장음표시 사용
811쪽
tiis enim multiplex & mira est utilitas, ut luculentissime ondit eloquentiss.vir Leo. Aret. in opusculo quoiae didit de utilitate disputationis. Quarto an .quo graeco Mabulo ab antiquitate uocabatur Hircos in te.
F. g. sed quia solitum, quod gl.ibi exponit, quasi subtiliter videns quod opinor disim,quia Hircus est oculoru angulus Im Seruiu a gramaticu hinc apud Uirg. Transuersatue tib .hircis. i.ocul in hirciauioc est in angulos retortis. unde scholaris,qui studuit trib. annis S inchoauit studere quarto,fortasse ideo Rinus dρ, gasit conueniens, ut oculos habeat fixos, Si speculationidis intentos,& eundem in locum directosse hoe. n.facere solent cogitabudi,ut supra in domo recolendae memoriae Do. Ang.do .pig. gl.de Perus. de quo suprmel ideo hircus, quia sensuis hirci frangit adamantem lapidem durissimii, sic scholaris, qui iam tres annos studuit, omnem duram, & perdissicilem materiam iam tractare potest. Est enim tempus speculandi, & pensitandi.Sic igitur in continuatione,& colluctatione i gali, ut cum opus fuerit in corona, denique hominu ni acri magnoque iudicio ab origine causisque primis
repetat, discernat, eXpendat,ponderet, colliga concludat , & omnem haesitationem dubitationenique redundantem resoluat, S in audientium animis aculeurelinquat, quo fiat, ut in disputando per usum,qui est magister egregius fiat incomprehensibilis, lubricus di ianuam fanas patefaciat per ill as actiones. Radices discipli nae sunt amaret, initius dulces, . secundum philosophum . Patienter igitur fessat Cmnem laborem, quia labor improbus, omnia vincit. Quinto anno stloritet uocantur, ut in dicto prooem. digestorum de his nomoebus hab etiir. Iam enim sciuie colorare verba legitimis arcanis eis reserati ciant uti legum inductionibus congruenter, quod es poti sΓ-mum, ut i .non solum .f. qui pilum. V. de excu.tuto ibi
Iecte adaptans omnib. similib. & iste inducedi modus
812쪽
1mitatione a-arii poti sume habetur, & silputationis
usu coalescit. Audi Leonardum in praeal. opusculo de utilitate disputationis, dum dicit. Nam quid est,per Deos immortales,quod ad res subtiles cognoscendas, tioni υ- atque discutiendas plus valere possit qua disputatio lubi rem in medio posita velut oculi plures undiq.spe- Πculentur, ut in ea nihil sit quod subterfugere nihil qJlatere, nihil , valeat omnium frustrari intuitu Qvid est quod animum sekm atque labefactatum ex nimia lonlitudine oti assiduitate lectionis plerumq. fa .c stidiente magis reperiet, atque redintegret quam sernaones in corona cettuq. agitati' Vel gloria si alios superaueris, vel pudore si superatus fueris, ad legendum atque perdiscendum uehemeter incenderis. Quid est uod ingenium magis acuae quod illud callidius verutiusq.reddat quam displitatio cum ibi necesse fit ut
momento temporis ad rem se applicet, utque verbo rum se reflectat, colligat, concludat,ut faciliter intel- Iigi possit hac exercitatione exercitatum, ad caetera. dicernenda fieri uelociorem.paulo infra subdit. Ita que ego qui uestrae utilitatis sum auidus, quique uos qua maxime florentes in stud ijs veltris uidere cupia, non iniuria uobis irascor si quidem hunc disputandi usum ex quo tot emanat utilitate neglig3tis.Etenim absurdum eliantra parietes atque in solitudine seculoqui multaq.agitaret, si in oculis hominum atque in caetu veluti nihil sapia obnuite scis. Et quae una ali 4 utilitatem in se habeant ea magno labore prosequi, disputatione in vero ex qua per multae utilitates proficiscuntur,summa cum iucunditate, nolle attingere. Na velut is agricola improbandus est, qui cum liceret ei fundum uniuersum excollere,faltus quosdam steriles arat,partem uero quampiam eius fundi pinguissimam atque uberrima relinquit incultan sc reprehendendus est, is, qui cum omnia studiorummulnera
adimplere possit,caetera quavis leuiora accuratis It me' i Obi
813쪽
obit , disputandi vero exercitationem aspernatur &negligit , ex qua tot fructus colliguntur uberrimi, ut per eum ibi latius. Et hoc est quod dicere voluit Iurisconl.ini. numerum. S.mixta .de inu.& ho ibi Herennius Modestinus ex notando R disputando bene, di optima ratione decreuit .
