장음표시 사용
231쪽
47. OCHRA solutionis metallorum resi
Ochra Martis. Vulgo. Ferri terra praecipitata non mineralisata. IV. ass. . ochra ferri rubra. Locust ubique ad acidulas & in paludibus. Haec ustulata semper rubra evadit.
Cuprum solutum vel corrosum praecipitatum viride. IV. 1 73. Locus: ad fodinas cupri frequens.
Cuprum sativum, vel praecipitatum caeruleum. m. ata Locus t fodinae cUPreae. Constat plerumque terra amorpha impalpabili.
AErusto nativa striata. M 27'. Locus: China, Germania.
Constar striis friabilibus, e centro radiantibus. caeruleis aut viridibus. - EuplexbIumen.
Ρlumbi minera galena minerali sata, terrae impalpabili immixta colore albo vel rubescente. M VI. Locus: Salilberg. 6
stanni fulva. . OCHRA Vismuti rubra. Nobasib unam.
Cobolti minera colore rubro Vel flavo excrescens. IV. at . Locus: Heltagia, Germania.
232쪽
8. CRETA particulis farinaceis, Diabitu
bus, inquinantibuS. Rasurae Marmori S. Aqua forti emervescens. Aquam tingenS. 1. CRETA submpestris alba. Areide.
Creta cohaerens solida. W. II. Locus: montes Galliae, Angliae, Daniae.
Marga in aere deliquescens pingue faciens. IV. 23. Locus sub humo S argilla, in strata solidiora, albida, fissilia, aqua forti effervescentia, in aqua totaliter per se solubilia.
Creta fragilior grossior S rudis alba. m. v. Locus: Gothlandia, inque W-gothia sed heia rarius.
Humus animalis, conchae tavis oblongae. viti IIumus conchacea Hel singica. Vulgo. Locus: Helsingia & Roflagia maritima. Constat terra subincarnata, squamosa, cum aqua forti effervescente. orta ex concha Mytulo dicta. Hun. IIII.
233쪽
9. ARGILL A particulis lubricis, tenacubus, pinguibus, plasticis.
Aqua forti minime emerVescenS, nisi miXta. Aqua emollienda, tena X.
1. ARGILL A calcarea. Porcellatithon.
Locus: Upsalia. Constat argilla cum aqua forti effervescente, cinerea aut parum rufescente, facie saxi as fragmentis, particulis, fissuris, cujus
2. ARGILL A fissilis. maleerde.
Argilla pinguis in bracteas dehiscens ct in aere deliquescens. m. . Locus: Gottiandia inter fissuras cotis.
s. ARGILL A tessellata. Ebpsex thon.
Argilla tessellata figulina. W. 28. Locus ubique sub terra.
Argilla vitrescens rudi S. M 17 Locus ubique frequens in campestribus.
ue. ARGILL A nivea hinc inde incarnata. Pstisenthon.
. ARGILL A ore liquescens. Doliis. Terra tigilliva.
Bolus f rerra figillata. VAlgo.
a. Alba. Botus alba. b. Cinerea. Axungia luna. e. Flava. Axungia solis. d. Rubra. Bolus rubra. e. Carnea. Πνra lemnia.
Argilla rubens aqua inrumescens eandemque diu retinens. M II. Locus frequens ad vias ct pascua sterilia.
s. ARGILL A arenacea sabulosaque. gelinteir.
Terra adamica. Vnuo. Locus: ubiqUe. Haec rupium saκorumque Matrix est, sicca durissima vix cuneo &malleo penetranda, verno tempore tamen emollitur & autumnali.
Usus pro furnis pistorum Fahlunae inservit cribrata.
234쪽
ueo. ARENA constans Petris minerisque pulverisiati S.
1. ARENA impalpabilis subfarinaeea. reiner
Glarea farinacea apyra. SU. nat. Locus: campi sylvatici saepius sola Ρinu sati.
Glarea impalpabilis, flatu aeris volitans. SU. nat. Glarea mobilissima impalpabilis fluida albicans. IV. Locus: Fontes & Scaturigines. Constat arena tenuissima alba pellucida aequali.
s. ARENA quartZosa vento volatilis. Triebsan b.
Locus ad littora marina aut sub argilla in Scania campestri.
ue. ARENA quartZosa rotundata colorata.
Locus: Nericia unde D. D. Hesielius variis coloribus tinms collegit. Color varius est ruber, flavus, purpurascens, fulvus, &c.
Arena particulis grossioribus inaequalibus. m. I . Sabulum. Vulgo. Locus: Littora, monticuli. Conitat Spato, QuartZo, Mica plerumque, grosse pulverilatis. Τ
Arena ferrea atra fluviatilis, Gron. sun. I . n. s. Ferreum arena minerali satum. m. aua. Locus: Fluvii ex alpibus Lapponicis, unde fluviis in mari desertur& deponitur cum torrente. Constat minera puma ferri, quae a magnete tota trahitur.
