Epitomes omnium Galeni Pergameni operum, vniuersam illius viri doctrinam, & methodu[m], quàm accuratissimè contine[n]tis, sectio prima-[quarta]

591쪽

tione per missionem sanguinis. Liber unus.

sione speculantur prim,quide inuel stigare debent,quae nam corporis afli sebiones evacuatione indigeat Sescundo quae illa, quς per sanguinis fit angulae m. l detractionem. Tertita, qui innoxi tracturo cosy hanc ferre possint evacuationem . Quarib, quo nam G ndR potissimum tempore ipsa molienda sit:Qsntb quam

ex Venis secare oporteata quum nimirum haud parum intersit hanc he an illam incidas Porr hac quom co templatione absoluta ,succedit de scopis oratio . Qui bus mentem adhibens quis Vacuationis modum facii per coniecturam inuenerit: nec non in quibus semel auferre praestet: Min quibus repetitam ablatione moliri tum in quibus nam inanire Vsim ad animi expediat deliquium:& in quibus id, ceu summum malum,Vita- relQuum autem per omne Vitam,omnia quae in quς- stionem veniunt,duo inuentionis organa obtineant, Inventiosus,neniperatione&experientia necesse esse arbitror SYqμ' ' o. atdi ea periei di nunc quom me aut ratione lola,aut sola experien ictia,aut iunctis ambabus, quae proposita sunt scrutari. Si quis ergo affectiones quae vacuatione indigent, Velit eκperientia collectas exponere sola opus est ad ex alicatione memoriar At si via rationali id essicere instituat,necesse est,Vt prius commune ac generale inueniat,ex illiusque deinde in species differetias ii sectioneusci ad species ultimas,affectuum numerum, Vacuationem desyderantiu inueniat Etenim ratio ipsa hae Rasio duplφη quidem ex communibus tantum progrediens notio-

592쪽

nibus, inuenit xdemonitrat haec autem , etiam quae existis anuenta sunt, ad demonstrationem adhibet. Ac priori sane ratione, omnes artes omneSq, homines uti assistent Secunda ero, non omnes homines: nam proprse ad artifices pertinet. Eam igitur nos impraesentiarum sequuti Vtemur multis, quae in aliis commentarii' sunt demonstrata Nempe complures Facultates an esse facultates quae animalia gubernant quarum alias m l aspςnfλλ' naturales ilias animales vocari enerationis autem

vieinent qua principi Spro materia, quatuor elementa lubuci eati; tuo, Rhi ci pii tota per sese m Utu misceri fesse 1; inuicem in se age-cipiis natio renata I idq; per qualitates suas effectrices, caliditanis e sp Qx- rem frigiditaretra , humiditatem , iccitatem an

Ii- Τ ,2 cuuibus Vtici omnium temperamenta conflantur. ni praeterea dari duplicem plenitudinem , nempe secular to mi se dum vasa & secundum vires primariasq; actioneS, A

I spieiniudo est similarib corporibus perfici ut secunda ias ab instru ' duplex:nempe mentarii uoum igitur plenittido bifariam & fiat oluat uvςβ, dicatur vino quidem significato, ut ad Vireis: alterdiura ' .. xta laxitatem continentium Vasoru tricla sane opus

etiam in valente contigerit oco enim plenitudinem Plentudo su iuxta vasa magnam humor colluuiem, ipsa Vasa ten-xta ala quid deninam: iuxta vires aute eam quae Vel sit minime Ua-

puris udo sub se distendat Vires tamen grauat, di premit homineq;xta uires quid reddit ad motiones pigrum, di tarduna Quod si simul adsit ulcerosus etia aliquis sensus, ac potissimum dum mouem Ur,signum est affectum ipsum vitiosi succi risi: sobolen Quandom aut & in partibus quibusda corporis,no in tota mole, plenitudines adsunt similes iis, quae niuersum corpus solet opprimere nonanibus igitur id genus affectibus, maxime ex usu sunt vacuationes humoriam aut Vaporiam aut spiritu peccan-

, p tiumst inlinetam semper sectio vena desyderatur: sed suffcit interdum purgatio frictio balneum mun-

593쪽

ctio si ex aliquo digerente medicamento Quae autem affectiones venae sectiqne indigeat deinceps dicemus Sangm 5 sol Non solum nutrimentum animantis partibus praestat R Vt mmo,

languis,lea calorem etiam naturalem coleruat ital naturalem conipsius cordis calor interdum quidem,seipso minor es seruat.ficitur, aut propter sanguinis copiam, a qua nimirum sordis calo2 extinguitur, aut propter ingentem inopiam, aut pro ''ra pter frigidam qualitate interim Uero maior aut pro datin pter calidam sanguinis qualitatem: aut propter Xigua, inopiam duicquid autem cor in caliditate frigidita teq, perpetitur,eius quo opo aliae corporis partes pro Cordis intem. tinus participes fiunt 'At, quae membratim accidunt perie vinnua

caliditates, aut frigiditates, eas quae parti quide iis 2 45 ei II ctae vicinae sunt una alterant: in totum tamen eXten, di corpuS priuSquam cor immutent, non possunt.

