장음표시 사용
11쪽
oblectare soleo Antipodes eme negat capi. xxvii. 1ibri.ui. idem Augustinus libro. xvi. cap.ix.scripti reliquit Plinius Pomponius.Strabo,Macrobius alii coplures no negant'
quanu diuersimode de ipsis loqui uideane Cumis irenti
meratis salptoribus sentit inter Neotericos Lauretius Coruinus praeceptor meus amatissimus,cui ob singulare eruditionei humanitate eam fide habeo indubitata sua olim Catoni antiquitas,mihi in a doctoribus nostris idest eccla sic principibus desciscere difficile est difficillimu aut Plinio xpnominatis aliis fidem no habere. Et interim mihi molestissimu cst haerere in uado,nec scire utra parte sequar tute. Tu si no potes mihi adeo festinati satisfacere,ut uelles copiose ad ungueJac saltem habea,quo me tueare eleueml, donec Uienna uetur' ore tuo erudiar.No me praeterit qua diligentia Pomponii Melae libros de situ orbis testate pxi in studiosis professus fueris.Si mihi interesse licuisset jor lassis non dubitarem,Veru quonia dubito absentia meam quae necessaria causa retet est,quominus damnosa uideae literape tuaiae praesentia solare.Vale Athletice strogantia nonia inferioris, ex arce Reuere dissimi Cardinalis Strigoniensis octauo Kalend.Septembris Amio salutiferi partus. M. D.XIIII. rFaceres mihi rem admodum gratam si de Lacus Acromiae Ucnet uocabulis, causist eorum, quod prioribus literis meis ex te petiera,fierem tuo studio certior nescio an illae perlatae sint,noui equidem quanta sit Tabellario ' fides, Si ad te peruenerunt simito etiam his ipsis te prouocari ut uel hac parte uoti sim copos De Carnaine Lucani libro sexto, quod iamdudu tibi breui epistola indicaba, sorsitan oblit' es,aut idem sentis quod ego id ipsum scilicet emunctii esse&castigatu,interpretibus Sulpitio Leoniceno non aliud affirimatibus, sed ut quaestioliena de eo instituerim arguta fecit interrogatio Pannonis cuiusdat uiri ut intelligebano indocti xinter Aulicos domini mei Cardinalis aestimatiois non postremae qui co animo de isto poetae loco me sciscitati uisus est,ut non dubitarit corruptu esse,quae tua sit de eo sententia fac sciam Vale iterum.
12쪽
IOACHIMUS ADIANUS HELVETIUS POETA A Caes.
m l RATAE ADMODUM ISTAE GRATIAE VE runt, quas egisti mihi proximis Itis tuis Rudolias ni pii , , paulo diligetius, ut amicum decebat.
enixe de tua ualetudine certior esse cupiebam. Ego,post rumore quo da,ad me perlatu erat, te cit Craco uiam egressus Istro granu uenisses,in graue morbu incidis se,uix dixero quantu animo sternatus fuerim, na) dolui impela,&pro tua incolumitate Diis imortalibus uota nu cupaui,eaciem lectis P xime iris tuis,persolui si leuiuscula febri perculsum ex integro coualuime intelligeba. Oraeteris quae causa sit No ea quide quasi mihi de facie notus paulo ampliore mecu per mutua uitae cosuetudine familiaritate cotraXeris,quo bono utpote primo amicitiae glutino,am ho hactenus priuati fuimus,partim Oco 3 iteruallo,partim conditionu nostra ratio e ut puto cogete . Sed ob id ma gis,ci tuae mihi literae eruditiois luanitatis testes indi cest extitere,quadiu istud gratae notici se inter nos oblectamentu durauit: in quibus pie elegantia qua tibii pemo dum peculiare eme ani aduerto sterq; Oia livanitatis & a moris officia pspicacis animi tui indefessia,interii scitu dig naru pquisitione sollicitudo cognosci Aqua soles,quasi g noratiae impaties adeo indies magis p uocari, ut ex his qrere & sciscitari 116 ducas erubescendii, quib' doctrina tolle rantiat studio*r,sitio superior certe no impar es. In quo Rriumero me cuprimis statuo tenuis eruditiois 3 nulli si lii homine qui tame copluria quaeri abs te phumaniter se ro,cum co fine iro facis quo de me se ignoratiae caligine diligeti scrutinio factus certior,ut mediocre,aut fortassis inita iudicio proletariti,abiicias Masperneris. Tu etia ς in genua semipsessione,& citra uercu diae rubore,una dubi tare & haerere me dicere soleo 1 qn interrogatus rei min' deceat satisfacere potero nec comunem inuestiga di laborem quo simul&doctior exercitatior euada, subterfugere,quin gratificari quaeretibus.oscitati mihi plaeritis a lacritatis de diligetis stimulos iniiciat. Idris tu quo perinde facis,cui utina aliqia officiois sedulitate rudere uidear.