Aurum nativum diverso colore, terrae vel arenae inhaerens statutum. IV. ia*. Loeus: Ganges.
235쪽
st. HUMU S ex vegetabili aut animali destructo. In igne ardenS. Aqua intumescenS.
Locus : Argilla. Staistus in Montibus , parieti proximus & dio evpositus mollescit& rubescit , usque dum in terram rubram transeat ; at ars eni- cum Schisti n. 8. sub dio, licet durissimum , sua sponte resolvitur in humum atram.
u. HUMUS paludosa radicibus interteXta.
Humus vegetabilis turfacea fibrosae in II. Loeus ; Campi paludosi.
a. HUMUS vegetabilis aquatica.
Humus vegetabilis lutosa. W. 9. Locus : Paludes ubique.
Locus : ubique in alpibus. Haec parum rusescens vel nigro-hrunnea.
6. HUMUS vegetabilis communis.
Humus atra. Terra daedala. Glo. Locus : Agri, prata , Pascua.
HUMUS vegetabilis ochracea rubicunda.
HUMUS animalis Brutorum. Erbe non verσfausten C eren.
Humus animalis. IV . D. Locus i ubi animalia quondam coacervatim cumulata.
Humus coemiterii. Vulgo. Locus : in coemiteriis. Sis redit ad Dominηm.
236쪽
i. Si opera Dei intueamur, omnibus satis superque patet, viventia singulaeX OVO propagari, Omneque OVum producere sobolem parenti simillimam. Hinc nullae species novae hodienum producuntur. I. Eκ generatione multiplicantur individua. Hinc ci) major hocce te inpore numerus individuorum, in unaquaque specie, quam erat primitus. 3. si hanc individuorum multiplicationem in unaquaque specie retrogradenumeremus, modo quo multiplicavimus 2) prorsus simili, series tandem in unico parente desinet, seu parens ille eX unico Hermaphrodito uti commuta
niter in Planitis); seu e duplici: Mare scilicet & Femina ut in Animalibus plerisqueb constet. 4. Quum nullae dantur novae speetes si); cum simile semper parit sui simile ca); cum unitas in omni specie ordinem ducit 3b; necesse est,
ut unitatem illam progenerari icem, Enti cuidam Omnipotenti & omni scio attribuamus, Deo nempe, cujus opuS Creatio fudit. Confirmant hare mechanismus, leges, principia, constitutiones & sensationes in omni individuo vivente. s. Individua sic progenita, in prima & tenerrima aetate, omni prorsus notitia carent, ac omnia sensu uin eXternorum ope addiscere coguntur: Ex Tactu consistentiam objectorum primario ediscunt; Gnsiti particulas fluidas; Odoratu volatiles; Auditu corporum remotorum tremorem; & demum Visu corporum lucidorum figuram; qui ultimus sensus, prae ceteris, maYima Voluptate animalia assicit 6. Si universa intueamur, Tria objecta in Conspectiam veniunt, uti: iremotissima illa corpora Coelestia; a Elementa ubique obvolitantia; 3 fixa illa corpora Natuvalia. 7. In Tellure nostra, eκ tribus praedictis s6 , duo tantum obvia sunt; Elementa nempe, quae constituunt; & Naturalia illa ex elementis consti iacta, licet modo, praeter creationem & leges generationis, inexplicabili.