Caeteriam quandoquidem omnia simul calida hu Plures ne ei. mida . citissime computrescunt, sane si quod nutri tissime calidamentum suggeritur a ventriculo ad hepar , a natura mi id . non superetur, inq; probum sanguinem non conuertatur , alias aliam perpetietur putredinen Immim au tem quae ex materia putrescunt calida quam antea I

calidiora reddanturmalidior profecto erit pie ian antea. guis putrescens ac priunde etiam particula,in qua ei

putrefieri contigerit Quia vero ab insigniter calidis simul quae vicina sunt incalescunt,utim calor ille acristi mordax qualis a putredine oritur ) illis quae viterius sunt, communicabitur Pirgo si pars quae hoc pacto incaluit, insignis sit, aut calorem suum ira cor exotendere valeat, una &ipsum accendet, Ut quod na .. . ,

tura calidissimum sit Quod si semel illud accensum Ur fuerit, facile totum ipsius iam corpus simul excalfiet Mῖ si

qui allectus Vocatur febrisINonnunquam vero,prius quam computrescat sanguis ingens ipsius vis decubit 'Rxx 'in partem aliquam: quam aut extinguit omnino , ita ut actio ipsius pereat: aut illi certe noxam non col

594쪽

Apoplexiae si ternnendam infligitTHoc siquidem pacto a poplexia

Uu nivit isti' proueniunt multo nimirum sanguine incsbente con

ι inanimius crimi in animanti Sprincipium Quod ii in aliam pari itinc piuti ticulam ruat, tumorem inibi prster naturam excitat. PhJes in nec cui generis phlegmone existissVerum si crassior sit, ἶςης Ruς atrae bilisque magis naturam referat is qui decubuit sanguis,scirrhosior tumor Scituri sicuti si pituitosior sit

Chii di, ix Xjo , laxus di si biliosus, tumor ervisipelas dictus. viuesipelas Quum ita plenitudo queadmodum exposuimus

Plermido tu sit duplex,&ex1psisTea quide quae ad vires refertur, dita v xx Dςi facit. in putredine abeat, interdumq; in partes qua D tibi'. dam ingrue ni bi tumores praeter naturam excites: altera autem, quae iuxta vasa dicitur saepe etia inpa te quasdam decumbat, tumores I,4 poplemias,v narumq, ruptiones moliatur'tracp celeriter euacua re tentandum prius quam aliquam perniciem conci Fati quineti de ljent;bi igitur qui plenitudine grauatur, aut tenditur,e acturom sibint nec puer sit, nec senex, an illi venam secare oportear, P iv ' P dx expendes,prae oculis habes hosce principales scopos: plenitudinis nempe tum quantitatem, tum qualitate: virium robur, ait earudem infirmitatem naturalam totius corporis habitum, tempus, regionem,anteacta Vitam tum an cibi potusq; copia, di praecipue affatim nutrientium, qui sic affectus est, fuerit VsuS: ad haec cosuetudinem,& res praeter consuetudinem actas quo-Dscphot exercuerit, quas excretiones habuerit,aut praeter solitum compescueriti aeter omnia aut haec, num gracilior, aut crassor euaseri Porro utriusille Plenitudinis nitudinis quantitas,ex propriorum signo a magnitu

Φ hus signis bitur dantu plenitudinem quoad vires creuisse conii defulanda ua nat eundem modum, quantum auctus fuerit ten- sonis sensus latum Dauctam alteram plenitudinem, quae secundum vasa vocaturrat utriusq; plenitudinis qualitatem,partim ex coloribus iudicabis,memor co

