Epitome orthographiae Aldi. Manutii Paulli. f. Aldi. n. Ex libris antiquis grammaticis etymologia Graeca consuetudine nummis ueteribus tabulis aereis lapidibus reliqua 6. pagells indicabit.

222쪽

C LUD. PLEB IN CIRC.

223쪽

SI D V o dieri ingenera distribu Annum oporteat,multifariam redis diuidetur, ut sic: άnnus conriat ex Diebus vel Fastis, eis usis aut sic:e Diebus vel Feriis,uel Profestis . aut sic ex Diebus uel Senatori s, uel non senatorijs:aut sic; ex Diebus uel comitialibus, uel non comitialibus.hamm enim quattuor diuisionum, se separatim singulae considerentur, sis Annum quaelibet complectitur.' os autem,cum de Diebus quaescitu digna censuimus, quaeq. ad Romanae historiae notitia ualde pertinent, breuiter Uodere innituerimus Lex bis diuisionibus utemur earn qua quae maior pars est, duas enim partes habent singulae ea, cum ea parte,quae in ali s diuisionibus item maior eri,coparata, uberior aliquato esse cognoscitur.incipiemus igitur a nominatis in prima diuisione,Fastis,et Nefastis: quandoquide Fant,quae duarum primae diuisionis partium, plenior est, pἰures in Anno sunt, qua quaecumq. pars in tribus reliquis diuisionibus latius patet hoc est qua uel Proferit,uel non Senatorij, uel nocomitiales. quodsi quis opponat,in Kaledario plures notatos esse dies littera C,quam littera F,unde pluressum cantur Dies Comitiales,quam Fa

224쪽

sti Dierum Veterum D;itaqhe non recte me a Factis,ut a Ie reparte, eaordiri: sciat non a me Fastos modo vocari quos nota os littera, uidemus, sed omnes plane quibus fari tria uerba, Lo, Dico, Gico, Traetovi licebat . quorum e numero Comitiales erant, is, quos in alendario hae litterae demonNrant

bus cum fari liceret etiamsi non id semperferet qua de caussa notati jsint aliis litteris potius , quam FG ut indicetur , praeter Fari aliquid etiam fieri licuisseri non absurde mihi facere uideor , si ad Farios , litteri notaros , qui quidem uere alii dici possunt, quod iis aliud prorsus nihil fiebat, quo Praetor a iure dicendo impediretur,eos quoque dies aggrego,quibus, rari si per quidem licebat,non tamen,quod liceret, feris per solebat.ut omnino tria essene genera,quibus de singulis agetur uo loco pri

mum Fasi ij,quibus farisemper di liceret, so

leret; qui notantur littera F, suntq omnes XXXIIX. hi proprie erant Fasti, toti: proprie quod per eos nisi cum aliquis casus extra ordianem interueniret, numquam Traetorius non dicebat;toti,quod,Fari,horis omnitas liceret. Alte

ri genus fuit Fasi ij,quio ipse proprie Fasi

erant, sed non toti quod tu quidem omnibus

Fari, non tamen horis omnibus, liceret erant autem hi, N. M. F. P. EN. Q. EX C. Q. S. TD quas litteras infra explanabimus atque hieranto nes LX . Territim genus Comitiales fuere

225쪽

marilis

ax e Ratio et i 7 fuere,casi sani, non proprie: luia, cum Comitia non haberentur, tunc firi olum Praetor solebat hi modo toti erant Fast c- nulla scilicet civ.itia haberentur; modo ex parte cum haberent serilla quidem , sed minime per toti em . hi LX X XIV. erant. Nos igitur Fasios om is Pscamus;quibuscumque Fari liceret, uetust pro prie,sive non proprie. Ubent. itaque, ab his profe- fit,paullatim progrediemur diuidendo int,quinobis propositus e liuius narrationis finis, eo perveniamus . Omnes Dies aut Farii sunt, aut

esurii: Fasti,partim Fe ii partim Trosesii: Fcsos plerosque partim Fastos partim 2 ἰefastos fuisse;ut siminalia, Lupercalia rerminatras x Kalendario cognoscitur quibus enim Feriis diebus, adscriptum ess ,r,' sunt Nefastissimul, σὲ a iii Noasii . priore parteu Fasi, poneriore Dies Feralia adscriptam habet f. quiserius proprie non fuit,sed gestandae ad mortuos cenae dicatAs dies quod quia non hora flata fiebat; sed At cuique comnio fhm erat; ideo totus dies potuit esse Fastus.propterea, ut opinor, litteri notabatur. Festis porro diebus, non dubito, quin omnibus haberi Senatum licuerit cuius rei exempla sim in Antiquorum libris admodum mtilia. quaquam sollemne hoc non erat ut semper Diebus Festis Senatus haberetur; sed legitimi mut haberi posset sollemne aut illa ac satum, ex λυ re maiorum, hi Kalendis, Nonis, Idibtis haberetur. itaque in Lalandario neque Kalendis. h. eq; e niἷ

