장음표시 사용
11쪽
tuti, Mucia lisque & honorandis studijs impensam. & contii l6
quicquid ubique gentium sapientiae atque eruditionis fama praecellebat, in hac Vrbe constitutum Musarum templum ,&dotiorum Prytanarum, hocque luerarium reῖnum, sicut Orbis attonitus admitatur, &praedicat, ita ipsis studiorum auspicijsr colere, ac venerari, publicae Maiestatis interest, ut Gymna' tot beneficijs aucti, ac pene obruti, exiguum aliquod, & sim.1 lex, ac sola piet te conspicuum itionumentum extet, tantum ab assentatione, quantum a laudandi necessitate alienum.
Sicut ergo Veneta sapientia firmando Imperio, validissimas asces, Italiae ipsius moenia erexit: ita in hac Urbe firmissi munia munimentum, aduersus inscitiam, atque ingruentem barbariem c citauit, celsumque hoc Musarum Capitolium, arcemque Tarpeia iri optimarum artium fundauit, atque eminentissimis inge-yijs, ex Orbe toto, ingenti sumptu, & inaudita munificenti euocatis, inexpugnabile praesidium imposuit. In quo non lummam modo Venetae rei dignationem, &detus incomparabile sed ingens etiam commodum situm esse, nemo sanae mentis negauerit. Quid enim maius, de ad seculorum memoriam sempiternam, illustrius dici, aut excogitari potest , quam Orbem ingenijs spoliare, ut idem reddita vice scientia rum thesauris locupletetur, & viros primorum principes voto haaiόribus h6norarijs, ab extremis usque terrarum oris pellicere , ut inde honestissima iuventus ingenii cultum capiat, & largo scenore, atque centesima fruge institutionis beneficium rependat, ut quo Romana signa non penetrarunt, Venetus munisi:
centis ingenio peruaserit. . . l ...
Sunt qui leni Venetorum domi militiaeque res gestae per se
implissimae, Je usque in contentionem Romanae maiestatis floretitissimae: vςrum non quidem illae minores, sed minus cele-hres , atque illustres essenti, nisi eas sublimia scriptorum ora, ve luti in bono lumine collocassent. Sicut tam Graecorum, quamsi Romanorum immortalia facinora, non ita in ore famae versa.
3 entur, nisi ea illustrium augorum Gilamua uionis iniuri
12쪽
ila vindicasset Annorum series, &fugatem tum quae mor
talia opera destruit, illa ad extremum, deformi situ consecisset, nisi honor aeternus Annalium, in aevum prorogassiet. Atheniensium res gestae, inquit Romana primus in Historia , scut ego existimo amplae, magnificaeq; fuere, verum aliquanto minores tamen, quam sama feruntur: sed quia prouenire ibi magna script'rum ingenia, per terrarum Orbem Atheniensium
facta pro maximis celebrantur. Ita eorum, qui ea secere virtus tanta habetur, quantum verbis eam potuere extollere pr eclara ingenia. Eadem ratione ceterarum quoque gentium, ac natiOnum res gestae, quamuis non minus memorabiles, hodie longa nocte urgentur ignotae, mortisque nigrore squalent suffusae, quia seriptoribus caruerunt, eaedemque ruinar, quae regnis, & vrbiabus vltimae incubuerunt, nominis quoque memoriam contu
Scilicet Taciti oraculum est, cetera Principibus statim adesse, unum insatiabiliter parandum, prosperam sui memoriam et . nam contemptu famae, contemni virtutes. Hunc igitur super
iuventutis liberalem informationem plusquam Regiae munificentiae fiuctum respublica percipit, quod paestantissimus quis
que scribendo, eius memoriam aduersus aeui impotentiam ilia longum extendit, ingeniumque, ac t ucem foenerando triste suis nium rebus depellit, & facratis historiarum monumentis, Venetum nomen, rcflorescente fama posteritati inserit Interest enim gloriae , Vt quod Eumenius de non ita bonis Principibus praedicat, de Venetis verius usurpemus, interest inquam gloriae, ut ingenia, quae canendis eorum virtutibus excoluntur , non intra priuatos parietes, sed in publica ostentatione, di in conspectu totius Orbis vegetentur: atque ita non Veneta modo potentia, sed doctrina, & eloquentia revirescat. Quanto maius est ingenij Veneti terminos in tantum promouissG. quam Impersi.
