장음표시 사용
1쪽
IN UNIVERSITATE PATAVINA IACOPO ΑΜBER LANIPA VII
3쪽
Homo, Prosessores amplissimi, docti imi Ope En
suum externorum ad altissimum animalis vitae gradum delatus, eoru indem exercitatione externorum corporum existentiam comperit, mutuae inter eadem relationi
percipiendae, vel constituendae studet, ipsa ad se a p. propinquat vel ex semetipso Larcet prout emolumentum uel damnum sibi a corporibus iisdem processurum dijudicat. Propter hoc vitae genus , quo humana oeconomia prae caeteris animantibus mirum in modum pol. lere videtur, sponte consequitur, ut nos optimam in inter cuncta naturae entia organisationem praeseseramus, atque exinde possimu sphaeram immensam atque Propemodum innumeram sensationum acquirere , ex qua
infinitus itidem dearum numerus procedit , atque principatus ille, quem supra animalia cuncta ob persectissima sensibilitatis organa hominem obtinere quia . que convenit. Μinimo hinc mirum, si a laetissima die, qua ad summas medicis in disciplinis laudes accedere vestrum humanitate mihi conceditur , minime mirum, inquam, si de argumento hoc , prout antiqua hujusce archi gymnasii consuetudo jubo . vobis
Parumper sermonem sacere ratus sim. ibi enim in animo est perpendero quaenam significatio, hodierno in scientiae physiologicae statu, propositioni illi vulgatissimae tribuenda sit, qua asseritur, quod sensuum omnium organa ad peculiares tactus species referri queant, quodque nil aliud postremo sint nisi uti vo .cant, modificationes organi istius magis generalis, atque per universam sere oeconomiam distribuli.
4쪽
Sed me juvenem adimo in pliysiologicarum doetri narum liminibus versantem, ingenio atque studio omnino sere destitutum, tam arduam materiam pertractantem vos, doctissi in viri benevolentia vestra prosequi deprecor atque instantur rogori idque eo magis, quum argumentum quod evolvendum suscipio magnis disputationibus ansam praebuerit, quumque a plurimiseeleberrimis viris de sensum, ab aliis pariter illustri hus summo studio propugnatum fuerit. Quamlibet humanae compagis partem organisatione peculiari donatam, vitalibus proprietatibus praeditam esse omnibus notum est Vitales proprietates hae generaleg, quae latentem oel nutritiam sensibilitatem Richerandi constituunt, nonnullis in partibus tali ratione modificantur, ut hae praeter sensibilitatem humani corporis universalem peculiari quodam vitae genere donentur, instruantur nempe sensibilitate Perceptionis cerebralis, sive sensibilitate neroosa eiusdem auctoris. Quum nos singillatim perpendere voluerimus organa omnia, quae sensationibus percipiendis inserviunt, statim cognoscere nobis facile erit, quodvis eorumdem specifico sensibilitatis genere praeditum esse, aliunde mutari ex nervis, qui ita in organis a natura dispositi sunt. ut accedente opportuni stimuli contactu ipsa sensibulitate donentur hoc autem contactu desciente, nulla unquam habeatur relativa sensati mac simplici instituta consideratione , omnes sensationes nonnulli ad actus erigationes pertinere dijudicarunt; quae propositio tamen, quum minime omnibus arridere videatur a nobis sustus nunc erit demonstranda. Priusquam vero ulterius progrediamur, operae pretium esse duco monere, quod sub sensibilitatis nervosa nomine nil aliud intelligendum reor, nisi lacullatem
nervorum impressiones ex una ad alteram extremitatem
transferendi, idque iuxta praeclarissimi mei in physiologica scientia institutoris ideas, quum senisti semper
5쪽
ex centro nervos en cephalico in animali hus classium superiorum percipiatur, quando id apti in circumstantii, ad illam accipiendam inveniatur. Hoc principio statuto credimus distinctionem pecu.
liarem faciendam esse inter actionem organorum en suum externorum, et actionem organorum illorum, quae
illi vitas speciei, quam organicam Bicha ejusque sectatores vocant, inserviunt et quae propter positionem ινι- terna nuncupantur. Ista iunctiones suas exercent quin animus illarum conscientiam acquirat, atque indirecte tantum, et in palliologico praeprimis statu, in vitam ani. malem influunt, ut locum habere deprehendimus quando saburrae gastro-entericae existentem melancholiam summopere adaugent, vel quando permatis in vesci culis seminalibus redundantia somnia erotica provocat.
