Jacobi Gothofredi Manuale juris, seu Parva juris mysteria, ubi quatuor sequentia continentur. Juris civilis Romani 1. Historia, 2. Bibliotheca, 3. Florilegium sententiarum juris ... 4. Series librorum et titulorum in Digestis et in Codice

51쪽

M DE IUsTINI AN OPERIB. scripserunt ad leges populi Rom. , ad SCta. Edilita, orationes, Principum conititutiones, ICtos alios veteres e vel Tractatus singulares ediderunt ; tandem ius in artem redigere satagerunt; hinc Enchiridia, Pa destae, Regulae, Sententiae, Definitiones , Brevia, & Ialutationum libri.C ApDT U II I. De Jus T. IANI OPERIBUS,

HIs ita ad Iustiniani tempora perdu

ctis, Jusinianus ipse cum immens in illam constitutionum, & Iurisconsaliorum molem & sylvam videret, impetum coepit, secundo statim Imperii sui Anno, A. D. 328. hanc ingentem sylvam caedendi, utiliorum delectu habito, & superfluis resecatis . Qua in re septennium integrum absumptam:& triplici quidem instituto, sequenti Or .djne, qui ad enanti aphanon quoque conciliationem observandus est. Primum, ad constitutionum Imperatoriarum converse

studio, & decem viris ad id delectis , &in his Triboniano , ex tribus illis, quas dixi, Imperatoriis epochis, & ex tribus illis, quos dixi codicibus, ac secutis deinceps

52쪽

SEU CORPORE IUR. CIVIL. AIImperatorum, suisq; ad id tenapus Consti . tutionibus, Codicem concinnari voluit, A. D. 328. Et vero secuto anno editus Codex A. D. 329. Inde ad Ueterum ICtorum libros, qui ad duo millia ascendebant, & versilum i. sententiarum trecenties decem millia , animum adjecit, Pandectas sive Diagoia exinde componi jussit, Anno A. Imperii sui, seu A. D. 3 3o., & quadriennium in

eo uno opere absumptum : editum quippe A. D. 333., apertissima nominis ratione, quia opus hoc universa veteris prudentiae monumenta in unam consonantiam redacta , digesta contineret. Eodem anno, &Tyronibus iuris studiosis prima iuris elementa , seu fundamenta , & incunabula, quatuor institutionum libris proponi voluit: Exemplo potissimum Gali I. C. : dc vero in publicum edidit, uno mense ante Digesta. Sequente demum anno 334. cum Codici aliquid deesse videret , repetita praelectione & editione eundem retractari voluit: & hic est Codex ille novus ropetiata praelectionis, quo hodie utimur , priore

abolito. A. D. 328. Iustiniano . A. 2. COR. 329. Decio U. C. cos. 33o. Lampadio & Oreste coss.Co Di CEM fieri mandavit Iustin. Idib.

53쪽

et D E IUsTIN. OPER. Codex editus Idib. April. D.E c I S I o N U M 3 o. initium ab hoc

anno is

DIGEsTA componi mandat Dece mb.

mense is

Drosis T A esintur mense Decemb.33 Iustiniano in. & Paulino cosς. CODEx repetitae praelectionis editur mense Novemb., abrogato priori Atque haz triplici ratione plenissimε iu- fis studio consultum putavit Iustinianus. Nihilo secius & iple deinceps, post Codicetu suum Nomellas quasdam constitutiones pro) rei eontingentia , & negotiorum varietate edidit, quae postea in unum cor- s collectae . & quia harum epitomen Iu-ianus antecessor conscripserat ,. Authenticae dici meruerunt o His cohaerent & Edicta I 3. eiusdem Iustiinani, quae non ad ce tum aliquem hominem, aut populum scri ta sunt, sed in genere provnlgata . Atque