I ἱν Ibi consulo,ut si disputatutas in corona steris,nsit f. de 1 quam temerarie illud onus suscipias respondendi riuolo, de singulis,de quibus fideris interrogatus. Licet enim
Valerius lib.8.c.antep. commendet Gorgiam Leontinum studiis literarum aetatis suae cunctos praestatem, eo π primus in conuentu ausiis sit poscere qua de re quisque audire vellet,& ideo ei ut idem dicit uniuersa graecia in templo delphici Apollinis solido ex a xo statuam posuit cum caeterorum ad id tempus a ratas collocasset. beatus tamen Hieron. in opusculo contra Ioannem episcopum Hierosolymitanu. Orig. scilicet assenorem sic, inquit, Gorgiam Leontinum
cuncti philosophi & oratores laterant, quod ausiis sit publice sella posita polliceri responsurum se de qua
qui'. re iniexrogare uoluisset. Sed de nouissimis agamus. Tepore quo illustris D .Bal. de Periis legebat Papiae,quidam D.Philip.de Regio qui fuerat doci r omnium fere illo i ct.Parisiensium, &apud eos erat maximae autoritatis cum multis annis postea legisset Paduae rediens Papiam in principio sui aduentus p blice pollicitus est se uelle respondere de quolibet in materia ultimarum voluntarium. D.Bald Di praesens interrogauit eum dicens. ubinabemus nosybstitutio vulgaris facta in legato no comprehendat nisi casum si uoluerit, & facta in haered. comprehendit castim si noluhit vel non potuerit uti.l. cum proponas.C .de he
814쪽
s S Bal.tune aperuit librum, & legit tex.l .pater Seuexinani. ff.de cond.& de .ubi erat calus secudiim unam j lect .utide illii cathedranti restillauit magna confusio. Hoc refert D.Pau.de Cast in d. l.pater Scuerinam,dia cen Cauea a talibus actibus prisumptuosis,quias Ius Deus nouit Omnia. Documentum decimum rincipala,
Consulo scholari quod in disputado sol ex tam
allegationi b. inhaereat, non ut quidam mederii mentariseciunt,/- qui arguendo gl. allegant, & doct. absque di --riuriuusallegatione, illo enim nihil apud doctocine. Di.ptius,contra istos exclamat gl .in l.sed licet. F. de ossi. parsid .si uolueris apte arguere in sorma legistis congruente, utaris argumentandi modis quos edidit se illis doct. Iac.de But. uel illis,quos edidit Alb.de Ros. uel illis quos Bald. inseruit in i .conuenticulam. C. de 'epis.& cle:Si uero fueris re onsalis, tunc ut Acile declines ota argumenta tibi facta, uideas Odost. in P e. dig.in pri n. dc ibi Bal laira quadi dexteritate instruit omnem argumetandi uim altero de trib. modis posse repelli,& declinari, C per aliter, 8c aliter, per aliud & , aliud, & per secundum quid n o simpliciter, quod qualiter intelligatur, Sc practice ad aptandum sit bellissime, explicat ibi Bald.quem omnino uideas .Haec si seruaueris, Optimus quoque iudiciorum tam athleta, Egubernator euades is omni aeuo locoq. selix , ut dicit tex.in d.proq.digest. 9.discipuli faciliusque continget, si patriam propriam fueris egressus gratia τι studior v. nam in propria patria multa d ertunt, ut dicit Do. Simon de Bissiano Card. Mediol. in proce. clemen.&s egredi decreveris eligas locum, ubi sint celebres do Strudoctores, dc ubi sit numerosa multitudo scholarium, pro υς paut erat Bononiae tempore DomL Azo. quo tempore biam.
