장음표시 사용
321쪽
48 Hua NE bus homo a surrectione e lecto ad lentacu flum usque morosus erat SI intolerabilis . cuique, deinde summa cum indulgentia omne excipiebat . Cardinalis RET L omnibus rei publicae consuluit , ne unquam quid in con cionibus , quamvis sapientissimum, brevi ante Prandium proponerent. Immo physiognomiae viri periti nonnunquam consulta patrum Pa triae tam ingenii quam indignantis stomachi hibrida munera observavisse volunt. Butyrum
honum eligere Sc malum evitare discamus ..
Supremum caenesthesis finem omnino ad corporis noliri conservationem esse referen dum , mihi verosimile videtur. In sano ho mine Caenesthesis , . etsi quidem depressa sit, gratum tamen valetudinis secundae sensum pro curat , qui hanc voluptatem conservatione Sa nitatis conservare invitat. Caenesthesis calidam genitalium conditionem cum desiderio alterius
322쪽
pexus animae imprimit, speciemque appetitus, non nisi coitu satiandi, ei ficit de coitu spe- siem hominum conservat. Caenesthesis, quae s nsu defatigationis de vi , organis a nimia actione illata , admonet , modum indicat tu intentione virium nostrarum tenendum. Fatigatione admoniti unam partem ab altera iu-xendimus, a labore quiescimus, durante somno vel moibo corpus vertimus, ne partes nimium pressae gangraena corripiantur. Iam foetui prospicit caenesthesis illumque sensu mole ito de situ mutando exhortatur. Doloie impulsi cibum do potum ingerimus. allisionem, ignem, frigus , ferrum vulnerans aliasque potentias
In primis vero caenesthesis in Commodum hominis inorbo laborantis esse videtur . Qua de caussa in morbis exaltatur, ad sapientissmuin naturae inititutum, ut exaltata eo tu tius suo ossicio fungi possit. Et ii nervi, qui organis sensoriis non inseruntur, dolent, cum irritantur. Cur idy Cum organis vim vitalem communicare possunt, absque hac facultate . Cur nervi praeter suum finem, ut vitam ex hibeant partibus, insuper facultate gaudent, mutandi animam Ad repraesentationem mundi hi nervi non faciunt, cum occulti a mundo nou tangantur. Sane natura hanc sentiendi 0-sultatem nervis frustra non impertivit, sed
323쪽
dolorem illis addidit , valetudinis eustodem ,
qui periculum admoneat Zc remedii curam . Dolet anima, cum corpori suo male est , 8c restituta sanitate praeteriti doloris sine dolore reminiscitur. Percipit Ope Caenesthesis praeternaturalem sui corporis conditionem, doloremque semper ad aliquam corporis sui partem , tamquam quae vim patiatur, refert, id percipiens cum tristitia. Nascitur itaque dolor, quando partes nervosae distrahuntur, percutiuntur, comprimuntur, Contunduntur , i ringuntur, Vulnerantur, contorquentur, Uruntur.
ab acri re roduntur, supra Vires intenduntur; brevi a statu naturali discedunt. Magnitudini iniuriae plurimum respondet dolor, vehemen
tior cum potentia nocens proXimum minatur periculum. Tot malorum auctor, tamen vitae
custos est, qui de praesenti vi eiusque essemctibus animam monet, ut in damna non in Currat , in morbis quietem regimenque illia accommodum servet, hominemque compellit ad medelam quovis modo quaerendam. Omnis nostra morborum internorum diagnosis , quae adhuc multis dissicultatibus premitur , omnino incerta esset, si dolore careremus. Dolor in
dicat , partem pati, indicat , quae & quo iagradu patiatur, immo nonnunquam passionem ipsam e. g. nausea & anxietas; demum domodum , ad quem vis nociva agat e. g. is
324쪽
ardore ab ambustione . Ipse dolor Itaque indicio est, in quam caussam sit agendum, cui parti & quomodo illi sit in auxilium occur
Denique verosimile videtur, & dolorem Bonnumquam immediate in corpore humano salutares exercere effectus. Animalia, ratione praedita, quidem ab illo ad auxilia quaerenda impelluntur, ideoque in iis maiorem doloris gradum ac in Zoophytis Observamus. Verum di bruta animalia non omni dolore carent , licet nulla ipsis potestas sit auxiliorum arbitrariorum, ideoque commoda dire ha a dolore impetrare videantur . Facultas naturae humanae, sibimet ipsi medendi, praeprimis quidem ab irritabilitate partium pendet. Uerum fibra sensibilis ab hoc negotio non omnino exempta esse videtur.
