장음표시 사용
21쪽
tare nos dicemus, quibuε potismum verbis rem tantam exordiri debeamu . - . , I,Mem. Dociles vero seriemus auditores tribus modis. Pra, mum a principio summa cause breuiter exponemus ero
ponemusque quid σ quo ordine simus dicturis attin-
ροι sciemus Docilis enim est omnis qui attente uis audire. Deinde si ante omnia diluemus eam partem qua noubis putabimus maxime omere posse. P remosidius rimis causem in certa capita: atque interdum repetemus ea quae non satis percepisse eos qui audiunt putabimus. i. i.de In- Quoniam autem variς siunt qualitates cause,aliaque' ' aliquari est honestabalia turpis,aba admirabilis , alia anceps, alia o cura: pro ratione cuiusque, prudens orator exordietur. In honesta enim non ita est necessirium exo
dium in turpi S admirabili insinuatione est vietam. In- humili attentio in ancipiti m obscura, docilitas potiF-mum est paranda. Vbique Pero a Eius leniter fiunt re ii ta p,it. Elandi. Illud quos in exordio est notandum,' ωt siquis titempus ipsum,aut res,aut locuS,aut interuentus alicuius. aut interpellatio,aut ab aduersario dictum aliquod, frmaxime in perorando,dederit nobis occasionem, ut dica-LL 3.aὀHe- mus aliquid ad tempus,ne praetermittamus.' Mirabimus I '' autem exordia nimΗ apparata,communia,longa, contra praeceptabaliena a causa, oe commutabilia. De narratione. 1 1. de I T Arratio est' rerum gestarum,aut digestarum, γt Lim tis ad persuadendum id quod intenderis commemoratio: quae lasem, verutisminibus argumentorum star-
22쪽
RHETORICAE. Iasis firmamentum ac robur totio confirmationis Iuturae continet: que propositio velut q aedam , GTqua edes L. Ia pare. aefundamentum constituendodei. In narratione tres virtutes requirutum ut sit dilucida, 3 i ης' quo ucilius intefgatur: t breuis, quo pronius memoriae mandetur. Pt probabilis quosdem mereatur. Dilucida eri si nihil co undamussi rem usitatu e bis,m no longo verboru an=acita aperiamus : si quod primum gestum est primo loco exponamus, m rerum aetemporum ordine struemus. 9uod ideo maxime cauendus. quia in alius quid dictum obscurius, tantum id perit quod dictia est Narratio obsecura ota obcaecat oratione. Breuis erit si inde narrare incipiamus inde est necessero si non gemino ab ovo quod dicitur re arcessamus: σDummatiminon particulatim narremus neque ad extremumsed quo03Me opus est persequamur. Probabilis erit persenis locis,temporibus,quae narra rabutur consentientsi cui que facti m euenti causeaponetur reflata dici didebuntur: si cum hominum opinione sutoritate exe,more Regione colunctasprobitas narrantis significetur.
Suavitas quoque in ea maxime probatur: Est autem suauis narratio , quae habet admirationes, expectationes, exitus inopinatos.' fi polyposis etiam reddet eam illustrem ita res declaretur. t non narrari tantumld etiageri quodammodo videatur.
Ad narratione refrri potest egressis, de qua in guris innis ι egiminest propositio squaesummam controuersiae H s caestinet os confirmationis initium cum partitione siue
23쪽
dς ιμη diuisione . quando causa non est plex: quae est nostram,aut aduersarij propositionum, aut dirarumque ordi
ne collocata enumeratis. De contentione.
