장음표시 사용
1쪽
Reproductions may noti made Without permission hom
2쪽
States Cod concem memining of photocopies orither reproductions of copyrighted materiai ...
Columbi Universi ty Librar reserves the right to refuse toaccepi a copy orde is, in iis judgement futtiliment of the orderwould involve violation of the copyright law.
4쪽
COLUMBI UNIVERSIT LIBRARIES PRESERVATION DEPARI MENTMaster Negative
BIBLIO GRAPHIC MICRO FORM ARCET
Origina Materia a Filino Existin Bibliographic Record
5쪽
7쪽
lim tib seriarun nuclumnalii in tempus materiam in hoc libello tractandam circumSpicerem, observationes criticas, quas in Petroni Arbitri satiras scripseram, exhibere hicuit. Iumque operi me adcinxeram, cum praestantissima illius libri editio a Fri uechetero paratu eodem quo eam editum iri O. Ialini humanissima benevolenti me certiorem secerat tempore ad me adlata est. Qua perlustrata cum IIon pauca quae adnotaVeram ab homine doctissimo occupata, multa quae Burmanni Opibus lautus emendasse mihi visus fueram inani sundamento superstructa Vidissem neque tamen mihi relicta esse quanta ad rem agendum susticerent, Petroniana mea recensenda seponere aliamque de qua disputarem materiam promere constitui. Hubebam autem de Arnobi adversus gentes libris, quae ad emendandum hunc scriptorem laud inutilia mihi quidem esse viderentur. Cui cum nuper conligisset, ut intra paucorum annorum spatium bis ederetur, tamen ut multum inde profecerit est sane quod Verearis. Cuius rei duae potissimum sunt cauSae, quarum altera in diiudicanda codicis Parisini natura, altera in scribendi usu Arno-biano non ea qua par erat diligentia et adcuratione explorato est posita. uippo ille codex scriptoris verbi exhibet tam misere depraVatu, ut laud sciam an nulla nullius antiqui scriptoris manus aeque vitiata ad nos pervenisse sit dicenda. Quem codicem cum ΙIildebrandus denuo tandem excussisset, quam negligenter superiores editores eo usi essent apparuit quidem sed postquam copiae Crusianae, quae in
bibliotheca Sancti Michaelis Luneburgens adservantur, per Oeliterum publici iuris factae sunt, ipsa IIildebrandi sides lubefactari coepta est, ut iam liber Parisinus, ne diutius de uno illo Arnobianorum librorum sonte passim dubitetur, iterum sit
recogn0Scendus. Praeterea, ut res est, in errorum qui plurimi in hoc codice conspiciuntur originem inquirendum erat, ut, quoad eius fieri posset, codicis archeirpi scriptura quae fuisset X apographo Parisino erueretur, qua re cognita Sperare liceret fore ut ex corruptis libri Parisini Verbis genuina passim restitueretur scriptoris manus. In quam rem cum Hildebrandus inquirere coepisset unumque glos semulum in codice conspicuorum genus eliciter detexisset, Oehlerus hanc quidem criticae artis partem ne attingere quidem satius habuit. Unde actum est ut, cum ad corrupto locos emendandos omnem, quemadmodum dicere solent, hi viri lapidem οVerent, certa ratione destituti non raro temere periclitarentur u nusque alter Vulnere insticio expellerent. Quamquam etiam ipsa scribendi ratio
Arnobiana non diligenter explorata secit ut, quasi hi quidem scriptores, hos dico, a communi usu longe recederent et Verborum constructionumque illiterata
8쪽
quadam insolentia gauderent, novissimi editores hunc Arnobium inusitatis et inauditis vocabulorum sorinis notionibus structuris ornarentne dicam an Onerctrent, qua benefica sane et prolixa largilione etiam alii viri docti ita sunt usi, ut lexica vel novissima nescio quo ἄπαρυεγομένοις seudoarnobianis itala invenias. Quae cum ita essent, et codicis archeira quae scribendi alio suisset et librarii Parisini qui essent in scribendo errores, illigenter cognoscere On Slitui, in qua re u nebuliam, ut dicunt, pro Iunone amplectere sedulo cavendum suit. Erant enim ii tantum loci in disceptationem vocandi, in quibus de cod. Par. Ieclionibus non dubitatur. Quod quidem in altera huius commentalionis parte, quae prior est, uno loco caVere non licuit. uippe cum de usu particulae magis disputarem, non libera erat locorum de quibus geretur optio. Utrumque autem commentalionis partem quasi Xemplum esse Volui quo doceretur, qua tandem ratione Arnobio a librariorum sive negligentia sive inscitia laboranti subveniendum esse mihi quidem persuasissem. Superest ut viros doctos, si qui erunt ii hunc libellum perlustrare non dedignentur, eniXe rogem, ut hocce quaestionum Arnobiunarum specimen aequi bonique consulunt.