815쪽
ibi erant decem millia scholarium, ut refert Odo finauth.habi. C. ne si .pro pa. refert v semel propter multitudinem magnam orta contentione inter 1claolares Lombardos & Thuscos ciuitas illa fuit in magno periculo,nemo .n. poterat coercere illos, &νt facilius coerceri possent in futurum de concordia,tunc Tenuci
runt priuilegio iudicum, de qui b. est d. auth. & in cri minalibus se iubmisepant iurisd .potestat Facio igitfinem. sint & talia, quae aurib &ingeniis vestris cultissimis tanquam puerilia non dubio dc diminuta uidebuntur, aut fortasse non caretia rubore cum & ego ipse alterius consilio in praedictis & aliis indubitanter indigeam,sed in stacete Iecutus sum quasi mecum loquens. uos diligentiam uestra omnem sinceritate i neptitudinem emendabitis, &melius reformabitis, potissime cum omnia prεdiatacbsque diligenti praemeditatione ediderim.
' γΕrum quia supra in s .cc sit .dato dictu Sisil PVς f diseipuli debent amare ' Praeceptores, ut hi eth ψns V apud Quint.li., institutionis oratoriae , Vbi di
et ' Discipulos noneo ut Praeceptores suos no minus o ipsa studia amens eosque parentes existiment non quidem corporum, sed mentium.plurimu haec pietas discipulis proderat,na ita & libeter audiet & dictis ire dent & similes fieri cocupiscet. sis at laeti & alacres ouentu alioru emendati . no irascantu audati raude Aeni ut ii tam ossim est docere sic horum pr bere se dociles. Doctrina.n .coalescere nequit nisii sociata tradetis atq. accipientis concordia.Cu sim utilitatis vestrae auid .& optem per uos iacta sint bona sundamenta & ab origine causisq. primis intelligatis, ut dicitur visum est in signum mei in vos
816쪽
animi aliqua praemittere acuentia ingenium, quae uoreperietis alibi tradita, paucis sunt nota, & q ignorare est lata culpa,scissurimu affert decoris, ne illotis manibus temptu sacratissimum iustitis opus, C de E ingrediamini,ut in i .i .sfide orig.tur.iuncta l. i. g. has
sa essicies,materi alis & finalis libri.C.& F. in hac scietia legali .Quidam sui Azo dixere quod causa essicies libri C.s i. Iust.Imperator. Alij dixerunt ν fuit ipse
Deus cuius minister fuit Iu hoc not.in auth .debere, Sc se. in rub. hoc probati uidetur ex eo,quia lex est inuentio & donum Dei. l. 1.ff. de legibus. Item leges Tisuere per ora principum diuinitus promulgatae, ut l.2. ea C.de uet .iur.enrc.& l .fi.C.de priscr.long tem. & hoc si tenebat antiquius docto.Iac.de Ranignei Lotoringus glossator vester. ccu.breuiter se expedivit,dicens una cum Azone,qubd causa essiciens suit Imperator Iust. ut no.in rub.F.de iureiur.Teriij quidam nituntur co- iliare, dicentes φ causa essiciei potest considerari tripliciter, scilicet ima, remota magis remota. Causa essiciens proxima primi uoluminis.C.Iust.suerunt illi x.illustres compilatore qui numerantur in prima, ει secunda constitui.Cod.scilicet Ioannes, Leontius,
Phocas Basilides,Thomas, Tribunianus, Constanti nus,d neosellus, Dioscorus & Presentinus.Isti comissione domini Iusti incompilaverunt primum C.Iustin. commissio eis data patet in prima constitutione Co. Confirmatio vero d. Codic.ab illis compilati patet in secunda constit.illius uoluminis. Causa uero efficiens proxima Cod .emendati .i Codicis repetitae praelectio Mis,quem hodie habemus, suerunt quinque illustres viri ab eodem Iustiniano electi,s. Tribuni anus, Doro .
