장음표시 사용
181쪽
183쪽
Praeclarum illud in maxima sapientum celebritate latine dicendi munus, quod ex curia Quiritum ad hanc nobilissimam sedem optimarum artium divina mens Loonis Decimi Pontificis Maximi contulit, cum mihi primum studiis solomni ritu instaurandis demandatum videam, egregii rei literariae moderatores, ita iudicii vestri bonignitato recreor ut quae diu multumquo versare animo aequotidianis sermonibus soleo, quae patrius amor suggerit, liberius in hoc temporis locique depromam , ubi conventus splendidissimi taciturnitas nihil aequo animo patitur quod suas dignitati minus opportune respondent. Operae pretium est ab ipso disciplinariun omnium auctore Immortali Deo, a moderatrice totius Sapientiae Deipara, cunctisque Caelitibus fausta ac licia ineuntis anni curriculo adprecari : liceat deindo mihi paulo susius in eam partem oratione provehi in qua cum romani nominis magnitudo vertitur, tum singularis momenti Vestra auctoritas orit, ut vulnus in iuveniun visceribus alte defixum aliquando sanari possit, vel emcaei saltem l0va-
184쪽
monto foveri. Dico de latinae linguae prolapsa perditaquo fortuna: de fonte illo elegantiarum qui unus e vetustissimo Imporio intogor defluxit ad posteros; quem Christiana Religio poeticis fabulis
expiatum castoque manantem ad Severioris doctrinas laticos dorivavit; cuius denique aestimationsem tribus ante seculis, aurea illa aetate, ea copia ingeniorum , Vir absolutae eruditionis Muretus in iisdem hisco subselliis iuventuti florontissimae commendabat. Nolito adeo me inconsultum suspicari
ut legum atque institutionum primarii huius Athenaei, ex quibus in ceteras urbes disciplinae optimae redundarunt, locoque ipsi Sapientiae nomen est inditum, maiestatem ac robur aliqua ex parte labefactatum putem. Video in coetu vestro imaginem pristinas amplitudinis: Video quotidiana auditorum frequentia philologiam coli; tantam denique iii inesse praeceptis eloquentiae salubritatem, ut qui huiusmodi succos diligonior hauriant utilitati atquo auxilio iis potissimum sint futuri quorum Omnis labor in puriore literatura inStauranda Versatur. Proinde mihi facilius persuadeo, rem nobilem in
sinu vestro positam Strenue VOS PraeStaturos, quam
totius Italiao incitamento, bono ac laudi civitatis
nostrae summopere idoneam lare contendo. Saepe audivi maiores natu commemorare, su-
nostissimis bellorum turbinibus sexaginta ab hinc annis laborante Europa, veteres Studiorum rationes militari dominatu permixtas in maximum incidisso discrimρn: verumtamen illo incendio cum
iIὶ Cum haee scriberem, eloquontiae in Athenaeo tendendas a regiam da bat opersim vir disertissimus Aloi tua Maria Roari antecessor meus.
185쪽
omnia arderent, non defuisse impigros homines, qui vol in hac urbana collium atque hortorum amoenitate, vel ubicumque lacultas otii dar0tur, ad latina poemata exaranda se mutuo invitarent. Atque idem ego primores .annos Bucolicis Virgilianis
imbuens optima quaeque recentiorum scripta non
mediocri delectationse volvebam; prausortim Iliadem atque Odysseam latinis Cunichii ad Zamagnae versibus mirabar expresSam : tum me ad Thooeriti dolicias ille meus amor Cunichius vehementer rapere consueverat. Nihil autem esse tam ausiserum aut rigidum explicatu quod non Ausoniae, eneros mollirent ornarentve, Satis probare poterant nova quaedam compstria mathesdos poetice a
Staio doscripta, quae mirum in modum nostris auribus insonabant. Itaque statuis, tabulis, codicibus eximiis ingenti praeda in Galliam ex hac urbe convectis, nulla praepotenti militi de romanis studiis victoria contigit. Postquam vero communi libertatu a magnis regibus vindicata provisum eStliteraria' reipublicae , omnes qui linguae italicae iura tuqbantur in sam laudem conspiravere ut nativa illius indolses iam fere dilapsa restituersetur. Quo conssensu vix dici potest quantum succi ac sanguinis domJsticae seloquentia accedoret. Pulsis aliquando Celtarum deliramentis maxima nostri iuris exelli plaria suspeximus. Futilo iis ius imbecillum seribondi genus ad grandia involata Sensusque altiores ore sum psi: idem thΡntris additus vigor qui Graeciam Euripide ae Sopho te auctoribus inflammaverat. Atque haec praeclara incepta utinam eo venissent quo rectae institutiones natu-