Contentio, tertia pars e t orationis, quae fidem scirca e oecontrouersiae,de qua praecipue agitur. Hae diuiditur in confirmationem oe refutationem. .i. ὀe In- Confirmatio est per que argumentando nostrae causae fidem,audioritatem,acsirmamentum adiungit oratio. I' PR D reniectura,aut mersit milibus argumentis , quα du'cuntur expersonis,locis, temporibus,sed tis,euentis, m rerum ac negotiorum naturis, aut prostriis rerum notis, aut
'th8ψ signis,exemplissimilitudinibus ,subulis, re timoniis:' In definitioncidemiendo extrema quaestionis. Definitio autem conficitur genereHdisterentia, vel proprietat communium requentia, contrariis, dissimilibus,paribus, enumeratione consequentium, diuistonibus, ib ri p rtitionibus. In qualitate si iure,velethisicen i doloris gratia, pi tatis ludicitiae,religionis , patriae nomine,necessitate, inscitia,casu se lum defindatur. . h. Fib. Re utario est,per quam argumentando aduersarij cbita. , firmatio dii it 'aut infirmatur, aut leuatur mel' totum
negando, quod in argumentatione sumpsit, delficium, aut S um,autpro derisimili sumptum dicendo, aut dubia sumpta pro veris, aut in perstime falsis eade dici posse,aut ex sumptis no si ci quod vult,aut vitia virtutibus proximasumpta esse asserendo. Quae quonia argumentatione tractandasent,non abs re uerit, nosse duo esse am
24쪽
gumentationum genera 'alterum,quod directe tendit adis IRr x
fidem,quales punt a umentationes diale Ticorum: altersi quodpotiussi inflediit admotum,quodproprium est ora
De peroratione. P Eroratis, est exitus m determinatio totius oratio- i t. de Imnis: quae constat enumeratione, oe amplificatione. Enumeratio est,qua per summa orationis capita decumrentes Jes' dister se id sese in toto orationis decursu diectas, ' I'
reminiscendι causa, unum eteluti sub albedium ponimus, i caua nostra firmior appareat, quae laudatori nuquis, M t' y 'suaseri no saepe,accusatoris ius quam reo est necessaria.
Amplificati'est vehemens q adam argumentatios ij ibi deiicquae motu animorum conciliat in dicen Uidem. Ea Pe borum genere conficitur m rerum' Verba simplicia δε- is Ibidem. bent ess e grauialienasonantia,translata superlata. Coniundia dero,iterata,duplicatasoluta coniunctio- inibus, ascendentia gradatim ab humilioribus ad siuperiora,cum a Bone docis oe vultus rei subiectae restondente. RG augentur desinitionibus conglobatis, consequentium turba.contrariorum cy' dissimilium con bestione,similitudinibus,comparationibus, emptis,prosopopoeiis, in relia quisfiguris amplificationis. omninόque ita rebus, quae aut natura,aut 'seu magna sunt. Hic autem potissimum eloquentiae vis dominatur in mouenda gravioribus asst Eli- .ir '' 'Ius qui a Graecis ' in,i dicuntur) aut ad laetitiam,aut ψ R PMx ad dolorem,aut ad metum aut ad cupiditatem.
25쪽
doctrinae dicendi parte. Q Votio est propositio de qua in utramq; partem delin plures dici credibiliterpotest: quae' in in
α In P xx. nitam oe finitam diuiditur. id 'orat. δε ita est,quae nullis propriis oe certis personarum, locorum,aut temporum circunstantiis determinatur: ἀ- uiditurque in cognitionis quaestionem σ a Bonifatem in
quaestionem an si quid sit, oe quale sit. Finita quaestio est quae certis m propriis circunstantiis
personarum locorum,aut temporum,circunscribitur. Haec autem ex triplici auditorum varietate in tria causearum genera distribuitur demonstrativum, deliberativum, ση iudιciale. lDe genere demonstrativo. GEnus' demonstrativum est quod laudandi litv rand que rationes continet quae non ad bene dicendum solum ed etiam ad bene miuendum valent. hoc enim nullum est orationis genus , quod aut Πνberius ad dicendia, aut Ptilius ciuitatibus essepostite aut in quo magis orator in cognitione minutu vitiorumq; derpetur.' omnia mero .δμ y- sunt laudanda,quae coniuncta cum virtutesunt, qμα ci mitiis mimperanda definis fidei alterius, e Ii honestas alterius,turpitudo. Finis motus delectatio. Laus hominis sumitur ex tribus bonorum generibus animi corporis, m fortunae. Animi quidem, ut ex virtu-
Arii tot.iu tibus intellegitus, apienti interigentia cientia,prudelia, arte. Mory, t eortitudin teperatia,liberalitate, ma-
26쪽
gnificentia,magnanimitate,modestia,mansiuetudineritate,urbanitate scilitate,iustitia,amicitia, oe reliquis.