I. 2. Εssicietur enim profecto rationum consequentium copulatu, ut non impii nos magis sed illi ipsi reperiantur criminis istius rei, qui se numinum profitentur esse cultores atque in Veteratis religionibus deditos. Hoc loco qui primus interpretum socordiam notaVit in Verborum magis sed postlion inusitata incuriosorum, Ilildebrandum dico, in plane similem Vereor ne abripi se passus sit incuriam. Namque cum recte Vidisset id agere Arnobium, ut omnem criminis Suspicionem a Christianis averteret, confusis dicendi formulis non magis, quam et non magis, sed, quorum illa quam linbeat vim post
non dubitatur, haec quid sibi velit tantum abest ut possit explicari ut latinam esse negandum sit, in devia omnia aberravit. Quod autem istam formulam latinam esse nego atque pernego ita Velim intelligas redeundum haud dubie est ad formam non, sed, qua in locum negalae alterius sententiae altera succedere iubetur, ut non magis, sed, nisi elliptice sit dictum pro non magis sed magis, qua dicendi forma maior illa vis et polestas in altera sententiae parte negetur, alteri tribuatur, ipsam autem rem alterutri adesse firmetur, ab omni ratione, ergo
a latina lingua sit alienum. Atqui ne haec quidem ellipsis hoc loco statuatur liceLEtenim Arnobius nullam in Christianis esse cespam persuasurus est duae cum ita sint, recte fecisse ridentur, qui ut non impii nos, magis sed illi ipsi repe-
Numeri editionis sim Oehlorianae.
Particulam a cis ter et victos in libris Arnobianis legitur, atque primum quidem ita, ut adiectivo addatur ei, quod ad comparativum designandum formae mutationem non adniittit. Cuiusmodi sunt loci I. 56 magis vos incredulas sacer et vis tanta Virtutum et . 30: nullos quam os magia huiusmodi par est appellationibus nuncupari. Proxime accedit locus VII. 14 augustiores, potentiores mactatis pecudibus fiunt additur ex hoc quicquam aut esse dii magis i. e. magis dii ex usu Arnobiano, de quo conserendus est
Hildebrandus ad II. 29 pag. 167hdivinitate occipiunt ex coniectura Hildebrandi, cod. concipiunt)ampliata qui locus geminus est Ciceroniano pro Planc. 24 60, quemmundio l. l. pag. 557 debeo magis aedilis sieri non potuisset.
Nullus praeter hos est locus Arnobianus, quo Vocula illa cum nominibus coniun-gBlur. Jam ultera ratio ea est qua adverbio praedicativo additur idque modo illis plane contrario. Est enim VII. 5 consectaneum est... nullum assectum magia
esse ab his diis 1onge quam etc. Saepius cum Verbis coniungitur, ut VI 26: tanto se magis maleficia congeminata multiplicant, quanto legibus iudiciisque contenditur imminuero acta crudelia et poenarum coercitione sedare II 5 augetur res magia cf. and. urseil. III. 561 ;IV. 10 curam magis deorum diligentiamque desiderant Π.42 ergone. . . deus est ille Christus Deus, respondebimus, et interior unipotentiarum deus et, quod magia insidos acerbissimis doloribus torquent, rei maXimae causa a summo rege ad nos missus VII. 21: ego autem desidero aut coelo aliquid lapsum aut, quod magis res
poscit, quid applicitum Iuppiter ad tauri habeat sanguinem cs Band. Turs III 556J II. 3 magis an sint dii ceteri dubitabit quam in deo
cunctabitur; ΙΙ. 11 magis nos valemus ostendere, quid in Christosuerimus secuti quam in philosophis quid vos et paullo post vos in philosophis Virtutes secuti quas estis, ut magis os illis quam nos christo oportuerit credere Tribus locis posterioribus particula magis pro Xime abest a Voculae potius notione, de qua re vide quid docueritieer agen ad Livium XXI. 5. 3. Eodem pertinent II. 3 nisi sorte dubitatis an sit iste de quo loquimur imperator et magis esse Apollinem creditis, Dianam, Mercurium, Martem; II. 51 uter magis videtur irrisione esse dignissimus, de quo loco conserendus est Peter in historia critica scriptorum historiae augustae pag. 37 Vss. 43 magis illa crudelitas quam beneficium salutis suit. Uno loco V. 15, non magis - quam legitur hodie manifestare
propositum St, numina ista . . . non magis a nobis quam a vobis nucipere os sensionum furialium causas. Sciens et consulto seclocos praetermisi qui aut interprete egeant aut medico.