186쪽
rali cursu, velut ad portum navi tu, delabuntur, ad latinos inquam scriptores, ad latinam frugem cum vernaculis floribus coniungendam l O Iumina romanae Vetustatis segnius inspecta quam doc0ati Adeone Vol optimarum rerum initia pra0postero fino occupanturi Quod intordum fieri videmus in deducendis coloniis, aut in orroribus maritimis, ut advenae post longas iactationos in aliquam delati amoeniorem insulam navigandi terminos por ignaviam sibi praescribant in iis oris, neque maiorra regionum tractus aspiciant, praecellente REris temperie, agrorum uberiate, mitibus incolarum ingeniis , cum quibus ne osso habeant commeatus instituere , quaerere defensionum adiumenta contra praedones, idem formo patriis litoris accidit communi consensione Italorum ab alieno imperio VindicatiS. Primo Insubriam, Etruriam, Aemiliam, dein-do Italiam univ0rsum sallax Opinio pervaSit, tantum esse opstrae latinitati navandum quantum demortuae linguae mediocris notitia forat: ita cum paenu o rhetorum ludo fueris egressus, Omnem impetum in alia tibi studia coniiciondum, ex quibus in media lueo famam assequaris. Hisco delinimontis magna iuvenum pars labare paullatim atque averti
coopit. Pomotis Tullii Virgiliiquo exemplaribus,
promptiores aestimabant ad scribendum aditus quam si arduum ac salebrosum iter veteri instituto aggrederentur. Hac inquam mora tironum mpntibus
obiecta, longe diversam a quavis disciplina licentiam profiteri ausi sunt vecordes quidam fabularum milesii generis fictores ; qui dum praedicant
187쪽
pulari se uti stilo, dum popularia commenta seu
scelera ut verius dicam) e latebris eruunt, omnes thesam os non ex avitis opibus atque hac paene infinita varistate, sed stipe ab Oxtoris libris mendicata facilius comparari docent. Primo quidem huiusmodi nubeculas delatae ab Alpibus nostros ante oculos provolare coeperunt, ac nescio quid peregrinum instrepere, deinde vero quot fluctus in rebus civilibus, quot in . bonis artibus procollas excitaverint nemo est qui non sentiat, nemo qui non indignotur hodiornam stultomim arrogantiam , ingenua dostumenta pro nihilo habita, adolos entiam, cuius maxima commendatio posita est in Verecundia , elata fronte incedentem , venena librorum domi ab ipsis pueritiae manibus tractata, in Seenn eum plau8u accepta, degustata, Veluti nectar divinum sapiant. Taceo de publieis aerumnis; unum dico, nihil aliud sesse causa se cur longe a Vern CO-gitandi seribon liquo methodo nostra aetas aberrcti, nisi novam superbiam, laboriosae doctrinae fastidia , ne praesertim latinae philologias oblivionomatque contemptum. Haec illa est labes quae vel coniunctis Omnium nostrum viribus in abditissimos hyperboreos pulsa decedet, vel certo gormina ipsa pulcri honostique corrumPOt. Inest profecto inest huic urbi pulchorrimae dos quaeda in peculiaris, non ab incertis fortunae. Vicibus, aut communi mortalium conditione, sed caelestis Providentino boneficio commi88a; quam prcte teritarum laudum memoria exornat, amplificat humanarum divinarumque rerum potestas, illustrant artes, Scientia antiquitatis, omnigena eruditionis
188쪽
materies propalam effusa monumentis, Simulacris,
lapidibus inscriptis, ipsa deniquo tellus incredibilem doctrinae segetem omni ex parie progignens. Nonno cum Romani Fori vestigia, ac tramites ingenti ruina Asepultos admiramur, ipsa tua Marce Tulli vox o Rostris personare videtur8 Quid si vaticanas aedes, Musea collustres p Non marmora nominibus titulisquo in vasto ambulacro discretis Ob rrare oculo, Sed antiquas hominum lacies intuori credas; extat o milites equo publico donatOS, magistratus t0stimonio provinciarum insignes, imperatores, conSulos, cives bene d0 patria meritos; pone ipsos attolli fasces atque insignia dignitatum. Τum Vero quae lacrymae parentum in complorandis liburist quae pietas in fratros i quo desiderio
