Compendium rethoricæ potissima totius doctrinæ dicendi præcept breuissimè atque optima methodo complectens, ex Cic. & Fabij Rhetoricis, in studiosæ iuuentutis gratiam collectum, per Ioannem Cannartum Suessionensem ..

2쪽

COMPENDIU M

RHETORICAE POTISSIMA

TOTI Vs DOCTRINAE Di CENDI PRAECEPTA

breuissime atque optima methodo complectes,ex Cic. Fabi, Rhetoricis in studiosae iuuentutisgratiam erJ. C. collectum.

Hetorica,' est doctrina bene dicendi. I '

Finis Rhetoricae,est bene,id e cien ς 'terlerite, ornate dicere. ἰ .ad gh cirum oratoris, est qualibet re μ ' 'proposita dicereia accommodate ad , . persuadendum: quod fita docendo,

delectando , oe mouendo: quorum primum necestatis d p ης-- Θ est,alterum suavitat:s,tertium victoriae.' oratoris,est bene dicen per uadere: quodprae-sy dς IR in

flare quoniam arduum est . discite deo mna cum ips

arte bonitate naturae, Cr diligenti exercitatione est opus. 'Afateria Rhetoricae est quaestio. siue res omnis dictione o Ibi V iii L

niuersi autem dicendi doctrina in praecepta deeratoris, oration . quaestione, optime dissribuitune que ob causam Ciceronis Partitionem hoc breui compeninosequuti sum .

3쪽

xx In Partiat Topicis

De vi oratoris, prima totius doctrinae dicendi parte. V 'Is oratoris generalia praecepta de inuentione, di-

1'ositione,elocutione,memoria, oe pronunciatione continet ' Debet enim primum inuenire orator quid dicat: deinde inuenta adhibito iudicio optimo ordine distonere: tum ea orationis denustate perpolire. post memoria cop&Eh:ad extremum eadem cum actionisgratia pronuntiare. De Inuentione. Ir mentio est excogitatio rerum Terarum,aut derisia. milium quae causim probabιlem reddant. Haec di tribus oratoris osciis re 'ondeat, ' triplex esse constituitur: etnafidei,altera motus,tertia delectationis.

'Inuenti deiposita est in argumentis,quae eruuntur ex locis aut in re ipsa insitis, aut assumptis. JUtisiunt ex quibus argumenta quae inhaerent in ipsa re depromuntur.

Eorum autem,quaedam totam rei de qua Vrtur naturam exhauriunt: di quae eruuntur ex desinitione,ex partium enumeratione notatione verbi Quaedam vero ad id

de quo quaeritur quodammodo a secta sunt:)t quae dedu

cuntur ex conrugati ex genere,ex Jrma,exsimilitudine, ex disterentia, ex contrariis,ex adiun tis,ex antecedentibus,consequentibu repugnantibus,ex causis,ex effictis,ex

comparatione maiorum,minorum Varium. .

o pumpti loci sunt, qui argumenta aliunde quam a partibvi quaestionis suppeditant: qualia punt testimonia, tam diuina quam humanae ' quae inartificialia dicuntur,

4쪽

ANETORICAE. . se . I quod ea non pariat ars oratoris ,si oris ad si delata im

men arte tra te oe maxime in testibus. ' Jnuentio motus, est ratio excitandi auditoris aut ad ρluptatem,aut ad molestiam,aut ad metum, aut ad eupiditatem.' tot enim sunt motus genera, partes plures generum singulorum. . -

' Duentio delectationis, est quae acetias, mrbanitates, risius oe lepores quibus '' tanquamsale constergenda est oratio) ad reficiendum S exhilarandu sum auditoris animum, unerit oesubministrat. De dispositione. D 'ositio,'' est apta rerum inuentarum collicatio: in

qua maxime oratoris prudentia desideratur,cum in partibus orationis,tum in argumentis, m argumentatio nibus optime dissonenia. hac duplex est, altera artis, altera prudentiae. D 'ositio artificialis, natura est imitatrix oe aemula, quando in oratione exordium primum locuno, narratio secundum, confirmatio tertium,peroratio postremum obtinet. D argumentis,quando ordinem locorum sequitur orator. In argumerationibus, quando propositio primum, assumptio secundum, conclusio ultimum locum occupat. Dilludioprudentiae im natuiamque cause considerat, pro ratione temporum ocorum, ac personarumJat diralem ordinem inuerti utilitati cause . necessitati inseruiens. Quae quia tota ex oratoris iudicio pendet, ideo plura de ea non traduntur praecepta. In argumentorumtamen collitatione Hrator imitabisur peritum artis milia

rat.