Fibra quippe sensibilis dolorem gignit, qui
animam de periculo Sc auxilio quaerendo admonet, itemque aversationes Zc desideria, naturae morbi convenientia, essicit. Tunc instinctus caussa Ze instrumentum est. In febre homo, dolore it instinctu coactus, regimen observatilli salutare : motus, iactitationes, repletiones Ventriculi, cibos fugit, carnem aversatur, re frigerium & accida cupit. Porro verosimile est, dolorem eo gaudero fine, ut efficaciam vis vitalis ad locum laesum conducat. Uul
325쪽
nera non . eonsolitantur , nisi maiori arteriolaxum actione quae aucta irritabilitate efficitur. Dolor a vulnere animae repraesentatur insonte 8c centro vis vitalis nempe in organo animae , quod movet, eiusque efficaciam ad Partem laesam attrahit id hac via exaltationem irritabilitatis in loco laeso efficere videtur . Hac ratione in parte laesa motus exo riuntur , qui vel sanationem perficiunt , vel vitam omnino delent. Nausea ventriculum sordidum subvertit, illumque evertit . Deni que nonnunquam dolor immediate incitamentum vis vitalis esse videtur , quod in ipso fonte eam incitat , a quo tunc rediviva ad omnes partes repercutitur. Vis vitalis nonnunquam vacillare Si vigore deficere incipit , ut excitamento , in ipso fonte eam erigente ,
indigere videntur , cui fini dolor, in ipso
organo animae repraesentato, optime inservit.
Sunt homines , quorum sanitas non nisi per Petuo vel periodico morbo conservatur . His dolor di morbus ad regulam supra datam in servire videtur . Sunt morbi , e. g. rheuma tici & arthritici, in quibus nullam materiam coquendam vel evacuandam deprehendimus iique nihilominus valetudinem paullo ante vacillantem corrigunt. Pars rheumatica per Se aegrotescit , caenesthesis exaltatur de dolor inde ortus atque ad organum animae PIOPδ'
326쪽
gatus in ipso vitae fonte illius vim excitat nouuinque illi robur conciliat . In deliquio animi aquae aspersio , fricti a , odor volatilia
aepe subito revocant emcaciam vis vitalis.
Vidi feminam, quae iam per quadraginta octo
horas paro xysmo alti soporis, sui non conscia detinebatur , quae excitari non poterat, nil respondebat , potum non assumebat , variis
spasmis convulsiouibus periodicis corripiebatur . Scopam sumpsi , stilo assixam , quae magnam aquae frigide copiam continebat hoc que instrumento aquam magna vi de impetu in faciem & nudum eius pectus , inieci . Eo dem momento ad se redibat, loquebatur, sua pathemata declarabat , hibebat ; at mox iupristinum relabebatur statum . Nonnumquam etiam dolor eo inseruit , ut sensibilitatem & irritabilitatem nimiam in loco asiecto deprimat iustamque eius tempe riem restituat e. g. in rheumaticis de inflammatis partibus. Quare a dolore graviori stuporem superstitem videmus . Hoc respectu Vero dolor. quamvis id bene mereatur, non
dum satis disquisitus esse videtur . An dolor absque pathemate corporis sit Sic coniicitur , cum vel nerVi Vel organum animae idiopathico laborent vitio . Similemiallaciam in reliquas sensationes cadere insomnia deliria docent.
327쪽
34 HuBNER Fiseit dolor, si vehemens est, in mentie inquietudinem , laborem , angorem , pervigilium , impotentiam , delirium , vitae desperationem et in parte affecta vis vitalis exaltationem vel depressionem, Vibrationes, tensiones, opasmos , congestiones, frigus , calorem , inflammationem , gangraenam , torporem, inSen-sbilitatem . Universali consensu in aliis parti Bus dolores , spasmos , convulsiones, imbecillitatem , paralysin , humorum depra Vationem , animi deliquia procreat. Summus itaque dolor, Brevis, nec corpori nec menti diu perserendus , cito aut solvit, aut solvitur , vitamquainfelicem , non amplius conservandam , finit . demum vel lente corpus ConSumit , organi animae assectione M .febre, vel subito universali omnis vis vitalis cessatione necat. Medico caenesthesis gravioris est momenti , cui indagandae iudesesso labore studeat ,
Summaque cum reverentia occurrat. Eius ope
abditi corporis morbi eruuntur, immo magna Cum certitudine indicat, quid in morbis, Praesertim acutis , si agendum omittendumve; in febre potum , in ardore frigus , iuputredine acida , in nausea e Vacuantia , prae
cipit ; immo instinctu ipsas specialissimas res ad hi hendas vel avertendas indicat.