595쪽

lorem humorum ei Sali quidem ab externo calore uel Color anao. frigore totum corpus haud immodice affectum fue x indicat. rit: parti me iis,quae humoria natura coniuncta sunt. Etenim calidiores calidior totius corporis sensus sequitu Ut frigidiores frigidior: tum eos qui invenis quidem aceruantur humores,Vasbrum tumor atque distensio: qui Vero in carne,sensus in ea vel grauitatis,

vel tensionis vel etiam caliditatis orro dispensantiuno facultatu infirmitas atra robur propriis indicatur ''tunctiorii busi voluntariis quidem,illiu Squae In neruis inire imbecilcerebro, consistit pulsificis autem,eius qua in corde litas p,eXProo ac per arterias mouetur Nam secundum bonam nil prus indicat

tritionem aut abolitam &colorem probum,aut pra qm Uum,tertia facultas quae nutrix est & a iecore prqficiscitur cognoscenda venix 'bi ergo extantibus plenitudinis signis valentes facultates extiterint, incides Sanguinis de venam: videlicet si tenesma quidem sit ipsa affectio ni is actione quanhil distinguens magisq, etiam inphlegmonode:sinue do sit Pipvi tuero degravans sit plenitudo quae infestat, haud semia '' - - per sanguini molienda detractio est Nam fieri potest,Vt crudus p corpus collactus sit humor, a quo talis affectio gignatur'Quem succum sanguinis missiς' indu humo. nevacuare iasi expedit sed frictionibus Unctionibus is qua ratione uamediocriter excalfacientibus nec non potionibus i cuandus.

bis si, dc humoris crassitudinem incidentibus o calfacientibus modice: Si quide quaevalenter excalfaciunt, nimis subito vires deiiciunita saepe etia Vires adaugentia verb, qui sanguine reiecto ex pectore, in praesens quidem curatiIcaeterum eam sortiti sunt thoracis pul

monis'; strueturam,ut uel pauculo plus collecto sanguine,protinus aut vasis alicuius osculta reseretur, aut ipsum rumpatur iis,vel si nullum in corpore etiadum adfuerit sympto mamneunte tamen vere sanguinem sangm dςit 'mittere oportet. Simit Iterm II qu promptem Orbu ospici duim comitialem,aut apoplexiam,aut peripneumonia aut ineunte uere.

596쪽

i pleuritidem aut anginam currunt, eiusmodi affectuis . t ' ον' anteuertedi sunt sanguinis detractione 'odem modo sita pe quibus haemorrhoides retentae sunt potissimum sina Uratat atrabitariatqui 3; ouotannis aestate lethori- , Is Meta cis morbis corrjpi as olent,& hos quotveris initio Va /ὰ- GAEV-re Xpedit ecfecUS eos qui pio etiam vere illius - mod malis vexanturi Caeterum intemperantes Sit,etin m noletos Ventrici, &gulae deditos nec purgatione, neca missione sanguinis magnopere iuueris: nam per Vitae

intemperantiam rursus crudorum humorum copiamiquaocyssime colligunt. Quare iis ne manum quidem admoueas:Eis vero qui praeceptis salutaribus obseque lita hol ' tur summopere profiteris, si principio veris primum

quidem euacuaveris dein aut ad exercitiasalubremque victus rationem perduxeris ed nec tantum ubi ad Phlςgmpnςm in plenitudo si1ue ea secundum vires sit siue secudum

si pienitudotio Vald,mὶrance prodet Venae lectio: Verum .etiam citra adsit, expedit plenitudine initio phlegmones, quae aut propter ictu, sanguisu mis aut propter dolorem,aut partium debilitatem proue

nem itinii tium debilitaSpnlegmonem, abim corporis plenitudine, contrahit quum videlicet partes fortiores, per Venas ceu per canale quosdam, propria excrementa semper ad imbecilliores expellant: donec tandem ad Imbecilliore partem imbecillima onmium, defluxerint, quae ex tibi hu hum: se amplius propellere quod in ipsa redundar,nequeat: hes recipiunt id quod accidit illis partibus,qus Vim excretricem vi-Imbecilliores cinis omnibus imbecilliorem possident7Quamobrern partes cWxQm omnium primae infirmiores partes corripiuntur X-ribi,npetici. . crementitiis morbis quemadmodum glandulae, quae mentitiis mor sunt fluxionibus excipiendis idoneae, tum ob substan- his. tiar laxitate tum quia inter omnes partes minime ro-Glan dustas naturales facultates excepta alteratrice Isor-

.gis .iter juntur,sicuti SpinguitudHPost glandulas sequit pulsi trib. mo fluxioni recipiendae promptissiunus. Nam di hic.