ita his quinque partibus absolvitur Corpus. Iuris Civilis

54쪽

De FATO JUsTr NI AN EJuxiorudentiae is Ucutae sunt Iussinianum ea tempora, imbPartim excepere , quibus neque Occidentem Justinianei libri penetraeverum. Jam- diruium enim eum Goth, , Franci . Saxones , Uandali pervaserant : pervaserunt &postea Longobardi. Quare illorum legibus locus jam factus, Salicis , Burgundionum, Visigothicis , Lonsobardicis, quas exhibet Corpus legum antluarum e nin sieubi suae M Romanae leges infelicibus Romanorum reliquiis servatae suerunt et & hae ipsae tamen leges Romo nou ε libri; Iustinianeis desumptae. orlim ut anteλ ex Codica Theo iusiano ipse, statim ut conditus t sta Sidonio Apollinari , ita postea ex Epis m1 quadam Codicis Theodosiani subtextis nonnulli; E Gregoriano, Hermogeni no , Paula Sententiis , Ulpiani Regulis , Gaii institutionibuς . In orientis; Imperio miro miseroque fato, & eodem quo caeterae disciplinae, Iustinianei libri sensim obis levere , recedente paulatim linguae Latinaruula . ik bartarie in dies magis ac magis acceaente ; quin & Novellis subinde , pro a o Reipis statu iusta orum Principum

55쪽

4 . DE FATO IUsΥIN. Constitutionibus, alicubi etiam per invidiam 3c aemulationem tam illustri operi incumbentibus. Quare ut de Leonis Novellis nil dicam , in novas subinde sermas opus Iustinianeum recoctum . Nil iam dico de Institutionum paraphras , quae Theophilum habet auctorem , utilissima ; hoc ipsum sane offendit Basilii Macedonis Epitome Jutis Codicis, seu Digestorum , seu trecentis circiter post Iustiniani opera an nis editum . Testantur Basilicorum 6o. libri, a Leone Filio eius& Leonis filjo Comstantino Porphyrogenneta repetita praelectione concinnati, in unam vid. consonantiam omnibus Iustiniani operibus confusis r testatur eorundem Basilicorum syno- .psis, seu ecloga r Fidem faciunt tot barbara & ignota IC torum nomina, notas iam in Basilica, tanquam landum Iurisprudentiae conscribentium Testis est Photii E- . piscopi Constantinopolitani Nomocanon , quo is leges civiles cum canonibus miscuit, , quique postea Theodorum Balsamonem interpretem nactus est . Hinc etiam Syn psis altera Attalia tete adhuc brevior, &velut synopsis synopseos, iussu Michaelis Du-- Imp. A. D. Io77. His accedat &Constantini Hermenopuli Procheirum,seu promptu/rium ex Basilicis conflatum, circa Em nueus Omneni aetatem. A. D. II43.

56쪽

IUR I SPRUDENTIAE. 63 accedant omnibus Paratillorum Graecorum libri , quorum tres Lennclavius edidit . Quorum omnium ut usus aliquis Apenumero esse potest , ita maxima pars aD

saniarum plena ; usquequb Orientis Imperio perpotiti iam Turcae, capta Constantinopoli anno I 483. Quos tamen ipsbs &reverentia quaedam Iuris Iustinianei vel curiositas saltem tetigit; &si verum est quod Leunclavius prodidit , Codicem Justinianeum neque Turcis in lingua sua deesse. Sed eommodum accidit , ut circa ipsa tempora , quibus iam nitor Iurisprudentiae Iustinianeat ferme decoxerat , salutari quodam sydere , & divina virgula, O. serme annos post, medio quasi seculo duodecimo A. D. II 36. Opus Justinianeum in Occliente efferri coeperit. Exactis quippe a Lothario 'Imp. II. Saxone ex Italia Normannis , & ab eodem ductu Innocentii secundi Pontificis Melphi seu Amalphi Civitate Apuliae quae pars Italiae diu post

alias in potestate Graecorum Imp. steterat e pugnata , repertum antiquissimum illud exemplar , & Iurisprudentiae Ancyle Pamdectarum, quod Pisani ab Innocentio secundo Pontifice Maximo, & Lothario Caesare

item secundo, quia classe eos adversus Nor mannum Rogerium iuvissent , ceu egreg; enavatae operae monumentum & praemium,

57쪽

1etulerunt , ejusque donationis per Loth rium collatae in trumentum habuisse se Plotius Gryphius Pisanus historicus amrmat : Et habuerunt id diu penes se Pisini : unda dc in Glossis P.; sani Pand , ctae vorantur ; Donec per Ginum Capo'nium Florentini A. D. i 5. Pisis in potestatem redactis , subiectionis symbolum tran tulerunt : Unde Pandectis Florentinis

nomen e Inde idem Lotharius -Irnerii quem alii Uernerium vocant), qui

dici subtexuit, consilio, Jus Justinianeum &in foro observari. 3c in Cymnasiis doceri iussit, ac nominatim precibus Mathildae Comitissae Tusciae Pisis doceri , quod Abbas Urspergensis retulit . Itaque