Praeterea ex hoe fonte ipsi Domini,®natura capita sarientiae laticea rudimenta ponunt. Α s unde
13쪽
unde extremus orbis consilium , Regesque ac Principes oractu Ia captant. Musarum lacte hic in sceptra aluntur, qui Musis lautia, it per ceteros mortales praebent: & quisquam mirabiatur a Musarum primo alumnis, mox parentibus suturis, nutriamentorum mercedem profusissima largitione rependi ξTantum decus, atque immortalem per omnes gentes famam Veneto nomini Patauinum Gymnasium circumponit, sed longe maius commodum, fructusque uberrimos adstruit. Nam literas, ac disciplinas esse omnium sundamenta virtutum , omnis industriae atque omnis laudis, pietatisque ac fidei in Principem nutrices, certum est. Cum artes, quae hinc petuntur, antiqui et liberales appellauerint, quod ciues ciuiliores, & homines humaniores faciant: ideo Tyrannis inuisar, & quia 'iths inimicae ,
Adde quod ingenuas HScisse fideliter arries . Emouit mores , nec nit eis eras. Interest igitur Reip. quae optima est, ut quam optimis Imperitet :Nam ut veteres dixerunt, Pessimus quitque asperrime rectorem
id quod iuuentutis . aut clarae natalibus, aut penates illustres virtute facturae, numerosum ex Orbe toto examen, vastam
hanc Urbem, & vetustate laborantem, ac dominantis viciniata infrequentem prope: a solitudine vindicat p.Absque ea soret, plurimae domus nullo custode tenerentur, rarusque habitator per immensa spatia oberraret, per fora, & compita mala graminis herba serperet, nec pauca palatia, & superba praetoria soli villico, ac vinitori seruirent. Iuvenum studia aemulantium cae- tui debet, quod ea frequentia foret, & celebratur, ut regiam prouocare possit, ut alibi plus hominum sit, hic virorum virili. ratem auspicantium Vt iure haec Vrbs, quod olim de Roma dictum est, cunctarum gentium, non exoticas merces ab ultimo Sole mutantium, sed hospitali litorum adpulsu, immortalitatem negotiantium, patria possit appellari, nunquam peregrini virtuti aditu intercluso, animorum cultu, atque institutione,
14쪽
iuaternae venerationis nomen promerita.
Qui flos, quod lumen nobilissimae iuvehtulli . aut exedras denso agmine stipantis, aut Gymnasio subolescentis populi una das vomente , per Urbem nitido cultu , ac liberali specie, sp tiantis Clara indoles, blanda reip. Bes, & futura respublica .
noua propagine quotannis veluti ver lacrum efflorescens, Tros, Dat, quacumque incedit, ciuium, atque exterorum oculos, ct sollicita vota in se conuertit. Tacitum pertentant gaudia pectus, avide spectantium hilaro grandescere adauctu.Pautitimque gradus aetati candere adulta, aut in ipso Gymnasio artes, ac disciplinas olim reparaturos, aut in tribunalibus redisdituros ius gentibus, consilio Principibus assessuros, ad sacrarum comitionum stipendia, ad ipsa Palatii magisteria euocan. dos, aut pellendis morbis daturos salutem mortalibus, aut sa cris decus, & maiestatem addituros, aut denique per varias sori
tunae vices, rerum humanarum regimen capessituros.
Sed ut commoda, quae ex Gymnasio redundant, repetamus ἰVenetae ditionis iuventus, hic nullo, aut exiguo sumptu apud penates, sere sub oculis parentum, aut non ita longe lapientiae praeceptis animos componunt, quo exteri, tam procul ab domo, tot terras, tot maria distantes, summis laboribus, atquVimpensis contendunt: neque docentium penuria, aut obscuritate coguntur nostri sub alio Caelo, longis expeditionibus sapientiam licitari, & pecuniam apud exteras , aut hostiles gentes prodigere. Hic nulla peregrinitate insecti, patrijs legi.
bus assuescunt, virtutem , ad quam quotidie tantorum virorum praeceptis erudiuntur, postquam maturuerit, Principi, ac patriae eaehibituri, ac nascendi pretia relaturi. Exteri autem huc aurum suum large important, ut optimarum artium opes reserant, atque una longam beneficiorum memoriam, Veneto nomini deuincti, atque obaerati. Huc accedit quod ab exundante convenarum frequentia magna pars plebis alitur, di sustentatur. ot diuersitores, &naculariam lactitantes, quot opifices, quibus ars sua census est inde
15쪽
ιnde vivunt P Quot mercatores opimum quaestum e ei erit 3 Si Gymnasium deficeret, quot artificia frigerent, quanta pars populi esuriret ρ Iaceret annona, nec Duges lacile emptorem
inuenirent, nec minus abundantia, quam sterilitate laborars mus, nisi assuens multitudo, dum se liberaliter procurat, rerum pretia accenderet, atque Urbem pasceret.