8. Naturalia magis sub sensus st cadunt quam reliqua omnia; 6),
sensibilique nostris ubivis obvia suur. Quaero itaque quantobrem Creator hominem, ejusmodi sensi, is s) & interiectu praeditum, in globum terraqueum locaverit, ubi nihil in sensus incurrebat preteter Naturalia b, tam admirando βe stupendo ni editanismo constructa 8 anne ob aliam causam, quam ut Observator Artificem ex opere pulcherrimo admiraretur & collaudaret 89. Omnia quae in Usus hominum cedunt, eX Naturalibus 8ὶ hisce cuncta delbinuntur; hinc oeconomia Mesneralis feta Metallurgia; Vegetabilis seu Agri- j cultura & Horticultura; Auimulis se 1 Res pecuariu Venatus, Piscatura. Verbo: Scientia naturalis fundamentum est omnis Oeconomiae opificio-
' Demonstrationem dedi in Stochb. p. V ID
237쪽
0BSERVATIOVES IN REGNA TRIA. ali
rum, Commerciorum, Diaetae, Medicinae &c. Ex ea homines in statu sano conservantur, a morbosi praeservantur , ct ab aegroto restituuntur, ita ut delectus Naturalium summe necessarius sit. Hinc 8. 9. necessitas Scientiae naturalis per se patet. io. Ρrimus gradus sapientiae est res ipsas nosse; quae notitia consistit in vera id ea objectorum; objecta distinguuntur & noscuntur ex methodica illorum dissone & convenienti denominatione; adeoque Divisio & Denominatio fundamentum nostrae Scientiae erit. 13. Qui in Scientia nostra Varietates ad Species proprias, Species ad Genera naturalia , Genera ad familias referre nesciunt, & tamen Scientiae hujus Doctores sese jactitant, fallunt & falluntur; omnes enim, qui naturalem vere condiderunt Scientiam, haec tenere debuerunt.1 a. Naturalii ta Historicus Naturalis) audit, qui pavies Corporum Natura-1ium visu 6 bene distinguit, & omnes has, secundum numerum, figineam , situm & proportionem, recte describit nominatque: Estque talis Lithologus, Phylologus Vel Zoologus.13. scientia Naturalis est divisio ac denominatio illa si corporum Naturalium, ab ejusmodi Naturalista si a) judicio instituta.
14. Corpora naturalia in Tria Naturae Regna dividuntur: Lapideum nempe, Vegetabile & Animale. Is. Lapides crescunt. Vegetabilia crescunt Se vivunt. Animalia crescunt, vivunt & sentiunt.16. In hac Seientia describenda &illustranda plurimi omni sua aetate Iaborarunt ; quantum vero ante nos obserVatum & quantum adhuc restat, curiosus Lustrator facile ipse videbit. 17. Eκhibui heic Conspectum generalem Systematis corporum Naturalium, ut Curiosus Lector ope Tabulae hujus Geographicae quasi, sciat, quo iter suum in amplissimis his Regnis dirigat.18. Methodo nova, maximam partem propriis autopticis observationibus fundata, in singulis partibus usus fui, probe enim didici paucissimis, obsorvationes quod attinet, facile credendum bine.
238쪽
1. Zoologia, pars illa Historiae Naturalis nobilissima , longe minus eκ-
eulta est, quam duae reliquae ejus partes. Si tamen Vel motum , vel mechanismum, vel sensus externos internosque , vel denique figuram Animalium , caeteris praestantiorem , respiciamus , Omnibus in aprico erit, Animalia esse summa ct perfectissima Creatoris opera. a. Si Zoologias Auctorum sub eXamen revocemus, maXimam partem nihil nisi narrationes fabulosas , diffusum scribendi modum , Chalcographorum Icones & Descriptiones ii'persectas , ac tape nimis extensas , in veniamus: Paucissimi vero sunt , qui ZOologiam in Genera & Species se
eundum leges Systematicas redigere tentarunt, si miluhbejmn & R uis
3. Hinc observationibus , quas unquam Propria autopsia obtinere potuerim adjutus , Systema quoddam Zoologiae conscribere coepi , quod Pleic Tibi sisto Illustris Lector. In Tetrapodologia ordines Animalium aDentibus ; in ornithologia a figura Rostri; In Entomologia ab Antennis &Alis &c. inprimis desumsi. 4. In Iehi OIogia methodum amici demortui , summi Ichthyologi , Petν. Arte ii , Sueei retinui , qui in distinguendis Piscium Generibus Na turalibus , & Specierum differentiis parem sui non habuit. Hujus
opera posthuma didi Lugdb. I747.