9쪽
quo animos humanos, quam primum corporibus iuncti in hanc vitam delegentur, rerum pristinarum memoriam amittere censet dui locus tam perverso hucusque iudicio a viris doctis tractolus est, ut universum hic exhibere atque, quoad eius fieri poterit, emendare ad pristinumque nitorem restituere iuVet ac ne tamen instructi non plenius abeamus, ne videamus a Vobis duemadmodum dicitis animas, cum terrenis suerint corporibus involutae, priorum reminiscentiam non habere, cum in ipsis corporibus positae et prope insensibiles eorum commixtione persectae pertinaciter et fideliter cod. fideli teneant ea, quae ante annos plures, si Velis dicere octoginta vel hoc amplius, Vel fecerunt Vel passae sunt vel loquutae sunt vel audierunt Si enim obstaculo persicitur corporis, ne meminerint eorum, quae iam dudum et ante hominem sciebant, magis est ut debeant ea oblivisci, quae conclusae in corporibus factitarunt, quana quae loris positae, nondum hominibus coniugatae . Restitui in priori sententia lectionem codicum, quam non intellectam perperam continuatis sententiis quibus hallucinationibus loco cedere coegerint inter pretes ad unum omnes taedet hoc loco referre. Est enim ne illud novi deamus assirmativa illa particula, quam olim nae scribere male solebant, de qua
docte disseruerunt Handius in ursellino IV. 22 sqq. Flecheisenius et G. e niannus in Philologo Schneide iniano II 61 sqq. et III 460 sqq. Quamquam qui
audiamus substituere maluerunt, habebunt quibus sese ab ipso usu Amobiano tueantur hoc locos III. . bis, quorum locorum alter ab ipsa sententiarum o sormatione huic plane similis est, V. 14, VI. 15 VII. 17 alios. Cur autem alteram sententium interrogativam esse et per se lare Voluerim, causam habet in a ticulae quemadmodum usu Arnobiano poSitam quae aut interrogativa aut re lativa est ita, ut bis timium conjunctioni ita respondeat I. 42 261J, nunquam autem exemplis asserendis, qui posteriorum quidem Scriptorum usus est, inSerViat. Ne tamen reticere Videar, quae contra me lacere possint, ipsum illud ne assi malivum nisi hoc loco apud Arnobium non invenitur. Alter locus huic plane geminus est vel ab ipsa criticorum caecitale. Est autem II. 7: ipse denique animus, qui immortalis a vobis et deus esse narratur, cur in aegris aeger sit, in insantibus stolidus, in senectute defessus, delira et sutura et insana Quorum infirmitas et inscientia miserabilis cod. r. mirabilis hoc magia est ut cod. r. et cum ieri possit ut veri aliquid aliquando dicamus et hoc ipsum nobis incertum sit an veri aliquid dixerimus. Ita quidem
codices. Ridet aulem hoc loco Arnobius adversariorum stultam et sustuosam i solentiam, qua sibi soli sapere Videantur. sermultas enim in rerum natura esse easque, ut cum ipso Arnobio loquar, in medio positas atque in sensibus constitutas
conatimnibus res, quarum causas illi perspicere nequeant. In quo numer esse aninios cum corporibus laborantes crescentes decrescentes. Illa enim in aegris aeger et quae sequuntur, quo Spectent e Lucretio apparet quem more suo
Arnobius exscripsit III 446-469):
quin etiam m0rbis in corp0ris avius errat Saepe animus dementit enim deliraque satur svv. 463 2 464).
