장음표시 사용
11쪽
sicut porro disserit C ro libri eod. cap. 12. Mid. euia. TU.quor. ILLI. XL i liaque circa Ius gentium sicciundarium &csr carus, quod unaquaeque civitas sibi ipsi constituit, labo randum cst, cum de obscuritate Iuri detrahenda tractariin Est autem utrumque jus hoc, obscurum atque interpreta Aionis indigum , aut in sua dispositione , aut propter fictum, de quo disponit &cui applicandum eo. Et intcrpretatio quidem facti obscuri adeo praetermitti non potest, cum de interpretationemris tractatur, ut ab ea plerumque tota juris & interpretatib & dispositio pencias, I. u. g. i D. a L. Aquil. unde etiam in ordine justi lae administrandae, priori semper loco facti cognitionem accuratam constituere convenit. Non quod sub iure fictum, vel h6c sub . illo contineatur; sed quia jus adhaeret& applicatur facto: Propter quam rationem etiam ordinarium iest veteribus secundum ea, prae pro nebantu respondete, & coii-sultationes suas diligenti inquisitione & explicatione ejus,
quod exsinu & facti flecte tractari poterat, praemunire
veriles jurissens, inquit Camcius in prast. ad recimis Scae . qui non is ani facta, de quibus agitur, late atque per 'laue; quis ea non rae omni parte excutiun cognito /him
facto, perito homini jus in stili se proclivi eis. qtim loco
prolixius etiam commendat Scaevolae exemplum, quem in eo tradit potissmum eruditionis es prWdentiae argumentum
rabuisse , quod multus cs d Jesus maue in enarra is opstionibus su factis,si quibus consulcbatur. Jus itaque principaliter, iactum autem propter jus interpretan
XXI. Tam autem juris disposito quamconceptio
12쪽
horum aba explessa est tacita. Expressa est, quae dis-nentis voluntatem per signa externa dirQbpromulga in continet. i tritin, quae plerumque quidem etiam exinis externis, sed per eonseqlic'tium colligitiiri Sicut usu Gentium, colligitur Jus Gentium secundarium f. r. q. de I. N. G. ct C. Grot de I. s. o P. L I. I . ex tacito conisu populi, consuetudo: l. 3a..L P. seqq. D. de Legibus.cta tacita ex facto quolibet alio, ex quo animus , vo- itas paciscendi elicitur: ut si debitori meo reddiderim' utionem, videtur inter nos convenio, ne peterem. l. a. . . o s. i. D. de Pact. &quaesum alia pactorum tacitorum empla in I. 3. . l. 27 j. 9. I. 37. D. de P L atque alibi pas-n de quibusVis GL AE ILI IS .. q. XXII. Signa externa, quibus voluntas directb e imitur,sunt vocabula nominaque,dc ex his constans ora- ω; vel demonstrationes quaevis aliae. Nam licet nomis quidem rerum atque horiimuri significandorum gra- eperta sint j. apta. δευς f. a. D. de supelleg. inter8im tamen etiam alia quaevis ena onstratio vice nominisngitur. Numes Peius libro primo des utitionibus , nihil erre ait, proprion, ne resanrigetur, andigito ostendatur, i mocabulis quibusdam demoni vetur : quatenus mutua vice a se, quaerantundem praestor. L 6. D. de Reb. Creae
XXIII. Oratio & vocabula constant 'luo terno vocum sisno, si lingua pronuntientur l. 38. D. deo A. qui nisi pigra esit ---θ inarticulatus, ut C su ciuilius in L .is n. I ae est Og. non debet ei intemetam denegari. : Nam dc is,qui dissiculi loquituri pr6 quente haberi debet: ad exemplum ejus, qui tardiusa t, quem proaudiente haberi debere constitutum est
13쪽
I. de nutit ut l. i. g. 13. D. de O. or A. quod multo magis propter favorem ultimarum voluntatum statuendum est in iis, quorum seminecis & balbutiens lingua, non satis intelligibilibus verbis, stipremum & nunquam rediturum arbitrium profundit. Lis. Cderesam. exemplum viae in F pr. D. de Manumiss testam. mel figura literaru m, si scribanturae L 38. D. de O. is A. in quibus non raro obscuritas est: si quiKnon claris literis propositum sit l. H. 3. D. de Inst. Act. Si quid persiglorum sive notarum obscuritates& per compendio aenigmata, neglecta literarum consequentia fuerit conscriptum. t I. I3. l. a. f. M. l. 3. f. 22. C. de V. I. E. Nov. . c. c. si librarius in transcribendis verbis erraverit. I92. de R. I. la . C. de Testam. si scripturae lituris, inductionibus, saperinductionibus, vel quolibet alio modo ita cancellata fuerit, ut oculis persipici non bene mmit. LI. eqq. D. de hu quae in test. delentur. LI. D Habb. test ext. Si scriptura veIab initio incuria scribentis, vel postmodum temporis vitio mutilata sit. ἱ67. f. . 77. f. aa. Ode lega. 7. Cis Testam. interdum lectio quantumvis sana &recta, quod ad vi esattinet, sola interpunctione laborat. Exemplum mem rabile vid. in l. 3. D. deos. Prator. V. Dc. Gotho' in dyss ad
XXIV. SECUNDO constat oratio internovocum sensu, quem exprimunt vocabula; dccujus in interpretan- do jure potissma debet ratio haberi. d. L 38. o de O. es A.