De organis hisce quae tandem nil aliud sunt nisi interna organa ova atque secernentia, ubi corpora circulantia inveniuntur, consulto sermonem sacere omitti-uius, quum neminem negantem credamus eorumdem actionem tantum ex corporibus internis ipsorum parietes immediato contactu stimulantibus procedere Nos ergo de illis solum pertractabimus, quae in corporis exteriori superficie εila, atque externorum agentium actioni submissa, exinde organa Sensuum exteriora appellantur. Maximum insuxum in animalem vitam eadem exercere, omnibus compertum Sae putamus, quum per
ipsa individuum in relatione vivat cum omnibus agentibus, quibus circumdatur, quumque in entibus superiorum regni animalis classium ea omnino necessaria evadant ad unctiones vitae etiam vegetantis rite perfi
Organa ista, quoium numerus a scriptoribus nonnullis phylosophiae gootomicae varie ad augentur' ad quinque passim reduci omnibus notui est. Sunt hae, a simpliciori ad inagis compositum gressum faciendo, lautus, gustus, olfactus, auditus, atque et in ea
6쪽
agunt corpora diversa peculiaribus modis cujusque organi structura ac com nodatis. De his specialibus modis minime sermonem sacere remur , quum luculenter
in plurimis physiologiae atque physices ractatibus d
clarentur atque nobis tantum erit satis observare cum Gallini, quod corpora in organa, praecipue auditus at quo visus, non immediate agant, sed quod ipsorum actio gressus faciat per organicas partea, quae iisdem proprietatibus pollent ac aer atmO8phaericus, quo tircumdantur, et per quem imprea tonea ad nos potissimum
Nunc autem antequam peculiarem sensibilitatis indolem hi se in quinque organis singillatim consideremus, maximi momenti esse puto, citur aeteres illos animadvertere, per quos de relativa ipsorum nobilitate iudicium proferre possumus Characterea lati desumuntur
i. 'si officii unitate quum observatum sit, naturam eo majori studio iunctionem organi alicujus a caeteris ejunxisse , quo organon idem magis oeconomiae necessarium est. Hinc videmus organon tactus in animalibus sere omnibus alia quidem ossieta Praeεtare, ex gratia transpirationem culaneam gignere, absorptionem per dermatis inbalantia vascula producere, inassis muscularibus subiacentibus tegumentum subministrare, etc; quum e contra animadvertamus pedi sectissimum inter sensoria omnia oculum in tantum ossicio inservire , per quod impressiones accipit corpo rum lucem emittentium, vel reflectentium. I. Ex decrescenti extensione, qua organa ipsa do nata adparent unda sit ut simplicissimus tactus ad universam sere corporis superficiem extendatur gustus ad cavitatem oris, laudium , et ad lingua auditus tantum parvo labyrinthi spatio circumscribatur. I. Ex qualitate, atque ex varia natura stimulorum quibus diversa enouum externorum organa adsiciun-
7쪽
tur. Quis enim primo intuitu non percipi quanta existat discrepantia inter rudes impressiones, quas in nervosas extremitates inducere debent ponderosae atque densissimae corporum massae , et delicatulas lenesque illa , quas liucdum imponderatae olentes particulae per atmosphaeram volitantes gignere valenti Alios charactere fas nobis esset deducere ab involucris organorum exterioribus, a mollitie , alque volumine vario nervorum, quibus acatent diversa sensoria, quos omnes, utpote intellectui summopere obvios brevitatis amore praetereundos esse reor. Et revera tantum hisce characteribus innixi nos enumerationem exhibuimus quinque organorum sen8lbus externis inservientium, eo ordine, ut a simpliciori ad magis compositum deveniremus, quo quidem ordine nunc eadem singilla.
tim considerabimus. In tactus organo corpora exteriora immediate agunt
massa atque volumine proprio impreasiones gignendo quae ad ideas soliditatis, extensionis, ponderis, temperiei, etc. reseruntur. at et hinc quod physiologico inflatu ideas tantum hujuscemodi per tactum acquirere
nobis datum est. ariter innotescit, quod quum generatim sensatio, cujus nos compotes sumua, potius quam ad nervosas extremitates quae impressiones accipiunt, ad
corpus quod impressionem producit, reseratur quumque hoc in casu haud existat inter corpus externum atque ensorium alicujus momenti distantia , impressionem relate ad hoc sensorium adscribere solemus eidem conctatus puncto. ac tantum de causa sit, ut Φm pre si Ones quae per tactum ad nos pe eveniunt, sint Inagis ab erroribus tutae, etiamsi eaedem pariter oeaetera nos in errorem inducere saepe saepius posaint.
Quidquid de taetu adfirmavimus, ratione habita ad Lbe myca proprietates corporum proprias, idem sere degu tus organo dici potest, hac soluin discrepantia, quod quum organon gustus in suuutionis exercitio inutuo
8쪽
aliorum organorum auxilio careat, ideae simplices quas ex ipso acquirimus, magis imperfectae, atque multo minori numero evadere debent. In olfactum autem, ut duobus praecedentibus in organis, minime corpora immediate agunt, sed tantum emanationum olentium, quas ipsa effundunt, impressionem asserunt. Quum autem impressiones istae, quae per olfactum habentur, magis magisque intensae fiant, quo plus corpus easdem subministrans ad nares accedit, repetita exercitatione evenit ut idea perceptae sensationis ad odorosum corpus reseratur. Intelligitur vero quod quum idem aliquantisper ab extremitatibus edivosis distet, sensationes referre incipimus extra organismi periphaeriam id quod minime locum habet relate ad duo gustus atque tactus sensoria. Aliquam cum piaecedentibus analogiam praeseserunt impressiones illae, quae ex auditus organo proveniunt. Undae enim , ut physici vocant, Sonorae, ad flamenta nervi acustici in humore lymphatico natantia, longo partium interpositarum ordine transseruntur, atque eo validiorem impressionem excitant, quo propius adest corpus oscillans ex quo producuntur. Haud
dissicili negotio itidem percipitur, quod postremis hisce
ambobus in sensoriis impulsiones a moleculis odoratis atque ab undissonoris excitatae, illae sunt, quae in nervosis extremitatibus impressiones producunt ad maximum nervosum centru in subinde transferendas.