Quot prosessores indigenae largis stipendiis inde vita . ae I horum pretium trahunt ρ Got Doctoris insignia petentium
sportulis, laurum auro mutantes, aut ditantur, aut labente domum sulciunt ἡ Quot aegrorum, & languentium ex Orbe t to ad hoc salutis templum confluentium, nec tam asculapio incubantium, quam auri iactu cum morte decidentium, inutis diosa mercede opes accumulant Θ Exteri autem prosessores, ampi illimis honorariis auctorati, postquam hic penates, ac domi. cilium fixerunt, praeter paucos admodum rei magis, quam famae studentes, amplam familiam alunt, cultuque, ac paratu cum primoribus decertant, & parem censui sumptum faciunt; Principi, atque Vrbi ornamento sunt, ciuibus lucro. Porro quot capita Gymnaso famulantia, scribae, hypodida. scali, paedotribae, apparitores, statuarij, pictores , tibicines, tympanistae inde victum quaeritant ξ Artes etiam non ita studijs conuenientes, imo studiorum diuerticula & corruptehe, aleatores , mimi, lanistae, saltatores, citharaedi, nescio an etiam perductores, & loca AEdilem metuentia, aliquid de literario censu praemordent: quin Iudaeorum cophinus, & spoliatrix suppellex, non parum inde corradit. Θmnasium, quod a Principe alitur, alit quamplurimos, sicut populos omnes, ac gentes , uber scientiarum prouentu ditat ,& foecundat.
is ergo Venetam sapientiam, ac prope diuinum consilium satis venerari potest, quae difficillimis etiam temporibus, &rGdomi impeditissima, ornandis, & augendis studijs, ingens auri pondus prosundere nunquam destitit ξ a una illecebra virorum flos ,& literatissimus quisque ex toto orbe delibatus huc
16쪽
: . Sed diu vulgi querelis aures circumsonant. Indignantis, ni inia , atque enormia Dociorum stipendia esse. Uerum industria,
praemi j magnitudine intenditur, ubi illud dempseris, ipsa per se
virtus amara est,&aspera o Hoc ipso Veneta sublimitas super cetera decora, constat, & ad extremos usque terrarum fines porrecta, Regum omnium munificentiae tenebras Oblucit, totiusque Orbis plausu, & veneratione celebratur. Qi iam animi altitudinem acculando violare nefas est , & tantae male far s injuria. Cuius inauditae liberalitatis ratio constat, etiam sis vcndis ingenijs, & propagandis literis modum ex ellerit. Nemo enim Principum generositatem, sed pusillum,& male munificum animum reprehendit . Dura, & adstricta parsimonia & minuta diligentia priuatorum laus est, Principi erubescenda, qui
largicndo proxime ad Deum accedit. Deus est mortati iuvare mortalem, o haec es adaeterram Horiam via. Et quamuis Princeps donationibus aerarium exhauriat, nunquam tamen pauperior fit. Nam ut regnantium optimi laudator ait, cuius est quicquid est hominum, tantum ipse, quantum omnes habet, nec tam donat, quam bona reditura commodat. Nimirum quod in eoisdem Principe, summis laudibus idem Consularis extulit, verius hodie Venetae reip. aptari potest: nunquam Principibus deesse, qui fronte graui utilitatibus fisci adsint: sed sicut Traiani, ita Senatus optimi aures, minime generosis admonitionibus o structas esse.