I. 3. D. dein . o in b. Di l . a. D. de Ap. leg. m. f i. D. GVS.I3. C. de lib. prael. Ex his ' ita est Dd. distinctio inter
interpretationem verborum, & interpretationem mentis, quam nonnulli ita explicant, ut interpretationem Verborum quidem solam pro declarativa habeant; mentis vero
14쪽
uerpretationem referahi, vel ad restrictivam interpretaonem, vel ad extensivam Quod sito modo, certoque spectu verum est. Quoties enim jus vel extenditur, vel stringitur, toties id ex praesumta mente atque Voluntate, scondentis fieri debere certissimilest.Sed econtra tamen pius mentem loquentium, aut scribentium interpreta-ur, cum neque restringimus eam, neque extendimustra id, quod loquentes aut scribentes, primaria intentio: directb sibi propositum habent. Et est utique omnisec interpretatio pro interpretatione mcntis habenda,iae destinationem & intcntionem hominum, ex proprial impropria fgnificatione verborum, ex usu publico Velivato, ex assectione dicentis. ex circumstantiis aliis ex cat atque declarat: quae autem mentem jam declaratami in se claram restringit, limitat, extendit, illa exinde rectiva vel extensiva est. Ut adeo omnis quidem inter-:tatio restrictiva vel extensiva, mentis sit 3. non auteminis interpretatio mentis,restrictiva vςl extensiva in suntes haec a se invicem non objecto, sed forma dc modo in-pretandi discriminata. Vid. Midis 3. Cis tib praei.Meph.
XXV. Senses autem sermonis, interpretatione opus et, propter obscuritatem singulorum verbo-i ; tanterdum propter obscuritatem, quae pro venit ex to-
orationis conte tu. Verba obscura sunt, si sintab usitonsuetudine loquendi praesenti remota putas Ἀ-ate temporis antiquata sint de obii leta. . Qua: in liniado quidem scribendoque maxime, vitanda simi, ut tores praecipiunt: potitia tamen illorum dc interpre-
γ nccς Catia est, in illis , quae cum aliquρndo clyr dc
15쪽
usitata fuissent; postmoduni multorum annonam lapsul obliterantur . ita ut Miraris non multum ab aenigmate discrepent L un. C. de Nud. Iur. Quir. toff. Praeclara est do his dissertatio ap. Gum IV. A. I. Sexti Caecili , qui in dristipona juris atque ibin Populi Romani noscendo interpretandisque, scientia, usu, authoritateque i ustrifuit, dc cujus
idcirco frequens etiam io jure nostro mentio est. l. i. D. quanae depeci M. ann. l. l D. de AEdiL Ed. l. a l. 6 . D. de Iuridot. l. L . O. D. depcn. leg. l. II. pr. D. de cinae or Demonstr. LI3. f. i. D. I. Iul. aduo. Ob ritates L gum. Amtabb. ira it
ille) non assignemus culpae scribentium . sed inscitia non asse quentium: quanquam ii quoque i , qui quae Friptasunt , mrinus percipiuo, culpa vacant. Nam longa aetas verba atque mores vetere obliteravit , quibus versu moribusque sententia legum comprehensa eis. Atque hoc non tantum XII. tabulis &caeteris Romanorum 1egibus olim evenit; Sed ii dienum aliorum quoque sopulorum & Germanorum praeserelin C sistitution bus, quae ex Antiquitate nobis conseivatae int,aecidi nauanaharum obscuritassere omnis adscribi debet vocabulis priscis & per temporis diuturnutatem nostrae cognitioni subtractis. Quorum infinita cipia occurru tum in legibus ipsiis, tam latino quam Germanico sermone conscriptis; tum in Glossari s annotati
nibus , indicibus Linden ora , Goldain , Meheri, alio- nunque. δXVJ. Neque minus involutus vocabulorum inteui se se est si vocabula noviter conficta sint: cum hici exopiniosnussiistulor sed M'com ni usa nomiύ- e audi δε- D. des AH si peregiina intri qualia inla-gibus quidem nostrifaliquotici, sed semper en cuniin-- terpretatione congrua, occurrunt. Ex quo genere sities: Ereposem , in. . D. de irared. Crim. α chomasa in tio.