vellem tame ut quoties aliquid ex me esse petiturus,id
13쪽
simpliciter ageres,& breuibus .Volo eqvide tibi esse ostia, sum amicitiae apud me pluris esse mometa qua suauia ista tua deliminet uerbo quibus tu mihi nescio quid philau
ciae conaris ingerere deo em me comendas adeo extollis
ut nisi tuu in me amore,quo in huiusce ampullas corriperis cognoscere ex illiberali quada blandicia' Ostetatione haec tua Encomtiptoficisci suspicarer CAETERUM, ut petenti tibi pro mea uirili fiat satisicito me tibi ea responsuru co ditione ut pximis Isis ex te quid de sentetia mea iudices, quid rerum sit apud uos nouas: paucis intelliga. QUOD de Quintiliano sci ibi per u probo,eu scriptore adeo*bariti hi,que nemo hactenus Cicerone semiexcipio,in tradedi exquisitissima diligetia uerborum luculeta quada proprie tate uicit Gibliopolae nostri quiVenetias codicu emendo Rgia petiere ignificat mihi,institutio es suas,castigatissinaas imprimi ab Aldo Manutio Romano, cui hodie in edendis honis scriptoribus palma datur,u primu ad nos ex plaria perserens,facia quod optas. DE PLINII loco quod quaeris, paucis accipe.Pe Romanus,auto .Vitruvio in primo lib. de Architectura tertii sedecim digitis costat,cui si semipede hoc est digitos octo addideris,cubitum facis .i sesquipede, quod de est.Palmus aut Graecis duplex est,maior duode cim digito', de quo Leo,de quo quaeri loco,Pli.intelligit, illi nominat Spithaine inor qui Palestes dicitur, digitostm quatuor.De quo in haec uerba Vitruvius,cubitu intellexerui ex sex palmis costare,digitis v vigintiqtuor se diui sis em uigintiqtuor per sex,consurgut miror 'tiaosti.sdem paulo infra ait .Palinus aut habet quatuor digitos Maiorigi palmus dodrans nominas Plinio no seorsum quide,cuistud nome sine respectu dici neqat, sed respectu ad pede
qui auto. Uitrae palmo creuit. Dodras aut cuin pondere, tu in mesurago tu dicis propositu depto quadrate ut duo denarii numeri novenarius dodras est,e in quarta pars.1. tria desint,liae catinnumero collatio sc Mathematico' traditione,pportione facit qua sesquitertia uocat nouem
ita iunciae in respectu ad assem qui unciis duodecim costat dodrante factu quae ad assem se in proportio sesquitertia
habet,Duodecim in noue continet in se,& tertia nouena
ru parte unde recte sesquitertia dicis Simili mo palmus, in duodecim digitos .i.tres pedis quadrates cotinet, ad pedis
14쪽
mensuram collatus similipportione dodrans est, ita enim sese habet istorum numero facta collatio. Ne aut quispia
apud Pli .palmu minore acciperet, dixit expressius, ternas Spithamas. i. ternos dodrates no excedere quid Spithamasit perpulchre indicans,per hoc quod dodrante appellauit. quacum ergo Iongitudine yposita ut illa exactius capias 1 eam in sedecim partes aequales absumpseris, duodecim partes in respectu totius dodrans erunt aut si in duodecim portiones distinxeris,noue,dodrante costituent Simile est in aliis numeris,qui quaternario diuisi in aequas partes
secernuntur,ut . IS. dodrans sunt respectu. 4 Item. o. ad. go.
