Introductio in dogmaticam christianam

1쪽

UNIVERSITATIS IPSIENSIS

PIE CELEBRANDA

INTERPRETE

INTRODUCI IO IN DOGMATICAM CHRISI II M.

PARTICULA .

3쪽

12.9uae hucusque II disputata sunt, ea ad initiandam tantummodo trium artium introductionis dogmaticae quaestionem sa-ciunt. Iam ante quam plenius et accuratius de cogitatis illis divinis

facto θεανθυωπικω, quo genus ii manum servatum St, eruendis

cf. - 10 exponi potest, quod artis l. est, primum quidem

magis in universum de dei scientia verba facienda sunt, quod cum maxime huius Partis 1 est, ita tamen, ut haec quoque ad propriam et peculiarem illam operam dogmaticam, quae arte II describenda est, plane ac prorsus pectent neque per e, nisi ars ista ΙΙ. sequuturi in qua salus christiana tanquam omnis scientiae dogmaticae conditio necessaria diserte ponitur vera sint. 9uae quidem universa magis disputatio optime, ut videtur, et ad rem ipsam perspiciendam accommodatissime ab adumbratione quadam errorum et opinionum praeiudicatarum exorditur, quae nostra maxime aetate veram quae inter dem et fidei scientiam intercedit rationem vel impediunt et pervertunt, vel perturbant et obscurant. 9uamquam, quod erroribus istis subest, per omnes ecclesiae aetates vario modo variaque forma veritati impedimento fuit. Falsas autem has praeiudicatasque opiniones quum aut ad sidem magis aut magis ad scientiam, qualem Supra utramque Statuimus, pertinere consentaneum sit, nunc quidem ratio postulat, ut vera illarum vis et natura significetur ita, ut, quomodo incipiant tolli, de-m0nstretur, quum, quomodo prorsus tollantur et funditus, ipsa demum doctrina dogmatica exponi possit. Facile autem intelligitur , fieri non posse, quin et salsae illae de de piniones semper etiam salsas de vera si dei scientia tectas

4쪽

involutasque contineant opiniones, et salsae contra de scientia fidolopiniones semper ipsius de impedimenta sint. 13. Ut discedamus nunc a vulgari illa, quae neque ratione neque vitae usu angustos ejus, qui sensibus percipitur, mundi ipsiusque hominis se solum spectantis curantisque fines egreditur, impietate et non credendi pervicacia praejudicatarum de fide opinionum vis et natura aetate nostra praecipue in certa cogitandi quadam longe lateque dissus ratione est posita, qua quidquid in cogitationem cadit, aut in singulas misere dissolvitur partes aut ad sciam quandam inanemque revocatur unitatem atomistica ilia, haec mo-nistica ratio dici possit), seu qua si rem, ad quam cogitatio pertinet, spectamus, vim divinam aut in semet ipsa existimant esse

inclusam, aut per omnem rerum naturam intentam esse et commeare

deistica illa, haec pantheistica dicatur); quam quidem et ipsam

cogitandi rationem utramque negari non potest ex parte certe aut ortam esse ex impietate animique illa, quae omni peccati intelligentia destituta est, conditione, aut latentem eam in se et inclusam habere. Causa autem et fons earum spinionum, quae contra fidei scientiam pugnant, est aut magna quaedam animi in s de s ad credendum)imbecillitas et inertia aut inscientia et ignorantia verae naturaesidet, quae quidem non minus, ut mente cognoscatur et intelligatur, quam ut vita et lactis explicetur et comprobetur, postulat 14. Neutram illam cogitandi rationem atomisticam et monisticam), quum vis et natura dei Christianae immutetur vel potius tollatur

5쪽

ea, quidquam ad res dogmatica tractanda Valere, quin omni prorsus ad easdem intelligenda facultate utramque carere, statuendum

est. Etenim priori illi atomisticae rationi illud proprium et

peculiare est, ut, quum tota defixa sit et haereat in disserentiis rerum neque videat id, quo in unius rei quasi corpus coalescunt disserentiae, omnia dissecet et distrahat, in singulas parte concidat, atomorum denique instar consideret. Inest igitur in hac cogitandi ratione omnia dissolvens illa mortis vis, qua ex vivo quodam c0rpore tollitur animus. otest igitur ea -- quum omnino non possit duas res arctissimo vinculo et vi quadam vitali inter sese conjuncta cogitare, primum non cogitare neque stelligere absolutam, quae dicitur, unitatem'. e. earum, quae in Deo insunt, disserenitarum unitatem, eutrinitatem es praeclarum illum, ueni ecclesiae theologia in

hac re habet, terminum: , περιχωννὶοις essentialis s. immanentia et in- existentia mutua ε), sed necessario Deum tanquam atomum considerat,

qua quidem simplici atque inani Dei notione fieri apparet non posse, quin omnis Christiana de Deo doctrina, quin universa dogmatica Christiana pervertatur funditus atque intereat. Intelligere illa deinde