16쪽
s abusivEusurpatΥ, impropi tum derentia, uod saepὰ fit ab impcetiis l. p. l. D de siet. 3. I. 3. s. D. de pet lag. Et praesertim si verba ambigua sint, atque 1taomparata, ut duas melplures res Cm cent. G7. de R. I. Sive si vis vocis ad plures res aequaliter pcrtincat sciat voxeneris pertinera dona nesspecies sibi subie itis. 3. 13. leg. a. unde legatogcneraliter relicto veluti minis, at 'quam certus homo electus sit, dubium & obscurum est, uis debeatiar. l. ros. g. r. D. idem quoque obtinet in s maae iisdem nominibus notantur: ut siquisplures Stiches Stubuo maverit, o verbis huius legati: non potest py'rex' de quo sens yit testator. L n. g .a de . Sive topria vocis signi catio ad sensum figuratum sit trans-ta 'ita n eidem vox aliter proprie accii latur, aliter
uti dicimiu: eboream bibluthecum emit; o libros, ficut DL md Disub, aliquem ibi hecam emisse. L sa. 7. D. de dig.3. tque hic obscuritas ex ambiguitate, maximi frequenterimixta in ὀmni loquendi consiletu ine; citi mi plures t , aran Cocabuia, l. q. D. de praef. r. ve b. &hthc sit ingens Z nrum se nomine, quin hon protrio rippeatisionisus nora-is alienu commodatis : inquit Sene . a. de beὴef. H.
i simplex esse. l. 3. D. de reb. dub. Liri. n. de V. S. nita ta- impcdit ; praeter intentionem loquentium , aliamnificatib in cibis, x coniuetudine loquendi aliorum,
17쪽
adhaerere. sanior ratio est, qua utitu riptor M Her et nium contra eos, qui nimias subtilitates consectati, omnia ad ambiguitates revocabant. L 2. c. II.
XXVII. In verbis coniunctis & contextu sermonis, illud etiam poti sti muni &usii frequentissimum dubitati
a is genus est, quod ex ambiguitate oritur, cum orationis etiam ex verbis simplicibus constantis, intellectiis tamen in plures senius trahi potest: ut in illis Paterfami , cum . Abum haeredemfaceret , vasorum argenteorum centum pondo
uxori suae μ legavit: Haeres mei uxori mea vasorum argenteorum pondo centum, quae tablet,dato. Post mortem e vasa magni ca opinio catima petit a IED
mater: Hgese, quae ipse me et, debere dicit. Cic. de Drvent. 2, . Auth. libr. adHerenn. I, II. uintil. Inst. orat. 7, s. quo loco&aliae species ambiguitatis ad hoc genus pertinentis res runtur. cons. ι 6 . de R. L Aliquando tamen contextus verborum dubius di obscurus est, non propter ambiguit tem, sed quia vel in brevitatem nimiam coarctatus est, omissis, quae ad absblvendum sensum omnino pertinebant. L IO6. D. deleg. I. L. V. f. 9. D. deler a. IO. C. deicommissi labundan tibus , superfluis verbis gravatus & invol utus: quae lice ipsius rei veritatem & substantiam non immu- tent neetque vitient, verborum tamen intellectus reddunt intricatiorem, & voluntatis quaestionem inducunt. L 3αν. 6. D. de r. o Arg. leg. ma I. G. D. e Din. O In nox. - ί9. V D. de . leg. L9 . de R. L ς f. LI. . 7. D.de AEMEd s. 6. pr. D. Maia. Lo, pr. i. demb. ι M. . GA L LLI. Gialogum. L 37. C. dedon.
XXVIII. Nonnunquam denique in se cla
18쪽
s, ab accidente extrinsecus adveniente obscurus fit, ut perplexis , quorum unius intellectus per concursum terius impeditur. vid. l. 88. H. D. L. Falc. LI6. D. Conaeost. . 36. pr. D. deleg. I. L D. de V. O. In contrariis, imites inter se vel duae orationes, vel oratio &demonstra-3 quaevis alia pugnant. v. LI88 de R. I. LI s. g. 3. D. de heb.
JG a . 3. D. de r. L μ. C. desitae insis. l. s. C. de son. quae
γ Vuintiam Inst. orat. l. 7. c. 7. In universum hanc totam stributionem causarum , unde obscuritas oritur, paulo
itcr reserentes vid. Cic. de invent. Rhet. l. a. c.4O. Script.ad re .l I. c. H. Carae Mantis. de tacit. Oamb. conveni. LI.
n. Steph. de Ferir. de inter . legum p. 3. n. I. in a. Lacob. G-ost. adi s. de R. I. Alii inter obscuritatis causas etiam picuitatem nimiam & proprietatem Verborum recen-nt. Sed haec ad rerum vitia non pertinet. Verissimum caeteroest B. nostri I anni aven judicium : Qui non aliam
Uam esse putat, ob quam corpin Iuris non ab omni . Hic mugitur , inusiigitur, quam quia nostri sommo plerumque ueliseunt is iustarem iliam es quotidie occurrentem Latin rem, proprietates linguae latina, phrastes or idiotismos clasmos non percipiunt. Id. bon. interpr. pari. I. MLI. 2. a . .