collata.&c. Summe in manus mi Rudolphe, bacillii queminpiam eius tota longitudine ita coerce, ut ad nume u girit quatuor digitose transuerso pollice metiendo excur rat μὴ portione cubitu agnosces in extremo eius digitor
in fine decimi sexti digiti pede signabis in duodecimo aut
Spithama,cernes oculis tuis,cur Dodrans ad pedis apposetione,& quomodo Palmu faciat Mintelliges clarius, in eodem libro locu Pli.aliut Cap. em decimo sexto de Gabbara scribens. Claudii principis temporibus ex Arabia aduectu. Iogitudinis suime noue peduae totide unciaru, ait: ubi per unciam duodecima parte totius longitudinis quae pedi respondet intellexisse uides. Quado enim: gratia exempli. 16 digitorum longitudine in partes aequales. I a.discerno, qII bellarum uncia .i. pars duodecima respectu propositae o
gitudinis erit: quan audierim, qui per uncia digitu ibideintelligendu esse putarint, quod si ita esset, no unciam sed digitu PIi . scripsisset i uncia aut digitus intelligi de tertia eius pars,id quod numeris citius deprehensum mensuravi longitudine .pposita facilius intelligis Verum de hoc nil temere assero,cu hoc modo noue uncias etiam otiante apis
pellare potuerit. i. duodecim digitos 1 portione ad palmum utrol aut haec uocabula demonstrationis locum habet, sicut comunia sunt Plinio quantitati continuarvi niteris discretae Pygmaei ergo ut ad institutum reuertamur, quos Augustinus cap. octauo lib. I 6. Ciuitatis dei.graecis acubi to nomen obtinuisse ait,Spithamari .i.palmares ob miram eo breuitate tres dodrantes non excedunt Hope illustres scriptores persaepe meminerunt quada in situs diuersitate.
15쪽
libro tertio in ea ponit Arabiae parte, Iultra suasi Arabica in Aethiopia vergit,Strabo libro decimoseptio, in iisdem locis fiuisse creditos quid essed cofictos existimat hinc occa
sione fictionis ducta,* in interiori Aethiopia, qua extinia eius terrae inhabitari uideans,oia fere amalia exigua piae nire compertu sit Cotra uero Philostratus qui libro tertio ait,Pygmaeos sub terra degetes supra Gange posita loca incolere et uiuere no uanu esse,cui cu Aristotele in eo pspecus habitari ab eis ait,puenit.Albertus lib. de atralibus.xxi. esse dc uiuere eos quide humanae tame ratiois exactu usum habere negat,eal ob rem cap .iii.lib.primi eos holes sylvestres nominat,aliquid nostrae naturae habetes in quada deliberatio e & cap. iiii. secudi tract. primi maia Pygmaeuhois similitudine habere inquit. Solinue a Thraciae destri ptione ad Carama urbe iuxta Haemu Strimone Pygmae os creditos fuisse is gruibus pulsos ait.Nosti' eleganter de ipsis Iuvenalis de Gellius sa1bat. Volui haec ardore ossi cli,coronidis loco his quaeam quaesiisti subiugere,ut mea in rebus ad te pertinetibus sedulitate, perinde ait in 1 priis, prompta intelligeres.MIROR unde meo tibi studiose ratio pateat aut qua tande fama me Persiu interptatum suis, se acceperis qui tam festinateris quas aliud ages, studiosisno nullis eius interptatione ex me postulantibus,ta paruuSatyraru opus transcurrerim. Cuius in Satyrae primae,loco eode,que tu mihi nominas me aliqn notaru tortu memi
nitliberatu aut angustia Delici quod leuetu. Et deo quoda ut alut)subito apparete. Cuini anno ab hinc quarto, ego R Petreius meus Aperbacchus enauctissimi ingenii homo. Bibliotheca fratru Praedicato MViennae bono' libro p innumera multitudine conserta,essemus ingressi, dum Poetas oculatius dispicio,incido in Persi codiculu per uetustum cum loci qui me premebat maxime memor essem , coepi reuoluere Satyra prima,carment illud repperio in haec uerha.Sic os tam longo subduximus Apennino quo uiso inde quasi Babilonas ceperim exultans Petreium aduoco. qui una mecu sincero iudicio tam castigata lectione no potuit non probare: a uersus hac ratioe mollior leniori efficitur,qui alioqui ob .c.tram ingem1ata asperior erat. Sic costa longorquead modii multi legut,Et interrupti montis