328쪽
aenesthesis a sensationibus d erentia . Adhuc superest, ut demonstretur neces stas distinguendi caenesthesin a functione sen suum . Caenelthesis est facultas sui generis, ab effectibus Sc sine organorum sensitivorum Om nino diversa ideoque ut peculiaris sensus Species a sensationibus separanda. Disserunt praecipue a Primo ratione organorum, quibus perficiuntur . Sensationes ut fiant, organa , pecu liari modo constructa, requiruntur; caenesthesis ero omnibus nervis communia est . Sensationes itaque non nisi in certis partibus , Caene sthesin ubique deprehendimus . Tunc ratione finis de obiecti , quod repraesentant , disserunt quam maxime . Sensa tiones animae mundum, caenesthesis illi proprium corpus proponit . Sensuum Orgaua nos Cum mundo nectunt, animaeque facultates ex colunt ; caenesthesis corporis commodo Prospi Cit . Haec physicam, illa moralem hominis salutem Procurat. Denique ratione effectuum in organon animae a se invicem discedunt . Caeneithesis
confusas, in quibus nil separatim distingui Possit , sensationes contra ideas claras ec di-
329쪽
eharacteres rerum repraesentant , quae in or gana sensuum agunt. Im Ino Vix optandum
esset, ut internae partes, quae Continuo Se 4nvicem afficiunt & afficiuntur, id eis claris produeendis idoneae essent. Quantus inde numerus id earum , quanta ipsarum esset diversitas, quae se invicem urgendo & confundendo,
omΠes peculiares mentis actiones subverterenti Praeter organa sensuum Omnes reliquae partes cmni facultate , sensationes producendi, Carent. Absque cognitione anatomica ne quidem visce Tum internorum existentiam sciremus . In testina , mobilissimae corporis nostri partes , tot nervis dotata . omni sensatione orbata sunt ,
Nec audiunt, nec vident, gustuque, olfactu tactu destituta sunt. Acida Sc dulcia , acria , aromata, grave olentia suscipiunt, absque omni harum rerum idea . in anima excitata. Et ne durum nec molle , siccum , humiduna , frigi dum aut calidum distinguunt. Hae materiarum qualitates , cum tanto gradu adsint , ut vitam intestinorum laedant, dolorem ess ciunt. Disto cantur intestina , volvulos ineunt, inflamman rur , ossa , calculos & alia hae te rogenea con inent, ipsa animalcula illis inhaerent, nutriun
tur , moriuntur Si anima omnium harum rerum
ignara est. Immo ditiori heluoni sane infortu nata ei set facultas, cum haec intestinorum ipsus
330쪽
Φloaea gustu St odore polleret. Item In aliis
corporis partibus insignes tumores , sacci. ut cera formant ut, absque anima harum rerum
sibi conscia. Concipiunt feminae , Vivit accrescit inter ipsa illarum viscera alius homo , quamvis ne minimum quidem de omnib2s his, quae in ipsis peraguntur , sciant. Ita dc musculi , qui recens denudati irritantur, ob
Scurum, caenesthesi vero ab instam matione exaltata , acerbum pariunt dolorem . nec uaquaa sensationes proferunt. Motus, in organis motoriis obvii , nullam directam ideam in anima gignunt. Motus organorum in voluntariorum , e. g. cordis ic intestinorum, quam diu nempe sani sunt , nec organa sensoria a F-eiunt , ne quidem ideam suae existentiae ex citant. Ita de motu voluntario, nisi forsan.
tactum vel visum offendat , nil percipit animma , praeter ideam, a qua inceptus est motus. De modo actionis musculorum in motu, de singulis musculis, qui tu motu agunt, nil Scimus, sed plerumque indeterminate motum toti membro, quod sensibus obversatur, ad scribimus. Item actionis singuli musculi ignari sumus, nis in crampo, quo vel dolorem Pa rit, vel suo impetu visum Sc lachum irritat. Reliquae partes iam minus mobiles sunt. De nique ipsa organa sensitiva , cum ipsarum fabrica multum laesa est , non amplius claras