theus,Mema,C5stantiniis, dc Ioannes, ut patet in con stitutione,quar incipit cordi.C.de emend.iust.C.C-sa essiciens remota suit Ius Imperator,cuius auctoritate compilatio facta fessi& qui post copilationem com
817쪽
firmauit,ut patet in d .prima constit.& secunda,&ter tia,& in lege secunda const.omnia enim.C. de vet.iu. enuc. Iste Iustitit anus Imperator sitit I . in Oriente o Cuccurreriant ab urbe condita usque ad tempora sui imperij,secundum computationem,quam puto ueriorem mille,& quadringenti pene anni, ut exprimitutin l. I.s.cunque haec materia.& 2 .in princ. versic. erat enim mirabile.C de vet.iur.enu. Ab urbe vero condita usque ad aduentum Christi cucurrerunt anni septingeni quinquaginta,tit patet in chronicis quas ueriores puto. Ab aduetitu uero Christi usque ad oempora imperij Iust. praedicti cucurrerunt ann. sexcenti quadraginta septem vel circa.assumpsit Imperium praefatus ust.die Aprilis, an.domini nostri Iesu Christi. Io adictio. s. ut probatur in auin. ut praepo. n men Impe .g.si qua velo, S ibi no. iuncta data qua in Σ.& 3.const. C.& l.2.de uet.iur.en .si recte inspiciatur. Imperatiit autem annis 3 s. sitit iste Iustin. positus ineatalogo sanctora ut refert Bar.in rub. C. & in proce.sLveri super prima rub. Caeterum insiguis doc.dominus Io. Fabri Aquitanicus,super rub.proce.inst i. dicit se vidisse nomen . Iusti . scriptum in catalogo sancto rum calendis Aug. Gennadinus etiam qui prosecutus
fuit libellum Hier. de viris illu stribu s ecclesiasticis ponit:ri Iustin. inter illos. inod ad sacras leges attinet, notandum quod Iustin. Imperator in primordio sui Imperij commisit prietatis Io. Illustribus uiris,ut uisis anti 'is Codicibus Gregoriano , Hermogeni no, &Theodosiano Maestis constitutionibus aerer uagantibus a Theodosio, Imperatore, & successoribus factis nouum Cod. Iustinian. ederent: & hoc patet in prima const. C. sub rubr. de nouo co. facien. ω colligitur ex constitutione 3 .quae incipit cordi ibi, primordio nostro . Supradicti 1 o. illustres compilatores Co.Ιust.ediderunt illum anno 3. imperij domini Iust. empore cosulatus Dech, an.do.N. Iesu Christi
818쪽
indictioseptima. Et eo an . s.idus April. idest, s .die biso te April. dominus Iusti .illum Codicem confirmauit, ut pore, C. probatur in tit.C. de iust. Cod confir. in si . constitu- eompilationis ibi posito, iunctis his quae praemissa stini.
hqc Iusti .imperator vertens animum2 In ad enuclcauda infinita, dc immensa prudentiae veteris volumina, commisit sex illustribus viris, uidelicet Tribulliano . Constantino,Theophilo, Dorotheo Anatolio, S: Cratino,ut una cum aliis I I.doctissimis viris excelliitissimis causarum patronis apud partes Orientales,uidelicet Stephano, Μenna, Prodocto, Entalino, Thimq- theo,Leonide, Leontio, Platone,Iacobo, Constantino,&Ιo anne legerent immensa priidentiae ueteris volumina,&sub compendio redigerent in unum Codi cem distinguendum in quinquaginta libros, Θ 3 - - oah nem Romanam sanctionem continentes, quae ab urbe cond. 3c ab Romuleis descendit temporib. ia con- . . fusani per tanti temporis lapsum,& tot ve citorum di
spersa volumina,vno Cossi in dita ostenderent, fuitq; his inita a Iust. amplissima autoritas configendi ac diminuendi,ut probatur in l. I.C.de tu .au.T dem iste Tri bunianus magister huius operis legitimi una cum aliis sexdecim praenominatis compilarunt nuclearunt ex immensis patrum volumini b.pandectas, & digesta,uidelicet quinquaginta libros digest. quos habemus,quod opus velut sacratissimum templum dom. Ιust.approbauit 8c confirmauit ann. 8.sui Imperij, dc .consulatus sui anno domini 6s .indict.xii. iii. cal. 1 an .i. penul.die Decembris, ut ipse Iust.attestatur in l.
tandum,l ideo semper Tribunianus prqfui ut magister legitimo operi praedicto,tum quispitra legum peritiam,experientii rerum decoratus erat,tum quia antique sapientiae librorum copia ipse maxime prebuit, in quib. multis fuerunt etiam ipsius eruditi ssimis ho- Ninibus incognit ut diuit texin d.6.3. praesenti aut.