pars saxosa,ossis i1onale signatius et costae dici uide quanil
16쪽
εἱApennini pars,costae nomine non inepte dicatur, propterea's ipse in modispinae tota Italia medius dorso suo dis rimati Q si quis Si costam legit sensus carminis, quasi adsequeti ptinens suspendici quod esse nequit Doctissimos
aut Persit interptes,quo minus,tali celarae iudiciu adhibuerint,eo ipso interceptos existio, ν corruptae lectiois dictio ad sensuna secit,cosormiter cu hoc uocabulor os cum costa sit os .Hoc ergo modo plerierui, quod alioqui diligentius introspicieti no obstu esse debebat.Uersum aute ill de promptu existio ex aliquo de Hannibalis: Alpes transitu. Poemate,in quo Poenus quispia histortae enarrator intro ductus fines loquedi secturus,sic cocludat. Sic os ta longo subduximus Apennino .i. Et hoc quide modo Alpius cipitatiis inaccessis alioqui flamape impetu emollitis,iuga costeγgimus,uiami confecimus.&c.quomodo factu essi indicat Liuius Decadis tertiae libro primo:Praeterea no placet, Omnino uideri eos a Persio metus uersus exemptu ephendi,
qui regione quinta spondaeo pro Dactilo utane 'sipsum
maxie aliquado decet,ut in illo Maronis, Cornua uelatas obuertius antenape.Sed hoc potius a Satyro notatu fuisse. qs haec sibi temere nimis methaphora usurpata uisa est, ut os p rupe saxove dixerit,cu scribere potuisset,Sic iuga tam longi costegim Apennini: uel similiter. Sive qs est uerius
quod Apenninu nominauerit, cum re uera Hannibal non
Apenninu,sed alpiu instegerit igni Maceto iuga tam alta, ut autore Liuio nono primu die difficili itinere ad expue nerit, quase orientali latere Apenninus incipit: Si dubitas, lege Pli. cap. quinto tertii libri, quum de Alpibus populi inalpinis locutus,tande in haec uerba habet,Apenin mons Italiae amplissimus,ppetuis iugis ab Alpibus tendes ad Si
culu fietu.&c. Tametsi nec multi periculi nec rursus magnae
fiugis sit,utru defenderis,nisi', hoc mihi uerisimili' uide e Nam de Ouidius dixit Magna parens terra est, lapides in
corpore terre,ota reor dici.&c. Hoc ausim asserere, uoca hulum Apemainus: carmen nec planu nec politu constitue re,nisi aut prima aut penultima hexametri regione loces.
Hinc&Lucanusni. a. Umbrosis media qua collibus Apenninus de Silius libro quarto sinistrum coelo miscens caput Apenninus: ut alios omittat quod si hoc in tam claris scrip toribus como desactu videmus,cur ut indecenter usurpatu
17쪽
Persius culpet Tu uide RudoIphe,&iudica, ego ad te ciduideatur iudicio meo scribo, qui locu istum Persiaiuuia i :a
curasse uideor ut, nec splenio nec malagmate amplius se uendus sitssed cicatrice etiam expuncta plane conualu titDE ANTIPODIBVS quod scribis, non est tam difficile uideri potest,diuersos scriptores legenti quoi saepe diuer fa,saepe dissona traditione cotingere solet ut legentis anitamus du quid sequendusit,diligetius inuestigat,adeo distrahatur,ut quo tendendu,aut quae demu ansa coprehcndedalit,penitus ignoret.Primu omni u Antipodas esse indubiuest,mathematicis demostrationibus Cosmographorum molustrationibus id ipsum euidentissime indicatibus, scripside ea re copluscula in annotationibus meis in PomponiuMeIam,quas,cu extrema ipsis manu posuero,edam,Interraui,ne u ab Augustino abhorreas negante, uel Lactantio ridem prebeas somnianti,qui sint Antipodesis quomodo sint paucis extricabo Scire te arbitror Mathematicae peri tos uniuersum circuli ambitu,partibus trecentis sexaginta
quos ipsa gradus appellat,metiri, absoluere solere, ex his
uero nonaginta tribuere quadranti, centum octoginta hemicyclo, ut est notum Quum ergo tota terrae habitatae moles,conteplanti tibi in animu uenit,quii sit rotunda, ut inon Mathematicis solum,uerum etia phisticis placet, eam ipsam silc concipito ut quasi cespes in amplissimo Oceano parte sui emineat,& una rotunditate sese, aqua simulanqua partim latet,partim eminet absoluat.Id quod nos tibi paulo post uberius ostendeus au quatuor mundi comu ne cardines .i. ortu,occasum,meridiem, &septentrione ex Ptolome maxime traditione, que nemo eius reicio late e principe considerare te est opus Deinceps uero quantum