Ex quo loco Lucretiano hunc Arnobianum esse emendandum sibi persuasit Hild brandus, ex alio, qui est ΙH. 449 - 450:
post ubi iam validis quassatum est viribus aevi corpus et obtusis ceciderunt viribus artus, claudicat ingenium, delirat lingua . . . . mens
Meursius. At cum ita sere imitatorum pecus rem suam agere soleat, ut ubi ali rum Vestigiis insistunt, ipsum incessum callida arte celent multumque Verbis ab iis discedunt, quibus res ipsas debent cf. and Praes ad Statii Silvas a XV. , quidni ex utroque duae cum ita sint, in priori sententi Oeliter amplector conjecturum, una tamen Vocula addita delira tui essutiat et insana. De par ticula uri postposita conserendus Hildebrandus ad II. 23, pag. 156. Quamquam in a
tera nunciatione gravissimum ulcus relictum est, quod sanequam mirum est quam non odorati sint tot interpretes. At bona Verba Etenim cum sicco pede transeant
reliqui viri docti, ehlerus sarta tectu clamat scilicet particula ut hoc loco pro quippe vel utpote posita est. duo haud scio an nihil potuerit excogitari per- VerSius. Nam ut taceam de ratione grammatica, quam misere iugulat, quid hoc tandem est, eo miserabiliorem dici aegrorum insantium senum infirmitatem et inscientiam, quod, si quando nos homines sani adulti vegeti aliquid veri camus, propter ipsam illam infirmitatem de ipsa veritate dubitandum sit Tum quis praeter eliterum unquam audivit de coniungendis res miserabilis hoc magis est ut, qua particula causa miseriae asseratur Sed ipse videri Grammaticae arti haud dubie melius et circumspectius consuluerunt, qui quod cum neScio unde substituerunt quamquam quo coniunctivum incertum sit tueri Vol erint dubius haereo, id quod etiam de cod. r. lectione et valet. ildebrandi autem quam sit perversum de hoc loco iudicium, ex eius adnotatis ad II. 29, pag. 167 apparebit. Ergo universus locus, qualem quidem et codices et editores eXhibent, Sensu caret. Accedit, quod ne illa quidem quorum infirmitas et inscientia miserabilis est' habent quo reserantur Namque nec Omnes
Falsa utique cod. Br lectio mirabilis est, qua voce nisi ironica notione Amobius nusquam utatur utitur autem paucissimis his locis V 2 et V 8 velut quiddam mirabile VII. 25: deorum magnitudo mirabilis.
10쪽
aegri aut selies et infirmi sunt et inscii, et quominus ad solos senes vel potius ad senectutem reseras id impedit, quod eiusmodi ad sensum constructio Arnobiana ulique non est. Plune enim aliena ab hoc loco sunt quae Ilildebrandus ad I si pag. 15 et ad II 6 pug 223 adnotavit duae cum ita sint, ad solos insanies haec quidem sententia pertinet, a quibus cum tum longe absit ut ineplo loco irrepsisse dici forsitan possit, tamen ipsius loci concinnitas ibi eum reponi Vetui. Juid miserabilem adgnosco glossam, quibus libri Arnobiani mirum quantum Sca tent. 0ua eiectu ita locum restituo: Ipse denique animus, qui immortalis a vobis et deus esse narratur, cur in aegris aeger sit, in insantibus stolidus, in senectute defessus, delira ut effutiat et insann Ilo magis est, ut, cum sieri possit, ut veri aliquid aliquando dicamus, et hoc ipsum nobis incertum sit, an veri aliquid
Restant quattuor loci eius generis, quo magis pleonastice ut comparativum modum nil potii dicere iantehac solebant duos locos Iildebrandus ad I 58 pag. 95 collegisse sibi videtur, qui tamen Vereor ne aliena admiscuerit plurima. Ilaimus aulem locus Strat. 55, ubi tria copulantur unonTma. ut locus deo est depravatus, ut omnes adhuc VeXuVerit Viros doctos, is autem, qui se coniecturis suis sanum praeStilisse gloriatur, praeter unum locum, quem egregie restituit, nihil egisse sani sit dicendus duamquam lene plenum pus est. Si certi Velverisimile quid, ut nunc quidem res est, de eo asserro velis. Quippe Ililde-brandi in scrutando et exscribendo codice Purisino plus quam negligentiam*- ut Lachmannus nil Lucret pag. 204 et Ungerus Analeci. Properi pag. 74 iure notaverunt, ilii Oeliteriis, qua Solet esse incuriosa infausta siue sedulitate, etiam in Arnobio suo, quemadmodum secit in Tertulliano de qua re conserenda est censura mea in IIilgenseldi Annalibus theologicis III pag. 363-393 IV pag. 82-100),