597쪽

tres facultates infirmas possidet corpus stilaxum Deinde est lien dicerebrii aut perinde Ut illi laut etiam ς' L. plus excipiendo fluxui est habile: constructione tamen C Gm a motri

habet eliciendis iis quae recepit appositi sim arQujbus istinc adire

ergo carnoso genere Pulmo Lien ac Cerebrum ima

tura sunt robustiora, in iis ad glandula carnesii per

ueniunt fluxiones, ubi totus nimirum habitus infir em Brina 'mus fuerit veluti in rheumaticis affectibus accidit. mlerito igitur in his curandis scopus est, non evacuatio, sed totius corporis roboratio quamuis tamen curationis initium illis oriatur a misi sanguine &sχκ- crementa prauam qualitatem habuerint, Vna etiam adhibeatur purgatio7 Recte autem admonemur,iu libro de Victus ratione in acutis morbis, Ut si magnus sit ipse morbus, Maeger floreat aetate, adsit l, robur sanguinem detrahamus caeterum principes sco Sanguinis hipi mittendi sanguinis sunt duo nempe magnitudo tendi procipes, morbi praesentis imminentis ue & cum ea uirium Rppi qui sint robur quibus si adiicias etiam florentem aetatem,nil hil sermoni defuerit modo sub aetate florente prae cedens sequens qς illam intelligantur,eκcipiantur is; di pristinctione tantum senilis atm puerorum aetasTQ Uan μ

uis aetas enalium Virium Uerbo comprehensu potest, te robore quum eorum nulli adsit robur ISi tam magnum fore morbum timemus, aut iam praesens est,aut incipit,venam secabimus Virium habita rone,tantum II ex Ora Pueris lacandrtione exemptis puerisINec Vero Vbi tanta humorum non me uena. crudorum copia accumulata est,ut secandam venam rudi 'ς;

- prohibeat,sermo hic redarguitur: quum ipsis uiri iis robur non adsitIEstq; hoc indicium eos haud posse deiione, quia

sanguinis missionem perferre, praeter colorem carent robore.

totius corporis, degenerantem in ipsis ab eo qui solet sanguinis copiam ostedere , etiam ipso, pulsus inaequalis in vehemetias magnitudine existit: praepolletibus secundum ipsam inaequalitate,1becillis simulo paruis.

598쪽

Ιtaq; ex morbo aetate Duiribus minuendus esse sin-Vacuationis uauis cognoscitur. At vacuationis quantitas, quum eri his ' istis in etiam ex plethorica Vocata syndrome,aeris nos ambientis temperie quae in tempus regionem diuiditur anteacta victus ratione excretionibusq; fa Sanguis obus S, aut impeditis, commode depreheditur. Igitur adsit detrahedus haec omnia respiciens,luna podagricis, tum arthreti. cis,tum morbo comitiali obnoxiis praeterea melancholicis qui tisanguinem antea expuerunt, aut thoracis fructuram sortiti sunt ad id malum idoneam: Vertiginosis etiam qui is assidue corripi solet angina,pe. ripnelimonia,pleuritide hepatitide ophthalmia vehementi ac breuiter, morbo aliquo insigni, sanguinem detrahere consueui porro in redundantia melancholici humoris sanguine mittere oportetra ut certem dicamento Vti expurgante 'Tam bilena At ubi crudi Crudo lacco succi exuperant, ante si morbus inuaserit caut eua-quvR M cuabit bi vero iam corripuerit febris nequaquam initam. Iudicium autem crudorum humorum est color plurahCrudorum lim euS,aut albus pallescens omniaq; potius rubetis: moru indicia tum inaequalis pulsusta erum si ob haemorrhoides supHaemor hQidi pressas cumulatus alicui sit sanzuis in corpores auda-

sis, fansninem bum non fueriti Sed nec euacuatio iis proroga da est, detrahendum quibus restitit menstrua purgatio on tamen necesse' est,illis semper secare venam quum malleolorum scarificationes quandom superfnitati vacuanda sint fa- Henstrua si is Plenitudines tam a suppressis mensibus ortas,omcuocanda pere nino per crura evacuabis, siue Vena secare oporteat, diuisu ham tu otia scarificaret secta quippe in cubito vela Dui cubito sem liebrem purgatione reuellulatriam Vero quae ex mu- Scarifieatio m lieribus albidiores sunt aceruare tenuem sanguinembussi adbib solent: quocirca scarificationibus malleolorum adhi

quibus se bilis,maXJ V solent iuuari At quae nigriores sunt, eas ctio uenae Vena secta curabis: quum tales crassiore sanguinem, ac inagis

599쪽

in magis melancholicum gignant: praecipue vero, si Venae Vibu magnas habere venas appareant:id quod accidit illis, quae graciliores simulatcs nigriores tuerint XEtenim ii dimit,.

carnosiso candidis paruae inlunt venae, ac proinde ip Sanguinis Husis malleolos scarificare et secare venam , praestiterit pilonem uenae