latitudinis habitatae terrae portio habeat quantui logitu dinis in animo constituere,quo facto, constabit tibi, terrae solidae in longitudine excursum multo esse maiore, M inlatitudinem.Longitudinis aut dimesio a meridiano ximo Gadibus siue colunt Herc.& fortunatis insul ultra quem priscis nihil erat cognitum sumitur,gradibus paulatim per aequinoctiale discurrentibus.Latitudinis aut ratio de Polo in Polum se extedit si hemispaerii metimur, ut in hoc loco accipio rauca maximo paralello qui aequinoctialis est, ita
ut aequa distinctio. longitudinis a meridiano expresso in
18쪽
meridianum excedat .latitudinis aut a paralello in paralel lum,id quod in comunibus tabulas: proiectionibus placile est uidere. Otii igi ex Ptolome descriptione , ut interim
recentiorum diligentia expansae terrae sp actu ommitta co/pertu est ad centestinuis octuagesimu gradu .i .haemisphae rium longitudinem habitatae continetis terraei tingere. Sin extimis oris stoquente esse mortaliu habitatione ne gare tibi nemo poterit quin tanta interuenientis spacii di
stantia citi Antipodes sint ii modo ex descriptione Antipodum punctos diametrii centrum terrae ductae,& ad solidi talem habitatae tcrrae terminatae attingant. Qui igitur in extima India ultra sinu Magnum Catagaram habitant,cui X. graduum ultra ae noctialem in Austrum latitudo est,hi ducto ex eo de gradu diametro,quae celatru terrae transeat. Antipodas habent. i.pedes sibi ex directo contrauertentes uertices a Diametro traiectos in sinu Hesperio, quorum latitudo.x. graduu citra aequinoctialem in Borea tenditure ad occidentale interioris Africe partem Vide Ptolomei comunem situs terrae tabulamis quod assero deprehendes. Secundum latitudine autem,cum nec iunio pe nec uetustio rum quispiam sub mundi uerticibus habitatione compererit Antipodes eme nequeut 1 uno scilicet hemisphaerio, cui' aequa dimesio ab aequinoctiali accepta in utrumis potu. 'o. graduum distantia extendas quemadmodii hic de ea intelligo,constat enim continente terra ut dixit intra polos in longitudine ad hemisphaeriu extendi ultra ab aequino ctiali uero ad polos minime. Dum uero haec consideramus Opus est animu quasi in aera suspesum: ut omnia collustra rem,& metiente erigere. Dato ergo ci, terra secundu latitudinem in Arctos ad gradus.7I. uel circiter Xcurrat onolo enim in hoc tibi ad amussim obligatus esse, tanta psertim festinantia scribens)ωiterum in Austru ad gradu S. so. non dum in Antipodas habebis tu non dii habeas hemisperiit quod punctis diametri per centru terrae excurrentis ut dixi terminetur. CAUSAM a sit terrae angustiae Asm latera esse puto abunda aquae circa uertices mundi gelaeratione, quae utriltis terrae apparenti incumbit magno fluctuu impetu quo minus lata sit coercet, hinc Millo in laterum iniquitas prouenit, cum eoum, occiduu multo directior excursu
aqueiit.SED uideri tibi posset ex his quae hactenus scripsi,
19쪽
Antipodes secud latitudine quo signari posse.Nam sapunctis diametri Antipodas secundu logitudinem consti tuentis, circumferentia duxero,haec ipsa per polos discur rei memisphaeriu coplectes, hoc aut si marginibus longi tudinis eminet ecundu latitudine ide eminere necesse est, nisi quis dixerit aquas a Polis in eminentis terrae portione
ascendere,& latera occupare, qffcotra natura motus aquae