819쪽
Estq. hie singulariter aditertendum ad unum,in dicta
antiquitas commentatorum iuris nostri ignorauit, , continebant dicta veterum immensa volumina penetricies centena millia versitum,& duo millia librorii, ut d .l.2.& in proe.inst.& Tveteris. Digesta noua quae hodie habemus iuris enucleati,conti nent pene,cl. millia versuum, & so. libros,ut d .l. 2. Scin aliis locis prae-al.Vellent scire quidam hoc dictum.Accur glossator, qui omne verbum digest. glossauit, illud exponit ve subm,1 .legum seu paragraphoruin aut respostra, quasi senserit, quod hodie dig. quae habemus contineant cl. millia legum vel paragraphorurn vel responsom. Aduerte quia Acc.noster,qui affirmauit se succrrisse is nebris ciuil .ut dicit in i facta.s.si in danda.Tad Treb. inuiocpassu adduxit tenebras,hoc tibi demostrabo ad oculum,uolui alias numerare oes leges dig. quoi habemus,videlicet, sLveteris inseritati, & ff. noui Coperiq. in sLucteri sunt duo milia noningentae decem,&octo. In insortiato sunt duo milia 234. In f .nouo 2983. Et in summa leges digest.uidelicet omnium quinqneginta tibi unt viii s 13s. Vnde patet manifestissime quod Accur. noster in hoc dormitauit, puto nona uertens, & incaute glossam super hoc fretens.Cogit bam alias quod exponi debuisset versum,i .linearum, feci periculum, dinumerum linetarum,fLucteris, in- sortiati, & ff.noui reperi hoc esse verissimum. nam secundum computum meorum textuum reperi,fLuetus
constare ex quinquaginta milibale uum .i.linearum. Insematum constare ex 39. milibus, & quingentis uiginti lineis.ff. uero nouu ex quadragintaquatuor mi
libuinearum Vnde ue's .digestorum libro
rum const. secundum uolumina mea ex 139. milibus uersen ,idest linearum & quingentis iliginti.Opinor, quod si quis computaret numerum linearum pande-ctarum,quae sunt Florentiae, qusiaci fieret per numerationem quinternorum,ρον numeru chartarum ,
820쪽
& per lineas unius lateris inueniret illas constare ex centum q quaginta pene milibus uersuum, id est lia Thieiunearum:.. hoc neminem reperis ante hac aduertis. centena
se .Sed accurati minuestigando P ro a tς quid vult millia
dicere tex .dum dicit quod Olim erant tricies centena iter , . milia votivum, hodie vero centum quinquaginta Disceres fortasse quod olim erant trecentena idest trecenta milia veriuum,hodie uero centum quinquaginta. Cogita quid dicas, nam cum olim essent duo init. librorum, hodie vero libri, dc sic fit quadragesima pars respective ad computum librornm, ergo respecti-ue ad numerum versuum erit dimidia pars, & ideo exponetricies.i.triginti es,sicut vicies idest viginties. n1 sciendum quod omnia .quae sunt supra ii R. centum syncopantur, ut tercent id tercentina, duceni, id est
ducenti, quadrigeni, idest quadringenti , infra centum uero non syncopantur, ut quinquies, septies, decies, centies, ducenties, recenties, millies, decies , millies,vicies milli es. & ita deinceps.Caeteriam ita re peri exposita illa uerba tricies, & vicies a Prisciano in opusculo de numeris.Similiter exponit eloquentissimus vir ren.Valen. Romanus inli. tertio de eleg. linguae Latine,sub rub. de numeris . Olim ergo erant tricies centena millia versuum, hodie centum quin quaginta millia,& eonsequentur ex xx. partibus, una est compendium digestoriim,que habemus quo ad linearum numerum, quod singulariter notabis, quiano
reperi hoc e xpositum ab aliquo iuristat de quo pluri
His incidenter intermistis , quae non sunt extrarem, sed ex re, ut not. in lege prima, super verbo bene. f.si certum petatur. Respondeo ad rem, dc dico, quod Iustinianus cum edidisset codicem Iustinianum de illde digesta,ut praedixi, componi secit Iiistit tiones quas habemus a Tribuni ano, Teophilo, &Dorotheo, ex institutionibus ueterum, &commici