5쪽

COMPENDIUM

ducem, qui in stonte ne robustiores milites: in medio debiliores constituit.

De elocutione. i./Eth IS Locutio, V est idoneorum verborum oe' stententia 1 c d mino ad res inuentas m dclositas accommodatioretnde eloquentia nomen habet quod ex ea omnia eloquentiae lumina, omnes dicendi deneres,omnia denique ornamenta , quibus res siubiecitae illustrantur,exornantur, δε- corantur , tanquam ex 'νberrimo aliquo sente oriantur, ζ' O profluant ac hauriantur. Haec pars Rhetoricae maxime exsecto. propria est,redd tque orationem dilucidam, breuem,or ... probabilem suavem. Neque abande triplex dicen δ' cha racter petendus est: cuius beneficio humiliasubtiliter, ma-M Jς O gna grauiter,mediocria moderate esseruntur. Jn elocutione hoc primum praecipitur,ut 'pure cir Latine Aquamar deinde diplane oepe licue tum di om

Ornatus autem' insingulis primum deinde in coniun-Liis )erbisectarisolet, id est in tropis inguris. De Tropis.

Idem lib.

eap. s. ' T R o P v s est elocutio, qua proma significatio verbi in aliam mutatur: cuius quatuor sunt potissima genera :metaphora,me Umia, ironia dinecdocte. . - 'h' ' M E T A P H o R A, eli qua ex simio simile significatur micum dicimus gemmare vites,stire segetes, lumen Orationis,M. Huc refrantur caraarsis, allegoriabanigma oe byperbole.

6쪽

1 ET ORICAE.

Maresis est metaphora duri cula. v ἰ Instar montis equum,diuina Palladis arte,

AEdificant. -- -

llegoria est quando multiplicantur metaphorae:vt Onauis referent in mare te noui Fluctus,o quid agisZfortiter occupa

Portum.

Nauim enim pro Repubsum pro bellis ciuilibus, pom

tum D ero pro tace 69 concordia dixit. h.

AEnigma, est quando allegoria est ob uriore inter tropostamen enumerari non debet, si propriis derbis consteti di Dic quibus in terris,& eris mihi magnus Apollo, 7 VirgiTres pateat coeli spatium non amplius ulnas. Huperbole en excessus significationis in verbo: ut de Ca

milla,

'Illa vel intactae segetis per summa volaret

Gramina,nec teneras cursu laesisset aristas. METO NYMi Α, est nominis transmutatio e cuiud quatuorsunt modi. . Primus est,cum ex causis essecta significantur eti cum inuentorem siue auctorem reru pro rebM ipsis ponimus: ut Sine Cerere & Baccho friget Venus. 'Terent. Cererem enim pro pane, Bacchum pro vino,Venerem μ Lμημ'

pro libidineposuit. . Secutas modus sica ex esset is cause significatur, Pallida mors a quo pulsat pede pauperum tabernas,

Id Regumque turres, d beate Sesti. Pallida mors dicitur, quia pallidum corpus reddat. Tertius modus es cum nomen propriam rei subieectae

i Horat. I. Odarum.

7쪽

COMPENDIUM A

asssignificandam rem adiunctam traduciture ponitur

que continens pro re contenta: t' nuadunt urbem, sonano vinoque sepultam. ii pro thge 'Sic Testis est Italia, Gallia, Hispania, &c. Ex hoe genere etiam eri istu cum expol es ore respossesse inteli, L. αneid. ligitur: νt, ' Iam proximus ardet Vcalegon,id est Vcalegonis domus. uartus modus est, cum ex adivnfiis re pubie ius intelligimus c virtutes pro viris bonis Pitia pro malis po- - CR ii' nuntur Ν ' Ex fac parte pudor pugnat,illinc pζru'lantia : hinc pudicitia, illinc stuprum: hinc fides,il linc fraudatio : hinc pictas, illinc scelus: hinc constantia,illinc furor,&c.Huc resertur. Vetalepsis, quae est metoumia geminata in eadem dictione, cum ab dna causa ad alia, S ab hac rursus ad aliam progredimur: ut, Post aliquot mea regna videns mirabor aristas. Or aristas enim aestates, mper aestates annos intelligitiquae siunt steries metonymiae, qua ex adiunctis subie-Eia in cantur. I R O N I A , ea quando ex dissentaneo dissentaneum

Egregiam Ierὁ laudem, &spolia ampla resertis Tύque puerque tuus magnu & memorabile nomen Vnadoso clivum si foemina victa duorum est. Huc refrenda est sopbasis , siue Paralepsis, non adfiguras ais Oiαι egi enimyronia transitionis, Cr ex demiis dependet di,'' Mitto illam primam libidinis iniuriam, mitto nefarias generi nuptias, mitto cupiditate matris expulsam ex matrimonio filiam, M. Jn ver.