et cogitare non potest aut omnino Jsticam illam, quae inter reatorem et hominem ad Dei effigiem creatum intercedere debet, unitatem - haeret enim in simplici illa deismi morumque notione aut multo minus etiam eam, quam fides Christiana in Θεανί 0mmi, Christo statuit esse Dei et hominis unitatem περιχω9rio per80ual.) non praeterea Christum una cunctis delium membris conjunctum ita, ut capitis instar in iis habitans in unum iunia consociet ecclesiae corpus non porro eam mentis humanae et naturae, quae sit in Deo seu per Deum, unitatem, h. e. naturam cum mente eis

unita conjunctum ita, ut illa instrumenti sit instar apti atque id inei,

6쪽

per quod laec consilia sua et voluntatem sive potius divina consiliae divinam voluntatem perficiat es res ecclesiae novissimas et miracula, quae illarum quasi quaedam pr0phetia sunt, clim vicissim miracula sine illis cogitari non possint); non denique libertatis necessitatisque unitatem, qua quidem in re praecipue, quanta sit elagianismi imbecillitas, cernitur. Vuae si complectimur cogitatione omnia, destitutam videmus esse hanc rationem vera illa penitusque res perspiciente et pervidente c0gitandi vi, quam fides postulat idcirco, quia ipsa et intima est, quae omnino in mente

humana esse potest, unitas et intima etiam verae . . ejus, qua singula omnia ad unam rem reseruntur, cogitandi rationis causa atque effectrix. y)Contraria prorsus atomisticae huic rationi est altera illa, o nistica seu panthe istica, quippe quae mordicus tenens unitatem, non curet tollique patiatur disserentias. Gravissimae illae et verae disserentiae resque inter sese contrariae Deus et mundus eici), quas fides Christiana re vera esse sumit nec temere negando

tollit, sed ad veram vitaeque plenam unitatem conjungit peccati ratione habita, salute divinitus missa scit superatas esse), hae igitur illa cogitandi ratione perpetuo in nonismi, qui dicitur, cogitationis

angustias contrahuntur ita, ut neque Dei et mundi ab eo creati neque mentis et naturae neque boni malique disserentiae agnoscantur aut eum, quem vindicare sibi possunt, locum obtineant. modisserentia ei videtur nihil aliud esse nisi momentum, ut dicunt, in altero membro evanescens, et omnia dialecticae ope adeo moventur

perpetuo et uunt, ut nihil sere tandem, quod firmum et stabile sit,

relinquatur.

Το tam igitur Christianam dogmaticani patet id

7쪽

sibi debere propositum habere munus atque officium, uri hac utraque cogitandi ratione purget perpetuo atque liberet religionis argumentum suamque doctrinam id quod haud paucos adhuc, qui rebus dogmaticis operam dant, non sine magno doctrinae ecclesiaeque detrimento illato, latere videtur.

15. Iam vero si accuratius consideramus praejudicatas salsas illas de fidei scientia opiniones iam autem dicimus cientiam, quam evangelica doctrina statuit, comparatam illam ita, ut fides in ea non pereat sed magis etiam ex ea emergat et perennis quidam ipsius scientiae fons maneat duplex invenimus earum genus Sse:

unum in solo pietatis quodam sensu positum, quod in communi vita est pervulgatum, in theologorum doctrina patronos praecipue habet de et tium, Schleier macherum eorumque discipulos aliquot alterum externa quadam nisum auctoritate, qua ducti ita sere damnare solent scientiam dei, ut arrogantiae accusent eos, qui scire cupiant id, quod dumtaxat credendum sit. Utrumque vero hoc genus jam in universiam dicendum est repugnare veritati. Mentis enim, maxime fide Christiana imbutae, quum summum penitusque in ipsius natura insitum desiderium sit unitatis ejus, qua singula quaeque, quibus ipsa fungitur, munera arctissim0 vinculo inter sese contineantur ita, ut nullum excludat alterum, edcerta quadam naturae lege ac necessitate nun includat atque contineat alterum, illa contra opinio intolerabili prorsus modo distrahere conatur mentis naturam et, ut in longe gravis fiuia re intelligendi sucultati omnino locus non relinquatur, postulat Fieri igitur n0u