esset Data igi sub polis terra datur & Antipodu secudum latitudinem distantia. VIDERI posset hoc Rudolphe, his qui terram ex aqua tanu collem alique ex plano lacu, iusta parte sui pininere existimat,Aut ut pomu natans ut prisci quidam putarut,Id quod admodu crasse Mineruae est imaginari,cum res ipsa multo iliter sese habeat. Terra enim, inultiplicia demonstrationia experimet docent, Georgius Peurbachius Germanus Mathematicae scientissimus iasuis super Sphaera Ioannis de sacro Busto collectaneis scriptum reliquit una cum circumfluis undis globu absoluit,ut
imaginari xcolligere animo sit opus terra qua naturae ar tifex,amalibus quae sine aeris comunione uiuere nequibat aquis nacua discooperta reliquit ut tenue ex lacu aut palude cespite eminere,unal cu undis inflecti,ini globi speciem v diu durat inclinari. Cui sententiae Strabo l. 3. principio assentis in haec uerba Subiectu ergo sit rotunda unacu mari terra esse unac d eande cum aequoribus superficie habere.&c.Et Pli. ca. sexagesimo septimo libri fecundi non restagas quan per attente pensitada intelligedac sinat. quae sequenti cap. in haec uerba habet.Est igitur in toto suo globo tellus medio ambitui cincta circvfluo mari: nec ar guinetis hoc inuestigandii, sed iam experimetis cognitum Nam 3 error esset ingens si quis elluris dimidiu is aqua undi i minere dicere Pliniu existimaret,qui per medium ambitu excursum eius in Iso. gradus ad minus secundu longitudine intelligit quod Ptolomeus quot indicat uerissi inuisse. Ex quo illud emanat, Non id esse cetrum magni tudinis terrae,& centrii grauitatis. Cum aute, ut dixi antea undarum grandior esset a polis impetu .ppterea q Ob aeris in his locis uehemetem ex frigore ingrossatione perpetua esset&abundans aquae generatio ut Albertus quom noster indicat,non potuit tantii spacita secundu latitudine relinquere terrae,quanti longitudinis habet nec sequitur.
20쪽
circumserentiam ab Antipod uestigiis ducta circumcirca terram contingere debere ii uno in loco attingit, ex causis iam dictis.Latitudinis alit dologitudinis mensura, certo de immutabili limite in terrae forma praescribitio potest, pro terea's Oceani rapina ut Pli.aita in incerto est,terras dans adimes uicissitudine illa reru natura, napiternis legib' instituta quod ipsum ostedit Pomp. libro primo in Asticae
descriptione, Aristo .li.Metheorope secundo,cap .sexto in haec uerba.Non semper eadem loca terrae aquosa sunt aut arida sed permutans secundii fluuio generationes de sectus,&non semper hoc quide mare hoc aut terra pseue rat sed sit mare ubi est arida ibi alit nunc mare iterum hic terra.&c.EX RECENTIORUM aut inquisitione, si Americam a Vespucio reperta, cam Eoae terrae partem, quae terrae a Ptolomeo cognitae adiecta est, ad longitudinis habi tatae ratione referimus:longe ultra hemisphaeri habitari terram constat.Imo no usi adeo 1mensum pelagus inter esse inter extimu ab America occidens, Moriens postremit, quin sere toto globi ambitu terra habitationis requentia culta sit,quod ex Geographicae descriptionis globulo per pulchre dinosci potest. Nec mirari debemus, quod aut pia na obambulantibus nobis aut exasperata motibus plarras uidentur,cum tam ingentis aquae terrael mutua copagine globum costituentiu extrema supficies iue circumseretia, sensibiliter decliuis esse nequeat, uisu sertim nostro tam exiguam eius partem apprehedete, quocul se couerterit. Nec putemus monitu, qui nobis adeo uidentur sublimes esse utpote illud uastu pondus simul non coluetibus , ini quitatem terrae roduditati obesse, quasi uero omnia quae ad rotundi huius corporis ratione pertinet,hoc modo de fendi nequeat.Si enim tota terra simul cospicere quoad
ceret Rudolphe queadmodu Scipione in somniis cospexisse Cicero fingit,Montes tibi turbercula quaedam sevia, per terrae planiciem serpentia uiderens,eo sere modo,quo ag rum quempia eructati a fodietibus talpis harena cumuli
exasperant. si plana in primis terram imaginaris ac de inde ab illo rerum creatore, cuius omnia opera rationem habent montes supimpositos planiciei conlideras, intelli ges facile quomodo se terrae rotuditas studiosis cognosce