226쪽

erum Veterum

Nynis, neque Idibus litterat, quae comitiales diessignificaba per quos haberi Senatus non poterat, neque diebus ommno ullis Festis adhaeret Trofesti dies aut Fasti erant,aut fasti. om nibus Proseriis Nefactis haberi Senatum licebat Trofastis autem Fastis non plane omnibus,sed iurantum, qui Comitiales non essent. quibus autem Troili sis haberi Senatus poterat,ijs omnino inicum Populo non poterat. contra,quibus Profestis haberi Senatum non licebat,a s ui quidem cum Topulo licebat,nec tamen semper agebatur: m

ea res ex eorum uoluntate penderet, penes quos

Topuli cogendi potestas si non enim, quod licet,id etiam necesse est. Quod autem dixi, Comitialibus baberi Senatum non licuisse ; declarantista uerba, in epiriola Ciceronis ad fratrem, quae

. tertiaen. lib. II, Consecuti sunt dies Comitiales, per quos Senatus haberi non poterat O illa, in S.C. quod Coelius ad ciceronem misit, Epsam. lib. IX. Vtiq. eius rei caussa per dies Comitia, les Senatum haberent, S. d. C. facerent. Quibus

uerbis, quod extra ordinem a Senatu eo S. C. decretum est, id omnino fieri solitum inon esse, δε- lucide constat ita Sexatus Fasiis quibusdam ha- beri poterat, quibusdam non poterat quidem Co mitiales inter Fastos iam retulimus. Nefasis au tem haberi omIibus potuisse,iam lximus Sane qui me torqueat, nodus est, mihi quidem per diβ- illis in pistola ad stlctim lib. i. in qua, cum di se iam, qam, im dies uenisset rogationi ex

S.C.

227쪽

Ratio et Ist

m s. c. serendae saucis post uersibus subiunxis

Senatus uocatur. quod certe mos maiorum minus

ferre uidebatur nam, si Rogationi ferendae dies est, certe Comitialis eis quod si Comitialis haberi Senatum non licet: cuius rei simonio sunt ea, quae paullo ante recitauimus, ex epiriola ad fratrem uerba Ciceronis iis .c nisi si facto id extra ordinem dicamus ut Tisonis consulis iniquissimis conaribus ob Miam iretur qui cum esset lator rogationis eius Rogationis, quam ex S. C. ct de religione ferebat idem tamen erat dissuasor.

comitialium magnus erat numerus et eosque

fuisse dies Fastus , quod supra dixi , ita exi-simo , ut mihi uidear virmare posse . non

enim inani quadam coniectura sed certa in primis, utputo, ratione commoveor nam in Orationibus cicero iis , in Plionem, de Prouin-ch consularibus , pro Sextio , mentionem uia

de feri ea de lege , tia P. Clodius Tribunus pl. sanxit, ut omnibus diebus Fufiis gicum Populo liceret . quo fit apertum, Fasa quibusdam non id licuisse, quod tu omnibus liceret, lege Clodia sancitum est.quam tamen legem non fus obseruatam, demonstrati est a nobis in libro de Legibus homanis. Vec uero mirarisatis possum; cum Farios aliquot fuisse comitiales, pateat; qui uenerit in mentem Macrobio Fassis , diceres, Lege agi licuis', cum optilo non licuis is comitialibM autem utrumque o

culis

228쪽

et et Dierum e tertim

euisbe.quorum alterum vere dictum constat, mirinibus, inquam, Lege agi, cum Populo licuisse quia scilicet Comitiales erant de numero Fastorum:itaque et istud, ominium rariorum commme habebant,ut Lege agi posse et hoc praeterea proprium, ut etiam cum Populo posset,Alterum autem de Fastis diebus,quibus ait lege agi licuisse, cum populo non licuisse, in prima parte