8쪽

potest, quin alii a norma et regula, quam ratione ponunt, re et veritate desciscant et, quoties cniique, quae ipsi de si de sentiant, exponere aggrediuntur, aliquo modo scientiam quandam, quamvis mancam illam et inchoatam parumque accurate et subtiliter ex ipsius rei natura haustam et explicatam, promant eaque ipsa re satis testentur, fidei imbecillitatem quandam et impotentiam esse causam, cur huc via longius nolint progredi. Et ea quidem, quae solo sensu qu0dam pietatis ducitur, doctrina, quamquam raro et invita huc descendit, tamen non potest, quin absolutam illam, quae fidei subjecta est sive in qua de versatur, rem definiat ita, ut absolutam eam dicat , ,es sese aut ,, essentiam aut , causalitatem aut vitae principium fi Schleterni.). iii autem externa illa dei auctoritate nituntur, ne in illis quidem subsistunt, sed notione etiam personae , , amoris etc. adhibent, quamquam parum illi et necessitatem et potestatem, singulas has notiones ad certae cujusdam theologicae disciplinae ac verisJstematis formam revocandi intelligentes. Resellitur praeterea horum pini maximis illis, qui superioribus ecclesiae saeculis a summis ingeniis virisque et vitae gravitate atque constantia et intelligentiae excelsitate praestantissimis in dogmatica disciplina suscepti sunt,

lab0ribus, quos quum alteri maximam partem inutiles et supervacaneos esse contendant eamque ob causam ita, ut vix firmi quidquam et certi remaneat, interpretari conentur, alteri semel V. c. reformationis aetate in omne tempus consectos esse ita, ut Supersedere nunc iis possimus aut levitatis aut inconstantiae crimen est ligere nequeunt.

Atque negari quidem haudquaquam potest, utramque hanc, quam ignis cavimus, rationem veri aliquid continere et magni etiam

9쪽

ad doctrinam dogmaticam non minus quam ad universam religionem Christianam momenti fuisse. At ut pia illa sentiendi ratio haudquaquam unicum religionis Christianae praesidium est et firmamentum, sed initium tantum ejus subjectivum, in singulorum sentiendi ratione positum, quod ad universam quandam speciem et formam progredi debet ita, ut interna illa sensu percepta divini numinis comprehensio ad comprehendendum illud percipiendumque scientia et vita voluntateque provehatur, ita altera illa, quae auctoritate nititur, rati objectivum religionis initium est, cujus vera vis et potestas nulla alia est, nisi ut ei, quae in singulorum animis insit, pietati et religioni, ad libere vim suam et naturae accommodate explicandam locus et opportunitas detur. Utrique igitur rationi commune id vitium est, ut in inferiorem quendam locum depressa relineatur cogitatio. Ceterum probe sentire utram que, aliunde sibi quod desit adsciscendum et explendum esse, apparet inde, quod et Schleier macheri doctrina quum ab ipso, contra institutam rationem, tum praecipue postea a discipulis et ita quidem, ut partim sacrae scripturae magis partim ecclesiae

auctoritatem sequerentur, in scientiam quandam traducta et conversa est, et altera illa quae auctoritate sola nititur ratio, theo-80phiam, qua superioribus jam protestantismi saeculis doctrinam evangelicam constat haud parum excultam esse, in dies magis recipere et in usum suum convertere coepit. Haud exigua pars eorum, quae optime nostra aetate de re dogmatica scripta sunt, huc pertinet. δ')16. Vera et necessaria inter fidem et scientiam ratio, quae victrix ex opinionum illarum turba et certamine emergit, in universum est

10쪽

ea, ut des sit intima creatae hominis personae cum absolutum ei persona unio in Christo spiritus sancti opera persecta f. . ΙΙ.), eumque ob causam perpetuus s0n propriae cujusdam et peculiaris, h. e. quum omnino religio 8ae tum christianae cognitioniso vita sit. Est igitur fides in nobis id, qu tanquam intimo et principali vinculo humana nostra natura cum divina conjungitur. uod si enim Deus et h0m primum eatenus sejuncti et separati sunt, ut homo n0n momenti tantum alicujus transitusque instar divinae naturae, se ipsam in mundo e plicanti et quasi propaganti, inserviat c pantheisin. pant0gis m. determini Sm.), sed, ut vere creatus sit idque consilio e0, ut personae, Sua sp0nte et libere agentis, vi et potestate indutus se non minus in Deo quam Deum in se habeat; vae Isi porro libertatis illius abusu et nati inde peccati culpa hominis cum Deo divortium est sactum fides contra et inde a principuo conciliat utrumque et peccat dirempti0ne facta, reconciliat. Est enim fidei ea vis et potestas, ut ejus ope Deo pro initiali sua se communicandi illuntate ad hominem se convertente et hominem ad se convertente 40mo hac divina vi et communicatione imbutus ex intimo ipsius animo ad Deum convertatur eamque ob causam Deus

ipse auctor et effector fidei dici potest. Iam vero quum seri non possit, quin et haec Dei sui ipsius communicatio et revelatio, utpote ab ub80luta persona prosciscens mentis et vitae sit plena theoret et pracf. et idem in homine, dei ope illud beneficium accipiente, tactatur quumque porro de divinae humanaeque naturae unitas it ea, ex qua tanquam ex principi et fonte suo universa h0minum religio manu et certa quadam via et ordine conformatur atque excolitur necessario sequitur, fide non minus

cognitioni et intelligentiae quam vitae et actioni hominis