3o. Hocque judicium sequitur & laudat nominatim 2 - μου Serior o Antecessor On Rebla,m,Praeses Praeceptorsiis Venerandus, in Pedic. HodU-p. 7. XXIX. d ad originem remotiorem & cauam, ita dicam, essicientem obscuritatis attinet, leges nostraelum occulpam notant obscure loquentis : culpae, sicut ibi, sta hic quoque imperitiam accensentes. I lus argutia manifesth in L 3. f. D. D. de conre. t. Culpa in I. 39. δεροί2ιzI. D. dccontri t. L . . D. de HO. Imperitia
19쪽
inl 3. g. . D. desinest. leg. add. Lisa. de R. L Cum dolo pri- -Vatorum consecti possunt tyrannica proposita illorum, quit intcrartes improbae dominationis Obscuram legum pro nullgationem habent: Sicut Caliguti Osir, ne decresceret numerin commissorum, fiebant contra vetalaba neque in
MD, neque reposita, gagitante populo Romano, ρroposuit qui dem ligem sedes minutis imis literis es angu noloco, ut ne
cui describere liccret: Suet. in Cac cap. I. reliqua .
proposita illorum,qui obscure loquuntur vel scribunt,sicut extra legum animadversionem quidem sunt, ita non semper sint cxtra reprehensionem doctorum: videatur de iis memorabilis Cicerons. l. a. desin bus. cui add. gravissimum kidicium ciuini: I. s. c. a.
XXX. Aique hinc iam descendens obscuritas in omnia negotia Civilia diffiinditur , unde in omnibus etiam interpretatio locum habet: sive illa singillatim considerentur, sive quatemis in corpus scientiae δἰ disciplinae conjuncta a que composita sunt. Sicut ex speciminibus jam subjiciendis subinde apparebit. Na in hactenus quirui dem simplices obscuritatis causas indagasse, non potest sortasse superfluus labor videri. Sicut enim morborum, causas novisse, pars medelae est: ita obscuritatis causas hi dagas pars interpretationis ligberi debet.
OGDr- XXXI. FORMA interpretationis in duobus con-μμών. sistit. 1. Vt illorum quae interpretatione indigent, Verus cubi nodo sensius investigetur, discernatur e a sensit vitiosb. II. Vt Interpretatio verus sensus investigatus, clarε explanateque proponatio ori δε μι atque hisimetur intelledui. In investigando ero sensu,
tria necessaria sunt: I. I linter unde venis scissistrui possit a. India, per quae uatur. 3. quo debet erui. Tora generalis
20쪽
aocratis omnis interpretationis, quo sensus dictor: Loorianaque cruendus est, constitui potest in dicentium a cientiumque Voluntate. Vnde d apud JCtos nostros, o Prici Rhetores , omnis quae ex scripto vel tacto oritur du-,itatio, passim refertur ad quaestioruem moluntatis. Voluntas iotem haec per se, sicut quilibet amas interni, in civili &e Hoestimatione spectari non potest. Vesemb. parat. D. de T Z. Iur. n. q. arg. l. 18. D. H8wn. a quo perperam dissen-xit Hahnius in amot. ad. ae sic. Itaque spectatur inAnum per quae voluntas deducitur in notitiam aliorum. sunt primaria & ordinaria, ut sunt verba &verbis aequi pollantes demonstrationes: alia secundaria dc in subsidium:ι omparata 3 ut sunt conjecturae voluntatis
XXXII. Verborum itaque in omni interpretati ne prior cura est habenda. Sed horum usiis vix ullus esse potest, nisi removeantur impedimenta, quae percipiendis
. verbis, extrinsecus obstant. Qualia silperius diximus esse ea, quae extermum vel verborum sonum, vel figuram scripturae vitiant.: adversus quae non aliunde, quam ex accurata de
selida, veraeque discretionis& judicii laude com mcndata Crisi remeditan expectari potest.. Vsum ejus in restituendis potissimum Romanis legibus, sciunt di passim depraedicant extolluntque eruditi IureConsulti : Quorum etiam, tum ex ordinariis annotationibus, tum exintegris emendationum, castigationum, lecti onum voluminibus industria omnibus cognita est. MVid. post ADtatum, Antonium a gram, daeum, Cujacium , spicilegia non inerudita colligentem Matthom Gribaiadum in Meth. Iur. LI. c. I; In contentione lectionum, notum est , omnibus Codicibus praeferri Florentinanim sive Pistinarum Pandectarum au. C a thorita-