8쪽

yn dedo enim mitto apophasis est eademque ea ironia:

ex contrario enim contrarium significatur. SYNEDoc HE est quando aut totum pro part aut pars pro toto,autgenusprosteri auuleci pro genere ponitur. Totum pro parter s

Pabula gustatant Troiae, Xanthumque bibis

sent.

xanthumero aquae parte aliqua dixit. Pars pro toto,ut cum ponitur puppis pro naui. Vir Haud aliter puppesque tuae,pubesque tuorum. Genus pro sterie , philosophus pro Aristotele, . Poeta Latinus,pro Virgilio,Tydides pro Diomede,& Pelides pro Achille . Hanc tertiamsteriem Rhetores antonomasiam appellant. Species progenere,ut cum Curius pro homine rugiponitur: iuvenal.

VQui Curiossimulant,& Bacchanalia vivunt. De Figuris.

' ' FIG v R A eg elocutio, qua oratio a recta σsimplici consuetudine in aliam mutatur; cuius duosunt genera, alterum ' Myεως,alterum Euhimis Mν b. Iib. Figura λεξιωsest numerus auidam orationis modulus,id est apta oesiuauis dictionum conformatio , quae eum delectatione percipitur Numerus autem eiusmodi , ' ' ιn oratione duobus modis consideratur e altero quidem in

via pedum structura cir collacatione, aut in principio clausulam aut medio,aut fine,ubi probatur in

9쪽

COMPENDIUM

Altero modo spe latur numerus insuavi vocum inter e con qnantium si Ludine oe nexu et quo pertinent hae octo figurae. 'λξεύξις, Hoc eώ, 'λUοφη, ε ναληψις,

et numerus quo idem bonus continenter re petitur.)t,

y.ibi ' '-Corydon Corydon,quae te dementig carpit. Vbi aliquando coniunctio sel parenthesis interponi- C-xi'--etit, viviis,& viuis non ad deponendam, sed adsito Mareo confirmandam audaciam.Eu totum hoc, quantum i. ' .cunque est quod quidem maximum est,totum ea

petitio eiuydem dictionu in fine praecedentis oe initio I

ι. .h. a. 'Deiphobum Vidi lacerum crudeliter ora, . , itos ora manusque ambas... Mαφορμ, est numerus quo ide sonus repetitur inprinci piis det mcisorum,mel membrorum, elperiodorum:vt,

11. AEneid. Non vultus,non color Vnus, Non comptae mansere coma ,M.;I:ἶ Pan primus calamos cera coniungere plures instituit:Pm curat oves oviumque magistros. Accusant i,qui in fortunas huius inuarerunt: . o

10쪽

causam dicitis, cui nihil praeter calamitatem reli querunt.' Accusant hi quibus occidi patrem Sexti rro Rose. Rosch bono filii:causam dicit is, cui non modo lu- 'ctum mors patris attulit, Verumetia egeitatem,S c. u On os, ,est clim similis dictionum sonus saepius in eos.

ἀemyrnes extremos conuertitur: quopertinensόγιορων,

ομοιο πν, est quando verba velfententiae iisdem casitas iuntur: t,' O praeclarum interpretem iuris,au- ι'cci.

ctorem antiquItatis, correctorem & emendatorem .

nostrae ciuitatis.

ομοιοπιλ αν, est quando verba vel aliae dietiones quae per castus non declinantur eorim modo finiuntur: ut, ' haec est non scripta.sed nata lex,quam non didici ε x Hii mus, accepimus, legimus, sed a natura ipsa arripui mus, haminus, expressimus,&c. Sis, Haec a te non modo fortiter, verumetiam prudente sapienterque

facta sunt.

συμπλοα est quando eadem dictio repetitur in sine ut, ' Doletis tres exercitus populi Romani interfe- ινhili . , -- rctos . 'Interfecit Antonius. Desideratis clarissimos ciues ZEos quoque eripuit nobis Antoniu& Auctoritas huius ordinis assiicta est 3 assiixit Anto nius. Sic ' atque illud etiam a te audire cupio, qua Fin νς ' re cum ego te in de ambitii tulerim, ex Senatusconsulto tulerim, saluis auspiciis tulerim, tu camesse legem non putes. Posteri us rame' exemplum ad refrri debet . quemadmodum oe istud : Poenos .. pop. Rom. iustitia Vicit,armis vicit,liberalitate vicit.