diversas lectiones, quales olim Viri docti e codibus manuscriptis eruerunt, notavisse fideique iidebrandianae Opposuisse Sulis habuit, non iterum, quo plana et munita tundem aliquando incedi posset via, inspectis libris, ut iam pro diluculo Ilild brandian intempesta quaedam nochaud paucos loco Arnobianos obruerit. In quo numero is quoque locus est, quem diXi, ut quibus undamentis solidis sententiam tuum superstruas, dubius une haereas et indignabundus. Agitur aulem de malis innumeris, quibus Vitam humanum premi appureut, quae cur grassari divina Omnipotentiupntiatur interroganti Arnobius haec respondet: si intellectus nobis adsuerit dei regis ac principis nec per impius Vagari suspicionum Volue
rimus insanias, respondeamus necesse est nescire nos ista, nec
ita eodd. lestibus Ilildebrando et superioribus, et codd. testibus Crusio et Anchersoni Oeliterianis , quae nullis possent facultatibus compraehendi, expetisse aliquando aut Studuisse cognoscere meliusque ducetis quinimmo potius magis inscientiae sinibus atque ignorantiae permanere, quam sine deo dicere nihil sieri per voluntatem ut simul in-
tellegatur et malis eum causas dare si miseriarum esse innumerabilium conditorem. Iam si de codicibus recte retulerunt Crustus et Anchorsonius, praeter lia eaque gravissima ulcera patet deesse nonnulla, velut dedecere nos vel nefas putasse sed ut recte viderit Hildebrandus, ipsa quae sequutitur Verba omnia corrupi clamant. Duid enim Arnobius ipsos Christianos securos de Origine mulorum humanorum esse prostetur, ut, quibus genitoribus orta sint Vel quibus auctoribus stant neque nosse contendant neque inquirere aut Vestigare curent, suis omnia relinquant causis verba ipsius sunt Arnobi II 56 cf. II 54 , nutiones autem contra iussasque agere, qui in has res inquirere non desistant. Itaque Christianos necesse os dicat mulle in harum rerum ignorantia permanere qua in contrarium labinosus, quo verendum sit ne maieStalem divinam destruant duo cum onmes qui ante Oeliterum suerunt interpretes recte perspexissent, ipse rugibus repertis ad glandes redire maluit, locum a se primo perSanatum esse gloriatus. Videamus,
nisi taedet, quo iure Esse mala in rebus humanis consentit Amobius. At, interrogant adversarii, quomodo fieri potest ut, qua dicitur esse omnipotentia deus vester, ea non auferat Ad quae Arnobius si recte, inquit, deum qui sit cognoverimus quod quid sit capite extremo exponit), confitendum nobis erit, ista quidem humano ingeMolo cum maiestate diVina Videri pugnare, ut, cum quomodores certantes componendae Sint Xpedire humanum intellectum superet, in ea i quirere abstineamus duo resp0nso tantum abest ut illi acquiescant, ut iterum rogitent: at si sunt mala illa, unde sunt Scilicet alicunde oportet esse. Respondet Arnobius hoc scimus, ea, quae Vos quidem de hac re statuitis, insulsa plane esse, de qua re ipsi Videritis; nos autem in has res inquirere veremur; quid ergo ad nos, unde sita enim, quemadmodum sequentia docent, emenda dum est xi e non est quod ad hanc quaestionem respondeatur. Apparet, BdVersarios importune interrogitare aegreque ferre, quod de malorum in rebus humanis origine doceri non possint, Christianos in ignorantia sua securos et religiose adqui scere. Quid igitur hoc, quod eliter auctore Arnobius scripsisse iubetur, a sana illud non minus cogitandi quam scribendi ratione alienum Namque ut A nobius praesentes sibi finxerit eos, de quibus paullo ante dixerat consequetur ut rogitent eosque iam ipsos compellet Vocibus meliusque ducetis, de quare iidebrandus vehementer dubitat, adversarii tamen ita non desistunt inter pellare, ut oceandem quam modo posuerant interrogationem repetant In ira ergo, dicetis, unde sunt haec omnia duod quomodo Amobius eos Me rogantes facere poterat, si persuasum ipsi erat, illos ut in inscientiae suae sinibus permanerent re vera melius esse ducturos Immo ipsum illud ergo, quo cabulo repetita interrogatio proponitur, rem plane conisariam antecessisse docet, i. e. non melius ab illis putari, ut res inexplorata relinquatur. Accedit, quod
per particulam que Voci melius adnexam nisi simile aliquid et quod antecedenti sententiae congruat addi nequit Atqui plane contraria sunt quae addunuin Quae