Orris validam sanguinis eruptionem vente sectio se se iQ QPςίς,

let saepe compescere tanc reuulsorium auxiliuniJSecare autem in cubito venam , si ex dextra nare prorupat sanguis,in brachio dextro expedit: sin ex altera,in silianstro: minime tamen usi adlapsum virium detrahendus est sangui TSimul autem quum agis , artubus vincula inlicito, aut ex lana, aut X canabe hypochon Sanguinis erubdrioq; directe supposito, cucurbitula admoueto: quanatio per nares do quidem his remediis semper erumpentem e narib qua ratio cu- sanguinem compescuimus: qtium antea quae inserunt δ' δ' in nares atos fonti illinuntur,infirma omnia compe- riremus Nihil autem eque artem medicam in agendo Quantita re . coniecturalem essicit ut cuiuscu remedii quantitas . Si mςdiςxμm P q

quidem interdum exploratum habem VS quid nam ae aiiem medicagro, quale,& quando sit exhibendum: at quan tu eXhi conlacturalem. bere porteat, non nouimus uoc tamen summu bonum in sanguinis missione habetur quod potes sistere Sanguinis de euacuationem,dum opportunum videtur: ac rursus si ''. quando animus sit, sitnere ut fluat quous' Videbitur iist. tibi recte se habere negocium id quod o licet in purgantis pharmaci exhibitione Nam quod semel in ven trem deuoratum est medicamen, quo minus omne sit Purgatia phar

deuoratum,fieri non potestinem possibile est ubi plus '' α i

h conueniat, purgetur homo, parsem Oblati auferre ventre sunt, re Vt vero, dum alicui sanguinem mittimus, nisi quid Vr uocari n5 pes geat, praestat priori missito e minus detrahere citerinq; ς

illam repetere:immo,si lubet tertiorubi igitur multa eudcuative est opus sed vires sunt imbecilla ciliciis eua FR' R4φης' i citationem partita expedit, Vtio me fecisse Vidisti, in uti iis quibus crudorum inerat humorum copiaNam de- Tomus. IIL Otio

600쪽

Sanguiui mi tracto pauculo sanguine, protinus' exhibeo melicr 'desi ''duidbi xum, probCcoclum cum incidentium medicaminum humoru copia, Vopiam: Veluti hyssopo, origano,nepita pulegio: audquo celebrada certio cu melicrato oxymeli aut Oxyglycy ac sic rur-

ρεμ esui que sum sδnguinem inuo,Vel ipso eodem nonnunq die: interdum die possero: in quo rursum exhibito propol me s. sitorum medicaminum quopiam, aliquid de sanguinem Rufero: ac rursum tertio die similiter bis Icteteru ubi saxi quan feruescentis inest sanguinis plenitudo , acutissimanatia i ta ι' sebrem accendens, subit ac simul vacuare expedit

deliquium sanam prius lin principem aliquam partem ingruat, inanire tentandum uel ad animi Vses deliquium viriuSanguis dum tamen inspecto roborenuare nec per noctem sanguifluit, Pultu es nem detrahere verearis: tile autem fuerit, fluent risς ἰφx-βς- etiamnum sanguine expedere pulsuum diminutioes

v-- .i iae ne idelicet nobis no aduertetibus uero animi delicio

ctam vena,quc Ors hominem occupet Quin tiamo reuulsilonem, nam sit effica non leueo ipsam auxilium, quod4 saepe secta adhibe M tur Vena, quanto maiorem in numerum particulares auxeris detractiones, tanto essicaciorem effecerisTErgo si magnitudo morbi missionem sanguinis postulet adiit 1 virium robur, nulla potest esse tanta crudorusUgmi ιβ Ρ umorum copia suae inhibere id auxilium possit Cae Vacuandi qui erum quibus amplae sunt Venae, qui Ipnaodice graci sit liberalius Ies sunt, nec candidi nec tenera carne praediti, eos coo Parciu piosius vacuabis: contrarios autem parcius quum eri guum habeant sanguinis carnem, i, facile transpirabi PRςΠ Ut lem M a ratione nec pueris Dertundes venam ante

nu sanguine u rtiamdecimum annum pol quem, tumultus coge non esse mi sus sanguis appareat tempus'; anni sit uernum 4 retendum. io temperata puerq; natura sanguinea aut alicuius acuti morbi discrime impendeat, Languinem minues, Vilesiobusta in prin i quidem ad cotyla sim quod si postea vires quis pulsus in alidae permanere Videantur, dimidium eius adiicies dicet iterata missione At uehemens,aequalis,di magnus put