Bona corporis sunt robur, alitu Hernicitas, si gutirum partium elegantia, embrorumque proportio. Fortunae bona sunt,genus, patria,parentes Iberi,amiaci, ra,honore3,dignitates. Laudantur quoque bruta animantia regiones. HI, domus, agri,montes, oluae,valles umina,caeteraeque res quatenus homini maximep fiunt, conreque 'utuperantur. ' uoniam autem in hoc genere causae omnis oratio ad delectationem auditoris resertur,utendum erit bu tro-
pii riguris quae habent plurimum suauitatis: adhabemdάque erunt rerum o amenta mi quae admirabilia nopinata ,significata monstris, prodigiis, oraculis, quaque videbuntur ei de quo agemus accidisse diuinasiue ante vitam sue in dita e post 'νitam. Collocatio Pero,etimultiplex nam' aut temporum struanturgradus,autgenerum distributiones , aut a minoribus ad maiora ascendimus, aut a maioribus aά minora delabimur aut haec inaequabili )arietate distinguimus , cum parua magnis smplicia coniunctis,obscura dilucidis aeta tristibus .incredibialia probabilibus inteximus. In hominis autem laudatione prima sunt extem , q a ducuntur a genere: quo breuiter modiceque laudato,
aut si erit in semeia , praetermisso ,si humile praeteri
to vel ad augendam elu, quem laudas gloriam radio: deinceps si res patiatur , de fortunis erit , σIacultatibus dicendum. Postea de corporis bonisein quibus quae vir-
μnim maxime'nificat, facillime frma laudatur. De-
, Ibidem. In Partit. Τractatio
27쪽
inde est adfacta veniendum. quorum collocatio est triplex aut enim temporum struandus est ordo , aut in primis r centissimum quodque dicendum, aut multa m daria β-cta in propria virtutum genera sunt digerenda :in quibus sedulo es cauendum,ne allant ea nos 'ritia quae virtutem
videntur imitari. D toto autem contextu orationis, cerunt ιlla ibunda maxime , quemadmodum quiss e ge- .neratus, quemadmodum educatus, in ii tutus, moratusque fuerit: ad quos honores re . quoque modo perum rit: oe si quid cui magnum aut incredibile acciderit, maximeque id diuinitus accidise potuerit )ideri,ium quod quisque senserit ixerit, gesserit,ad ea quae propopa sunt
virtutum genera accommodabitur, atque ex inuentionis locis causae rerum Greuentus, m consequentia requirentur. Neque Πρero mors eorum quorum vita laudabitur,
silentio praeteriri debebit , si modo quid erit animadue tendum in ipsogenere mortis,aut iis rebus quppost mortem
De genere deliberativo. i.dei nuε. I Eliberativum genus, est quodpsitum in disiceptatione o consultatione ciuili, habet in se nienti: di-ε ιWr m. ctionem' cuius finis fidei est honestas m tibias, is m tus stes mel reformidatio. Suadere enim debemus quod honeniam,vtile,acpossibile disuadere contrarium. . dhonestatem referuntur officia oe virtutes. Ad utile prae- lentium bonorum construatio,nouorum acquisitio, malorumfuga. Q ossibile constra nosse causas um e cientes di is a ta pς st,tum adiuuantes. In hocgener principia breuia esse oportet: non enim
28쪽
supplex ut ad iudicem denit orator, sed hortator atque auctor. Quare proponere qua mente dicat, quid velit, quibus de rebus dicturus si debet hortarίque ad se breui ter dicentem audiendum. Neque e epe narrandum sed ''' 'tota vis orationis quae simplex, Grgrauis, exemplψque aesententiis debet ornatior esse, quam dedis in contentione oeperoratione estponenda e babita prius diligent auditorum ratione apud quos si expoliti fuerint,de laude, bonore, gloria,fide, tu Bria, i que maxime Durtutibo
quae in communi hominum utilitate tuenda augend que resantur, erit agendum. Sin imperiti oe agrestis, ructus , emolumenta, voluptates, vitatione que dolorumetberius prostrentur addetur etiam dedecus, rnymia,contumeba,atque ignominia,alias subsecutura. TVemo enimes tam agrestis,quem non si ipsa minus honestas, contu- metia tamen oe dedecus magnopere moueant. Docendi etiam erunt qua via bona consequi,malave vitare possint:
t ipsus' es efficiendi , ad essentiendum impellat animos:
capiendaque erit cum ex negotio proposito, tum ex loco, tempore,facultate armorum,pecuniae,sociorum,earumque
rerum qua ad quamque rem esciendam pertinent, suadendi aut dissuadendi occasio. Ad augendum autem non
parum constret exemplorum cum recentium, quo notiora
sint,tu vetem,quo plus auctoritatis habeat, copia quibus possint )tilia ac necessaria honestis, ais haec istis anteferri. Ad comouendos etero animos,maxime proficient,siincita-di erunt, huiusimodisentetiae,quae ad expletas cupiditates, avi ad ossium satiandum,aut ad dicistendas iniuriaspertinebunt. Sin autem reprimendi, de incerto statu fortunae
29쪽
dubi que euentis rerum futurarum,o retinendis sui mrunis i sint secundae sin autem adverse, de periculo erunt
De genere iudiciali. IV diciale genus' est quod positum in iudicio habet in si
accusationem σ desinsionem, aut petitionem st recusationem 'cuius ini dei est aequitas inis motus e t e- uitia mel clementia iudicis. Jn hoc genere primum videndia est de constituendo iudicio deinde qui iit status oe modus totius cause,qui oritur ex intentione accusatoris, ' depulsione defensoris,la- quam ignis ex concu1 isne duorum lapidum: di ad eum confirmandum aut infirmandum, tanquam ad copum
omnia referantur argumenta.''Status autem duplex est alter rationalis alteri alis. Status rationalis est , in quo de re est contentio distribuiturque in conte luralem,definitiuum,m iuridicialem. is ista es. 'Coniecturalis flatin,est bi quaeritur defacto,ansit. lib. 7 ς - Definitium, est )bi quaeritur desecti appellatione , quid ' sit. Joridicialis, )bi quae Zio egi de iure vel iniuri icti, cum quaeritur qualest. de appellatur qualitatis. ME i , rab. lib. autem duplex: alter '' absolutus,alter a Humptiuus. As-7 P 3 lutus, e ficum simpliciter, quod sectum est , iure factum
esse defenditur. AssumptiMus,cum persi infirma ende'
lased assumpta re extranea comprobatur. Quo pertinet Relatio criminis , cum reiicitur crimen in eum qui passus es iniuriam: Remotio criminis cum reus desinatist fecisse ob pietatem, religionem,patriam,pudicitiam, A et mmioris mali Pitandi causa: Concessio , qua continet purga.
30쪽
RHETORICAE. rstionem sicas, imprudentia, vel necessitate ecerit crdeprecationem,quae raro venit in iudicium.
Status legalis qui sub rationali continetur,doctrinae tamen gratia huc transfertur est quadruplex ' Alius in ambiguitate, quando Ariptum in duas Pelpluressententius trahi pote T. Alius in discrepantia scripti oe volun- tatis ciιm videtur criptoris voluntas a scripto dissentire. Alius in contrariis legibus cum lex quaedam aliquid iubet,alia dero idem vetat. Atius in ratiocinatione: cum
res aliqua sine propria lege Penit in iudicium,quae tamen ab aliis legibus si ilitudinem quandam capit. Atque haec ea eius, qui ex intentione σ depulsione prima oritur, generalis flatus explicatio. aut vero ex ratione δε-fnseris, firmamento accusatoris nascitur, steriano' est disiceptatio, lae iudicatio quae in coniectura nulla est appellatur qua constituta, ita proposita esse debet oratori , ut ad eam omnes suas argumentationes ex inueniendi Leis refrat. D conteriturali tamen, ad calisas, eμentas T ia, .etitam, acultatem,adiundia,testta,quaestiones : In defini- ας no-tiuo vero,ad nominis notationem, dim verbi, definitio- sensioni, .nesermonis costuetudine, antecedentia,consequetia, reipugnatia milia,ad exempla eoru qui it uni locuti aequitatis locosJn iuridiciali demu legat ad ius naturalegentium,ciuile , ad legem m aequitatem, adfoedera, tabulas,pacta,conuenta, lipulata, ad con uetudinem oemores marorum,ad necessitatem, asum ortunam, ad ex-- empla similia, cateiaque cause adiuncta maxime eni r