnium gentium eruditos una voce, una sententia senum in litteris ad ipsum detulissea Et de Ru venio Wyttenhachii a veritatis amor et professio omnium ei fuit ossiciorum antiquissimum caeterorumque origo et principium. Nee ipse unquam aliter loquebatur, quam sentiebat, ne eos, qui secus facerent, ferre poterat nec magis serebat illos, licet non sermone, tamen re et sacto memdaces, qui HI tu oculis, gestu, habitu aliquam doctrinae, prudentiae, virtutis speciem simularent ab eaque vanitate tantum aberat, ut imperitis, qui sere opinione ducuntur, minus etiam, quam erat, eruditus ingeniosusque videretur et se videri, aequissime pateretur. - Volebat talis videri, qualis erat, ne alius in seriptis, quam in sermone et vitae consuet