s. Sunt qui existimant ZOOloriam minus utilem esse , quam reliquas Historiae Naturalis partes , inprimis ad minutissima Animalcula quod attinet ; sed si hucusque notissmorum tantummodo Inse'orum NOXam , Utilitatem ' proprietates consideremus , facile apparebit , quantam utilitatem eamque magni momenti futuram , affunderent ι ιυτητο eorum , quae nondum probe cognita nobis sunt. 6. Noxa s) Insectorum ex sequentibus satis superque patet : ex. gr. Blatta in Finlandia Russaque & panes , & omnis generis vestimenta consumit , ita ut Incolae intensissima hieme domicilia sua ad tempus relinquere coacti sint , usque dum frigore pisear. Osraim Lapponicum tertiani circiter partem Cervorum Rangi ferorum seu pecorum Lapponicorum , dum adhuc juvenes eκistunt , destruit. Teredo Navium quantum detrimentum navibus & palis attulerit , omnibus in confesso est. Culices quanta molestia homines & pecora in Provinciis Lapponise finitimis assi- ciant, dicere vi κ possum. Golli domestici , notissimi illi murorum hospites , quam molestum stridorem edant , & quam multas insomnes noctes dormitiiris creent , res notissima est. Muscos domesticas in Finmaritia
239쪽
bus quantum laborem & molestiam multis in locis facescant ,' nulli non constat. Imo Quadrupedia quoque , Aves , Pisces, Ρlantae , Insecta ipsa propriis pediculis molestantur. Aestri Insectorum minima animalcula , ipsa exanthemata corporis humani saepissime causant. Quanto agmine Golli Africani paucὶs abhinc annis in quibusdam Europae locis vegetabilia devastarint , & quanta strage Larvae Phalaenara quotannis arborum folia exedant, notissimum est. Mordella quomodo Plantarum embryones tenellos primo vere destruat , Hortulant Optime noscunt. Dermesses pretiosissimas pelles Quadrupedum es Avium miro modo dilacerat. oestrus Bovinus molestia maxima defatigatos boves aestivo tempore assicit. Quam multos homines Aranei & Seorpii necarint , & Tarantulae insania amederint, observationes Medicorum testantur , ut sexcenta ejusmodi
. Usus s) vero Insectorum.maximos in arte Tinctoria praebent Coe-eionelia , Kermes, Coccus, Gallae ab Ichneumonibus productae. Cantha mdκm usus in Chirurgia, Meloes in Medicina, Bomisenis in arte Textoria,
mellis Apum in Oeconomia &c. notissimus est.
8. Proprietates, s) Insectorum qui considerare velit curiosus Scrutator, .viκ ullibi majori assiciatur voluptate. Examina modo : Rostrum Curentionis , Cornua Lueani, Antennas Ceramiscis, Articulos Meloes , Alas For-Hulae, Plumas Papilionir , oculos Tabani , Ventriculum Ricini, Aculeum crabronis, Colorem Cantharidis , Elasticitatem Elateris, Stridorem Golii, odorem Cimieis , Exilitatem Aeari , Coitum Libellulae , Nidum Ichnea-monis , Favos sum , Hibernaculum Osri , AEdificium Vespae , Testam Eremitae , Vitam Ephemerae , Acervum Formicae , FOVeam Formical ovis, Telam Araneae , Natatum Monoculi, Cursum Gyrint aqv. Phosphorum Lampγνidis , Scintillas Scolopen irae , Renovationem Cancri, Morum Spiralem Ermeae ex Musca caerulea provenientis , Vitam fere indestructibilem Erucae aquaticae Tubani , & Metamorphoses se dictas fere omnium Insectorum i& plura in Oratione nostra de Proprietatibus Insectorum. Stoehholmr7v. V /7 7. δυο, Suec. 9. ova plurium Insectorum triplici Integumento obducuntur; abscedente Integumento primo appellatur Larva , secundo Pupa & tertio tandem H- sectum perfectum ; hinc in ejusmodi ovis triplex exclusio Ρulli. 1 o. In Tubo Intestinati Hominum tres Species animalium occurrunt. Lumbrici nempe Ascarides , & Taeniae. Quod Lambricius intestinorum una eadem que sit species cum Lumbrico terrestri vulgatissimo , monstrat figura omnium partium. Quod Asarides iidem sint cum Lumbricis illis minutissimis , in locis paludosis ubique obviis , ex autopsia clarissime pater. Taenia hucusque pro specie parasitica habita est quum in Hominibus. Canibus, Piscibus &c. frequentissime solitaria reperta fuerit , & maximum negotium illis fa escit , qui in indaganda Generatione Animalium diligentem operam contulerunt. Ego vero sin itinere Reuterholmiano-Dalel artico Anno 1734. constitutus, in praesentia leptem S0ciorum) hanc inter Ochram acidularem Jaernensem inveni , quod maXime miratus sum ;quum aqua acidulari ejusmodi Tamias expellere plurimi tentant. Hinc sequitur Vermes non oriri ex ovis. Insectorum , Muscarum & similium quod si fieret nunquam multiplicari possent intra Tubum In testinalem, ct secundum gradus metamorphoseos perirent) sed ex oviS vermium prae-
240쪽
dictarum , una cum aqua bibendo haustis ; unde patet medicamenta Inia sectis adversa non per consequens Vermes necare. 11. Character Essentialis Genericus quadrupedum a Dentibus ; Asiuisa rostro ; Piscium a Membrana branchio stega seu branchias obtegente ;Dfectorum ab ore ; Verinium testaceorum a Zoophyto inhabitante , primario desumendus est ; Scientiae itaque hujus augmenta qui promovere satagit , praedictas tenetur describere partes. ia. Species Quadrupedum quamplurimas addidi ; Piscium autem Arte-dius in Ichthyologia indicavit ; Insectorum & Avium vero exhibui in Famna svecica. Stockh. I 746. Oct.