deflori coniugosi laudari cum fide exactos annoslPuerorum ac virginum tumulis inspergi florosi deniquo in tanta multitudine tamque div0rsis animorum motibus atria porticus, conclaVia murmure Re vociferatione complurit Pontifidum Bibliothecam in fronte habes, claro Sitti atque OXcelso, sapientum imaginibus mirifico Ornatam: ubi si parum consederis, quid tibi pri
tificio distinctas3 aureos charact0resy historias minio pietas 3 an potius squalore obscuros atque ad OSOR codices, quorum ipso color vetustatem indicat3 En grande aetatis nostrae repertum, philosophorum Oratorumque principis Ciceronis Reipublicae fragmenta, quae diu tenebris obsita vir doctissimus otncerrimus antiquitatum investigator Maius cum
Rumina gratulatione Omnium gontium summisque
189쪽
honoribus in lucem explicuit. sit Virgilius prae ceteris eminet; in proximiore loco Terentius. Agnosco Veterum manuS, nomina frontibus inscripta Politiani ac Bumbi, qui paginas immortales apud se fuisse gloriantur. V os mihi vos Italorum clarissimi testes atque adsertores eritis quo in pretio usestris temporibus latina exemplaria haberentur sive in
Regia illa Modicea quase bygantinis libris sese dissimas barbarorum rapinast ObnOX iis asylo ae persu-gio fuit, si vo in hoc universi orbis principatu, domi, ruri, inter delicias nobilissimarum a sedium vel familiares amicorum invitationes. Vestrae tunc laudes erant non iuvenilis tantum prolusio sed omnis aptas in Augustalis aevi scriptoribus aemulandis occupata , multiplex elegantiarum viriditas ad vernaculum solum translata atque insita. Vobis gratia auctoritate pollentibus decorum fuit, qua gravissimis allocutionibus, qua locis ac lopore attico distinori principum aures, eminore in publicis negotiis verbo aut scripto gerendis Appetem romanae maiestatis atquct facundiase, florere artes non eXangues ac ieiunas sed plenas Virium, cum sex intima eruditione ad singrata quaeque seu penicillo seu Scalpro repraesentanda impelleroratur. Sentio monatalis loci dulcedine prolixius rapi auditores quam vestra humanitas aut angustia se temporis ferant.
Non tamen a conspectu carissimae domus, ORTUmque rerum memoria quae Commune hoc lumen
caelumque intuenti mihi flammam poeseos iniecere,
190쪽
sino inerodibili moeroro divolior. Scimus eundem seculi sexti docimi boatissimum auspicem Leonem in Aula Pontifidali eximiis graecoruni romanorumque artificum opstribus, in hoo vero Athenaeo doctrinis optimis domicilia constituisse: pro quibus
meritis fundatori munifico exequias cum laudatione quotannis maiorses nostri decrevere. Is mihi hodierna die, hac pompa nobis ad recte religioseque docendum iureiurando obstrictis versari ante Oeulos cum illa doctissimorum hominum corona vid0tur quam in gravioribus consultis ac legibus ordinandis adiutricem habuit; coniunctionem hanc nostram fronte numquo comprobaro, dein silontiarumpere his vocibus. Satis 1 liciter in Roligionis sacrario statum fortunasque studiorum collocavimus , cum Vetus docendi ratio ad vos quam longissimo delata pervenerit, noVisque Successoris nostri decretis aucta flor0scat. In praesens viri optimi quid sudulitas vestra postulet consideratQ. Nam quantum curno ac laboris, dum inclusi eorporibus teneremur , ad puriora latinitatis Asemina perpetuo cum fructu excolenda contulerimus, hi parietes hae porticus clara voco tostantur. Atque eo seculo quod ab Iulio Soeundo inchoatum accepimus nulla urbs, nullum oppidum huiusmodi eruditione carebat: quo fortasso minus erat timendum ne consonsus ille voluntatum praestipiti lapsu dissolveretur. Nune Vero in re tanta quae mutatio ,
quae vicissitudinos tam subito irropsorunt 3 Cur quod in laudo ac doliciis orat ad nseglectum et desuotudinem rocidit 3 AOquono animo feremus