Irnerius & Jus Iullinianeum E bibliothecis eduxit , & primus iura in Italia Bononiae professus eth, & primus praeterea interpretationem addidit . Ab hoc initio ad alias Civitates Italiae& transmontana Galliarum propagata Iuri rudentia , posteaquam semel irnerius vexillum extulit. Hinc enim ex schola Irnerii prodiere Placentinus Bononiae: in Gallia Monstelli, Joannes Bomanus , Martinus Comas , ambo Cremonenses, Bulgarus Pisanus , AZo A cursit praeceptor, qui ultimus Accursus superiorum Glossas in suas & s lenissimas Oanais auditor transfudit , temporibus Fin

58쪽

ca annum I 227.

Atque huic inquisitioni satis . Nisi quod Zc illud scire interest , seculo demum superiore , posteaquam veteri historiae linguarum de humanarum literarum studium renatum est ζ simul & Iuri rudentiam meliori fato excitatam . Nam cum antea sol ci filo, & ieiuna atque aspera Interpretum opera Ius tractaretur , sine ullo Historic e, aut Philologicae cognitionis lumine , qua destituti v ne passim impegere , Accur-

si glossam, seu seudum Iurisprudentiae sequi

Zc enarrare tum contenti, textu iam pene

neglecto di abolo Λ pene libris Iustinianeis r exorti certatim qui Iurisprudentiam ab his 4mpolistis vindicarunt , tum scriptis , tum ipso textu instaurato , & in his pandectis Florentinis, eductis : In his primi & potissimi Guillelmus Budaeus , Andreas Alciatus, Cregorius Haloander, Antonius Augustinus , Laelius Taurelius , Za-sus , Viglius ; dc post omnes, ut taceam caeteros , domestica etiam decora, sed qui unus pro omnibus, qui ε latericia iam au- eam fecit Iurisprudentiam ,

IAC. CUIACIUS.

59쪽

BIBLIOTHECA

JURIS CIVILIS

ROMANI.IsTORIAM Iuris Civilis pro

ximo pedato excipiat Bibliotheca , cujus notitia hoc initio pariter praestruenda venit: ut ita limine studiorum suae deinceps artis instrumenta familiariter nosse tyro incipiat o Atque in his potissimum haerendum sibi , vel ubi aliquando ad recentiorum commentarios diuerterit, huc omnino redeundum , hicque pedem figendum sciat. Bibliothecam voco libros, de Iure Civili Romano , aliaque vetera monumenta & fraἔmenta , ceu tabulas naufragio , quae vel propriis consgnata editaque libris , vel per varios sparsa libros, clarorum Virorum industria hodie collecta habemus: Denique omnia ad ius civile spectantium librorum fragmina , quae

superiorum temporum injuria reliqua nobis secit. Quae omnia. etiam ea quae allO-

quin vel minima videri possent , vel ob soleta & antiquata nimis , vel etiam a Graeculis, aut sequioris aevi scriptoribus con-

60쪽

PR D-IU s T. I UR. RE L. 4'sgnata , maximam tamen lucem Iustinia. neis libris vel illustrandis & expi icandis , vel restituendis subinde inserunt. CAPUT I.

raris Reliquiae. PRimum igitur ens Iuris CiviIis reliquias

apponemus , quae spectant ad ius vetustius Iustinianeo; Atque a publicis mois numentis & legibus initium fa ciemus . I. Legum REGIARUM, qui primus sundus Jurisprudentiae Romanae est ) fragmenta primo loco occurrunt, quae a Sexto Papyrio olim unum in corpus collecta fuerunt': ad quae postea Granium Flaccum IC. librum Commentarium scripsisse Paulus noster auctor est, in I. I 4.st. de HS. Granius , inquit, in libro de jure Papiriano : quem ipsum Granium Flaccum Lacinium allegant Festus, Arnobius : quin

Ec Macrobius lib. 3. Satiar. e. II. locum in tegrum ex hoc iure Papiriano apponit. Uerlim utrumque opus cum ipsis legibus intercedit . Supersunt tamen ipsarum legum fragmenta non nulla , quae Antonius Augustinus, Contius, Balduinus, Fulvius VI