nerum esse uideo; in secunda qui possit non esse fal

sum,haudfacile reperio. qui enim Fariis agi cum populo non licet, cum Comitiales omnes fastiset O , Comitialibus agi licui ne cum populo, iam orienderimi dixisset hoc modo: Fantis omnibus lege agi licet, cum populo non omnibus licet: nia hi erat,quod reprehenderes: siquidem, quod docuimus, quibusdam GHis agi cum populo poterat, quibusdam non poterat:quibus poterat, eos siquis rarios, aut Fanios Comitiales diceret, non erraret cum dies fuerit nullus Comitialis, quin idem stus sed Comitiales potius,quam Fa- si, ut a reliquis Misis proprio nomine distinguerentur; comitiales item potius,quam Fasi Comitiales, bremtatis caussa, uocabantur. Verum quia libenter, quantum in me est, Antiquitatem soleo tueri; Macrobium, quo multa didici,quasi gratiae referendae loco, ita conor excusare ut cum fastos nominauit, de iis tanti intellexerit

qui Fari uulgo dicebam tiri non etiam de tu, qui etsi Furii ipse quoque erant, Comitiales tamen appetabantur lyectauit igitur non uerbi uim quae dieS

229쪽

Ratio et Idis omnes, quibus Praetor tria uerba fari posset siue Comitiales essent iu non,complebitur; sed consuetudinem loquendi; quod Fastos nominabant eos, quibus tanturn lige agi posscticum eos quibus cum populo posset, Comitiales praecipuo uocabulo mallent appellare. aeritur hic fortasse cum Comitiales omnes esse ni Falii i sq. cum populo, lege agi p/s ci; cum populo, quia comitiales lege, quia Fasi/ fieret ne simul utrumque. 2 lcgatur. nam e se licebat utrunque eodem die, non tamen utra. mque poterat eo destia tempore climinim Popselus miorum conueui11st,quid iudicibus, aut liuigantibus loci relinqueretur porro si uacaret locus,qui tamcn posset Traetor,aut Iudices , in tanto rati epitu, quantus coactae iuum in locum multitudinis solet esse, eorum, qui caussas agercnt, orationes attentis auribus, alii misque,ut par est, excipere sedata mente diligenter aliquid considerantibus opus eH. itaque absurdum est,credere,potiris eodem tempore. cum

populo agi, ct iudici s operam dari sicuti Fusis

iis, qui Comitiales non erant, eotim quidem die non tamen eudem tempore, Lege aistum, Senatum esse habitum inueniosic,ut Lege ageretur primum,deinde Senatus haberetur quod cum exati s locis, tum extiri ac ita epistola libri H. ad uinctum fratrema intelligitur. Ergo, cum omnes Comitiales essent Fani,non quia semper Lege ageretur, sed quia semper liceret,si modo cum populo non ageretur nec enim uirmn esimulsera

230쪽

212 Dierum Veterum fericiam diximus ita concludemus Fastos, litterat in Kalendam notatos, urisdictionem omnes hab/rassi; Factis littera C notatis, o ius dici, agi cum populo eodem die,non eodem tamen tempore potuisse ideoq. Fastos eos quoq. sesse dico. non ex eo, quod fieret, sed ex eo , quod liceret. Haec de fastis supersunt Nessi. His omnino neque lege agi, neque cum populo licebat cum

enim opponantur Fastis, quorum e numero sunt comitialesaeo iure quod omnes Fant,siue comi tiales siue non Comitiales, habent, prorsus careant necesse est. Festus etia sic: Die nefasto apud

, Traetorem lege agere, religiosum erat. Caussas tamen agi, concionem haberi, O Legem pro mulgari icebat. nam neque Caussas agi, I Lege agi:neque Concionem haberi;aut Legem proxuulgiri, est cum Popul agi quae probare singula magni negoti nonus. Agitur lege, cum Traetor tria uerba fatur, Do, Dico, Addico qui es ultimus iudici dies. cum uero caussis audiendis Traetor op ram dat, Lege tunc non agitur quare Fa-sos esse nec spe non est omnes dies,quibus aut pro

reo,aut contra reu hi dicitur:sed Fastum eum quidem esse Accessi is, quo Praeror, aut qui iudicio praeest. cum consilio Iudicumsententiamferre debet. itaq. in pistola III. Lbri . ad durn luna fratrem, Ad IlI Ido ,inquit, dixi pio Bestia, de, Ambitu,'ud Praetorem Domitium. Quem