Hoc uno Regine pecunis illectamento viri in omni disciplinacrii genere spectatissimi E sinu, gremioq; patriae abstrisuntur: qus Pecunia quantam vim habeat, vel illi philosophi fatentur,qui rerum humanarum contemptum professi, diuitias sub gloria ege
auidius expetunt. Nam quae res alia Gymnasium hoc super alias Academias longe extulit, & ad viuinas terrarum oras famam eius extendit, ut interdum tria, atque amplius capitum millia, patrum aevo, numerata sint, quid inquam aliud quam insignis Professorum virtus, blanda frequentiae conciliatrix, de
17쪽
Iuc gregatim confluant, unde liberalior prosectus Ps as ulmi
quia ad famam non leue momentum habetur , sub viris praestanatissimis studiorum ocinia posuisse. Vide hoc Gymnasio rectius praedicari ponit, quod de Alexandrino prodidit Marcellinus, studia ibi floruisse, praecipue Medicinam, ut sufficeret ad commendandam artis au*oritatem, esse aliquem Alexandriae
Putatis ne ex ultimis deficientis orbis finibus iuventutem agminatim huc conuolaturam, si pusilli, & semitarij Doctores operam suam, veluti coqui nundinales nummo addicerent, artis dique , ac ieiuni, incertum peiore veste, an ingenio, non semel pastoritia fistula excepti, Apollini, ac Musis ludibrium deberent ὸ Doctores honorum, ac lucri spes largior, & par ingenio pretium, discipulos professorum fama & celebritas conuocat. Nemo enim professor penates, ac dulce solum, extremum illud visurus relinqueret, nec tot laboribus, ac vigilijs aetatem contereret , si inopem senectam, baculumque, & tegetem reformi . daret. Nam qui sapientiam, & facultates sapientiae administras ad tribonium, & peram reuocant, diuitias tanquam literarum corruptelam proscribunt, & doctrinae sanioris argumentum paupertatem iactant, nae illi digni sunt, ut in hae selicitate comst nescant: illis autem qui liberaliori fortunae inuident, quid aliud optemus, nisi ut perpetuo id faciant e Atqui Antecessorum stipendia olim restrictiora suerunt. POL sum ego memorare non paucos, qui, si non maiora, certe paria consecuti sunt. Verum ut ille apud Tacitum ait, ait Imperii adoleucre etiam priuatorum opes: neque id novum, sed ex vetustissimis moribus. Aliam apud Fabricios, aliam apud Scipiones pecuniam, & cuncta ad Remp. reserri, qua tenui angu-' .stas ciuium domos, postquam eo magnificentiae venerit, gliscere singulos, neque in similia, quaeque ad usum parantur nimium aliquid , & immodicum, nisi ex fortuna possidentis o sublatis si diorum pretijs etiam studia peritura, ut minus decora.. Sacthic, & ybique per bellorum fmprosperg, aucta nummi aestima-
18쪽
tione . renies omnium pretia quotidie intenduntur, annona ea rior, opificum merces duplicata, ut sumptus censum exsuperet. nisi Principis liberalitate suppleatur. . . Praeterquam quod honestae, ac moderatae opes dignationem ἰde eultum prolataribus adstriiunt, & contemptum auertunt. cum iam censu magis homines, quam sensu, ac moribus vulgo censeantur. ramaiorum umbris tenuem sine pondere terra1Θ , spirantesque crocos, ct m urna perpetuum Ver, qui Prosetaribus
stipendia constituerunt. Vt facilius, quod ait Constantinus Magnus liberalibus studijs multos instituerent: sed quod caput est
ne more veterum sophistarum, disciplinas venum exponere coagerentur, beneficij magnitudinem pretio corrumpere , Musas prostituere: mercedem, ac tributa a discipulis foedissima pactione corrogare, & scientias cauponari. Quod est praecepto. res, discipulis in famulatum, ac veluti nervum addicere, cum ipsa merces sit seruitutis auctoramentum. Hoc beneficio Professores prensandi, aeruscandi, & inferiores adulandi necessitate, di crimine sordium solvuntur, paucis admodum hic doctrinam negotiantibus. Iuventus autem, cui res angusta domi, a di. scintinis paupertate non submouetur, nec res omnium pretiosis: sima pretio addicitur, atque euilescit. i Sed iam ad summam defensionis ventum est. Rhetoris merces est lautissima, Mineruat nimium, & immodicum, & inter proximos quoque, ut hodie vivitur, inuidiae capax. Quis su. peris conuicium facit , quoties in immerentes bona sua prosundunt ξ Quis Magnum Alexandrum, praeter Romanum Stoicum reprehendit, quod priuato homini Urbem donauerit ξ Et cum ille cui donabatur se ipse mensus, tanti muneris inuidiam resupisset, dicens, non conuenire fortunae suae: non quaero, inquit Alexander, quid te accipere deceat, sed quid me donare. Sic cum alicubi, non ex Consulibus Rhetores, sed aratores ex ora. ioribus fiant, nolite quaerere quid illos hic accipere, sed quid rempublicam Resum omnium munera supergressam deceat lar piri. is Principem benefaciendi tenacissimum ad calculos