In visum tandem, uti nobilissimum atque summopere delicatulum inter omnia senouum organa, lux a non nullis corporibus dissus vel rellexa per radios facile inter sese divergentes aut convergentes qua sum ulu 3 validissimus agit, impulsionem energicam producendo, quum in nervos, qui mobilissima elementa praeseserunt, actionem sua in manifestet. Quum autem relate ad hoc externum sensorium antina plurimis atque pro
periodum infinitis nomentia polleat, quibus per inoli-
9쪽
lulas ope aliorum organorum externorum sensibilitatis comparationes acquisitas sensationes magis persectas reddere valet, sponte consequitur, ut tantum auxilio harum comparationum ipsa reserre possit impressiones corporibus, unde procedunt, dum in primis momentia ipsa, in hoc ut in caeteris sensoriis , easdem nervosis reserat extremitatibus , ut revera rem accidere seduli
naturae Erulatores observasse adfirmant.
Deceptio autem, in quam nos incidimus relate adnisaelum, auditum, atque visionem, impres8ionem eorpori quod illa in producit potius referendo, quam adfectis nervosis extremi latibus, ex eo etiam provenire potest, quod inpossibile nobis est, propter alterius magis persecti sensorii deficientiam , corporeum transitum percipere materie illius, quae impressionem suam
Ex illis, quae insuper attulimus, credimus Onse. qui posse, quod quum tactus nil aliud sit nisi proprie. tas, qua pollent partes organicae corporis viventis stimulorum ad ipsas admotorum distinctas impressiones percipiendi, credimus, inquam, quod omnis quaestio solvi possit, si considerentur qua materiales stimuli illi
omnes, ex quibus organa Sensuum externorum impressionem accipiunt, immo si tantum ad motum in partibus sensibilitati devolutis gignendum pares consi
Relato ad ollaetum itaque nam quoad gustum oleum atque operam perdere videremur, quando ipsius cum
tactu analogiam propius animadvertere institueremus quamquam nullus unquam particulas odorosas trutinae submiserit, tamen nulliina etiam ore existimo, qui harum emanationum corpoream massam atque materialem indolem admittere dubitaverit, quique mecha nicam vel physico-chem ycam impressionem, quam eaedem , vel saltem earundem elementa , in mucosam narium membranam exercent, non sit arbitratus. Et quifi
10쪽
nam ita timidus aderit, qui non omnino mechanicam existimet impressionem ab undis sonoris per tympanum in labyrinthum excitatam Selmus enim ex playsica, quod nullus sonitus dissundatur per inane atque
vacuum pneumaticu in quodque unda Sonora per aerirem se propagantes certas quasdam leges sequantur quae haud parvam analogiam praeseserunt cum aqua. undulationibus a corpor in eamdem aquam dejecto productis, ut duobus abhinc saeculis demostraverat immortalis Italus noster Galileus utque luculentius experimenta celebratissima paucis abhinc annis a Chiadni aliisque quoad lineas, uti vocant nodiales, instituta comprobavere. Ex quibus experimentis mathematice qu 1 demonstratum est, quod eaedem undae iter diversimode varium sequantur prout ad onitus graves vel acutos respondent. Quod si parile observetur mollem nervi acustici partem natantem quodammodo disperdii aqua Cotunii, relatam opinionem magis veritati consonam inveniemus, quum fluida aquosa minime omnitio apta ad transmittendum sonitum cognoscamus, quippe quae elastica non sunt, atque Parumper etiam com pressibilia.
Sed quoad magia delicatum atque magis mirandum inter sensuum externorum organa, nempe quoad visum,
nobis liceat imprimis considerare quod generatim quo
magis tenue corpus est, ex quo in unumquodque seni Azrium impressio promovetur, eo minor peculiaris Iesia entia esse debet, quam illi partes nervosam expansionem obvolventes atque obdueentea osserunt, atque eo majus
esse debet volumen, eo major moialitas nervi, qui impressiones easdem accipit atque ad organon cerebrate transmittit. Quis itaque neget stimuli in visione tenuitatem Quisnam ex nobis non cognoscit maximam exilitatem atque crystallinam trans parentiain humorum, quibus oculisphaera repletur Quibus ignotum est ex anato me lum humana tum comparata quamnam differentiam plerum-