19쪽
inuidiose yeubcati atque eius liberalitatem sustaminat: & illi
legem ponit, cui de studijs, etiam iupra vota benemereri vim lex est y . Ceterum licet nemo felicitatis' rationem reddere cogatur ἰhon homini, sed quadraginta annorum, & quod excurrit obisquio, & laboribus , neque plane inutilibus, neque obscuris, a tenui initio, & restricta mercede, per lenta sexennij incremen. ta& longas moras, luculenta praemia sunt data . . Non hominitiaquam, cui sicut animus fidens, & spei plenus, ac de literis bene merendi studium essicax, ita exiguum ingenium, modicae vi res, & quantulacumque exercitatio, sed studijs pulcherrimis, di maxime arduis, quae iam prope extincta, externo in Orbe fugam quaerunt, hoc decus, &solatium additum est. Vt hoc incitamento facultas dissicilis in primis, & laboriosa, ubique sterilis& infrugifera , atque ideo prope deserti, laetius, & seracius a
sirpe reviresceret, & ad exteros transfuga, aureis vinculis, ut olim Tyri Herculis simulacrum, retineretur. Saepe equidem admiratus sum, nullum esse tam vile, sordiadum, ac pudendum artificium, quod auctore, & administro careat. Et cum unusquisque liberaliores, aliquando etiam stuctuosiores artes exercere possit, malle in foeditsimis, ac seruili bus ministerijs artatem consumere. Ita fossores, & baiuli, &quicumque se sponte veluti ad metalla damnant, agasones, iumentarii, cloacarum, & sepulchrorum curatores, lenones, satellites, carnifices, & talia vitae dehonestamenta, nunquam de .ficiunt: admirabili prouidentiae destinatione, ne quid vitar vlibus, aut rerum uniuersitati deesset .
Sed multo magis admirari soleo, cum tot artes, ac disciplinae sint, quae sublimiores creduntur, certe longe sunt quaestuosiores, minusque sortasse ingeni j, & laboris exposcunt, reperiri,
qui Rhetoris munus, ingenuam crucem, non suscipiat modo, verum etiam ambitiose ante mortem Antecessioris aflectet.Quam
mortem, cum aliqui se expectare negent, imo postulamus ab il Is, yt tantisper expcflent. Cum super imiNasos labores,
20쪽
erpetuas contentiones, quibus omne gehus scriptorum euoluxaeuddna est , vltima antiquitas excutienda, nulla non ars, ac
disciplina saltem delibanda sit, nihilominus alicubi magna pars
cum paupertate luctatur, nec tantum mercedis corradit, quam tum satis sit, ut caput, aut pulmentarium unctius reddat: aecum plerique causarum patroni, ac medici nummos modio m tiantur, nummularius, ac danista, seruentis auri saccos res
rant , Dia nninosis horret facundia pannis , Atque isopi tinguae
Non est quidem Batauorum reipubli cum Veneta comparatio. Sod viri illi sortissimi, pretio sanguinis,& admirandis rebus festis, libertatem, atque immortale nomen emercati, saeuissimo' quadraginta annorum bello flagrante, plurimos viros, in omni disciplinarum genere praestantiisimos,& ovibus nulli iam pae res habentur, euocarunt, Martisque manubias musis consecra-1unte cumque bello sumptus deesset, iam tum inuidenda sua pendia illis statuerunt, tantae rerum claritati, tam benignum testimonium miscentes. Sed duos praecipue omnis memoriae Via ros clarissimos ,& harum literarum sine controuersia Principes .
. Iosephum Scaligerum, & Claudium Salmasium, bis mille Phia lippeisso gulos conduxerunt , di supra cetera decora, hoc illis. yeluti emeritis indissere, ne cum ceteris publice profiteri coge i Ientur, ad famam satis esse rati, si tales viros , extra omnem comparationis aleam positos, operum immunes, apud se habe-μ gent,& literario Oibi, usque in inuidiam ostentarentai Si Veneta respublica Rhetorem, nulla quidem in re, cum magnis illis comparandum, sed quadraginta stipendia nume.' rantem,&quantulumcunque illud est, quod labore, & diligentia consecutus videtur., siue fortuna, siue aliqua ingenij opia Dione, Regum maximi, atque aliorum Principum 'ltro oblata Opima congiaria, atque honoris ii,signia non semel promeritum. quassatum morbis', ac senio stactum, & tum maxime sine miru. sone opus urgentem, in proximae mortis solatium, & sepulchri